Ахсынньы 1 диэн Григориан халандаарыгар сыл 335-с к?нэ ( ордук хонуктаах сылга 336-c к?нэ). Сыл б?т?? 30 к?н баар.

Бэлиэ к?ннэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• ХНТ   ХНТ  ? Аан дойдутаа?ы СПИДы утары охсуhуу к?нэ
  • Ускуустубата суох к?н ? СПИД ускуустуба эйгэтигэр тар?анан, элбэх биллиилээх ки?ини ?л?рб?т?гэр бол?омто тардаары бастаан 1988 сыллаахха бэлиэтэммитэ
• Арассыыйа   Арассыыйа ? Синоп кыргы?ыытын к?нэ. Павел Нахимов салалталаах Арассыыйа эскадрата 1853 сыллаахха Синоп тумул аттыгар туурак эскадратын кыайыытыгар ананар. Дьи?эр кыргы?ыы сэтинньи 18 (30) к?н?гэр буолбута
• Исландия   Исландия ? Тутулуга суох буолуу к?нэ (Fullveldisdagurinn). Бу к?н дойду былаа?ын эмиэ чиэстииллэр
• Казахстаан   Казахстаан  ? Казахстан бастакы бэрэсидьиэнин к?нэ
• Каракалпакстан   Каракалпакстан  ( Узбекистан ) ? Каракалпак тылын к?нэ
• КА?   КА? ? ?р?сп??б?л?кэ к?нэ. Дойду 1958 с. Франция холбо?угун и?инэн автономияны ылбыта
• Коста Рика   Коста Рика ? Байыаннай сулууспа суох буолбут к?нэ. Гражданскай сэрии б?пп?т?н кэннэ 1948 сыллаахха бу к?н бэрэсидьиэн Хосе Фигерес Феррер дойдуга аармыйаны суох гыммыт, дойду байыаннай тыына суох буолуохтаах диэн буолбут. Билигин бу дойдуга куттал суох буолуутун полиция эрэ хааччыйар
• Мьянма   Мьянма ? Дойду к?нэ
• Огайо   Огайо , Орегон   Орегон (АХШ) ? Роза Паркс к?нэ . 1955 сыллаахха бу хара тириилээх дьахтары оптуобуска ?р?? ки?иэхэ оннун туран биэрбэтэ?ин и?ин хаайбыттар уонна ыстырааптаабыттар. Роза Паркс раасанан сегрегацияны утаран дойду ?рд?нэн улахан хамсаа?ыны тэрийбитэ. Т?м?гэр АХШ ?рд?к? суута хара тириилээхтэр туспа айанныахтаахтарын ту?унан Алабама сокуонун к?т?рб?тэ. Билигин Роза Паркс к?н?н т??рт штаакка бэлиэтииллэр, икки штаакка хаайыллыбыт к?н?гэр, Калифорния?а уонна Миссурига ? т?р??б?т к?н?гэр.
• Панаама   Панаама ? Учуутал к?нэ
• Португалия   Португалия ? Тутулуга суох буолууну с?рг?т?? к?нэ
• Румыния   Румыния ? Румыния холбо?уутун к?нэ (Дойду к?нэ). 1918 сыллаахха Трансильвания Румыниялыын биир буолбуттар
• Таиланд   Таиланд ? Дамронг Раджанубхаб к?нэ. Бу принц 2001 сыллаахха ?лб?тэ
• Украина   Украина  ? Прокуратура ?лэ?иттэрин к?нэ
• Чад   Чад ? К???л уонна демократия к?нэ. 1990 сыллаахха Идрисс Деби диэн бэлиитик Хиссен Хабре диэн бэрэсидьиэни туоратан, былаа?ы бэйэтин илиитигэр ылбыта. Иккиэн быйыл 2021 сыллаахха ?лб?ттэр: биирэ ?р? турааччылары кытта сэриилэ?э сылдьан, икки?э ? Сенегал хаайыытыгар КОВИД-19 ыарыттан (атын дойду суутунан хаайыллыбыт аан дойдуга бастакы дойду салайааччыта)

Т?бэлтэлэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• 1913 ? Ford Motor Company бастакы конвейеры ?лэлэппит. Бу технология массыына о?оруутугар ?р?б?л??сс?йэ о?орбута.
• 1920 ? Уус-Маайа улуу?ун Петропавловскайыгар аа?ар бала?ан а?ыллыбыт.
• 1929  ? Булу??а сэбиэскэй былаа?ы суулларбыттар. Булу??а уонна К????ргэ хомуньуустар тутуллубуттар, радио, ма?а?ыын уонна астаах-??ллээх, араас табаардаах ыскылааттар былдьаммыттар. Былаастарга бу т?бэлтэ ту?унан ый 24 к?н?гэр эрэ биллибит. Быыкап мыыска, Уус ?л?????, Боро?о??о уонна Хара Уулаахха су?аллык кы?ыл дружиналар тэриллибиттэр. Верхоянскайтан Е. Петров салалталаах кы?ыл этэрээт тахсыбыт, Дьокуускайтан Булу??а А. С. Доль хамаандалаах Хотугу холбоммут этэрээт (Якутский северный сводный отряд) ыытыллыбыт. Сотору кэминэн сэбиэскэй былаас с?рг?т?лл?б?т.
• 1934 ? Ленинградка Политбюро чилиэнин Сергей Кировы ?л?рб?ттэр. Сталин бу т?бэлтэни Улахан Террору са?алыырга сылтах о?остубута.
• 1936 ? ЯЦИК уураа?ынан "Токко эбэ?ки национальнай оройуона" тэриллибит. Киинэ Чаара ?р???гэр Куоппуру диэн сиргэ. Бу оройуон 1953 сыллаахха ликвидацияламмыта.
• 1941 ? ???ээ Б?л?? оруйуонугар НКВД оройуоннаа?ы отделын и?инэн судаарыстыбаннай архыып тэриллибит ^[1]
• 1943 ? Дьокуускайга ?ст??к?лэ собуота ?лэтин са?алаабыт. Собуот олохтоох матырыйаалтан графиннары, ыстакааннары, чэриниилэ и?иттэрин, лиитэрлээх кырыы?калары та?аарара. Кэлин аналлаах о?ох тутуллубутн кэннэ т?нн?к таа?ын о?орор буолбута. Собуот 50-с сыллар ортолоругар сабыллыбыта.

