Wikipedia, Entziklopedia askea
Urtarrilaren 17
a
gregoriotar egutegiaren
urteko
hamazazpigarren
eguna
da. 348 egun falta dira urtea amaitzeko, 349 egun
bisurteetan
.
|
|
Gertaerak
|
|
Egutegia
|
|
Aurreko eta hurrengo urteetan
|
Izendegia
|
Seaska egutegia:
Andoni/Antton/Anttoni/Antxon.
|
|
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
- 1525
–
Petri Balantza
Nafarroako Errege Kontseiluko
kidea Irunetik abiatu zen
Zaraitzu
eta
Erronkarira
Nafarroako lehen sorgin ehizari
hasiera emateko. Fanatismo erlijiosoa aitzakiatzat hartuta, 200 lagun baino gehiago atxilotu zituzten, gehienak emakumeak, eta hamarnaka urkatu zituzten.
- 1976
–
ETAk
Ordizian
(Gipuzkoa) Manuel Vergara Jimenez guardia zibila erail zuen.
- 1980
–
Greba
orokorra egin zuten
Errenterian
(Gipuzkoa),
urtarrilaren 9tik
Bizkaia
eta
Gipuzkoako
hainbat herritan eskuin-muturreko taldeak egiten ari ziren emakumeen hilketa eta bortxaketen aurka.
- 2009
–
- EAJk
Azpeitiko
alkatetza lortu zuen
EAren
laguntzaz, ordu arte alkatetza izandako
ANVren
aurkako mozioa onartuta.
- Ertzaintza
oldartu zen
AHTren
aurkako protestaren aurka,
Urbinan
.
Euskal Y
deiturikoaren lanak bertan hasi zituzten zenbait urte lehenago. AHT Gelditu! Elkarlanak deitutako 4.000 lagunek manifestazio bukaeran eserialdia burutu nahi izan zuten trenbidean.
- 2015
–
Giza Eskubideak, konponbidea eta bakea
goiburuarekin,
Donostian
dozenaka milaka lagun manifestatu ziren, aste hartan bertan
Mate operazioan
Guardia Zibila
hainbat euskal herritar abokatu atxilotu izana salatzeko, hainbat gizarte eragilek deituta (tartean
Sortu
,
Eusko Alkartasun
,
Aralar
,
Alternatiba
,
Lokarri
,
Etxerat
,
ELA
eta
LAB
).
- 1756
–
Juan Carlos Areitzaga
, gipuzkoar militarra (h.
1816
).
- 1797
–
Raymond Larraburu
, baxenafar margolaria (h.
1875
).
- 1803
–
Antonio Urbiztondo
, gipuzkoar militar eta politikaria (h.
1857
).
- 1823
–
Antonio Kortazar
, gipuzkoar arkitekto eta hirigilea(h.
1884
).
- 1831
–
Antonio Lekuona
, euskal herritar margolari
kostunbrista
(h.
1907
).
- 1863
–
Antonio Perez Goiena
, nafar elizgizona eta idazlea (h.
1962
).
- 1874
–
Gregorio Balparda
, euskal herritar politikari, abokatu eta historialaria,
Bilboko alkatea
(h.
1936
).
- 1886
–
Luis Anton del Olmet
, galiziar kazetari eta politikaria,
Bilbon
(h.
1923
).
- 1890
–
Antonio Pildain
, euskal apaiza eta Kanarietako apezpikua (h.
1973
).
- 1910
–
Jean Lesquibe
, lapurtar
beirate
eta
mosaiko
egilea (h.
1995
).
- 1915
–
Antonio Valverde
, gipuzkoar margolaria, grabatzailea, publizista, industrialaria eta euskal idazlea (h.
1970
).
- 1926
–
Jose Antonio Landa
, bizkaitar txirrindularia (h.
2023
).
- 1931
–
Antonio Ansola
, euskal herritar futbolaria (h.
2013
).
