Grupo de nenos palestinos en Yenin.
Un
neno
(
pronunciacion
(
axuda
·
info
)
) e, desde o punto de vista do seu
desenvolvemento
psicobioloxico, toda
criatura humana
que non alcanzou a
puberdade
. Como
sinonimo
de
infantil
ou
pueril
, o termo aplicase a quen non e considerado
adulto
. Tamen o termo aplicase a quen, previa a adolescencia, vive a sua
nenez
. En termos xerais ou
xuridicos
, neno e toda
persoa
menor de idade
[
1
]
[
2
]
.
En funcion da sua
evolucion
psicoafectiva,
psicomotriz
e cognitiva, aos recentemente nados e durante a primeira
etapa
da sua
vida
, denominaselles comunmente
meninos
ou
bebes
para distinguilos dos que alcanzaron unha certa
autonomia
.
[
3
]
O concepto de
infancia
varia considerablemente ao longo da
historia
e nas diversas
sociedadee
e
culturas
.
A vida dos nenos segue certos patrons propios da madurez psico-bioloxica, pero tamen se ve afectada polos modelos culturais predominantes. Este fenomeno deu pe a unha considerable producion antropoloxica, historiografica e socioloxica que da conta das variacions que se observan nas diferentes culturas e nas diferentes epocas.
Margareth Mead
foi unha das primeiras autoras en cuestionar a validez de teorias universais sobre as caracteristicas da transicion entre a nenez e a adultez. Unha maior influencia exerceu o historiador frances
Philippe Aries
.
[
4
]
Un dos temas mais polemicos que rodeou esta producion academica e a reconstrucion da forma en que a sociedade se relacionou cos nenos e os valores predominantes en cada epoca. Para Aries, por exemplo, a infancia seria un "invento da modernidade"; segundo esta idea, a epoca premoderna non teria unha concepcion da infancia, e dicir, un conxunto de espazos diferenciados, expectativas sociais cara aos nenos e un status especifico que lles outorgase unha distincion fronte aos adultos. Esta idea fora esbozada por
Norbert Elias
no seu estudo sobre o "proceso civilizador". O crecente control sobre a educacion dos nenos seria o primeiro paso na construcion do concepto de infancia.
Outras interpretacions sobre a historia da infancia provenen da
psicohistoria
, a que tentou explicar fenomenos como o
infanticidio
ao longo da historia.
Unha demostracion das transformacions que experimentou a experiencia dos nenos ao longo da historia e das culturas queda en evidencia se se comparan os cambios na estrutura da
familia
, as formas de crianza (como o uso de
ama de cria
), a practica no uso de
xoguetes
, a
literatura infantil
, o desenvolvemento de politicas publicas e da doutrina dos
dereitos do neno
. O seculo XX e o que mostrou maiores cambios neste aspecto, o que foi anticipado por
Ellen Key
ao anunciar en 1900 que esta centuria constituiriase en "o seculo dos nenos".
Un neno acabado de nacer
O
desenvolvemento
da nenez e o estudo dos procesos e os mecanismos que acompanan o desenvolvemento fisico e mental dun infante mentres acada a madureza. A
pediatria
e a rama da
medicina
referente ao coidado de nenos da infancia a adolescencia, e as veces mesmo de adultos novos (idades 0-21 anos).
[
5
]
Estas escalas de idades son aproximadas e podense diferenciar de cultura a cultura. A lista seguinte reflicte o concepto do desenvolvemento do neno no seculo XXI.
Previa a nenez:
Nenez:
O desenvolvemento cognitivo e afectivo do neno comprende varias areas:
- Aprender
: entender o mundo e conecer o medio.
- Musica
: os nenos motivanse e alegranse coa musica.
- Linguaxe
: aprender a falar.
- Educacion
: aprendizaxe de ler, escribir, colorear etc.
- Psicoloxia
e desenvolvemento: convivir coas demais persoas no seu medio.
- Arte
: espertar novas habilidades.
No campo da psicoloxia tamen e posible verificar cambios notables na concepcion que os autores tiveron sobre a infancia e as suas caracteristicas. Demostrano os distintos enfoques presentes na
psicoloxia evolutiva
. Durante algun tempo existiu o intento de integrar todos os conecementos sobre o neno nunha disciplina especial, a
paidoloxia
, que dese conta dos aspectos psicoloxicos, bioloxicos e sociais.
A
Convencion sobre os Dereitos do Neno
, en vigor desde o
2 de setembro
de
1990
, sinala que se entende por neno todo ser humano menor de dezaoito anos de
idade
, salvo que, en virtude da
lei
que lle sexa aplicable, alcance antes a
maioria de idade
"
[
6
]
. As idades consideradas flutuan segundo o contexto, ainda que o termo neno adoita empregarse para designar aos menores de 14 anos, chamandose novos ou adolescentes aos que superaron devanditas idades.
[
7
]
O "Dia Universal do Neno" celebrase todos os anos o
20 de novembro
.
Desde o seculo XIX xurdiron varias organizacions, a nivel internacional e nacional, que promoven a proteccion do neno. A maioria delas xurdiron a fins desa centuria e comezos da seguinte, como
Save the Children
. No seculo XX as politicas publicas vironse fortemente influidas pola accion da
OIT
, sobre todo en relacion co traballo ou
explotacion infantil
, e logo pola
UNICEF
, ao redor da alimentacion e a escolarizacion.
[
8
]
Diversas manifestacions esteticas, no cine, a pintura e a literatura, dan conta das concepcions que xurdiron cara a infancia.
En xeral a sociedade construiu desde o seculo XIX unha vision idealizada da infancia (herdanza do romanticismo e a
Epoca vitoriana
), tendencia que se reflicte por exemplo en
Charles Dickens
. No ultimo tempo xurdiron manifestacions mais complexas sobre a "natureza humana", como se evidencia en
O senor das moscas
(1954), de
William Golding
, e en
The Cement Garden
(1978), de Ian McEwen.
[
8
]
En decadas recentes, nos Estados Unidos e en Europa xurdiu unha disciplina especifica que estuda a relacion entre o neno e a sociedade, denominada
socioloxia da infancia
. A antropoloxia ten unha tradicion mais larga respecto diso, que se remonta aos clasicos (Maine, Frazer, Boas), quen estudaron as estratificacions de acordo as idades asi como os ritos de pasaxe (Van Gennep) e a transicion da infancia a adultez (Mead). Con todo, a infancia como tema central se introduciu mais tardiamente. A economia, por outra banda, estudou o peso que tenen os nenos na sociedade de consumo.
[
8
]
- Pierre Riche e Daniele Alexandre-Bibon,
L'enfance au Moyen Age
, Seuil, 1994
(en
frances
)
- Francoise Dekeuwer-Defossez,
Les droits de l'enfant
, PUF, collection ≪ Que sais-je ? ≫, 2010
(en
frances
)