Ахсынньы 5 диэн Григориан халандаарыгар сыл 339-с к?нэ ( ордук хонуктаах сылга 340-c к?нэ). Сыл б?т?? 26 к?н баар.

Бэлиэ к?ннэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• Саха ?р?сп??б?л?кэтэ   Саха ?р?сп??б?л?кэтэ  ? О?о хамсаа?ынын к?нэ .
• ХНТ   ХНТ  ? Аан дойдуга Волонтер к?нэ . Бу к?н бэйэлэрин ба?аларынан кы?ал?алаах дьо??о к?м?л???р биирдиилээн дьон уонна тэрилтэлэр бэйэлэрин ?лэлэрин ту?унан кэпсииллэр, ??р??лээх бы?ыыга-майгыга туох эрэ т?м?к о?остоллор. К?н быйылгы тиэмэтэ: ≪Волонтердар кэккэлэригэр киири?!≫
• Аан дойдутаа?ы буор (почва) к?нэ
• Австрия   Австрия ? Крампус т??нэ (Krampusnacht). Крампус диэн т??лээх абаа?ы. Бу к?н абаа?ы буолан кубулуммут ки?и тэрилтэлэри, киэ?э уонна т??н дьиэлэри кэрийэр, ардыгар Сибэтиэй Клаустуун сылдьар (киниэхэ анаммыт к?н сарсыныгар бэлиэтэнэр)
• Арассыыйа   Арассыыйа  ? Арассыыйа байыаннай килбиэнин к?нэ ? 1941 сыллаахха Москуба и?ин кыргы?ыыга утары кимэн киирии са?аланыыта.\
• Гаити   Гаити , Доминика ?р?сп??б?л?кэтэ   Доминика ?р?сп??б?л?кэтэ ? Арыйыы к?нэ
• Нидерланд   Нидерланд ? Клозум (Схирмонниког арыыга бэлиэтэнэр). Киэ?э дьон мааска кэтэн баран дьиэлэри кэрийэллэр (олору клозумнар дииллэр), олохтоохтор ким буоларын таайыахтаахтар, т??н ????гэр мааска устуута, к?р-нар са?аланар
• Украина   Украина  ? Статистика ?лэ?иттэрин к?нэ
• Таиланд   Таиланд  ? Пхумипон Адульядет ыраахтаа?ы кэриэстэбилин к?нэ
• Суринам   Суринам ? О?о к?м?скэлин к?нэ