• 1955 ? АХШ -ка Монтгомери диэн куоракка хара тириилээх иистэнньэ? Роза Паркс автобуска миэстэтин ?р?? тириилээх ки?иэхэ туран биэрбэтэх. Ол и?ин кини тутуллубут уонна 10 доллар штрафка ууруллубут. Мантан сылтаан улахан бырачыастар са?аламмыттара, хара тириилээхтэр автобустарга бойкот биллэрбиттэрэ.
• 1956  ? Саха АССР с????т?н ахсаана маннык буолбут: 17 со?уруу оройуоннарга: ынах-с???? ? 213 483 т?б?, онтон ына?а ? 80 226 т?б?, сылгы ахсаана 104 884, сибиинньэ ? 3 779 т?б?. 18 хотугу оройуо??а: ынах-с???? ? 27 169, онтон ына?а ? 10 469, сылгы ? 21 764, сибиинньэ ? 697.
• 1959 ? Антарктика ту?унан дуогабар т??эрсиллибит. Дуогабар с?р?н сыала-соруга ? Антарктида аан дойду дьонугар-сэргэтигэр барытыгар ту?аны а?алыахтаах. Антарктида?а эйэлээх эрэ ?лэ-хамнас ыытыллыахтаах буолбут.
• 1969 ? Дьокуускайга олохтоох омуктар ?гэстэригэр оло?уран уус-уран о?о?уктары о?орор "Сардаана" фабрика тэриллибит. Фабриканы олохтоох бырамыысыланнас министиэристибэтин и?инэн тэрийэр ту?унан Саха АССР Миниистирдэрин сэбиэтин уураа?а бу сыл алтынньы 3 к?н?гэр тахсыбыта.
• 1991 ? Референдум?а Украина олохтоохторо тутулуга суох туспа дойду буолуу и?ин куоластаабыттар.
• 1996 ? СТС телевидение ситимэ ?лэтин са?алаабыт.
• 1999  ? Генофону харыстыыр департамент дааннайынан бу к?ннээ?и туругунан Саха ?р?сп??б?л?кэтигэр 524 у?ун ?йэлээх 90 саа?ын ааспыт ки?и олорор эбит.
• 2001 ? ≪ Биир ньыгыл Арассыыйа ≫ бэлиитикэ баартыйата тэриллибит.
• 2002  ? Пискарево мемориал кылабыы?а?а А?а дойду сэриитин кэмигэр Ленинграды к?м?ск?? сылдьан ?лб?т Саха сирин олохтоохторугар аналлаах ?йд?б?ннь?к туруоруллубут.
• 2005 ? Пермь уобала?а уонна Коми-Пермяк автономиялаах уокуруга холбо?он Пермь кыраайа буолбуттар.
• 2008  ? Арассыыйа минфинин дааннайынан Саха ?р?сп??б?л?кэтин судаарыстыбаннай иэ?э 14 млрд солкуобайга тэ?нэспит. Тэ?нээн к?р?р буоллахха Татарстаан  ? 21 млрд, Москуба уобала?а ? 133 млрд солк. тахса, Москуба бэйэтэ ? 109 млрд солк., Самаара  ? 22,1 млрд, оттон Тыва , Чувашия , Камчаатка кыраайа, Астрахань , Белгород , Брянскай , Калууга , Нижегородскай , Омскай , Оренбург уобаластара ? 6-10 млрд солкуобай иэстээхтэр.
• 2011 ? Алма-Атаа?а метрополитен а?ыллыбыт.
• 2019 ? Ухань куоракка хоруона хамсыга ?р? туруута са?аламмыт.

Т?р??б?ттэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• 1792  ? Николай Лобачевскай  ? нуучча математига, неевклидовай геометрия айааччыларыттан биирдэстэрэ, университет ??рэ?ириитин уонна народнай сырдатыы диэйэтэлэ.
• 1890  ? Кузьма Гаврилов ? 1920-с сылларга ≪Саха омук≫ уонна ≪Саха кэскилэ≫ т?мс??лэри т?р?ттээччилэртэн биирдэстэрэ, саха суругун-бичигин комитетыгар дьарыктаммыта. ≪Холбос≫ Респотребсоюhу т?р?ттээччи.
• 1896 ? Георгий Жуков ? А?а дойду Улуу сэриитин кэминээ?и сэбиэскэй полководец, т??рт т?г?ллээх Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа .
• 1928  ? Наум Засимов (09.11.1991 ?лб.) ? саха живописе?а .
• 1929  ? Михаил Лукин (21.08.1966 ?лб.) ? саха живописе?а , Саха АССР ускуустубатын ?т??лээх диэйэтэлэ.

?лб?ттэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• 1958 ? Елизабет Ператрович , (1911 с.т.) ? АХШ-ка Аляска т?р?т олохтоохторун бырааптарын и?ин туруула?ааччы, омугунан тлинкит.
• 2012 ? Александр Мигалкин ? саха уонна Арассыыйа бэлиитигэ уонна дипломаата, 1999?2006 сылларга С? тас сибээ?ин миниистирэ, Монголия Эрдэнэт куоратыгар Арассыыйа генеральнай консула.

1. ↑ ???ээ Б?л?? архыыбын 80 сыллаах ?б?л??йэ