Ky artikull eshte rreth Ky artikull meret me Dramen ne arte per shprehje te ngjajshme shiko
ketu
. Per perdorime te tjera, shiko
Drama (kthjellim)
.
Drama-
, ose
Dramaturgjia
, eshte fjale nga
gjuha greke
drama
qe do te thote
"veprim"
e cila pos
epikes
dhe
lirikes
eshte shtylla e trete e letersise, veprat dramatike njihen edhe si drama. Drama eshte
teater
i shprehur me fjale.
Me termin e pergjithshem
Drama
nenkuptojme ate krijimtari letrare qe shkruhet per tu shfaqur ne teater.Per kete arsye autoret i perfillon rregullat e saj te ngurta , pa zbatimin e se cilave ajo nuk mund te jete e suksesshme ne skene.
Drama eshte nje nga gjinite kryesore te letersise artistike.Tekstet e shkruara per teater i quajme drame. Ashtu si perralla, tregimi,
romani
edhe drama ka nje ngjarje kryesore.
Ne koherat e hershme mbizoteronte shkrimi i drames ne vargje por sot ajo shkruhet ne proze, pasi proza i ofron asaj me shume mundesi shprehese se sa poezia. Tematika e drames eshte e afert me ate te prozes (teme historike, teme shoqerore, teme erotike, teme filozofike etj.). Ne varesi te tematikes kemi disa lloje dramash: drame historike, drame shoqerore etj. Konfliktet e drames jane konflikte te zakonshme qe ndodhin ne jeten e perditshme njerezore.
Si nder tri dramat e para shqiptare jane:
Emira
(1885) e
Anton Santorit
,
Sofonisba
e
De Rades
, dhe
Besa
e
Samiut
. Autore te tjere te drames
Pashko Babi
,
Shtjefen Gjecovi
,
Mihal Grameno
,
Namik Delvina
,
Kristo Floqi
,
Gjergj Fishta
,
Anton Pashku
, Haqif Mulliqi,
Nebi Islami
,
Ekrem Kryeziu
,
Rexhep Qosja
,
Teki Dervishi
,
Azem Shkreli
,
Ymer Shkreli
, Flamur Hadi, Fadil Hysaj, etj.
Veprat dramatike ne pergjithesi ndahen ne disa lloje:
Biseda ne
Drame
mund te jete
Monolog
dhe
Dialog
.
- Monologu eshte atehere kur flet vetem nje personazh i mbetur ne skene.
- Dialogu eshte atehere kur flasin dy e me teper personazhe
Pervec tekstit qe do te flasin aktoret , pjeset perberese e drames jane edhe
didaskaliet
, me te cilat pershkruhet pamja e skenes , veprimet dhe gjestet e personazheve , zhurmat qe do te degjohen etj., te cilat vihen zakonisht midis kllapave.
Varsisht nga mjedisi se ku ato luhen, per qellim seleksionim keto mjedise ndahen ne:
- Filmi
- Drama televizive (ndryshe e quajtur edhe Tele drama)
- Drama audio (qe zakonisht thirret
Radiodrama
pasi qe eshte menyre klasike e shfaqjes se tyre.)
Drama Klasike
(greke e romake) eshte shkruar ne vargje dhe eshte luajtur neper
amfiteater
, disa prej se cilave ruhen edhe sot (Si ne
Butrint
, pershembull qe ishte koloni greke).
Drama Klasike kishte nje ndertim te ngurte , mbeshtetur ne rregulla te forta , prandaj kompozicioni i saj kalonte domsdo neper klto faza : Ekspozicioni , Thurja , Pika Kulmore , Peripecia dhe Zgjidhja.Nje veper dramatike zakonisht ndahet ne pjese me te vogla qe quhen
Akte
, prandaj kemi drame me pese akte , tri akte , me nje akt ... , nderkaq njesi edhe me e vogel eshte
Skena
, e cila shenon cdo hyrje e dalje te aktoreve ne skene.Meqe cdo drame ngrihet mbi nje konflikt , ai e ben edhe gjuhen e drames specifike , me dinamike , me emocionale , jo te zakonshme.Vetem Drama moderne arrit ta sillte ne skene njeriun , jeten dhe gjuhen e rendomte
Tek ne shikimi i teledramave ka humbur per nga interesi, ndersa ndegjimi i radiodramave per dashamiret e saj ka mbetur ne te njejtin nivel si me pare. Emitues i rregull i tyre
[1]
qe nga koherat e themelimit te radiostacionit te Prishtines ishte vete ky radiostacion si dhe disa radiostacione lokale (Radio Gjakova). Tani duket qe traditen e emitimit te tyre e ka pervetesuar Radio Kosova Live.
- ^
Sipas Hipi Zhdripit se paku nga 1983-84
Ne keta shekuj, edhe pas tyre, heronjte e tragjedise e te komedise nisin te dallojne nga ata te drames, pasi heroi i drames eshte individ qe e ndjen thellesisht vuajtjen dhe me gjithe shpirt lufton per t’i zgjidhur ceshtjet e medha jetesore