1-a de decembro

decembro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

La 1-a de decembro estas la 335-a tago de la jaro (la 336-a en superjaroj) la? la Gregoria kalendaro . 30 tagoj restas.

Je la 1-a de decembro okazis, interalie:

Eventoj [ redakti | redakti fonton ]

1145 : Papo E?geno la 3-a iniciatis la duan krucmiliton , responde al falo de Edeso
1420 : Re?oj de Anglio kaj Francio Henriko la 5-a kaj Karlo la 6-a eniris solene al okupita de burgundoj Parizo , kie estis konfirmota Traktato de Troyes por fini la centjaran militon
1469 : Dum kunsido de Sejmo en Piotrkow alta majstro de Ordeno de germanaj kavaliroj Heinrich Reuß von Plauen oma?is al la pola re?o Kazimiro la 4-a
1577 : Anglio : Francis Walsingham , la ?efa sekretario kaj estro de spionoj de Elizabeta la 1-a kavaliri?is ricevante spronojn kaj zonon
1640 : Portugalio rezulte de venka ribelo reakiris sendependon disde Hispanio
1734 : Armeo de sveda re?o Karolo la 12-a invadis ?emajtion
1764 : Re?a Palaco de Madrido ekfunkciis
1804 : Napoleono Bonaparte edzi?is al Jozefino de Beauharnais
1819 : En Parizo fondi?is ESCP Europe , unua komerca lernejo en la mondo
1822 : Petro la 1-a estis kronita kiel imperiestro de Brazilo
1825 : Nikolao la 1-a i?is imperiestro de Rusio
1830 : Dum la Novembra ribelo kontra? la Rusia Imperio fondi?is Patriotisma Klubo, gvidata de Joachim Lelewel
1835 : Hans Christian Andersen publikigas sian unuan rakontlibron - Fabeloj rakontitaj al infanoj
1837 : Hans Christian Andersen publikigis sian unuan fabel -kolekton kun 9 rakontoj
1875 : Franca astronomo Alphonse Louis Nicolas Borrelly malkovris asteroidon Dejaniro
1887 : Arthur Conan Doyle publikigis novelon , en kiu aperis Sherlock Holmes
1898 : En Danio oni patentigis la unuan magnetofonon
1910 : A?straj regopovoj oficiale le?igis polan kvaza?armean organiza?on ? Sport-Gimnastikan Societon "Strzelec" (Pafisto)
1913 : Post la Unua Balkana milito Kreto estis aneksita de Grekio
1913 : Malfermo de la Metroo de Bonaero , la plej malnova metroo en Latin-Ameriko
1913 : Ford Motor Company enkondukis unuan moveblan monto?enon
Unua Mondmilito
- 1916 : Eniro de Polaj Legioj en Varsovion
1918 : Dua Pola Respubliko : (intermilita) Pola Popola Partio (PSL) - PSL "Lewica" ( Maldekstro ) ligi?is kun PSL "Piast"
1918 : Latva milito de sendependeco : Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko komencis invadon al Latvio
1918 Litovio : en Ka?no Jurgis Matulaitis estis ordinita ?efepiskopo
1918 : Postmilita akiro de sendependeco (fare de 18 landoj):
- Re?lando Islando proklami?is en persona unio kun Danio akirante a?tonomecon - kun komuna monarko Kristiano la 10-a
- Re?lando de serboj, kroatoj kaj slovenoj fondi?is - proklamita de Aleksandro la 1-a Karađorđevi? (estonta Jugoslavio )
- En Alba Iulia oni proklamis fondon de unuigita Re?lando de Rumanio , al kiu eniris Banato kaj Bukovino - Transilvanio i?is parto de Rumanio, elektita junie 1920 de Trianona traktato , kiu reduktis la teritorion de Hungario
1920 : Traktato de Aleksandropolo estis subskribita inter Armenio kaj Turkio , la? kiu la regiono Kars kaj la provinco Surmalu estis transdonitaj al Turkio
1920 : En Universitato Vilno fondi?is la Asocio de Belorusaj Studentoj
1920 : Alvaro Obregon i?is prezidento de Meksiko
1921 : Pola entrepreno kiel unua en la lando komencis produkton de vakutuboj
1922 : Dua Pola Respubliko : Maciej Rataj i?is Sejmmar?alo
1925 : Subskribo de la Traktatoj de Locarno
1934 : Lazaro Cardenas del Rio i?is prezidento de Meksiko
1934 : Membro de Politburoo de la Komunista Partio de Sovetunio Sergej Kirov pereis en atenco, kio i?is preteksto por la Granda Teroro
1935 : Turkaj virinoj akiris siajn politikajn rajtojn
Dua Mondmilito
- 1939 : Germana okupado de Pollando : okupacia germana regopovo ordonis al ?iuj judoj en Varsovio pli ol 12 jaraj porti brakbendojn kun la stelo de Davido kune kun marko de vendejoj kaj entreprenejoj, sub minaco de mallibero; Militkrimoj : germana polico pafmortigis en la koncentrejo en Pozna? 7 polojn kaj 29 malliberulojn el Gostynin ; el Przasnysz germanoj forveturigis 3 mil judojn ?is la soveta landlimo devigante ilin transpa?i ?in; en Varsovio aperis "Wiadomo?ci Polskie" (Sciigoj de Pollando) - eldonata de Servo al Venko de Pollando - Asocio de Armita Batalado , komence multobligata kaj de januaro 1940 presata; en Parizo fondi?is Pola Universitato Eksterlanda kun du fakultatoj : humanisma kaj jura - ekonomia ; sovetaj regopovoj malliberigis en Osta?kov 5033 polajn policanojn kaj 263 oficirojn de Pola Militistaro kaj en Kozelsk 4727 polajn militkaptitojn ; Rekrutiga Oficejo de Waffen-SS establi?is; Finnlando : en Helsinko krei?is registaro de nacia unueco kun ?efministro Risto Ryti kaj ministro pri eksteraj aferoj Vaino Tanner , en Terijoki establi?is registaro de Popola Finna Respubliko kun prezidanto Otto Wille Kuusinen
- 1940 : Regopovoj de ?enerala Gubernio decidis pri establo de Konstrua Servo; Kardinalo ?tatsekretario de Vatikano en letero al delegito de Apostola Se?o en Va?ingtono skribis, ke germanaj regopovoj malhelpas al Romkatolika Eklezio helpi al la pola nacio
- 1942 : Eta A??vico ? en Lodza geto germanoj apartigis koncentrejon por polaj infanoj (2-16 a?aj) el orfejoj kaj edukejoj - el ?. 5000 travivis 900 infanoj (ili mortadis pro el?erpi?o, malsanoj kaj batado); en koncentrejo en A??vico restis 30 633 registritaj malliberuloj, en tio 14 477 judoj, 8725 poloj, 3216 ?e?oj, 1018 germanoj kaj 3197 personoj de alia nacieco ; Militkrimoj : ta?mentoj de SS kaj germana polico pafekzekutis 40 personojn de malliberejo en Kielce , kaj apud Głogow Małopolski 6 polojn kaj 5 judojn; germanoj ekzekutis en varsovia Pawiak 8 personojn
- 1943 : Militkrimoj : germana polico pafmortigis apud Drohobi? 59 personojn, sur ruinoj de varsovia geto 30 polojn, en distrikto Sochaczew 20, ven?e pro eksplodigo de trajno; Teherana Konferenco de Josif Stalin , Franklin D. Roosevelt kaj Winston Churchill fini?is; komandantaro de sovetaj partizanoj invitis al labora kunsido komandantojn de polaj ta?mentoj de la Pola Enlanda Armeo en Arbaro de Naliboki ( Minska regiono ) kaj ilin arestis
- 1944 : Militkrimoj : germana polico pafmortigis en distrikto Stopnicki dufoje po 11 personoj; Pola Rezistomovado : en malliberejo en la kastelo de Lublin estis ekzekutita komandanto de partizana ta?mento kapitano Konrad Schmeding "Młot"; ta?mento de Pola Enlanda Armeo konkeris armilmagazenojn de fabriko en Olkusz ; al nova koncentrejo en Hailfingen ( distrikto Tubingen ) alvenis 600 malliberuloj, en tio poloj kaj judoj de Stutthof , Lodzo , Straszyn, Starachowice kaj Działdowo ; liberigantaj Strasburgon Aliancanoj malkovris subtera?e de la Anatomia Instituto de Reichsuniversitat Straßburg 86 tran?itajn kaj kripligitajn korpojn por malebligi identigon de la viktimoj de anatomiaj esploroj de kuracisto August Hirt; Orienta Fronto : en Slovakio trupoj de 4-a Ukraina Fronto okupis Trebi?ov ; ordono de Popolkomisaro pri Internaj Aferoj de Sovetunio starigi ?efan Direktejon pri batalo kontra? banditismo, i.a. kun la tasko kontra?batali la "naciisman subteran movadon" en Okcidenta Ukrainio kaj Baltio
1944 : Usono : premiero de la kon?erto por Orkestro - komisiita de Bela Bartok , muzika direktoro de la Bostona Simfonia Orkestro , al Sergej Kusevickij
1945 : Dua soveta okupado de Pollando : lo?antoj de Grojec atakis lokan malliberejon por liberigi politikajn malliberulojn, al kio akre reagis stalinisma Ministerio de Publika Sekureco ? la okazinta?o fami?is en la tuta lando
1948 : Per komunista dekreto n-ro 358 Rumana grek-katolika eklezio , unuigita kun Vatikano , estis malfondita
1948 : Kostariko malfondis sian armeon
1953 : En Usono aperis unua numero de virmagazino " Playboy "
1955 : En Montgomery (Alabamo) , Rosa Parks rifuzis cedi sian a?tobusan se?on al blankulo, kaj estas arestita pro malobeo al la urba rasapartisma juro . Post tio Martin Luther King estris sukcesan bojkoton de la a?tobus-sistemo en Montgomery
1958 : Centr-Afrika Respubliko fondi?is
1959 : Va?ingtono : subskribo de Antarkta traktato
1962 : Por vastigi Aleon ?wierczewski, nuntempe Aleo " Solidareco ", nokte de la 30-a de novembro/1-a de decembro oni retirigis je 21 metrojn Varsovian pre?ejon de karmelanoj
1963 : En nord-orienta Barato fondi?is sub?tato Nagalando
1964 : Malavio , Malto , Zambio ani?is al Unui?intaj Nacioj
1965 : Nederlando : en Drento , dum ser?o de tergaso post eksplodo de naftoplatformo formi?is granda nombro da malgrandaj ?limvulkanoj - fine la tuta platformo malaperis subtere
1970 : Okazis geedzi?o de Marina Vlady kaj Vladimir Visockij
1973 : Papuo-Nov-Gvineo gajnis memregadon de A?stralio
1977 : Papo Pa?lo la 6-a akceptis en Vatikano Edward Gierek , unuan sekretarion de pola komunista partio
1980 : Forta tertremo skuis Acorojn , mortigante 52 homojn kaj vundante pli ol 300
1980 : Pollando : Sovetunio transdonis al du polaj generaloj planojn de invado al Pollando pretekste de militekzercoj fare de la Varsovia Pakto
1982 : Milita stato en Pollando : prezidanto de Varsovio generalo Mieczysław D?bicki malfondis la Artistan Asocion de Polaj Scenejoj (elemento de reprezalioj kontra? aktora medio, kiu bojkotis amaskomunikilojn )
1982 : Hispanio : Felipe Gonzalez i?is ?efministro
1982 : Meksiko : Miguel de la Madrid Hurtado i?is prezidento
1986 : Ina?guro de la Musee d'Orsay en Parizo , la dua plej granda post la muzeo Luvro
1988 : Carlos Salinas de Gortari i?is prezidanto de Meksiko
1988 : Membro?tatoj de Unui?intaj Nacioj proklamis mondan tagon de aidoso
1989 : En Vatikano papo Johano la 2-a akceptis Mi?ail Gorba?ov por a?dienco - kiel unuan sovetan prezidenton
1990 : Britaj kaj francaj laboristoj faris E?rotunelon sub la Manika Markolo
1991 : Malvarma milito : ukrainaj balotantoj plejparte referendumis pri sendependeco disde Sovetunio (90% el 32 milionoj)
1991 : Kaza?io : Nursultan Nazarbajev ganis prezidentan balotadon
1991 : Ukrainio : Leonid Krav?uk gajnis prezidentan vo?donadon
1994 : Ernesto Zedillo Ponce de Leon i?is prezidento de Meksiko
1997 : Astano fari?is la ?efurbo de Kaza?stano
1998 : Exxon anoncis negocon de 73,7 miliardoj da dolaroj por a?eti Mobil, tiel formi?is ExxonMobil , la tiam plej granda firmao de la planedo
2000 : Vicente Fox Quesada i?is prezidento de Meksiko - Revolucia Institucia Partio perdis regopovon post 71 jaroj
2000 : Bulgario estis forigita de la negativa vizlisto de la Traktato de Schengen
2001 : Lasta flugo de la usona flugkompanio Trans World Airlines
2002 : Greklingva Vikipedio kreita
2006 : Felipe Calderon i?is prezidento de Meksiko
2009 : En E?ropa Unio ekvalidis la Traktato de Lisbono
2011 : Almazbek Atambajev i?is prezidento de Kirgizio
2011 : Metroo de Almato ekfunkciis en Kaza?ujo
2012 : Enrique Pena Nieto i?is prezidento de Meksiko
2013 : En Kroatio okazis referendumo pri enkonduko al konstitucio de la difino de geedzeco kiel ligo inter viro kaj virino
2014 : Donald Tusk i?is prezidanto de la E?ropa Konsilio
2016 : Maha Vajiralongkorn i?is nova re?o de Tajlando , alprenante la nomon Rama la 9-a
2016 : En Gambio prezidentan baloton gajnis Adama Barrow , venkante regantan de pli ol 20 jaroj Yahya Jammeh
2018 : Andres Manuel Lopez Obrador i?is prezidanto de Meksiko
2022 : Invado de Rusio en Ukrainion :
- ?irka? 6 milionoj de homoj en plimulto de ukrainaj provincoj vivas sen kurento ; la? ukraina stabo Rusio perdis en Ukrainio ?. 89 440 soldatojn, 2 915 tankojn, 5 877 kirasitajn veturilojn, 1 904 artileriajn sistemojn, 395 raketelpafilojn, 210 kontra?aviadajn sistemojn, 280 aviadilojn, 261 helikopterojn, 1 562 senpilotajn aviadilojn, 531 krozmisilojn , 16 ?ipojn, 4 441 veturilojn (kun cisternoj) kaj 163 unuojn de speciala aparataro
- E?ropa Komisiono forigis donita?ojn pri la nombro de mortigitaj ukrainaj soldatoj el deklaro de Ursula von der Leyen (20 mil civiluloj kaj 100 mil soldatoj) ? oni blokis 300 miliardojn da e?roj el rezervoj de Rusa Centra Banko kaj frostigis 19 miliardojn da e?roj de rusaj oligar?oj; NATO komencos produkton de soveta municio por Ukrainio; Ministeria Konsilio de la Organiza?o pri Sekureco kaj Kunlaboro en E?ropo kunsidis en Lodzo sen rusaj diplomatoj, kiuj ne rcevis polajn vizojn ; en landlima kun Pollando Kaliningrada provinco krimeco kun uzo de armiloj a? eksploda?oj kreskis je 92 procentoj

