Unia Europejska

Flaga
Dewiza : In varietate concordia [1] ( Zjednoczona w ro?norodno?ci [1] )
Hymn : Ode ?An die Freude” ( Oda do rado?ci )
Konstytucja	Traktat z Maastricht , Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej traktat lizbo?ski
J?zyk urz?dowy	24 j?zyki [2]
Stolica	Bruksela (egzekutywa i legislatywa) Strasburg (legislatywa) Luksemburg (trybunał s?dowy, izba kontroli) Frankfurt (bank centralny)
Przewodnicz?cy Rady Europejskiej	Charles Michel [3]
Szef rz?du	Przewodnicz?ca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen [3]
Przewodnicz?cy Parlamentu	Roberta Metsola [4]
Powierzchnia  ? całkowita  ? wody ?rodl?dowe	4 233 262 km² 3,08%
Liczba ludno?ci (2020)  ? całkowita   ?  g?sto?? zaludnienia	447 706 209 [5] 105,8 osob/km²
PKB (2019)  ? całkowite	19 413 mld [a] USD [6]
PKB ( PSN ) (2019)  ? całkowite   ? na osob?	22 147 mld [b] dolarow mi?dzynar. [6] 41 801 dolarow mi?dzynar [6] .
Waluta	8 walut , w tym euro ¹ (€) [7] ( EUR ) [8]
Data powstania	1 listopada 1993 [9]
Religia dominuj?ca	chrze?cija?stwo [10]
Strefa czasowa	UTC ?4 do +4 (0 do +2, uwzgl?dniaj?c tylko kontynent europejski)
Domena internetowa	.eu [11]
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodro?ach
Wiadomo?ci w Wikinews
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku

Unia Europejska , UE ( ang.   European Union , EU ) ? gospodarczo -polityczny zwi?zek 27 demokratycznych pa?stw europejskich . Unia powstała 1 listopada 1993 roku na mocy podpisanego 7 lutego 1992 traktatu z Maastricht ^[10] ? jako efekt wieloletniego procesu integracji politycznej , gospodarczej i społecznej . Korzenie wspołczesnej integracji europejskiej si?gaj? okresu powojennego i ograniczały si? do 6 pa?stw zachodnioeuropejskich. Pa?stwa te tworzyły wiele form i mechanizmow wspołpracy, powoływały organizacje, instytucje i organy, ktorych celem było wzmocnienie jedno?ci mi?dzy nimi. W 1993 nadrz?dn? wobec wszystkich poprzednich organizacji została Unia Europejska, sama otrzymuj?c nieznan? wcze?niej hybrydow? formuł? sui generis ^[12] .

Unia Europejska jako organizacja mi?dzynarodowa (w mi?dzynarodowoprawnym tego słowa znaczeniu) funkcjonuje od 1 grudnia 2009. Rownocze?nie zast?piła ona kilka form wspołpracy, w tym m.in. Wspolnot? Europejsk? . Proces integracji wykracza poza ?ci?le okre?lone ramy geograficzne Europy ^[13] . W okre?leniu europejsko?ci Unii naczeln? rol? odgrywaj? czynniki historyczne i kulturowe oraz wspolna to?samo?? i identyfikacja z warto?ciami demokratycznymi ^[14] .

Uwa?a si?, ?e UE funkcjonuje na zasadach wywodz?cych si? z filozofii i demokracji greckiej , prawa rzymskiego i tradycji chrze?cija?skiej ^[15] .

