17-a de januaro

januaro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

La 17-a de januaro estas la 17-a tago de la jaro la? la gregoria kalendaro . 348 tagoj restas (349 en superjaroj).

Je la 17-a de januaro okazis, interalie:

Eventoj [ redakti | redakti fonton ]

-38 : A?gusto Cezaro geedzi?is kun Livia tri tagojn post kiam ?i naskis Nero Claudius Drusus , la duan filon de Tiberius Claudius Nero
395 : Romia imperio dividi?as inter du filoj de la romia imperiestro Teodozio la 1-a al orienta parto ( Flavio Arkadio ) kaj okcidenta parto ( Flavio Honorio )
1328 : Germana re?o Ludoviko la 4-a akceptis de roma civitanaro imperiestran kronon
1377 : Papo Gregorio la 11-a revenis al Romo finante, da?rantan de 1309, tiel nomatan avinjonan malliberon
1415 : Kontra?papo Johano la 23-a nuligis rajtojn anta?e donitajn al la ordeno de germanaj kavaliroj regi konkeritajn teritoriojn de Grandprinclando Litovio
1524 : Itala velisto Giovanni da Verrazano elnavigis de Madejro al Norda Ameriko por trovi nordokcidentan pasejon
1595 : Re?o de Francio Henriko la 4-a deklaris militon kontra? Hispanio
1605 : Romano de hispana a?toro Miguel de Cervantes La in?enia kavaliro Don Ki?oto el Man?o aperis
1614 ; Johano Amoso Komenio a?etis de vidvino post anta?a proprietulo la manuskripton de Nikolao Koperniko De revolutionibus orbium coelestium
1626 : 4-a pola-sveda milito: venko de svedaj trupoj en batalo de Walmojza, Latio (unua en historio super la armeo de la Respubliko de Amba? Nacioj )
1649 : Krakovo : Johano la 2-a Kazimiro kroni?is kiel re?o de Pollando
1734 : A?gusto la 3-a (Pollando-Litovio) kun sia edzino Maria Jozefa kroni?is fare de Krakova episkopo kiel la lasta sur Vavelo
1746 : Dua jakobita ribelo : jakobitoj gajnas batalon de Falkirk kontra? la angla armeo
1786 : Pierre Mechain malkovris la kometon Encke , kiu poste estis nomita la? Johann Franz Encke
1793 : Nacia Konvencio verdiktis al detronigita Ludoviko la 16-a mortpunon pro ?tatperfido
1805 : En ?arkivo malfermi?is ukraina ?arkiva Universitato
1819 : Simon Bolivar proklamis la Respublikon de Kolombio
1831 : Pola generalo Jozef Chłopicki rezignis pri funkcio de diktatoro de Novembra ribelo kontra? la Rusia Imperio
1864 : Januara ribelo kontra? la Rusia Imperio : venko de polaj insurekcianoj en batalo de Ił?a
1874 : Podla?io : en distrikto Biała rusaj soldatoj pafmortigis 13 membrojn de nova religia komunumo
1878 : Rusa-turka milito : decida venko de rusa armeo apud Plovdiv
1881 : Pacifika Milito : ?ilia armeo konkeris ?efurbon de Peruo - Limo
1893 : Usono aneksis Havajon devigante re?inon Liliuokalani abdiki
1904 : En Moskva Arta Teatro okazis premiero de la spektaklo ?eriza ?ardeno de Anton ?e?ov
1910 : Dua hungara registaro de Karoly Khuen-Hedervary ekfunkciis
1912 : Brita esploristo Robert Scott atingis sudan poluson unu monaton post Roald Amundsen
Unua mondmilito :
- 1915 : Militkampanjo en Ka?kazio : Batalo de Sarikami? - venko de la Rusia Imperio kontra? la Otomana Imperio en Ka?kazo
- 1917 : Transpreno de la ?ifrita telegramo de Zimmermann fare de brita spionagentejo , kio ka?zis aliron de Usono al la milito; Usono a?etis de Danio Virgulininsulojn kontra? 25 mln da dolaroj
1919 : Dum estona-bol?evika milito la estona armeo konkeris Narvan
1920 : Dua Pola Respubliko komencis transpreni Pomerion de Gda?sk , atribuitan de Versajla traktato - Pola Soldataro eniris anka? al Leszno , K?pno , Rawicz kaj Zb?szy?
