Вайна ? Пэрсыдзк?м зал?ве
(скарот: вайна ? зал?ве) ? вайна пам?ж шматнацыянальным? с?лам? (на чале з
ЗША
, па мандаце
ААН
) ?
?ракам
за вызваленьне ? ?зна?леньне незалежнасьц?
Кувэйту
.
Канфл?кт вядомы вял?к?м размахам ужываньня ав?яцы? ? ≪разумнай≫ высокадакладнай збро?, што па меркаваньн? шматл?к?х адмысло?ца?, адзначыла пачатак новай эпох? ? вайсковай справе (таксама, дзякуючы самаму шырокаму асьвятленьню працэсу баявых дзеяньня? у
СМ?
, апэрацыя атрымала мянушку ≪тэлев?з?йная вайна≫). У амэрыканск?м ужытку вайсковая апэрацыя мела назву ≪Бу?ра ? пустэ?льн?≫.
Кувэйт
бы? заснаваны ? XVIII стагодзьдз? групай беду?нск?х кляна?, як?я перасял?л?ся да берага
Пэрс?дскага зал?ва
з унутраных раёна?
Араб??
? Катарскага па?вострава. Статус Кувэйта бы? досыць нявызначаным:
Асманская ?мпэрыя
л?чыла яго часткай сваёй тэрыторы?, фактычна жа шэйх? Кувэйта праводз?л? незалежную ад
Стамбула
пал?тыку. У канцы XIX стагодзьдзя Кувэйт патрап?? у залежнасьць ад
Вял?кабрытан??
, а ? 1920 годзе аф?цыйна ста? пратэктаратам
Брытанскай ?мпэры?
. Незалежнасьць кра?на атрымала ? 1961 годзе.
?рак
уварва?ся ?
Кувэйт
у жн??н? 1990 году, зно?, як у 60-я гады, прад’яв??шы прэтэнз?? на права к?раваць эм?ратам, як? ? ?рацкай традыцы? л?чыцца былой часткай
Асманскай ?мпэры?
, абв?навац??шы па?днёвага суседа ?
крадзяжы
нафты
(сьв?драваньне па тэхналёг?? нах?льных сьв?драв?н, якая была адмыслова прадста?леная Кувэйту
ЗША
) з прымежных радов?шча? ?рака, а таксама (? гэтая вэрс?я жывая сярод ?ракца? дагэтуль) ва ?дзеле ? м?жнароднай супраць?рацкай змове.
Уначы
2 жн??ня
1990 году чатыры рэгулярныя дыв?з?? ?рацкага войска ?варвал?ся ? Кувэйт. З прычыны по?най вайсковай пераваг? суперн?ка наземныя падпадзяленьн? ?зброеных с?л Кувэйта вял? стрымл?ваючыя ба?, у той жа час адыходзячы на тэрыторыю
Сауда?скай Араб??
. Асно?ная частка ав?яцы? ВПС Кувэйта пасьпела перабазавацца на сауда?ск?я аэрадромы. Да зыходу дня
Эль-Кувэйт
знаходз??ся пад кантролем ?рацк?х с?ла?.
Посьпех апэрацы? па акупацы? Кувэйта бы? наканаваны значнай колькаснай ? якаснай перавагай войска? уварваньня над нацыянальным кувэйцк?м войскам. Тым ня менш, ?рак пацярпе? сур’ёзную ня?дачу, адгукну?шуюся на наступным разьв?цьц? кувэйцкага крыз?су: ?рацк?м спэцпадраздзяленьням не атрымалася захап?ць кувэйцкага эм?ра
Джабэра III
. Спроба шрубалётнага дэсанту ?
Эль-Кувэйце
з мэтай захопу эм?ра натыкнулася на проц?дзеяньне СПА кра?ны, пры гэтым с?лы спэцпрызначэньня панесьл? значныя страты. Эм?р пасьпе? эвакуявацца ?
Сауда?скую Араб?ю
, аднак яго брат заг?ну? пры штурме палацавага комплексу.