- 1932
–
Karmele Rotaetxe
, bilbotar hizkuntzalari eta soziolinguista (h.
2013
).
- 1936
–
Jose Gabiola
, gipuzkoar futbolaria (h.
2017
).
- 1937
–
Emeterio Sorazu
, gipuzkoar apaiza, irakaslea eta ikertzailea (h.
2010
).
- 1939
–
Sebastian Elortza
, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- 1957
–
Esteban Antxustegi
, gipuzkoar idazle eta irakaslea.
- 1969
–
Usoa Zumeta
, gipuzkoar
serigrafia
-egilea.
- 1970
–
Xabier Eskurza
, bizkaitar futbolari ohia.
- 1974
–
- 1981
–
Antton Luengo
, arabar txirrindulari ohia.
- 1982
–
Javier Ortigosa
, euskal herritar eskubaloi jokalaria.
- 1985
–
Xumai Murua
, lapurtar bertsolaria.
- 1991
–
- 1994
–
Eneko Sagardoy
, bizkaitar aktorea.
- 2001
-
Diego Fernandez Navarro
, bizkaitar futbolaria.
- 2005
-
Peio Canales
, bizkaitar futbolaria.
- 1342
–
Filipe II.a Borgoinakoa
,
Borgoinako dukea
(h.
1404
).
- 1463
–
Antoine Duprat
, frantziar legegilea, politikaria eta kardinala (h.
1535
).
- 1463
–
Frederiko III.a Saxoniakoa
, Saxoniako hauteslea (h.
1525
).
- 1504
–
Pio V.a
,
Aita santua
(h.
1572
).
- 1600
–
Calderon de la Barca
, madrildar antzerkigile eta poeta nabarmena (h.
1681
).
- 1631
–
Francois Vatel
,
Nicolas Fouqueten
eta
Luis II.a Borboi-Condekoa
printzearen sukaldari eta etxezaina (h.
1671
).
- 1647
–
El?bieta Hevelius
, ustez astronomian aritu zen lehen emakumea eta
ilargiko karten ama
(h.
1693
).
- 1706
–
Benjamin Franklin
, estatubatuar politikari, zientzialari eta asmatzailea (h.
1790
).
- 1717
–
Mustafa III.a
,
Otomandar Inperioko
sultana
(h.
1774
).
- 1721
–
Elisabet Augusta Sulzbachekoa
,
Wittelsbach etxeko
kondesa (h.
1794
).
- 1732
–
Stanisław August Poniatowski
,
Poloniako
erregea eta
Lituaniako
duke andia eta
Bi Nazioen Errepublikako
azken monarka (h.
1798
).
- 1734
–
Francois-Joseph Gossec
, frantziar musikagilea (h.
1829
).
- 1771
–
Charles Brockden Brown
, estatubatuar eleberrigilea (h.
1810
).
- 1781
–
Antonia Gutierrez Bueno
, idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (h.
1874
)
- 1783
–
Pedro Gual Escandon
,
Venezuelako
presidentea (h.
1862
).
- 1820
–
Anne Bronte
, ingeles eleberrigilea (h.
1849
).
- 1834
–
August Weismann
, alemaniar biologoa (h.
1914
).
- 1860
–
- 1861
–
Jenny Morris
, ingeles brodatzailea (h.
1935
).
- 1863
–
- 1871
–
Nicolae Iorga
,
Errumaniako
lehen ministroa (h.
1940
).
- 1880
–
Mack Sennett
, estatubatuar zinemagilea (h.
1960
).
- 1881
–
Alfred Reginald Radcliffe-Brown
, britainiar antropologoa (h.
1955
).
- 1883
–
Compton Mackenzie
, eskoziar idazle, aktore eta politikaria (h.
1972
).
- 1885
–
Emmy Hennings
, alemaniar artista eta poeta,
Cabaret Voltaire
sortzaileetako bat (h.
1948
).