Pocz?tkiem powojennej integracji europejskiej było powstanie w 1952 Europejskiej Wspolnoty W?gla i Stali . W 1958 została utworzona Europejska Wspolnota Gospodarcza i to jej bezpo?redni? nast?pczyni? jest Unia Europejska. Od czasu wej?cia w ?ycie traktatu lizbo?skiego , tj. 1 grudnia 2009, podstaw? prawn? funkcjonowania stanowi? Traktat o Unii Europejskiej (znany tak?e jako traktat z Maastricht) oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Integraln? cz??? Traktatow stanowi? tabele ekwiwalencyjne, protokoły i wyja?nienia. Du?e znaczenie dla unijnego porz?dku prawnego ma te? Karta praw podstawowych UE . Prawem wi???cym s? rownie? umowy mi?dzynarodowe z pa?stwami trzecimi (w tym układy stowarzyszeniowe ), ktorych stron? były Europejska Wspolnota Gospodarcza i Unia Europejska przed 2009 r. Doko?czeniem acquis Unii s? akty prawa wtornego powstałe w oparciu o Traktaty i umowy mi?dzynarodowe.

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Historia Unii Europejskiej i  Historia rozszerze? wspolnot europejskich i Unii Europejskiej .

Historyczne idee zjednoczenia Europy [ edytuj | edytuj kod ]

U podstaw europejskich tendencji zjednoczeniowych le?y wspolna w znacznej cz??ci historia i kultura narodow zamieszkuj?cych ten kontynent.

Od I wieku p.n.e. do V wieku n.e. wi?kszo?? zachodniej Europy i południowa cz??? wschodniej znajdowała si? w Imperium Rzymskim . Wyparcie Rzymu z południowych wybrze?y Morza ?rodziemnego przez islam i ekspansja cywilizacji rzymskiej i grecko-chrze?cija?skiej na połnoc poł?czona z upadkiem Cesarstwa Zachodniego doprowadziły do wytworzenia si? kulturowej i gospodarczej wspolnoty europejskiej, ktora zast?piła ?rodziemnomorsk? . Z tradycji Imperium Romanum w znacznej mierze czerpał natchnienie ?redniowieczny uniwersalizm europejski, ktory wyra?ał si? w ideach zwierzchnictwa cesarskiego ( cezaropapizm ) ( Karolingowie , Ottonowie ) lub papieskiego ( papocezaryzm ) nad ?wiatem chrze?cija?skim.

Wraz z ekspansj? zamorsk? poszczegolnych pa?stw, znikni?ciem zagro?enia ze strony cywilizacji pozaeuropejskich i rozbiciem kulturowym Europy Zachodniej ( reformacja i kontrreformacja ) tendencje zjednoczeniowe w okresie nowo?ytnym osłabły. W wieku XVIII i XIX porz?dek europejski opierał si? na systemie sojuszy monarchii (polityka rownowagi sił), w ktorym głowne role odgrywały, w znacznej mierze samowystarczalne, mocarstwa kolonialne (Wielka Brytania, Francja, Rosja, po?niej Niemcy). Odst?pstwem od tego stanu rzeczy był okres dominacji napoleo?skiej na kontynencie w pocz?tkach XIX stulecia, charakteryzuj?cy si? centralizmem władzy, ktora roztaczała si? od kanału La Manche po wschodnie granice owczesnego Ksi?stwa Warszawskiego .

Wspolnoty europejskie [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Wspolnoty europejskie .

18 kwietnia 1951, poprzez podpisanie traktatu paryskiego , sze?? krajow dało podwaliny nowej organizacji: Europejskiej Wspolnocie W?gla i Stali . Członkami zało?ycielami były: Belgia , Francja , Holandia , Luksemburg , RFN i Włochy ^{[16] [17]} .

Celem Europejskiej Wspolnoty W?gla i Stali było utworzenie wspolnej puli produkcji w?gla i stali, aby zapobiec wojnie gospodarczej ^[17] . Było to urzeczywistnienie planu opracowanego przez Jeana Monneta , a upowszechnionego przez francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana ^[18] . W dniu 9 maja 1950, ktory po?niej został ustanowiony Dniem Europy ^[19] , Schuman przedstawił propozycj? utworzenia organizacji europejskiej, twierdz?c, ?e jest to niezb?dne do utrzymania pokojowych stosunkow ^[18] . Propozycja ta, znana jako deklaracja Schumana , jest uwa?ana za pocz?tek dzisiejszej Unii Europejskiej ^[20] . Brytyjczycy zostali zaproszeni do uczestnictwa, ale odmowili, nie chc?c rezygnowa? z narodowej suwerenno?ci ^[17] .