Ужо
2 жн??ня
Рада Бясьпек? ААН
прыняла рэзалюцыю № 660, у якой асудз?ла ?варваньне ? запатрабавала ад
?раку
неадкладна вывесьц? свае войск? з
Кувэйту
. ?рацкае к?ра?н?цтва пра?гнаравала гэтую рэзалюцыю. У
Кувэйце
бы? ?сталяваны ≪часовы ?рад≫, як? зьвярну?ся да ?раку з просьбай улучыць Кувэйт у свой склад.
8 жн??ня
было абвешчана аб фактычнай
анэкс??
Кувэйта. Частка тэрыторы? кра?ны была далучаная да ?рацкай прав?нцы?
Басра
, а пак?нутая тэрыторыя абвешчаная 19-й прав?нцыяй ?рака. Горад
Эль-Кувэйт
бы? пераназваны ? Кадх?му. У
Сауда?скую Араб?ю
пачал? прыбываць кувэйцк?я ?цекачы.
Рада Бясьпек? ААН
працягвала рэгулярна вяртацца да кувэйцкага крыз?су ? прымаць рэзалюцы? (у агульнай складанасьц? да канца году ?х было вынесена 12). На ?рак бы? накладзены шэраг санкцый, уведзеная марская
блякада
. У адказ на гэта ?
?раку
был? затрыманыя грамадзяне тых кра?н, як?я прынял? ?дзел у санкцыях. Гэтыя людз? апынул?ся фактычна ? станов?шчы закладн?ка? ? выкарысто?вал?ся ?ракам для пал?тычнага ман?пуляваньня. Тольк? ? сьнежн? праблема замежных грамадзян у ?раку была канчаткова вырашаная.
Тым часам сусьветнай грамадзкасьц? стал? вядомыя шматл?к?я факты
марадэрства
з боку ?рацк?х салдата? у акупаваным Кувэйце. Карэспандэнт газэты ≪Вестк?≫ Барыс ?вано? так ап?сва? убачанае ?м у былой стал?цы кра?ны:
|
Па горадзе ? тыя дн? блукал? нато?пы салдата?, нясучы ? адной руцэ а?тамат, а ? ?ншай ? раздзьмуты да неверагодных памера? ад выкрадзеных рэча? мех… З часам тэхналёг?я рабаваньня? была даведзеная да дасканаласьц?. Як прав?ла, аф?цэр з групай падпарадкаваных пад'яжджа? на машыне да аблюбаванай загадзя крамы. Салдаты па камандзе выб?вал? дзьверы або вакно, ? арган?завана, бязь л?шняй м?тусьн?, пачынал? загружаць а?тамаб?ль таварам?.
|
|
|
|
М?жнародныя праваабарончыя арган?зацы? адзначал?, што шматл?к?я кувэйцк?я мужчыны падвяргал?ся катаваньням, а жанчыны згвалтаваньням.
Пасьля акупацы?
Кувэйта
на кувэйцка-сауда?скай мяжы зьяв?лася буйная групо?ка ?зброеных с?л ?рака. Амаль адразу ж стал? адбывацца памежныя ?нцыдэнты, зьвязаныя з парушэньнем ?рацк?м? падпадзяленьням? м?жнароднай мяжы пам?ж кра?нам?. Намеры прэзыдэнта ?рака
Садама Хусэйна
заставал?ся смутным?. Шэраг? заходн?х анал?тыка? меркавал?, што зараз ён можа паспрабаваць уварвацца ?
Сауда?скую Араб?ю
, мелую в?давочна недастаткова войска? для адб?цьця падобнага ?варваньня. Кантроль над двума кра?нам?, як?я валодаюць вел?зарным? запасам?
нафты
, дазвол?? бы ?раку ?стотна ?плываць на сусьветны нафтавы рынак. З прычыны гэтых меркаваньня?
ЗША
яшчэ дзесяц?годзьдзе таму абвясьц??шыя
Пэрс?дск? зал??
зонай сва?х нацыянальных ?нтарэса?, прапанавал? Сауда?скай Араб?? разьмясьц?ць на яе тэрыторы? свае войск?. Пасьля некаторых ваганьня? кароль кра?ны Фахд да? сваю згоду. Ужо
7 жн??ня
? Сауда?скую Араб?ю пачал? прыбываць амэрыканск?я войск?. Апэрацыя па забесьпячэньн? бясьпек? кра?ны атрымала назву ≪Шчыт пустэльн?≫ (Desert Shield).
