Milletlerarası Birimler Sistemi
veya
Uluslararası Birimler Sistemi
(Fransızca: Systeme international d'unites, kısaca
SI
),
metrik sistemin
gunumuz dunyasına entegre edilmi? ca?da? bicimidir.
[1]
Dunyanın hemen her ulkesinde kabul gormu? tek resmi olcu sistemi konumundadır.
[2]
Yedi
temel birim
ve ozel adlar ve sembollerle turetilmi? 22 birim, di?er turetilmi? birimleri ifade etmek icin kombinasyon halinde kullanılmaktadır.
[3]
SI birimlerinin tanımı, yedi tanımlayıcı sabitten olu?an bir set olarak belirlenir.
[4]
Tum birimler sistemi, SI birimleri cinsinden ifade edilen bu tanımlayıcı sabitlerin sabit de?erlerinden turetilebilir.
[4]
Bu yedi tanımlayıcı sabit, tum birimler sisteminin tanımının en temel ozelli?idir.
[4]
Fransız Devrimi
sırasında
ondalık
metrik sistemin
olu?turulması, ardından
metre
ve
kilogramı
temsil eden iki platin standardının 22 Haziran 1799'da,
Paris
'teki
Archives de la Republique
'te ilk olarak gorulebilecek ?ekilde tanımlanması, mevcut Uluslararası Birimler Sisteminin kullanılmasındaki ilk adım olarak bilinmektedir.
[6]
1832'de
Carl Friedrich Gauss
,
fizik bilimleri
icin tutarlı bir birimler sistemi olarak
astronomide
tanımlanan ikincisi ile birlikte bu metrik sistemin uygulanmasını guclu bir ?ekilde destekledi?ini acıklamı?tı.
[6]
Gauss, uzunluk,
kutle
ve
zaman
birimleri icin sırasıyla
milimetre
,
gram
ve
saniye
olmak uzere uc
mekanik
birime dayanan ondalık sistem cinsinden
dunyanın manyetik alanının
mutlak olcumlerini yapan ilk ki?iydi.
[6]
Daha sonraki yıllarda Carl Friedrich Gauss ve
Wilhelm Weber
, bu olcumleri elektrik fenomenlerini de icerecek ?ekilde geni?letti.
[6]
Elektrik
ve
manyetizma
alanındaki bu uygulamalar, 1860'larda
James Clerk Maxwell
ve
J. J. Thomson
'ın aktif liderli?i altında
?ngiliz Bilim Derne?i
(BAAS, ?imdiki adı ile BSA) aracılı?ıyla geni?letildi.
[6]
Temel birimler
ve turetilmi? birimlerle uyumlu bir birimler sistemi gereksinimini
formule
ettiler.
[6]
1874'te BAAS, ondalık alt katları ve katları ifade etmek icin
mikrodan
makroya
de?i?en
on ekler
kullanan,
santimetre
,
gram
ve
saniye
olmak uzere uc
mekanik
birime dayanan
uc boyutlu
tutarlı bir birim sistemi olan
CGS birim sistemini
tanıttı.
[6]
Fizi?in
deneysel
bir
bilim
olarak sonraki geli?imi buyuk olcude bu sisteme dayanmaktadır.
[6]
Elektrik
ve
manyetizma
alanlarındaki tutarlı CGS birimlerinin sistemati?i uygunsuzdu, bu nedenle 1880'lerde,
Uluslararası Elektroteknik Komisyonunun
(IEC) onculu olan BAAS ve Uluslararası Elektrik Kongresi, kar?ılıklı olarak tutarlı bir uygulama birimleri setini onayladılar.
[6]
Bunlar arasında elektrik direnci icin
ohm
,
elektromotor kuvveti
icin
volt
ve
elektrik akımı
icin
amper
vardı. BIPM'yi olu?turan ve
A?ırlıklar ve Olculer Genel Konferansı
(CGPM) ile CIPM'yi kuran Metre Sozle?mesi'nin 20 Mayıs 1875'te imzalanmasından sonra, metre ve kilogram icin yeni uluslararası prototipler olu?turma calı?maları ba?ladı.
[6]
1889'da 1. CGPM, metre ve kilogram icin uluslararası prototipleri onayladı.
Zaman
birimi olarak
astronomik saniye
ile birlikte, bu birimler CGS sistemine benzer, ancak temel birimler
metre
,
kilogram
ve
saniye
ile MKS sistemi olarak bilinen uc boyutlu bir mekanik birim sistemi olu?turuldu.
[6]
1901'de
Giorgi
, bu MKS sisteminin mekanik unitelerini pratik
elektrik
uniteleriyle birle?tirerek uyumlu bir dort boyutlu sistem olu?turmak icin uc temel uniteye
amper
veya elektriksel yapıya sahip dorduncu bir unite ekleyerek mumkun oldu?unu gosterdi.
[6]
Ohm
ve ayrıca
elektromanyetizmada
meydana gelen denklemleri sozde
rasyonelle?tirilmi?
bicimde yeniden yazmak, Giorgi'nin onerisi bir dizi yeni geli?menin yolunu actı.
[6]
Metre Sozle?mesi'nin BIPM'nin kapsamını ve sorumluluklarını
fizikteki
di?er alanlara geni?leten 6. CGPM (1921) tarafından revize edilmesinden ve ardından 7. CGPM tarafından Elektrik icin Danı?ma Komitesinin (CCE, ?imdiki adı ile CCEM) olu?turulmasından sonra (1927), Giorgi onerisi IEC,
Uluslararası Temel ve Uygulamalı Fizik Birli?i
(
IUPAP
) ve di?er uluslararası kurulu?lar tarafından kapsamlı bir ?ekilde tartı?ıldı. Bu, CCE'nin 1939'da
metre
,
kilogram
,
saniye
ve
amper
temelli dort boyutlu bir sistemin benimsenmesini, MKSA sistemini, 1946'da ClPM tarafından onaylanan bir oneri onermesine yol actı.
[6]
BIPM tarafından 1948'de ba?layan uluslararası bir ara?tırmanın ardından 10. CGPM (1954),
kelvin
ve
kandelanın
sırasıyla
termodinamik
sıcaklık
ve
ı?ık ?iddeti
icin temel birimler olarak kullanılmasını onayladı. SI kısaltması ile Uluslararası Birimler Sistemi adı, sisteme 11. CGPM (1960) tarafından verildi. On ekler, turetilmi? birimler, eski tamamlayıcı birimler ve di?er konular icin kurallar olu?turuldu, boylece tum olcum birimleri icin kapsamlı bir ?artname sa?landı.
[6]
14. CGPM'de (1971), madde miktarı icin yeni bir temel birim olan
mol
(sembol mol) kabul edildi. Bu, Uluslararası Saf ve Uygulamalı Kimya Birli?i (
IUPAC
) tarafından desteklenen IUPAP Semboller, Birimler ve ?simlendirme Komisyonunun (SUN Komisyonu) bir onerisinden kaynaklanan Uluslararası Standardizasyon Orgutunun bir onerisini takip etti. Bu, SI'nın temel birimlerinin sayısını yediye cıkardı.
[6]