- 1888
–
- 1891
–
Walter Eucken
, alemaniar ekonomialaria (h.
1950
).
- 1892
–
Luther Gulick
, estatubatuar kudeaketa aditua (h.
1993
).
- 1896
–
Assumpcio Casals
, kataluniar aktorea (h.
1975
).
- 1897
–
Lili Bleeker
, holandar enpresaburua eta fisikaria, instrumentu optikoen diseinu eta fabrikazioengatik ezaguna (h.
1985
).
- 1899
–
- Al Capone
, italiar jatorrizko estatubatuar gangsterra (h.
1947
).
- Nevil Shute
, anglo-australiar idazle, ingeniari eta hegazkinlaria (h.
1960
).
- 1901
–
Teodora Fracasso
,
Elia San Klementerena
, italiar moja karmeldarra (h.
1927
).
- 1907
–
Henk Badings
, herbeheretar musikagilea (h.
1987
).
- 1911
–
- 1914
–
Theo Lefevre
,
Belgikako
39. lehen ministroa (h.
1973
).
- 1918
–
Eva Gonzalez Fernandez
,
leonesezko
idazlea (h.
2007
).
- 1919
–
Antonio Mingote
, gaztelaniazko kataluniar idazlea, marrazkilaria eta umorista (h.
2012
).
- 1922
–
- 1926
–
Moira Shearer
, eskoziar dantzaria eta antzezlea (h.
2006
).
- 1927
–
Eartha Kitt
, estatubatuar abeslaria, aktorea, dantzaria, komediantea, aktibista eta abestigilea (h.
2008
).
- 1931
–
James Earl Jones
, estatubatuar aktorea.
- 1933
–
- 1938
–
Meriem Bouatoura
, Aljeriako gerrako borrokalari independentista (h.
1960
).
- 1940
–
- 1942
–
- Muhammad Ali
(Cassius Clay), estatubatuar boxealaria eta beltzen eskubideen aldeko ekintzailea (h.
2016
).
- Forges
, espainiar umorista grafikoa (h.
2018
).
- 1943
–
Elsa Lopez
, ekuatoreginear-espainiar idazlea, poesian espezializatua.
- 1944
–
- 1946
–
Blanca Jeannette Kawas
, ingurumenaren aldeko aktibista hondurastarra (h.
1995
).
- 1947
–
- 1949
–
- 1950
–
Cristina Galbo
, espainiar aktorea.
- 1952
–
Ryuichi Sakamoto
, japoniar musikagile, piano-jotzaile, abeslari, musika ekoizle eta aktorea (h.
2023
).
- 1953
–
- 1954
–
Marina Rossell
, katalunar aktibista eta kantautorea.
- 1955
–
Katalin Kariko
, hungariar biokimikaria,
RNA
bitartekari mekanismoetan espezializatua, 2023ko
Medikuntzako Nobel Saria
.
- 1959
–
- 1961
–
Maia Txiburdanidze
, georgiar xake jokalaria.
- 1962
–
Jim Carrey
, kanadar aktore eta umorista.
- 1964
–
- 1966
–
Nobuyuki Kojima
, japoniar futbolari ohia.
- 1968
–
- 1969
–
- 1971
–
- 1972
–
Gaston Pauls
, argentinar aktorea.
- 1974
–
Annemarie Jacir
, palestinar zinemagilea eta poeta, filma bat filmatu zuen lehen emakume zuzendari
palestinarra
.
- 1976
–
Maria Jose Escalona
, espainiar ingeniari informatikoa.
- 1979
–
Micaela Ramazzotti
, italiar aktorea.
- 1980
–
Zooey Deschanel
, estatubatuar kantautorea eta aktorea.
- 1982
–
- Asma al-Ghul
, palestinar ekintzailea, kazetaria eta feminista sekularra.
- Dwyane Wade
, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
- 1985
–
Adriana Ugarte
, espainiar aktorea.
- 1988
–
Hector Moreno
, mexikar futbolaria.
- 1989
–
Kelly Marie Tran
, estatubatuar aktorea.
- 1990
–
Esteban Chaves
, kolonbiar txirrindularia.
- 1826
–
Juan Crisostomo Arriaga
, bizkaitar musikagilea (j.
1806
).
- 1862
–
Pierre Topet
,
Etxahun
,
barkoxetar
koblakaria (j.
1786
).
- 1878
–
Mateo Moraza
, arabar politikaria (j.
1817
).
- 1933
–
Antonio Basagoiti Arteta
, euskal jatorriko espainiar enpresari eta bankaria,
Madriden
(j.
1848
).
- 1935
–
Martin Elola Berasategi
,
Begonako Udaleko
azken
txistularia
, maixu, zuzendari eta txistu-egilea (j.
1867
).
- 1946
–
Enrique Aresti
, bizkaitar politikari eta enpresaburua (j.
1852
).
- 1969
–
Jean Larrieu
, lapurtar militarra,
Vincennesen
(j.
1912
).
- 1971
–
Jean Errekart
, euskal herritar politikaria,
Parisen
(j.
1909
).
- 1976
–
Juan Martinez Gutierrez
, Bilbon jaiotako txiletar arkitektoa,
Santiagon
(j.
1901
).
- 2006
–
Alberto Bacigalupe
, bizkaitar kazetaria (j.
1946
).
- 2010
–
Jose Luis Orbegozo
, euskal enpresaburua eta
Errealako
presidentea (j.
1929
).
- 2015
–
Maria Victoria Arraiza
,
PSNko
politikari eta irakaslea (j.
1962
).
- 2017
–
Jacinto Urrestarazu
, euskal txirrindularia (j.
1936
).
- 2019
–
Merche Goni
, nafar margolari eta eskultorea (j.
1945
).
- 2021
–
Jesus Fernandez Naves
, Asturiasen, Argentinan, Parisen eta Araban aritutako gizarte ekintzailea,
Gasteizen
(j.
1934
).
- 2023
–
Antonio Kintana
, sexu askapenaren aldeko militante aktibista bizkaitarra (j.
1951
).
- 395
–
Teodosio I.a Handia
,
erromatar
enperadorea (j.
347
).
- 1024
–
Abd ar-Rahman V.a
,
Kordobako
hamargarren
omeiatar
kalifa, eraila.
- 1305
–
Roger de Lauria
, militarra (j.
1245
).
- 1369
–
Petri I.a Ziprekoa
,
Zipreko
errege eta
Jerusalemgo errege tituluduna
(j.
1328
).
- 1468
–
Skanderbeg
, albaniar heroia (j.
1405
).
- 1654an
lurperatua –
Paulus Potter
, herbeheretar margolaria (j.
1625
).
- 1686
–
Carlo Dolci
, italiar margolaria (j.
1616
).
- 1705
–
John Ray
, britainiar naturista (j.
1627
).
- 1751
–
Tomaso Albinoni
, italiar musikagilea (j.
1671
).
- 1848
–
Petros Mavromichalis
,
Greziako
estatuburua (j.
1765
).
- 1861
–
Lola Montez
, irlandar dantzari, aktore eta kortesana (j.
1821
).
- 1863
–
Horace Vernet
, frantziar margolaria (j.
1789
).
- 1869
–
Alexandre Sergeievitx Dargomyjski
, errusiar musikagilea (j.
1813
).
- 1874
–
Maria Teresa Bragantzakoa
,
Portugalgo
infanta (j.
1793
).
- 1886
–
Paul Baudry
, frantziar margolaria,
akademizismoaren
ordezkari ospetsuenetako bat (j.
1828
).
- 1892
–
Mercy Brown
,
tuberkulosiaz
hil zen estatubatuar gaztea,
Ingalaterra Berriko
azken banpiroa
bezala ezagutua (j.