Т?бэлтэлэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• Б.э.и. 63 ? Цицерон Катилинаны утары ти?эх т?рд?с тылын эппит. Консул Марк Туллий Цицерон былаа?ы былдьа?ан сенатор Луций Сергий Катилинаны буруйдуур тыл этиилэрэ бэлиитикэ охсу?уутун классикатын бы?ыытынан биллэллэр, судаарыстыба?а куттал суо?аабатын ?р? тутуу дуу, ки?и к???л?н ?р? тутуу дуу ? хайата ки?и-аймахха ордук суолталаа?ын ту?унан устуоруйа?а биллэр бастакы м?кк??рдэртэн биирдэстэрэ.
• 633 ? Толедо куоракка Испания сыаркабын Т?рд?с собуора буолбут. Вестготтар хоруолларын Сисенанд к???лээ?ининэн Испания эпиискэптэрэ бары мустубуттар уонна т?м?к бы?аарыыларыгар "Сыаркап к???л, кимтэн да тутулуга суох, ол эрээри хоруолга бэриниилээх" диэн санааны бигэргэппиттэр, Рим паапатын отой да ахтыбатахтар.
• 1496 ? Португалия хоруола Мануэль I дьэбириэй ≪еретиктары≫ дойдуттан ??рэр ту?унан ыйаах та?аарбыт.
• 1560 ? Карл IX Франция хоруола буолбут.
• 1408 ? Алтан Ордуу ба?ылыга Эдигу (Эдигэй, ??д?гэй) эмиир сэриитэ Москуба?а тиийбит. Бу ки?и 1399 сыллаахха Тохмамыш уонна Литва тойоно Витовт холбо?уктаах сэриилэрин урусхаллаан Джучи улуу?ун ба?ылыга буолбута, Киевы ылбыта. 1408 сыллаахха элбэх сыл т??ээн т?л??б?кк? олорбут элбэх нуучча куоратын ылбыта, Москуба тулатын уоттабыта, ол эрээри куораты ылбакка т?нн?б?тэ. Икки сылынан былаастан туоратыллыбыта, 1419 сыллаахха Тохтамыш уолун илиититтэн ?лб?тэ. Сыдьааннара Ногай Ордуутун ба?ылаан олорбуттара, онтон икки ?йэ буолан баран Москуба ыраахтаа?ытыгар к???н кинээс титуллаах Урусовтар уонна Юсуповтар буолбуттара.
• 1492 ? Христофор Колумб Гаити арыыга тиийбит.
• 1766 ? Лондо??а искусство о?о?уктарын атыылыыр аатырбыт "Кристис" аукцион а?ыллыбыт. Аукционист Джеймс Кристи бастакы атыытын ыыппыт.
• 1812 ? Наполеон Парижка переворот буолаары гыммытын истэн, Арассыыйа?а кыайтарбыт аармыйатын быра?ан дойдутугар айаннаабыт.
• 1848 ? АХШ бэрэсидьиэнэ Джеймс К. Полк Конгресска туран Калифорния?а элбэх кы?ыл к?м?с к?ст?б?т?н бигэргэппит. Онтон сылтаан 1849 сыллаа?ы Калифорния к?м?с т?р?лгэнэ са?аламмыт.
• 1925 ? Эйзенштейн ≪Броненосец Потёмкин≫ киинэтэ аан бастаан к?рд?р?лл?б?т.
• 1929 ? Таджик ССР т?р?ттэммит.
• 1931 ? Москуба?а Киристиэс ?р???йээччи та?ара дьиэтэ (Храм Христа Спасителя) то?о тэптэриллибит.
• 1933 ? Саха АССР Совнаркома ≪ Дьокуускайга уу ситимин тутарга≫ диэн бы?аарыы ылбыт.
• 1933 ? АХШ -ка 14 сыллаах дойду ?рд?нэн арыгы бобуута к?т?р?лл?б?т. Ол эрээри элбэх штат, резервация, уокурук уонна куорат арыгыны хааччахтаа?ыны хаалларбыттара.
• 1936 ? Сэбиэскэй Сойууска Сталин конституцията диэн ааттаммыт т?р?т сокуона ылыныллыбыт. Бу к?н Коми автономнай уобала?а автономнай ?р?сп??б?л?кэ стату?ун, оттон Кыргыстаан союзнай ?р?сп??б?л?кэ стату?ун ылбыттар.
• 1941 ? А?а дойду Улуу сэриитин кэмигэр Москуба и?ин кыргы?ыыга Кы?ыл Аармыйа ньиэмэстэри утары кимэн киириини са?алаабыт.
  • ССРС -тыын сэриилэ?эртэн батымматахтарын и?ин Британия Финляндия?а, Венгрия?а уонна Румыния?а сэриини биллэрбит.
• 1957 ? СССР-ка ≪Ленин≫ диэн ааттаах аан дойдуга бастакы атомнай ледокол ?лэ?э киирбит.
• 1965 ? Москуба?а Пушкин болуоссатыгар кэлин Гласность миитинэ диэн ааттаммыт тэрээ?ин буолбут ? сэбиэскэй диссиденнэр бастакы а?а?ас тэрээ?иннэрэ. Кинилэр соторутаа?ыта хаайыллыбыт Андрей Синявскай уонна Юлий Даниэль сууттара а?а?ас буоларын модьуйбуттар, "Сэбиэскэй конституцияны ытыктаа?!" диэн былакаат туппуттар (бу к?н ССРС-ка Конституция к?нэ бэлиэтэнэр этэ). 200-чэ ки?и кыттыбыт. А?ыйах м?н??тэ буолан баран КГБ миитини ыспыт, уонча ки?ини туппуттар, ол эрээри хаайбатахтар, кэпсэтэн баран ыыталаабыттар.
• 1983 ? Аргентина?а байыаннайдары былаастан туораппыттар.
• 1991 ? Саха ?р?сп??б?л?кэтин О?о уопсастыбаннай холбо?уктарын сойуу?а тэриллибит.
• 1991 ? Леонид Кравчук Украина бастакы бэрэсидьиэнинэн талыллыбыт.
• 2017 ? Аан дойдутаа?ы Олимпиада кэмитиэтэ (МОК) допины туттууттан сылтаан Арассыыйа 2018 сылга буолуохтаах Олимпиада?а кыттыа суохтаа?ын ту?унан бы?аарыы та?аарбыт.
• 2020 ? дьоппуон ≪Хаябуса-2≫ зонда Сиргэ Рюгу астероидтан таас а?албыт.

Т?р??б?ттэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• 1867 ? Юзеф Пилсудскай ? Польша судаарыстыбаннай уонна политическэй диэйэтэлэ, с?рг?т?т?лл?б?т Польша бастакы ба?ылыга, Польша аармыйатын т?р?ттээччи.
• 1891 ? Екатерина Иванова ? оло?хо?ут.
• 1923 ? Николай Копырин ? филология билимин хандьыдаата, литературовед, кириитик. А?а дойду улуу сэриитин кыттыылаа?а.
• 1927 ? Сэмэн Руфов ? суруйааччы, саха норуодунай бэйиэтэ , тылбаасчыт, ССРС суруйааччыларын т?мс??т?н чилиэнэ.
• 1927 ? Василий Босиков ? 1993?2008 сылларга Музыка ?рд?к? оскуолатын ректора , Саха ?р?сп??б?л?кэтин ытык ки?итэ , Уус-Алдан улуу?ун уонна Д?пс?н нэ?илиэгин ытык ки?итэ. 2012 сыллаахха Василий Босиков аата Музыка ?рд?к? оскуолатыгар и?эриллибитэ.
• 1930 ? Иван Серебряков ? экскаваторщик, Социалистыы ?лэ Дьоруойа (1966), Мирнэй куоратын Ытык олохтоо?о (1964).
• 1937  ? Василий Алексеев  ? 1994?2006 сылларга Саха ?р?сп??б?л?кэтин айыл?атын харыстабылын миниистирэ, Саха ?р?сп??б?л?кэтин ытык ки?итэ .
• 1947 ? Григорий Томскай ? профессор, дипломат, суруйааччы, "Сонор" оонньуу ааптара.
• 1947 ? Наталья Христофорова ? саха балерината.

?лб?ттэр [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• 1985 ? Михаил Лорин ? А?а дойду улуу сэриитин кыттыылаа?а, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа (1944). Сэрии иннинэ Саха Сиригэр аэрофотосъемка инженеринэн ?лэлээбитэ.
• 2013 ? Нельсон Мандела ? апартеиды (хара уонна ?р?? тириилээхтэри араарар бэлиитикэ) утаран 27 сыл хаайыыга сыппыт ки?и, ЮАР бэрэсидьиэнэ буолбута.