29 л?стапада
1990 году, пасьля правалу шматл?к?х спроб сх?л?ць
?рак
да м?рнага ?рэгуляваньня крыз?су,
СБ ААН
прыня? рэзалюцыю № 678. Рэзалюцыя давала ?раку па?тары месяцы для таго, каб спын?ць
акупацыю
Кувэйта
. Кал? гэтага не адбудзецца, дзяржавы-чальцы
ААН
, што супрацо?н?чал? з урадам Кувэйта, упа?наважваюцца ≪выкарыстаць усе неабходныя сродк? з тым, каб падтрымаць ? выканаць рэзалюцыю № 660 (1990) ? ?се наступныя адпаведныя рэзалюцы? ? аднав?ць м?жнародны м?р ? бясьпеку ? гэтым рэг?ёне≫. Гэта азначала, што ААН падала ?жо сфармаванай на той момант каал?цы? Шматнацыянальных С?ла? права на правядзеньне ваеннай апэрацы? па вызваленьн?
Кувэйта
.
17 студзеня
1991 войск? м?жнароднай каал?цы? пачал? баявую апэрацыю па вызваленьн?
Кувэйта
пад назвай ≪
Бура ? пустэльн?
≫, якая пасьпяхова завяршылася
24 лютага
1991 году.
З
17 студзеня
па
24 лютага
1991 году праводз?лася так званая бескантактавая фаза: мас?раваныя ?дары з паветра, у як?х было задзейн?чана да 1000
самалёта?
, як?я базавал?ся як на наземных ваенна-паветраных базах, так ? на 6
ав?яносцах
.
?рак
адказва? абстрэлам? тэрыторы?
?зра?лю
(як? не прыма? удзелу ? вайне)
бал?стычным? ракетам?
≪
Скад
≫ (
18 сьнежня
) ? акцыям? ≪экаляг?чнага тэрарызму≫ (гэта значыць зьл?вам
нафты
?
Пэрсыдзк? зал??
,
25 сьнежня
).
29 студзеня
?рацк?я войск? ?варвал?ся ? сауда?ск? гарадок
Рос-эль-Хафджы
. Гэтае сталася нечаканасьцю для Каал?цы?, аднак амаль адразу пачал?ся спробы адб?ць горад.
1 лютага
1991
горад
Рос-эль-Хафджы
бы? адб?ты (гл.
Б?тва пры Хафджы
).
Схема наземнага наступу войска? м?жнароднай каал?цы?
24 лютага
?
28 лютага
1991 ? наземная апэрацыя, якая завяршылася вызваленьнем
Кувэйта
? ?зна?леньнем status quo.
Камандуючы м?жнацыянальным? с?лам? генэрал
Шварцкопф
зраб?? асно?ны ?дар не на кувэйцк?м к?рунку, дзе яго чакала ?рацкае камандаваньне, якое падрыхтавала тамака статычную абарону, а заходней, у пустынным раёне ?здо?ж сауда?ска-?рацкай мяжы. Стал?ца Кувэйту была вызваленая за двое сутак; надыходзячыя з захаду войск? каал?цы? падышл? да Басры, практычна акружы?шы адступаючыя з Кувэйту ?рацк?я с?лы. Ран?цай
28 лютага
Садам Хусэйн
абвясьц?? аб спыненьн? агню ? прыняцьц?
?ракам
ус?х патрабаваньня?
ААН
.
3 сакав?ка
Норман Шварцкопф
?
Халэд б?н Султан
на захопленай ?рацкай ав?ябазе Сафван падп?сал? з прадста?н?кам? ?рацкага боку дамову аб спыненьн? вагню.
Зьвестк? па стратах м?жнароднай каал?цы? носяць разрозьнены характар. Найболей по?ныя зьвестк? ?снуюць па стратах
ЗША
. У прыведзены н?жэй сьп?с ня ?ключаныя некаторыя страты ?ншых кра?н-удзельн?ц МК, панесеныя да пачатку баявых дзеяньня? ? пасьля ?х сканчэньня.
- ЗША
- Людзк?я страты: 298 заг?нулых, у тым л?ку 147 ? баявыя страты. Найбольшыя страты (17 чалавек заб?тым?) панесла 1-я мэхан?заваная дыв?з?я; незвычайна высок?м бы? узровень страт ад так званага ≪дружалюбнага агню≫ (23%).