1921 : Ukraina Libera Universitato fondi?is en Vieno - post nelonge transloki?is al Prago
1923 : Hispana inventisto Juan de la Cierva unuan fojon ekflugis per sia a?togiro
1929 : Popeye , usona rolulo de bildliteraturo unuafoje aperis en ?urnalo
1933 : Usona Kongreso , spite al prezdento Herbert C. Hoover , vo?donis por sendependeco de Filipinoj
1934 : Ferdinand Porsche montris al germana registaro la projekton Garbus ina?gurante historion de la varomarko Volkswagen
Dua mondmilito :
- 1940 : Germana teroro en okupata Pollando: ?efa Sekurec-Oficejo de Tria Regno informis pri plenumo de mortpuno kontra? tri poloj en Orienta Prusio , membroj de sekreta organiza?o, kiu komence de septembro eksplodigis fervojan trakon apud Biskupiec kaj detruis elektroenergian sistemon; Pola Rezistomovado : de labortendaro konstruanta a?tovojon en distrikto Drawski fu?is 38 polaj laboristoj; en Varsovio de Gestapejo fu?is Kazimierz Kott, gvidanto de Batala Fakultato de Pola Popola Sendependa Ago - unusola forkuro dum la tuta germana okupado
- 1941 : Golfo de Tajlando : en mara batalo franca armeo detruis siaman kiras?ipon kaj torped?ipon; Batalo de Anglio : Luftwaffe atakis Avonmouth, nun kvartalon de Bristolo (nokte de la 16-a/17-a de januaro)
- 1942 : En Provinco Vartlando establi?is vila?a gardistaro por helpi policon ser?i para?utistojn , fu?intajn militkaptitojn kaj malliberulojn; Arkta Oceano : 3 germanaj submar?ipoj atakis karavanon de 8 ?ipoj sinkigante unu kun destrojero ; germana-itala grupi?o kapitulacis en egipta montpasejo , proksima al Libio ; Britio : 332-a norvega ?asaviadila skadro formi?is
- 1943 : Germana polico forveturigis de enketa malliberejo Pawiak en Varsovio ?irka? 1 800 personojn al koncentrejo Majdanek ; Pola Enlanda Armeo forvojigis 5 trajnojn la? linio Radom - D?blin - Łukow - Terespol ; grupoj de Popola Armeo bombatencis en Varsovio kontra? kelkaj kinejoj Nur fur Deutsche por germanoj ? ven?e pro giganta surstrata homforkapto el la 15-a de januaro; Orienta Fronto : ?e norda sektoro de Kalinina Fronto estis likvidita germana garnizono , ?irka?ita en Velikije Luki ; meze de Vorone?a Fronto fermi?is ringo ?irka? germana 24-a Kirasita Korpuso kaj itala Alpa Korpuso; Norda Ka?kazio : liberigo de ?erkessk ; Bomba Korpuso de re?a aerarmeo atakis Berlinon
- 1944 : Militkrimoj : germana polico pafekzekutis en kelkaj lokoj 112 personojn alveturigitajn de malliberejo en la Kastelo de Lublin ; de Varsovio foriris transporto kun 75 personoj al koncentrejo Gross-Rosen ; brigadoj de Pola Enlanda Armeo frakasis litovan gardejon kun detruo de dokumentoj en komunumo de Vilnius kaj ta?mento frakasis malliberejon en Lida liberigante 70 arestitojn; plurmonata Batalo de Monte Cassino komenci?is; Usona Sekretario de ?tato Cordell Hull proponis mediacion en konflikto inter la pola ekzila registaro kaj soveta registaro; fino de Kirovograda operaco (komencita la 4-an de januaro)
- 1945 : Sovetaj-germanaj militkrimoj : matene lo?antaro de Pyry ( Ursynow ) amasi?is sur ?oseo por saluti alvenantan polan soldataron de kirasita 1-a Armeo de Zygmunt Berling, kiam aperis 3 sovetaj aviadiloj, kiuj pripafis kaj bombis la civilulojn - ?. 40 personoj pereis, 100 estis vunditaj; de germana koncentrejo A??vico pro alproksimi?o de Ru?a Armeo ties malliberigitoj ekiris perpiede al Wodzisław ?l?ski - unua mortomar?o komenci?is, dumvoje el inter pli ol 56 000 mortis pro escepte frosta kaj ne?a vintro 600 personoj kaj 15 000 pereis en amasaj ekzekutoj; 1-a Belorusa Fronto: Ru?a Armeo kun ta?mentoj de la unua Armeo de Pola Soldataro eniris al detruita Varsovio ; soveta armeo "liberigis" Cz?stochowa , Ko?skie , Radoszyce, Jasło , Gorlice kaj Zgierz ; Gestapo de Ciechanow pafekzekutis en Mława 364 polojn trovi?antajn en la loka malliberejo; germana polico pafmortigis en ?abikow 10 membrojn de Pola Enlanda Armeo ; nokte de la 17-a/18-a de januaro en polica malliberejo Radogoszcz en Lodzo germanoj komencis masakron de enprizonigitoj - tuj anta? alveno de la Ru?a Armeo oni vivbruligis 1 500 malliberulojn (25-30 personoj savi?is); en Krakovo sur Vavelo okazis la lasta kunveno de germana registaro en ?enerala Gubernio , kiu transloki?is al Opole ; malfondo de Grizaj Ta?mentoj, konspira organiza?o de la Asocio de Pola Skoltismo ; Batalo de Budape?to : sveda diplomato Raoul Wallenberg , kiu savis milojn da judoj de holoka?sto , estis arestita de sovetiaj regopovoj en Hungario , neniam plu publike vidata; Okcidenta Fronto : en Ardenoj usona 18-a Aeralteriga Korpuso okupis Petit-Thier kaj Vielsalm ; Balkana Fronto: en Srem germana 34-a Korpuso atakis jugoslavian 1-an armeon; usona 8-a Aviada Armeo atakis fervoja?ojn en Paderborn ; Budape?to : hungara-germana garnizono evakui?is de Pe?to al Buda , nokte de la 17-a/18-a de januaro
1946 : Pola Teatro en Varsovio refunkciis
1946 : Konsilio de Sekureco de Unui?intaj Nacioj unuafoje kunvenis en Londono
1948 : Sur ferdeko de usona milit?ipo oni subskribis armistican interkonsenton inter Indonezio kaj Nederlando pri provizora suvereneco super okupataj teritorioj de Nederlanda Hindio kun ebleco referendumi pri ilia aparteno
1949 : Francio : Institut Pasteur identigis viruson de gripo
1950 : Atako al banko en Bostono kaj rabo de rekorda predo en la historio de Usono
1955 : Unua atomenergia submar?ipo USS Nautilus eknavigis
1957 : Premiero de filmo La homo sur trako , re?isorita de Andrzej Munk
1961 : Separistoj de Katanga ekzekutis unuan ?efministron de Demokratia Respubliko Kongo Patrice Lumumba en cirkonstancoj sugestantaj apogon kaj partoprenon de la registaroj de Belgio kaj Usono
1969 : Muzikalbumo Flava submar?ipo de la rokgrupo The Beatles aperis en Britio
1972 : Flago de Banglade?o oficiali?is
1975 : Parlamento de ?ina Popola Respubliko akceptis novan konstitucion aprobantan atingojn de la Kultura Revolucio
Milita stato en Pollando :
- 1980 : Helsinka Komisiono de la Komitato por Defendo de Laboristoj fondi?is - ?in eniris interalie Zbigniew Romaszewski
- 1982 : Pola Radio komencis disa?digon de la 2-a programo; en varsovia pre?ejo en ?oliborz patro Jerzy Popiełuszko celebris sian unuan meson intence de la patrio , kiuj i?is grandaj religiaj - patriotismaj eventoj
1983 : Ni?erio deportis pli ol 2 milionojn de nele?aj enmigrintoj , ?efe de Ganao
1988 : Vatikano aran?is unuan en sia historio gazetaran konferencon de papo Johano Pa?lo la 2-a , kiu alparolis al ?urnalistoj pri misio de ilia profesio
1991 : Haroldo la 5-a i?is re?o de Norvegio
1991 : Persa Golfo : operaco Dezerta ?tormo komenci?is kun uzo de usonaj atakaviadiloj por liberigi Kuvajton de iraka okupado
1992 : Litova Biblia Societo fondi?is
1992 : Kroata Olimpika Komitato estis internacie agnoskita
1994 : Francio : unua pasa?eraviadilo Airbus A330 ekflugis inter Parizo kaj Marsejlo
1995 : En tertremo en japana urbo Kobeo 6434 personoj pereis
2001 : Premiero de la franca komedia filmo La ?ranko
2002 : Granda Rifto : erupcio de vulkano Nyiragongo detruis 4 500 konstrua?ojn en la urbo Goma
2007 : Hormontriloj sur simbola apokalipsa horlo?o en la Universitato de ?ikago deloki?is de 23:53 al 23:55
2010 : Komenco de kelktaga tumulto en ni?eria urbo Jos - pereis ?irka? 600 personoj
2010 : Sebastian Pinera gajnis prezidentajn balotojn en ?ilio
2012 : Ribelo de tuaregoj el Nacia Movado por la liberigo de Azavado en norda Malio komenci?is
2013 : Dum la enlanda milito en Malio franca armeo komencis landan ofensivon
2023 : Invado de Rusio en Ukrainion :
- Kancelariestro de la prezidanto de Ukrainio : dum militagoj en Ukrainio pereis pli ol 9 mil civiluloj; savagado en Dnipro estis finita ? sorto de 19 lo?antojn de kolektiva lo?ejo , detruita per rusia raketo movata de germana brula?o , estas nekonata, pereis ne malpli ol 45 personoj (inkluzive de 6 infanoj), 79 personoj estis vunditaj; apud Soledar ukrainoj paffaligis rusian Su-25
- Mondreago: 56% de latvoj materie apogis Ukrainion kaj rifu?intojn ; Grupo Wagner ?is januaro en batalo pri Ba?mut perdis 4 mil mortigitojn kaj ?. 10 mil vunditojn; en unua tago dedi?ita al Ukrainio dum la 53-a Monda Ekonomia Forumo Andrzej Duda konstatis, ke Rusio ne povas savi sian viza?on el la milito kun la sento ke ion gajnis; la plej altrangaj komandantoj de Usono kaj Ukrainio , generaloj Mark Milley kaj Valerij Zalu?nij , unuafoje renkonti?is ?e la pola-ukraina landlimo ; Nederlando sendos al Ukrainio sistemon Patriot ; en Varsovio okazis premiero de dokumenta filmo de pola ?urnalisto Tomasz Grzywaczewski ?Wymaza? Narod”/?Erase the Nation” (Forvi?i la nacion) pri rusa detruado de la kultura hereda?o de ukrainoj ? de la sekva tago rigardebla en YouTube

Naski?oj [ redakti | redakti fonton ]

1342 : Filipo la 2-a , duko de Burgonjo (m. 1404 )
1432 : Antonio Pollaiuolo , itala renesanca artisto (m. 1598 )
1463 : Frederiko la 3-a , princo-elektisto de Saksio (m. 1525 )
1472 : Guidobaldo da Montefeltro , itala kondotiero , duko de Urbino (m. 1508 )
1484 : Georg Spalatin , germana kleriko, predikisto kaj reformaciisto (m. 1545 )
1501 : Leonhart Fuchs , germana kuracisto kaj botanikisto (m. 1566 )
1504 : Pio la 5-a , papo, sanktulo (m. 1572 )
1517 : Antonius Scandellus , itala komponisto kaj kapelmajstro (m. 1580 )
1560 : Gaspard Bauhin , svisa kuracisto, anatomo, botanikisto (m. 1624 )
1584 : Diederich von dem Werder , germana tradukisto, militisto kaj diplomato (m. 1657 )
1600 : Pedro Calderon de la Barca , hispana poeto kaj dramisto (m. 1681 )
1624 : Guarino Guarini , itala mona?o kaj ar?itekto, teatinano 1683 )
1659 : Antonio Veracini , itala violonisto kaj komponisto (m. 1733 )
1706 : Benjamin Franklin , usona filozofo, kuna?toro de la Usona Deklaro de Sendependeco , inventinto de kontra?fulma instala?o (m. 1790 )
1732 : Stanislao A?gusto Poniatowski , lasta re?o de Pollando kaj grandduko de Litovio (m. 1798 )
1785 : Ernst Emil Hoffmann , germana entreprenisto, politkisto kaj bonfarulo (m. 1847 )
1813 : Johann Heinrich Gelzer , svisa historiisto kaj teologo (m. 1889 )
1814 : Ludwik Mierosławski , unua pola diktatoro de la Januara Ribelo kontra? la Rusia Imperio , teoriisto kaj historiisto pri militistiko (m. 1878 )
1815 : Joshua Abraham Norton , mem-proklamita "Imperiestro de Usono" (m. 1880 )
1820 : Anne Bronte , angla verkistino (m. 1849 )
1828 : Ede Remenyi , hungara violonisto kaj komponisto (m. 1898 )
1835 : Ferdinand Schulz , ?e?a verkisto kaj literatura historiisto (m. 1905 )
1855 : Ignac Alpar , hungara arkitekto, profesoro (m. 1928 )