Europejska Wspolnota W?gla i Stali zaspokajała potrzeby gospodarcze rz?dow europejskich w ograniczonym tylko zakresie. Nie udało si? tak?e, pomimo czynionych prob, doprowadzi? do integracji politycznej oraz militarnej. Wobec tego postanowiono zacie?ni? wspołprac? gospodarcz? i obj?? ni? dodatkowo:

• energetyk? (zwłaszcza atomow?),
• surowce,
• transport,
• rolnictwo.

Koncepcja ta stworzyła tzw. plan Beyena (holenderskiego ministra spraw zagranicznych). Plan zakładał integracj? horyzontaln?, obejmuj?c? cał? gospodark?, nie za? tylko poszczegolne jej gał?zie. W efekcie w 1955 na konferencji w Mesynie zebrali si? ministrowie spraw zagranicznych pa?stw ?szostki” tworz?cej EWWiS ^[21] i przyj?li tzw. rezolucj? z Mesyny . Zakładała ona:

• merytoryczn? rozbudow? wspolnych instytucji europejskich,
• stopniow? fuzj? gospodarki narodowej,
• stworzenie wspolnego rynku,
• harmonizacj? polityki socjalnej.

Od powy?szych pomysłow odci?ła si? Francja. Po konferencji mesy?skiej powstała specjalna komisja do opracowania koncepcji wspolnoty gospodarczej i wspołpracy w dziedzinie energii atomowej. W wyniku jej prac, w 1956 powstał tzw. raport Spaaka , belgijskiego polityka , pod ktorego przewodnictwem komisja pracowała. On to wła?nie stanowił podstaw? trwaj?cych bez mała rok rokowa?, ktore doprowadziły do przyj?cia dwoch traktatow rzymskich podpisanych 25 marca 1957 w Rzymie. Pierwszy ustanawiał Europejsk? Wspolnot? Gospodarcz? (EWG), a drugi Europejsk? Wspolnot? Energii Atomowej (Euratom). Traktaty weszły w ?ycie 1 stycznia 1958.

Trzy wspolnoty europejskie ju? od 1958 miały wspolne niektore organy (Zgromadzenie Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwo?ci). Pełne poł?czenie instytucjonalne nast?piło w 1967, gdy wszedł w ?ycie tzw. traktat fuzyjny .

Liczba członkow wspolnot zwi?kszyła si? w 1973, gdy przył?czyły si? do nich Wielka Brytania, Dania i Irlandia. Kandyduj?ca wowczas Norwegia nie zdecydowała si? na akcesj? z powodu sprzeciwu swoich obywateli.

Drugie rozszerzenie nast?piło w latach 80., kiedy do EWG przyst?piły Grecja (w 1981) oraz Hiszpania i Portugalia (w 1986).

W 1985 doszło do pierwszego przypadku opuszczenia wspolnot: wyst?piła z nich Grenlandia , autonomiczna cz??? Danii.

Wraz ze zjednoczeniem Niemiec , w 1990, w skład Unii Europejskiej weszło terytorium dawnej Niemieckiej Republiki Demokratycznej ^[22] .

Trzecie rozszerzenie (ju? do Unii Europejskiej) nast?piło w 1995, kiedy przyj?to Austri?, Szwecj? i Finlandi? ^[23] (Norwegia, w wyniku referendum z 1994 roku, ponownie odmowiła wst?pienia ^[24] ).

W 1985 uzgodniono w układzie z Schengen utworzenie systemu wspolnej kontroli granic i zniesienie wizowych granic wewn?trznych w obr?bie Francji, krajow Beneluksu i RFN ^[25] . W ramach Wspolnot stopniowo doszło do utworzenia wspolnego jednolitego rynku poprzez likwidacj? barier celnych , wprowadzanie wspolnych norm prawnych i technicznych ^[26] . Rownolegle dochodziło te? do zacie?niania wi?zi politycznych mi?dzy krajami Wspolnot. W 1986 podpisano Jednolity akt europejski , zwi?kszaj?cy kompetencje EWG.