- Страты ? тэхн?цы: 6 танка?, 1 га?б?ца, 9 адз?нак ?ншай бранятэхн?к?.
- Страты ? ав?яцы?: 40 самалёта? (у тым л?ку 28 ад дзеяньня? суперн?ка), 23 шрубалёты (у тым л?ку 5 ад дзеяньня? суперн?ка).
- Страты на флёце: два вайсковыя карабл?, ≪Прынстан≫ ? ≪Трыпал?≫, атрымал? пашкоджаньн?, падарва?шыся на м?нах.
- Вял?кабрытан?я
- Людзк?я страты: 24 заг?нулыя, у тым л?ку 11 ад ≪дружалюбнага агню≫.
- Страты ? ав?яцы?: 7 самалёта? (
Tornado
).
- Сауда?ская Араб?я
: 44 заг?нулыя.
- Эг?пет
: 14 заг?нулых
- Францыя
: 2 заг?нулыя
- Кувэйт
: страчаны 1 самалёт.
- ?тал?я
: страчаны 1 самалёт.
Агульны л?к заг?нулых у складзе с?л каал?цы?, акрамя страт амэрыканскага кантынгенту, 87 чалавек.
?снуюць розныя ацэнк? страт
?рака
? вайне 1991 году. Адразу пасьля завяршэньня баявых дзеяньня? у заходн?х
СМ?
паведамлялася, што л?к заг?нулых ?ракца? можа дасягаць 100 тыс. чалавек. Некаторыя а?тары прытрымваюцца яшчэ больш высок?х л?чба? ? да 200 тыс. заг?нулых.
Паводле аф?цыйных зьвестак ?рацкага ?рада, апубл?каваных пасьля вайны, ахвярам? паветраных налёта? у 1991 годзе стал? 2278 м?рных жыхаро?. Страты ?рацкага войска аф?цыйна не паведамлял?ся. Па ацэнцы дасьледн?ка Карла Канэты, у вын?ку паветраных бамбаваньня? ? наземных баявых дзеяньня? ?рацк?я ?зброеныя с?лы страц?л? каля 20 тыс. чалавек заб?тым?. У Кувэйце ? пэрыяд з пачатку акупацы? да пачатку ваеннай акты?насьц? МК заг?нула каля 200 ?рацк?х салдата?, зь ?х 126 у вын?ку згубы вайскова-транспартнага самалёта, зьб?тага чальцам? кувэйцкага падпольля.
Н?жэй прыведзеная ацэнка матэрыяльных страт узброеных с?л ?раку, апубл?каваная Цэнтральным камандаваньнем ЗША
7 сакав?ка
1991
году. Пакольк? яна зробленая ≪па гарачых слядах≫, некаторыя л?чбы ? ёй могуць не супадаць з ацэнкам?, зробленым? пазьней:
- Ав?яцыя. Зьн?шчана 104 самалёты (зь ?х 36 у паветраных баях) ? 19
шрубалёта?
(зь ?х 5 у паветраных баях). Акрамя таго, 137 самалёта? пераляцел? ?
?ран
.
- Бранятэхн?ка. Зьн?шчана, выведзена са строю, захоплена 3700 танка?, 2400 ?ншых адз?нак бранятэхн?к?.
- Артылерыя. Зьн?шчана, выведзена са строю, захоплена 2600 ствало? артылеры?.
- Флёт. Зьн?шчана 19 караблё? ВМС ?рака.
У агульнай колькасьц? зьн?шчана або страц?ла баяздольнасьць 42 дыв?з?? ?зброеных с?л ?рака. С?лы ЗША захап?л? ? палон 71 204 ?рацк?х вайско?ца? (?нфармацыя аб колькасц? палонных у войска? ?ншых кра?н каал?цы? адсутн?чае).
?зра?ль
, як? ня ?дзельн?ча? у баявых дзеяньнях, папакутава? ад ваеннай акты?насьц? ?рацкага войска (абстрэлах тэрыторы? ?зра?лю бал?стычным? ракетам? тыпу ≪Скад≫), яго страты склал? 4 заб?тыя ? 300 параненых.