Det
SI-susteem
(faan't
fransoosk
:
S
ysteme
i
nternational d’unites
) as en internatjunaal ferianboorang for fusikaalisk miaten. Hat haa det "
MKS-susteem
" (efter:
M
eeter-
K
ilogram-
S
ekund) ufliaset.
Miat an
Dimenjuun
|
Miat
|
Dimenjuun
|
Ianhaid
|
Tiaken
|
Beskriiwang faan't ianhaid
|
Lengde
|
l
|
L
|
Meeter
|
m
|
Lengde faan di wai, di det laacht uun
1
?
299.792.458
Sekund brukt.
[B 1]
|
Mase
|
m
|
M
|
Kilogram
|
kg
|
At Kilogram as det miat faan't "urkilogram".
|
Tidj
|
t
|
T
|
Sekund
|
s
|
Hinget tuup ma't frekwens faan't
Caesium
-
Isotoop
133
Cs (9.192.631.770/s).
|
Struummaacht
|
I
|
I
|
Ampere
|
A
|
Maacht faan en likstruum, diar tesken tau struumfeerern, diar 1m paraleel luup, uub en lengde faan 1m en kraaft faan 2?×?10
?7
Newton
utjmaaget.
[B 2]
|
Temperatuur
|
T
|
Θ
|
Kelvin
|
K
|
1
?
273,16
dial faan't termodunaamisk weedertemperatuur, wan't begant tu friisen.
[B 3]
|
Mengde
|
n
|
N
|
Mol
|
mol
|
At mengde woort ferglikt ma a
atoomen
faan 0,012 kilogram faan't
Karboon
-isotoop
12
C.
[B 4]
|
Laachtmaacht
|
I
V
|
J
|
Candela
|
cd
|
Hinget tuup ma't strualin faan en laacht uub't frekwens 540 × 10
12
Hz
[B 5]
ma en maacht faan
1
?
683
Watt.
|
- ↑
Di waars for det faard faan't laacht uun a
leesag rum
as genau
.
- ↑
Sodenang as det magneetisk grunjmiat
μ
0
genau 4?·?π ×?10
?7
H
?
m
.
- ↑
Sodenang frist det weeder ei gans akeroot bi 0 °C , man bi 273,16 K (= 0,01 °C). Wan det weeder genau begant tu friisen, hinget faan a isotoopen uf, diar uun det weeder san.
- ↑
Sodenang as det molaar mengde faan
12
C genau 12?×?10
?3
kg
?
mol
(= 12
g
?
mol
).
- ↑
Det as en waagenlengde faan amanbi 555 nm
|
Bluas Kilogram, Sekund an Kelvin san echt grunjmiaten uun a natuur, aal jo ooder miaten hinge weder diarfaan uf:
- Meeter faan Sekund
- Mol faan Kilogram
- Ampere an Candela faan Meeter, Kilogram an Sekund
Aal jo ooder miaten an ianhaiden uun a fusiik hinge faan jo 7 SI-grunjmiaten uf. So as tun bispal: