Сэтинньи 3 диэн Григориан халандаарыгар сыл 307-с к?нэ ( ордук хонуктаах сылга 308-c к?нэ). Сыл б?т?? 58 к?н баар.

Бэлиэ к?ннэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• Арассыыйа   Арассыыйа ? Алаадьы к?нэ
• Доминика   Доминика ? Тутулуга суох буолуу к?нэ (Британияттан 1978 с.)
• Япония   Япония ? Култуура к?нэ
• Илин Тимор   Илин Тимор ? Ийэ к?нэ
• Мальдив арыылара   Мальдив арыылара ? Кыайыы к?нэ
• Микронезия   Микронезия ? Тутулуга суох буолуу к?нэ (АХШ-тан, 1986 с.)
• ХАЭ   ХАЭ ? Былаах к?нэ
• Панаама   Панаама ? Тутулуга суох буолуу к?нэ (Колумбияттан 1903 с. арахсыбыт)
• Украина   Украина ? Ракетнай сэриилэр уонна артиллерия к?ннэрэ
• Украина   Украина ? Инженернэй сэриилэр к?ннэрэ
• Эквадор   Эквадор ? Куэнка тутулуга суох буолуутун к?нэ. 1820 сыллаахха са?а тэриллэн эрэр ?р?сп??б?л?кэ ?с провинциятыттан биирдэстэрин тутулуга суох киин куората Куэнка буолбут