1860 : Dubhglas de hIde , unua prezidento de Irlando, profesoro pri irlanda literaturo , fondinto de la movado por savi la irlandan lingvon (m. 1949 )
1860 : Marie von Bunsen , germana verkistino, pentristino kaj salonistino (m. 1941 )
1861 : Otto Ludwig Sckell , germana ?ardenisto (m. 1948 )
1863 : Konstantin Sergejevi? Stanislavski , rusa, sovetia teatra re?isoro, aktoro, teatra etikisto, kreinto de la propra metodaktorado (m. 1938 )
1863 : David Lloyd George , ?efministro de Britio (m. 1945 )
1865 : Max Wagner , germana komponisto (m. 1944 )
1867 : Carl Laemmle , usona filmproduktoro (m. 1939 )
1869 : Ivan Tru? , ukraina pentristo (m. 1941 )
1879 : Arpad Buday , hungara arkeologo, historiisto (m. 1937 )
1881 : Antoni Łomnicki , pola matematikisto (m. 1941 )
1890 : Emil Boszormenyi , rumania hungara ?urnalisto (m. 1938 )
1891 : Aron Vass , rumania hungara skuptisto (m. 1979 )
1894 : Istvan Sz?nyi , hungara pentristo (m. 1960 )
1895 : Laszlo Mecs , hungara poeto kaj ?urnalisto (m. 1978 )
1899 : Al Capone , usona gangstero (m. 1947 )
1899 : Albert Stange , germana politikisto ( NSDAP ) (m. nekonata)
1900 : Ern? Unger , hungara dirigento, komponisto, pianisto (m. 1968 )
1900 : Manci Zelch Zathureczkyne , rumania hungara verkistino, ?urnalistino (m. 1984 )
1902 : Anci Barna , hungara aktorino (m. 1987 )
1903 : Antal Palffy , rumania hungara instruisto pri matematiko (m. 1973 )
1908 : Geza Berey , rumania hungara ?urnalisto (m. 1982 )
1914 : Michael Brink , germana katolika verkisto kontra?nazia, fu?inta de la mar?o de morto , kies teologia ?efverko temas pri krimoj de NSDAP (m. 1947 )
1915 : Istvan Benedek , hungara psikiatro, verkisto (m. 1996 )
1917 : M. G. Ramachandran , barata aktoro kaj politikisto, ?efministro de Tamilnado (m. 1987 )
1918 : Helena Marusarzowna , pola skiistino , soldatino de Pola Subtera ?tato , ekzekutita (m. 1941 )
1919 : Sandor Mezei , rumania hungara agronomo (m. 1995 )
1922 : Luis Echeverria , prezidento de Meksiko 1970-1976 (m. 2022 )
1922 : Betty White , usona aktorino (m. 2021 )
1926 : Moira Shearer , skota dancistino kaj aktorino (m. 2006 )
1927 : Eartha Kitt , usona aktorino kaj kantistino (m. 2008 )
1928 : Zoltan Farkas , rumania hungara pedagogo (m. 1989 )
1930 : Jaroslava Moserova , ?e?a politikistino, kuracistino, verkistino (m. 2006 )
1931 : Janos Abraham , hungara publicisto, verkisto (m. 1996 )
1933 : Dalida , franca kantistino kaj aktorino (m. 1987 )
1939 : Gyula Pavai , rumania hungara instruisto, lokhistoriisto (m. 2011 )
1940 : Tabare Vazquez , prezidento de Urugvajo
1942 : Muhammad Ali , usona boksisto (m. 2016 )
1942 : Karel van Miert , flandra politikisto, membro de E?ropa Komisiono (m. 2009 )
1943 : Rene Preval , ?efministro kaj prezidento de Haitio
1955 : Gyongyi Orban , rumania hungara literaturteoristino
1948 : Davið Oddsson , verkisto, ?efministro de Islando
1952 : Ryuichi Sakamoto , japana komponisto kaj aktoro (m. 2023 )
1957 : Klara Boloni Zakarias , rumania hungara aktorino
1961 : Maia Chiburdanidze , kartvela ?akistino , grandmajstro , mond?ampionino 1978?1991
1962 : Jim Carrey , kanada komikisto kaj aktoro
1964 : Michelle Obama , usona juristino, edzino de Barack Obama
1968 : Mathilde Seigner , franca komediistino
1971 : Sylvie Testud , franca aktorino kaj verkistino
1972 : Benno Furmann , germana filmaktoro
1979 : Johannes Hartl , germana teologo kaj filozofo
1980 : Zooey Deschanel , usona aktorino, manekeno kaj kanta?torino
1990 : Bence Molnar , rumania hungara aktoro