| Sistema internacional d'unidaes
|
|---|
estandar internacional, estandar teunicu, sistema de unidades coherente
(es)
 y sistema metricu decimal
|
 |
| Mas informacion
|
|---|
| Basau en
|
Sistema Teunicu d'Unidaes
|
|---|
 |
En
bermeyu
, los tres unicos paises qu'enta nun adoutaron el Sistema Internacional d'Unidaes como prioritariu o unicu.
El
Sistema Internacional d'Unidaes
, abreviao
SI
(en
frances
,
Systeme International d'Unites
) ye'l
sistema d'unidaes
mas espardiu. Xunto col antiguu
Sistema Metricu Decimal
, que ye'l so anteceddente y qu'ameyoro, el SI tamien se conoz como
sistema metricu
, sobre manera nes naciones nes qu'inda nun s'implanto pal so usu cotidianu. Creolu en
1960
la
Conferencia Xeneral de Peses y Midies
, qu'inicialmente definio seis unidaes fisiques basiques o fundamentales. En
1971
anadiose la septima unida basica, el
mol
.
El Sistema Internacional de Unidades consta de siete unidades basiques:
Les unidaes basiques tienen multiplos y submultiplos, que s'espresen por prefixos. D'esta miente, por exemplu, la espresion
quilo
indical "mil" y, poro, un
quilometru
son mil metros y un
quilogramu
son mil gramos. El quilogramu, precisamente, ye una esceicion, ya que siendo una unida basica, tien el prefixu
quilo
.
Esisten tamien les unidaes derivaes. Dalgunes son variantes de les unidaes basiques y sirven pa midir magnitues diferentes anque rellacionaes con estes.
D'esta miente, por exemplu, el metru, que ye una unida de llonxitu, usase como metru cuadrau (m²) pa midir una superficie, y el quilogramu, que ye una unida de masa, usase como quilogramu por metru cubicu (kg/m³) pa midir la
densida
.
En cualesquier casu, siempre ye posible establecer una rellacion ente les unidaes derivaes y les basiques o fundamentales per aciu de les correspondientes ecuaciones dimensionales.
Normes ortografiques pa los simbolos
[
editar
|
editar la fonte
]
Los simbolos de les unidaes nun han tratase como abreviatures, polo qu'han escribise siempre talo y como tan definios (p. ex.,
m
pa metru y
A
p'amperiu). Han usase preferentemente los simbolos y non los nomes (p. ex.,
kHz
y non
quilohertz
), y nin los unos nin los otros han pluralizase (p. ex., de resultar imprescindible, dirase
quilohertz
, pero non
quilohertzs
). Puen utilizase les denomaciones asturianizaes d'usu habitual, siempre que tean reconocies pola
Academia de la Llingua Asturiana
(p. ex. amperiu, culombiu, faradiu, voltiu, vatiu, etc.), pero ye preferible evitalos en pro de la precision cientifica y de la uniformida internacional).
Los simbolos nun cambien cuando falamos de varies unidaes, ye dicir, nun ha anadese "s". Tampoco nun ha allugase un puntu (".") tres del simbolu, a nun ser cuando'l simbolu ta al final d'una fras. Poro, ye incorreuto escribir, por exemplu, el simbolu de quilogramu "Kg" (con mayuscula), "kgs" (pluralizao) o "kg." (col puntu). La unica manera correuta d'escribilu ye "kg". Esto debese a que se quier evitar qu'heba males interpretaciones; por exemplu: "Kg", podria entendese como kelvin·gramu, ya que "K" ye'l simbolu de la unida de temperatura
kelvin
. D'otra miente, esta ultima escribese ensin el simbolu de graos "°", ya que'l so nome correutu nun ye grau Kelvin (°K), sinon namai kelvin (K).
El simbolu de segundos ye "s" (en minuscula y ensin puntu tres d'elli) y non "seg." nin "segs.". Los amperios nun han abreviase "Amps.", ya que'l so simbolu ye A (mayuscula y ensin puntu). El metru simbolizase "m" (non "mt", nin "mts").
El SI pue ser usau llegalmente en cualesquier pais del mundu, inda n'aquellos que nun lu tienen implantau. N'otros munchos paises el so usu ye obligatoriu. Nos paises qu'inda utilicen otros sistemes d'unidaes de midies, como los
Estaos Xunios
y el
Reinu Xuniu
, suelen indicase les unidaes del SI xunto coles propies, a efeutos de conversion d'unidaes.
El SI foi adoptau pola oncena
Conferencia Xeneral de Pesos y Midies
(CXPM o
Conference Generale des Poids et Mesures
) en
1960
.
N'Espana, nel Art. 149 (Titulu VIII) de la
Constitucion
atribuise al Estau la competencia esclusiva de llexislar sobre pesos y midies. La llei que desenrolla esta materia ye la Llei 3/1985, del
18 de marzu
, de
Metroloxia
.
Tabla de prefixos de multiplos y submultiplos
[
editar
|
editar la fonte
]
| Factor
|
Prefixu
|
Simbolu
|
| 10
24
|
yota
|
Y
|
| 10
21
|
zeta
|
Z
|
| 10
18
|
exa
|
E
|
| 10
15
|
peta
|
P
|
| 10
12
|
tera
|
T
|
| 10?
|
xiga
|
G
|
| 10?
|
mega
|
M
|
| 10³
|
quilo
|
k
|
| 10²
|
hecto
|
h
|
| 10¹
|
deca
|
da
|
| Factor
|
Prefixu
|
Simbolu
|
| 10
?24
|
yocto
|
y
|
| 10
?21
|
zepto
|
z
|
| 10
?18
|
ato
|
a
|
| 10
?15
|
femto
|
f
|
| 10
?12
|
pico
|
p
|
| 10
?9
|
nano
|
n
|
| 10
?6
|
micro
|
μ
|
| 10
?3
|
mili
|
m
|
| 10
?2
|
centi
|
c
|
| 10
?1
|
deci
|
d
|