Unia [ edytuj | edytuj kod ]

7 lutego 1992 został podpisany Traktat o Unii Europejskiej ? tak zwany traktat z Maastricht, na mocy ktorego 1 listopada 1993 powstała Unia Europejska ^[9] .

Traktat nie likwidował wspolnot europejskich, zmienił jedynie nazw? EWG na Wspolnot? Europejsk?. W Maastricht znacznie rozszerzono zakres wspolnej polityki gospodarczej i opracowano harmonogram wprowadzenia unii gospodarczej i walutowej (jej efektem było wprowadzanie wspolnej waluty euro od 1999). Do procesu integracji formalnie wzmocniono polityk? zagraniczn?, dodano polityk? bezpiecze?stwa (militarnego) oraz wspołprac? w zakresie bezpiecze?stwa wewn?trznego i wspołpracy administracyjnej pa?stw członkowskich.

Kolejn? wa?n? umow? był tzw. traktat amsterdamski z 2 pa?dziernika 1997 ^[9] , ktory cz??ciowo zmienił i jednocze?nie rozszerzył wcze?niejsze ustalenia z Maastricht. 26 lutego 2001 podpisano tzw. traktat nicejski reformuj?cy instytucje unijne w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania po kolejnym rozszerzeniu UE ^[9] . Na szczycie w Nicei proklamowano rownie? Kart? praw podstawowych UE , maj?c? gwarantowa? prawa człowieka i swobody obywatelskie ^[27] .

16 kwietnia 2003 przedstawiciele rz?dow 15 pa?stw członkowskich i 10 kandyduj?cych podpisali w Atenach traktat akcesyjny , rozszerzaj?cy Uni? ^[28] , w wyniku czego 1 maja 2004 doszło do najwi?kszego rozszerzenia w historii UE ? do wspolnoty wst?piło 10 krajow: Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, W?gry, Słowenia, Malta i Cypr.

25 kwietnia 2005 Bułgaria i Rumunia podpisały traktat akcesyjny w Luksemburgu ^[29] , otwieraj?cy tym krajom drog? do wej?cia do Unii Europejskiej, ktore nast?piło w dniu 1 stycznia 2007 ^[30] .

Po podpisaniu traktatu akcesyjnego w grudniu 2011 ^[31] , 1 lipca 2013 do Unii Europejskiej oficjalnie wst?piła Chorwacja ^[32] , powi?kszaj?c UE do 28 pa?stw członkowskich ^[33] .

Gdy zako?czyła si? ratyfikacja traktatu lizbo?skiego , wszedł on w ?ycie 1 grudnia 2009 ^[34] .

Pokojowa Nagroda Nobla [ edytuj | edytuj kod ]

W 2012 Unia Europejska otrzymała Pokojow? Nagrod? Nobla ^{[17] [35]} . Komitet Noblowski w uzasadnieniu decyzji, o?wiadczył o ?uznaniu roli jak? UE odegrała w przekształcaniu Europy z kontynentu wojny w kontynent pokoju” ^[35] . Thorbjørn Jagland , przewodnicz?cy Komitetu, podkre?lił zasługi Unii Europejskiej w procesie ?pokoju, pojednania, demokracji i praw człowieka w Europie” ^[36] . Unia Europejska jest 21. organizacj? mi?dzynarodow?, ktorej przyznano t? nagrod? od 1901 roku ^[35] .

Geografia [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Geografia Unii Europejskiej .

Pa?stwa członkowskie Unii Europejskiej zajmuj? obszar ok. 4,233 mln.km² ^[37] , a ich populacja przekracza 445 milionow osob ^[38] . Najwy?szy szczyt na tym terenie to Mont Blanc w Alpach , wznosz?cy si? na wysoko?? ponad 4808 m n.p.m., najni?ej poło?one punkty natomiast to Lammefjorden w Danii i Zuidplaspolder w Holandii (niemal 7 m p.p.m.) ^[10] .

Pa?stwa członkowskie [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Pa?stwa członkowskie Unii Europejskiej .

Rok wst?pienia	Pa?stwa członkowskie UE	Organizacja
1957	Belgia ,   Francja ,   Holandia ,   Luksemburg , RFN (od 1990 jako zjednoczone Niemcy ),   Włochy	Europejska Wspolnota Gospodarcza
1973	Dania ,   Irlandia ,   Wielka Brytania *	Wspolnota Europejska [39]
1981	Grecja
1986	Hiszpania ,   Portugalia
1995	Austria ,   Finlandia ,   Szwecja	Unia Europejska [40]
2004	Cypr ,   Czechy ,   Estonia ,   Litwa ,   Łotwa ,   Malta ,   Polska ,   Słowacja ,   Słowenia ,   W?gry
2007	Bułgaria ,   Rumunia
2013	Chorwacja

Od 1 lutego 2020 w skład UE wchodzi 27 pa?stw .

Rok wyst?pienia	Pa?stwo odchodz?ce z UE	Rok wst?pienia	Organizacje	Referendum
2020 [41]	Wielka Brytania	1973	Wspolnota Europejska , Unia Europejska	23 czerwca 2016 [42]

Pa?stwa kandyduj?ce [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Pa?stwa kandyduj?ce do Unii Europejskiej .

Unia, zgodnie ze swoimi deklaracjami z Kopenhagi i Madrytu , otwarta jest na ka?de demokratyczne pa?stwo europejskie o rozwini?tej gospodarce rynkowej.

Obecnie status kandydata posiadaj?: Albania ^[43] , Czarnogora ^[44] , Macedonia Połnocna ^[45] , Serbia ^[46] , Turcja ^[47] , Mołdawia , Ukraina ^[48] i Bo?nia i Hercegowina ^[49] , Gruzja ^[50] . Kosowo ^[51] aspiruje do tego miana.

Unia wymaga stopniowego dostosowywania prawa krajowego do acquis Unii, pełnego poszanowania praw człowieka , liberalizacji gospodarki i stopniowego otwierania si? na wspolny rynek. Najdłu?ej na akcesj? czeka Turcja, ktora była stowarzyszona z owczesnymi wspolnotami europejskimi od 1963, a wniosek o przyj?cie do EWG czeka od roku 1987. Obecn? form? jej powi?zania z UE jest unia celna .

Charakter organizacji [ edytuj | edytuj kod ]

Unia Europejska Ten artykuł jest cz??ci? serii: Polityka i instytucje Unii Europejskiej Instytucje UE Parlament Europejski Przewodnicz?cy Roberta Metsola Członek PE Okr?gi wyborcze Wybory ( według pa?stwa ) 2019 Grupy polityczne Stałe komitety Eurodeputowani IX kadencji Rada Europejska Przewodnicz?cy Charles Michel Rada Prezydencja Niemcy (VII - XII 2020) Komisja Europejska Komisja Ursuli von der Leyen Przewodnicz?cy Ursula von der Leyen Wysoki przedstawiciel Josep Borrell Trybunał Sprawiedliwo?ci Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwo?ci Prezes Koen Lenaerts Członkowie S?d Przewodnicz?cy Marc van der Woude Europejski Bank Centralny Prezes Christine Lagarde Trybunał Obrachunkowy Prezes Klaus-Heiner Lehne Instytucje Grupy EBI Grupa EBI Europejski Bank Inwestycyjny Werner Hoyer Europejski Fundusz Inwestycyjny Instytut EBI Organy doradcze UE Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionow Organy mi?dzyinstytucjonalne Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Emily O’Reilly Europejski Inspektor Ochrony Danych Wojciech Wiewiorowski Europejski Urz?d Doboru Kadr Europejska Szkoła Administracji Urz?d Publikacji Unii Europejskiej Organy i jednostki zdecentralizowane Agencje, samodzielne jednostki organizacyjne i wspolne przedsi?wzi?cia UE oraz Euroatomu Prawo Acquis Procedura legislacyjna Traktaty Rozporz?dzenia , dyrektywy i decyzje Europejska Inicjatywa Obywatelska Zalecenia i opinie Inne Unia gospodarcza i walutowa Eurogrupa Rozszerzenia Relacje zagraniczne Europejskie partie polityczne Bud?et UE Dom Historii Europejskiej