Esperantujo [ redakti | redakti fonton ]

1893 : En Varsovio estis fondita unua Esperanto-rondeto , kiun ?eestis i.a. Leo Belmont , Wilhelm Robin kaj Jozefo Wasniewski

Naski?oj [ redakti | redakti fonton ]

1081 : Ludoviko la 6-a , re?o de Francio (m. 1137 )
1415 : Jan Długosz , pola historiisto, kronikisto , ?efepiskopo, geografo kaj diplomato (m. 1480 )
1521 : Takeda Shingen , japana daimio (m. 1573 )
1525 : Tadeo Hajeko , ?e?a matematikisto, astronomo, alkemiisto , latinisto, botanikisto, geografo kaj kortega kuracisto (m. 1600 )
1655 : Wolf Christoph Zorn von Plobsheim , germana ar?itekto kaj oficiro (m. 1721 )
1671 : John Keill , skota matematikisto (m. 1721 )
1709 : Franti?ek Xaver Richter , ?e?a komponisto (m. 1789 )
1743 : Martin Heinrich Klaproth , germana kemiisto, malkovrinto de uranio , zirkonio kaj cerio (m. 1817 )
1761 : Marie Tussaud , svisa aktorino, modlistino de vaksfiguroj, fondintino de la muzeo Madame Tussauds (m. 1850 )
1776 : Nikolaj Karamzin , rusa verkisto, publicisto, historiisto (m. 1826 )
1785 : Gabor Dobrentei , hungara verkisto, poeto, redaktoro kaj ?efsekretario de Hungara Scienca Akademio (m. 1851 )
1792 : Nikolaj Ivanovi? Loba?evskij , rusa matematikisto, kreinto de hiperbola geometrio (m. 1856 )
1800 : Mihaly Vorosmarty , hungara poeto, redaktoro, tradukisto (m. 1855 )
1805 : Lungtok Gyatso , tibeta 9-a Dalai-lamao de gelugpao en la tibeta budhismo (m. 1959 )
1815 : Laszlo Kelmenfi , hungara in?eniero, verkisto (m. 1851 )
1847 : Antonin Chittussi , ?e?a pejza?isto (m. 1891 )
1851 : Louis Held , germana pioniro de fotografio kaj filmfarado (m. 1927 )
1864 : Carsten Borchgrevink , norvega-brita esploristo de Antarkto (m. 1934 )
1867 : Ignacy Mo?cicki , pola kemiisto, inventisto , profesoro, prezidento de Pollando (m. 1946 )
1868 : Eloy Gonzalo , hispana milita heroo (m. 1897 )
1869 : Eligiusz Niewiadomski , pola pentristo, murdisto de prezidento Gabriel Narutowicz , ekzekutita (m. 1923 )
1888 : Endre Csiki , hungara komponisto esplorinta muzikteorion, a?dfizilogion kaj psikologion (m. 1949 )
1893 : Ernst Toller , germana verkisto (m. 1939 )
1893 : Kurt Gunther , germana pentristo (m. 1955 )
1896 : Georgij Konstantinovi? ?ukov , soveta militisto, mar?alo (m. 1974 )
1901 : Ilona Feher , hungara-israela violonistino kaj instruistino (m. 1988 )
1902 : Ernst Werner , a?stra-germana ?tata oficisto, okupi?anta pri stenografio , estrarano de A?stria Esperanto-Asocio , gvidanto de E-seminario en Viena E-Unio (m. 1974 )
1903 : Kobaja?i Taki?i , japana laborista verkisto (m. 1933 )
1906 : Margit Berenyi , rumania hungara pentristino (m. 1945 )
1908 : Dezs? Korniss , hungara pentristo, grafikisto kaj belartpedagogo (m. 1984 )
1910 : Louis Slotin , kanada fizikisto kaj kemiisto, partoprenanto de la Projekto Manhattan (m. 1946 )
1919 : Piroska Kuszalik , rumania hungara pedagogino, lernolibroverkistino (m. 1992 )
1923 : Morris , belga desegnisto de bildrakontoj (m. 2001 )
1929 : Alfred Moisiu , prezidento de Albanio
1931 : George Maxwell Richards , prezidento de Trinidado kaj Tobago , profesoro
1935 : Woody Allen , usona filmre?isoro, aktoro, komediisto, verkisto kaj komponisto
1937 : Vaira V??e-Freiberga , latva psikologino, kuracistino, prezidentino de Latvio
1941 : Lajos Molnos , hungara poeto, ?urnalisto, politikisto
1944 : Tahar Ben Jelloun , maroka verkisto franclingva
1947 : Alain Bashung , franca verkisto, komponisto, interpretisto, komediisto (m. 2009 )
1949 : Pablo Escobar , kolombia politikisto, caro de kokaino , simbolo de organizita krimo (m. 1993 )
1949 : Sebastian Pinera , prezidento de ?ilio 2010-2014 kaj 2018-2022 (m. 2024 )
1950 : Ueli Maurer , svisa politikisto, membro de la Federacia Konsilio de Svislando , prezidento de Svislando
1951 : Treat Williams , usona aktoro (m. 2023 )
1953 : Andras Szabo rumania hungara grafikisto, ?efmuzeologo en Miercurea Ciuc
1961 : Aron Hajdu , rumania hungara entreprenisto, libroeldonisto
1972 : Norbert Wojtowicz , pola historiisto kaj teologo
1976 : Matthew Shepard , usona studento, viktimo de homofobio (m. 1998 )
1995 : Eva Boto , slovena kantistino
2001 : Princino Aiko , japana princino