Сэтинньи 9 диэн Григориан халандаарыгар сыл 313-с к?нэ ( ордук хонуктаах сылга 314-c к?нэ). Сыл б?т?? 52 к?н баар.

Бэлиэ к?ннэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

Фашизмы, расизмы уонна антисемитизмы утары охсу?уу к?нэ . 1938 сыллаахха нацистыы Германия?а уонна Австрия?а дьэбириэйдэргэ эрдэттэн былааннаммыт саба т????лэр буолбуттара, устуоруйа?а бу т??н Курустаал т??нэ диэн аатынан киирбитэ. Дьэбириэйдэр бас билэр лааппыларын, дьиэлэрин халаабыттара, ты?ыынчаттан тахса синагога урусхалламмыта, кырата 91 ки?и ?лб?тэ (сорох дааннайынан 2,5 ты?ыынча?а тиийэр ки?ини ?л?рб?ттэр), 30 ты?ыынча ки?и хаайыыга, концлаа?ырга ыытыллыбыта

• Арассыыйа   Арассыыйа ? Т?ргэнник хардарар анал этэрээт (СОБР) к?нэ
• Азербайджан   Азербайджан ? Былаах к?нэ
• АХШ   АХШ ? Аан дойдутаа?ы к???л к?нэ. 2001 сыллаахтан 1989 сыллаа?ы Берлин эркинэ сууллуутун бэлиэтииллэр
• Германия   Германия ? Дьыл?аны бы?аарбыт к?н ( ниэм. Schicksalstag ). Бу к?н Германия устуоруйатыгар араас сылларга элбэх улахан суолталаах уода?ыннаах да, дьо?уннаах да т?бэлтэ буолбут
• Германия   Германия , Австрия   Австрия , Швейцария   Швейцария ? Айааччы к?нэ
• Ииндийэ   Ииндийэ ( Уттаракханд ) ? Уттаракханд к?нэ. Бу Ииндийэ хотугу штаата, уруккута туспа судаарыстыба (823?1804 сс. Гархвал хоруоллук, 1816?1947 сс. Техри Гархвал княжество-дойду) Уттар Прадеш штаакка уобалас бы?ыытынан киирэрэ. 2000 сыллаахха хас да сыллаах, хаан тохтуулаах и?ин туруула?ыы кэнниттэн, бу к?н туспа штаат (Ииндийэ и?инэн судаарыстыба) буолбута
• Камбодьа   Камбодьа ? Тутулуга суох буолуу к?нэ (Францияттан, 1953)
• Пакистаан   Пакистаан ? Икбал к?нэ. Мухаммед Икбал (1877-1938), бэйиэт уонна б?л????к, Пакистан туспа дойду буоларын и?ин хамсаа?ын кыттыылаахтарын айар ?лэтинэн кынаттаабыт ки?и бы?ыытынан биллэр
• Украина   Украина ? Украина суругун-бичигин уонна тылын к?нэ