Unia Europejska stanowi przypadek sui generis (?szczegolnego rodzaju”) w stosunkach mi?dzynarodowych ? jest tworem, ktory nigdy wcze?niej nie istniał w historii powszechnej i był nieznany historii stosunkow mi?dzynarodowych. Do grudnia 2009 UE była kombinacj? struktur ponadnarodowych (ponadpa?stwowych, uwspolnotowionych) oraz mi?dzyrz?dowych (mi?dzynarodowych). Posiada cechy zarowno organizacji mi?dzynarodowej (przy czym Unia Europejska do 2009 nie była nawet organizacj? mi?dzynarodow? w prawnym tego słowa znaczeniu), jak i konfederacji czy nawet pa?stwa federalnego . W?rod teoretykow prawa , politologii i stosunkow mi?dzynarodowych trwa spor, za co dokładnie mo?na uzna? Uni?. Federali?ci doszukuj? si? w niej pa?stwa federacyjnego lub konfederacji ^[52] . Zwolennicy koncepcji Europy ojczyzn wykazuj?, ?e fundament stanowi jedynie wspołpraca mi?dzy pa?stwami, co determinuje istnienie organizacji mi?dzynarodowej. ?cieraj? si? zarowno odr?bne wizje poszczegolnych pa?stw członkowskich ^[53] , jak i doktryn politycznych ^[54] .

Proces ten dodatkowo zwi?zany jest z powstawaniem inicjatyw, ktore były realizowane wewn?trz Wspolnot (w ramach zasady wzmocnionej wspołpracy i elastyczno?ci) b?d? obok nich, a ktore to stawały si? ostatecznie cz??ci? dorobku prawnego Unii Europejskiej i zal??kiem nowych polityk wspołpracy (np. układ z Schengen , Unia Gospodarcza i Walutowa ). Najbardziej zawiły był status osobnych organizacji mi?dzynarodowych powołanych przez cz??? lub wszystkich członkow UE ( Unia Zachodnioeuropejska , Europejska Agencja Kosmiczna , Rada Europy ), ktore w swych działaniach uzupełniaj? i wspomagaj? polityki prowadzone w ramach Unii Europejskiej, a przez co niesłusznie s? z ni? mylone. Zastanawiano si?, jak te odr?bne organizacje umie?ci? w skomplikowanej strukturze prawnej zintegrowanego kontynentu europejskiego i jak umie?ci? prawo Unii w prawie mi?dzynarodowym.

Ten układ prawny w sferze wewn?trznej, jak i zewn?trznej, zreformował traktat lizbo?ski. Zlikwidował on podział Unii na filary, nadał jej osobowo?? prawn? i podmiotowo?? prawnomi?dzynarodow?, zlikwidował Wspolnot? Europejsk?. Wraz z likwidacj? Wspolnoty Europejskiej Unia stała si? jej nast?pc? prawnym oraz otrzymała status organizacji mi?dzynarodowej ^[55] .

Unia Europejska jest unikatow? form? tego typu na arenie mi?dzynarodowej maj?c? ok. 30-procentowy udział w ?wiatowym PKB . Jej rola jako ?wiatowego mocarstwa w polityce zagranicznej wzrasta, tworzone s? unijne placowki dyplomatyczne , a sama UE jest członkiem m.in.: ?wiatowej Organizacji Handlu , G7 i G20 . Ci?gle jednak głownymi aktorami i re?yserami polityki zagranicznej UE s? pa?stwa członkowskie, a nie o?rodki ponadnarodowe. Od lat 90. XX wieku wzrasta te? wojskowy aspekt Unii Europejskiej , oparty pocz?tkowo na powstałej w latach 40. XX wieku Unii Zachodnioeuropejskiej, a ktorego obecnie głowny trzon stanowi wspolna polityka bezpiecze?stwa i obrony . Najnowsz? polityk? UE jest polityka kosmiczna . Realizowana jest ona w oparciu o wspołprac? z Europejsk? Agencj? Kosmiczn? , jednak nie wszyscy członkowie UE s? członkami EAK.