1873
).
- 1893
–
Rutherford Birchard Hayes
,
Ameriketako Estatu Batuetako 19. presidentea
(j.
1822
).
- 1896
–
Florent Mols
, belgikar margolaria (j.
1811
).
- 1906
–
Kaarlo Bergbom
, finlandiar antzerki zuzendaria, Finlandiako Antzerki Nazionalaren sortzailea (j.
1843
).
- 1908
–
Fernando IV.a Toskanakoa
, azken
Toskanako
duke handia (j.
1835
).
- 1910
–
Friedrich Kohlrausch
, alemaniar fisikaria (j.
1840
).
- 1911
–
Francis Galton
, ingeles zientzialari oparoa (j.
1822
).
- 1928
–
Nahida Ruth Lazarus
, alemaniar idazle, saiakeragile eta literatura kritikaria (j.
1849
).
- 1933
–
Louis Comfort Tiffany
, estatubatuar artista eta diseinatzailea (j.
1848
).
- 1942
–
Walther von Reichenau
, alemaniar militarra (j.
1884
).
- 1943
–
Jane Avril
,
Moulin-Rouge
kabareteko dantzaria,
Toulouse-Lautrec
margolariaren lan askoren protagonista (j.
1868
).
- 1945ean
desagertua –
Raoul Wallenberg
, suediar arkitekto, negozio-gizon, diplomazialari eta humanista (j.
1912
).
- 1946
–
Jenny Nystrom
, suediar margolaria eta ilustratzailea (j.
1854
).
- 1961
–
Patrice Lumumba
,
Kongoko Errepublika Demokratikoko
estreinako gobernuburu demokratikoa (j.
1925
).
- 1964
–
T. H. White
, ingeles eleberrigilea (j.
1906
).
- 1966
–
Georges Figon
, frantziar gaizkile ohi eta editorea (j.
1926
).
- 1972
–
Marta Sta?a
, letoniar arkitekto modernista (j.
1913
).
- 1973
–
Tarsila do Amaral
, brasildar margolari modernista (j.
1886
).
- 1975
–
Gustavo Rojas Pinilla
,
Kolonbiako
presidente eta diktadorea (j.
1900
).
- 1989
–
Georges Schehade
, frantsesezko poeta eta antzerkigile libanoarra (j.
1905
).
- 1991
–
- 1994
–
Chung Il-kwon
, Hego Koreako politikari, diplomazialari eta soldadua (j.
1917
).
- 1995
–
Miguel Torga
, portugaldar idazlea (j.
1907
).
- 1997
–
- 2002
–
Camilo Jose Cela
, galiziar idazlea, gaztelaniazko idazlerik garrantzitsuenetarikoa eta 1989ko
Literaturako Nobel Saria
(j.
1916
).
- 2003
–
Richard Crenna
, estatubatuar aktorea (j.
1926
).
- 2005
–
- 2008
–
Bobby Fischer
, estatubatuar-islandiar xake jokalaria (j.
1943
).
- 2010
–
Erich Segal
, estatubatuar idazlea (j.
1937
).
- 2011
–
- 2012
–
Johnny Otis
, estatubatuar piano jole, bateria jole, abeslari, zuzendari, eta blues eta rhythm and blues enpresaria (j.
1921
).
- 2013
–
Fernando Guillen
, espainiar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea (j.
1932
).
- 2015
-
Faten Hamama
, egiptoar aktore, gidoilari eta ekoizlea (j.
1931
).
- 2019
–
- 2020
–
Derek Fowlds
, ingeles aktorea (j.
1937
).
- 2023
–
Lucile Randon
, 118 urte eta 340 egun bizi izandako frantziarra, heriotza momentuan munduan
bizirik irauten zuen pertsona zaharrena
(j.
1904
).
Jaieguna, ondoko herrietan:
Urtarrilaren 16
|
Urteko egutegi
|
Urtarrilaren 18