Т?бэлтэлэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• 1693 ? Нуучча ыраахтаа?ытын соруда?ынан Идес Избрант Пекии??э тиийбит. Кытай ыраахтаа?ыта (Богдыхаан титулаах эбит) кинини ?стэ ы?ыран кэпсэппит (1693 сыл сэтинньи 17, ахсынньы 27 к?ннэригэр уонна 1694 сыл олунньу 16 к?н?гэр) уонна Москуба судаарыстыбатын ту?унан ыйыталаспыт, Ниэрчинскэйдээ?и дуогабары туту?алларын бигэргэппиттэр. Посол бэйэтэ Кытай атыытын-эргиэнин ту?унан сибидиэнньэ хомуйбут. Москубаттан Кытайга айанныырыгар кэлэ-бара Сибиир усталаах-туоратын сыыйан, ?г?с этнография хабааннаах матырыйаалы хомуйбута. Сырыытын т?м?г?нэн 1704 сыллаахха Амстердам куоракка Н.К. Витсен кинигэ та?аартарбыта. Избрант бу ?лэтигэр комилар, остяктар, то?устар, вогуллар, б?рээттэр, сахалар о.д.а олохтоох омуктар тустарынан эрдэтээ?и сибидиэнньэлэри биэрбитэ.
• 1905  ? Финляндия автономията с?рг?т?лл?б?т.
• 1906  ? Берли??э баттаммыт конвенция т?м?гэр аан дойдуга SOS сигнал ылыныллыбыт.
• 1912 ? Монголия киин куоратыгар Урга?а (били??итэ Улаанбаатар ) Арассыыйа уонна Монголия ыккардыларыгар до?ордо?уу ту?унан с?б?лэ? т??эрсиллибит. Бу т?гэн биир сыл иннинэ Кытайтан тутулуга суо?ун биллэрбит Монголияны Арассыыйа билиммит уонна бэйэтин протекторатынан о?остубут. Кэлин 1945 сыллаахха Сэбиэскэй Сойуус ыгыытынан Кытай Монголияны туспа судаарыстыбанан билиммитэ. Ол кэннэ атын дойдулар эмиэ билинэн барбыттара. 1961 сыллаахха Монголия ХНТ -га киирбитэ.
• 1918 ? Германия импиэрийэтэ Аан дойду бастакы сэриитигэр кыайтарбытын кэнниттэн Киль пордугар 40 000 моряк ?р? туруута к??дь?йб?т, 1918-19 сыллардаа?ы ньиэмэс ?р?б?л??сс?йэтэ (Сэтинньи ?р?б?л??сс?йэтэ) са?аламмыт. ?р?б?л??сс?йэ т?м?г?нэн Германия ?р?сп??б?л?кэ буолбута.
• 1918 ? Дьокуускайга федералистар баартыйалара та?аарар "Якутский голос" ха?ыаттарын иккис н??мэрэ тахсыбыт.
• 1924 ? Саха сиринээ?и Толоруулаах киин кэмитиэт ( ЯЦИК ) ойууннаа?ыны утары охсу?ууну биллэрбит.
• 1925  ? Саха АССР-ы ??рэтэр ССРС Билимин Академиятын хамыы?ыйатын б?р?с??дь?м?н мунньа?а буолбут. Мунньахха Дьокуускайга Национальнай бибилитиэкэни арыйар ту?унан кэпсэппиттэр.
• 1928  ? Туурсуйа араап алпабыытыттан латыынныыга к?сп?т.
• 1946 ? Дьоппуон императора Сёва (Хирохито) са?а к?н?ст??сс?йэ?э илии батаабыт. Дойду и?игэр толору былаас импэрээтэртэн норуокка к?сп?т, оттон импэрээтэр "ил уонна норуот биир ньыгылын им бэлиэтэ" эрэ буолан хаалбыт. Ону кытары к?н?ст??сс?йэ?э Дьоппуон сэбилэниилээх к??стэри тэриниэ уонна сэрии ыытыа суохтаа?а этиллибит.
• 1970  ? Чиилигэ Сальвадор Альенде бэрэсидьиэн буолуутун сиэрэ-туома буолбут.
• 1992  ? Бэрэсидьиэн Михаил Николаев ба?ылыктаах дэлэгээссийэ Словения?а бэрэсидьиэн Кучан ы?ырыытынан ыалдьыттаа?ынын са?алаабыт.
• 1993  ? Арассыыйа премьер-миниистирэ Черномырдин ≪ Беркакит  ? Томмот  ? Дьокуускай (У?а ?л??нэ) тимир суолун тутуутугар ылыныллар миэрэлэр тустарынан≫ уураахха илии баттаабыт. Манна атын миэрэлэр истэригэр, холобур, таас чо?у хостуур Саха сирин тэрилтэлэрэ б?л??тэнэн(валюта) киллэрэр харчыларыттан 10 % суолу тутууга угуохтаахтарын ту?унан этиллибит.
• 1993  ? Бэрэсидьиэн Михаил Николаев Москуба?а Швеция посолун Бернеры кытта к?рс?б?т.
• 1995  ? Улуу Британия ыраахтаа?ыта Елизавета II маори омугуттан бырастыы гынарыгар к?рд?сп?т.
• 1998  ? ≪Сахаювелир≫ ХЭТ ?лэлииригэр анаан ?р?сп??б?л?кэ бырабыыталыстыбата 43 кг к?м??? уонна 1200 караат бирилийээни иэс биэрэргэ уураах та?аарбыт.
• 2009 ? Чиэхийэ бэрэсидьиэнэ Вацлав Клаус Лиссабоннаа?ы с?б?лэ??э илии баттаан, докумуону олоххо киллэрбит.

Т?р??б?ттэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• 1957  ? Кирилл Герасимов  ? саха композитора, педагог, дирижер, Саха ?р?сп??б?л?кэтин ?р?г?й?н ырыатын айбыта. Саха ?р?сп??б?л?кэтин искусствотын ?т??лээх диэйэтэлэ, Сунтаар улуу?ун Ытык олохтоо?о.
• 1958  ? Маргарита Васильева  ? 1994 сылтан ыла Опера уонна балет тыйаатырын солбуйааччы дириэктэрэ.

?лб?ттэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• 1954  ? Анри Матисс  ? аатырбыт Франция уруhуйдьута уонна скульптора.
• 1969  ? Леонид Киренскэй  ? чинчийээччи, академик, Саха Сириттэн т?р?ттээх дьонтон бастакынан академик аатын ылбыт ки?и, Социалистыы ?лэ Дьоруойа .
• 2003 ? Иван Федосеев - Доосо ? саха т?мэт диэйэтэлэ, бэйиэт, прозаик, тылбаасчыт, литэрэтиирэ критигэ, ССРС суруйааччыларын сойуу?ун чилиэнэ (1964). 1965-1992 сылларга ≪Хотугу сулус≫ уонна ≪Полярная звезда≫ сурунааллар холбоммут эрэдээксийэлэрин эппиэттиир сэкиритээрэ.