Т?бэлтэлэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• 1799 ? Улуу Француз ?р?б?л??сс?йэтин т?м?кт??р Брюмер 18 к?н?нээ?и переворот буолбут. Египеттэн кыайыылаах-хотуулаах эргиллибит генерал Наполеон Бонапарт дьон ?й?б?л?н с?тэрбит Директорияны былаастан туораппыт. Дойдуну ?с консул салайар буолбут, олортон биирдэстэрэ Наполеон. Байыаннайдар Наполеону ?й??р буоланнар кэлин былаа?ы барытын кини эрэ тутар буолбут, диктатура олохтоммут. Франция норуота уон сыллаах ?р?б?л??сс?йэ дьалхааныттан сылайбыт буолан диктатураны ылыммыт.
• 1818  ? Миниистирдэр кэмитиэттэрэ Саха уобала?ыгар ??н?? м?лт???нэн сибээстээн бурдугунан к?м?л???рг? уурбут.
• 1848 ? Австрия импиэрийэтигэр Венатаа?ы ?р? туруу басхана Роберт Блюм ?л?р?лл?б?т. Бу 1848 - 1849 сыллардаа?ы ?р?б?л??сс?йэ кыайтарыытын им бэлиэтэ буолбут.
• 1867 ? Дьоппуо??а сёгун Токугава Ёсинобу дойдуга толору былаа?ы Муцухито императорга т?нн?рб?т, Токугава а?атын уу?ун 365 сыллаах дойдуну салайыыта т?м?ктэммит. Император былаа?а с?рг?т?лл??т?н утарар дьон балтараа сыллаах гражданскай сэрии са?алаабыттара. Сэрии т?м?ктэммитин кэнниттэн Мейдзи са?ардыыта са?аламмыта, Дьоппуон ар?аа дойдулары ?т?ктэр модернизация суолугар туруммута.
• 1887 ? АХШ Гавайи арыыларыгар баар Перл-Харбор хомотун бас билбиттэр. Бу Чуумпу далай хаба ортотугар бэрт табыгастаах сиргэ сытар дири? уулаах хомо?о АХШ флотун базата олохтоммута.
• 1900 ? Арассыыйа с??с ты?ыынчалаах аармыйата Маньчжурияны б??с б?т?нн??т?н ылбыт.
• 1915  ? Дьокуускайга олохтоох худуо?унньуктар уонна муо?унан кы?аачылар быыстапкалара буолбут. Онно к?ск? сылдьар Емельян Ярославскай кыттыбыт.
• 1917 (эргэ стилинэн алтынньы 27) ? Саха сиринээ?и Байыаннай уонна баа?ынай дьокутааттар сэбиэттэрэ Петроградка большевиктар былаа?ы к????нэн ылбыттарын утаран телеграмманан бырачыас ыыппыт.
• 1918 ? Германия?а Сэтинньитээ?и ?р?б?л??сс?йэ кэмигэр монархия э?иллибит, кайзер Вильгельм II б?р?ст??л?ттэн суулларыллыбыт.
• 1921 ? Саха сиригэр бассабыыктар кы?ыл террордарын утары ?р? туруу ?гэннээн турар кэмигэр Максим Аммосов саха хомуньуустарын интэриэстэрин туруорсар соруктаах Арассыыйа ??с ?тт?гэр айаннаабыт. Э?иил бэс ыйыгар т?нн?б?тэ ^[1] .
• 1930  ? Саха араадьыйатын ?лэтин ???с к?н?гэр Николай Субуруусскай дакылаат о?орбут.
• 1938 ? Германия уонна Австрия ?рд?нэн Курустаал т??нэ диэн улахан дьэбириэй погрома буолбут. Бу т?гэн дьэбириэй омугун э?э сатаабыт Холокост бэлиитикэтин са?аланыытынан аа?ыллар.
• 1977  ? Таатта улуу?ун Ч?рк????р устуоруйа уонна ?р?б?л??сс?йэ бас т?мэлэ а?ыллыбыт.
• 1985 ? 22 саастаах Гарри Каспаров Анатолий Карповы 13:11 счетунан хотон аан дойду 13-с ч?мп?й??нэ буолар.
• 1989 ? Берлин эркинин сууллуута, Илин Германия Берлин эркинигэр баар ааннары арыйбыт. Мантан са?алаан сотору кэминэн Илин уонна Ар?аа Германиялар биир илгэ холбоспуттара.
• 2012 ? Эдьигээн сэлиэнньэтигэр аэропорт вокзалын болуоссатыгар к?нд??бэй балыкка ?йд?б?ннь?к туруоруллубут. Балык ≪илим≫ быы?ыгар о?о?уллубут, ≪илим≫ Эдьигээн улуу?ун картатыттан ≪хатыллыбыт≫.

Т?р??б?ттэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• 1818 ? Иван Тургенев (1883 ?лб.) ? нуучча классик суруйааччыта. ?б?гэлэрин араспаанньата т??р "т?ргэн" диэн тылыттан тахсыбыт.
• 1952  ? Владимир Мохначевскай  ? Саха ?р?сп??б?л?кэтин ?т??лээх артыы?а, "Чороон" б?л?х мусукаана, ырыа?ыта.

?лб?ттэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• 1991  ? Наум Засимов (1928 с.т.) ? элбэх жанрга ?лэлээбит гынан баран пейзажка ордук с?б?лээн сыратын биэрбит саха живописе?а .
• 2005  ? Иннокентий Потапов (07.07.1932 т?р.) ? худуо?унньук, РСФСР ускуустубатын ?т??лээх диэйэтэлэ, Ойуунускай аатынан Ил бириэмийэтин лауреата, Арассыыйа художествотын академиятын чилиэнэ, ССРС наукаларын академиятын Сибиирдээ?и салаатын ?т??лээх бэтэрээнэ.

1. ↑ Макаров Г.Г. Северо-Восток России (Якутия, Охотское побережье и Чукотка) в 1921-1922 гг.. ? Бичик, 1996. ? С. 55. ? 333 с.