Cechy UE ?wiadcz?ce o jej charakterze ^{[56] [57] [58] [59] [60] [61] [62] [63] [64] [65] [66] [67] [68] [69] [70] [71] [72]} :

Organizacja mi?dzynarodowa		Konfederacja		Federacja
Rada Europejska Przewodnicz?cy UE Prezydencja i Trojka (powoływanie, rotacyjny charakter) wspolna polityka zagraniczna i bezpiecze?stwa ? liczne rozbie?no?ci w stanowiskach poszczegolnych pa?stw (np. Irak , Kosowo ), domniemana kompetencja pa?stw, opt-out Danii wspolna polityka bezpiecze?stwa i obrony ? konstytucyjna i traktatowa neutralno?? Austrii, deklaratywna polityka neutralno?ci Szwecji, Finlandii i Irlandii, opt-out Danii klauzula obronna nawi?zuj?ca do KNZ ? brak zgody na ?ci?lejszy, wspolny sojusz z casus foederis nawi?zuj?cy do UZE , postrzeganie NATO i Stanow Zjednoczonych jako głownego gwaranta pokoju i stabilno?ci w Europie konieczno?? akceptacji przez pa?stwa członkowskie ka?dej umowy mi?dzynarodowej UE z pa?stwem trzecim klauzule opt-out, zasada elastyczno?ci Zasada ograniczonej kompetencji zasada poszanowania to?samo?ci narodowej pa?stw członkowskich brak ogolnounijnej opinii publicznej kontroluj?cej Komisj? Europejsk? brak paneuropejskich partii politycznych w wyborach do Parlamentu, wybory odzwierciedlaj? krajow? scen? polityczn? brak paneuropejskich mediow, silny narodowy i j?zykowy charakter mediow w UE brak jednej reprezentacji w wydarzeniach sportowych brak powi?zania wyboru Komisji z frakcjami w Parlamencie brak jednolitej polityki fiskalnej , bud?et zasilany składkami pa?stw członkowskich b?d?cymi wył?cznymi poborcami podatkow kwoty procentowe dla narodowo?ci w urz?dach i instytucjach UE brak mo?liwo?ci członkostwa w organizacjach mi?dzynarodowych zarezerwowanych tylko dla pa?stw (np. ONZ , RE ) narodowy charakter armii, policji i słu?b specjalnych, odpowiedzialno?? pa?stw członkowskich za utrzymanie prawa i porz?dku mo?liwo?? wyj?cia z Unii przyst?pienie do Unii na podstawie umowy mi?dzynarodowej rewizja Traktatow musi by? zgodna z konstytucyjnymi wymogami pa?stw członkowskich nieposiadanie suwerennej władzy przez instytucje UE, nieposiadanie własnego terytorium brak członkostwa w Unii Europejskiej terytoriow zale?nych i specjalnych (np.: Wysp Owczych , Man , Wallis i Futuny itd.)		Rada Unii Europejskiej (szczegolnie COREPER ) Parlament Europejski Wysoki przedstawiciel ds. zagranicznych i polityki bezpiecze?stwa Europejski System Bankow Centralnych procedura wyboru Komisji Europejskiej (de facto przez Rad? Europejsk?) podejmowanie wi?kszo?ci decyzji drog? konsensusu konstrukcja bud?etu : składki członkowskie, niezale?ne dochody własne rynek wewn?trzny i polityki gospodarcze obszar wolno?ci bezpiecze?stwa i wspołpracy , europejski nakaz aresztowania , wspołpraca s?dowa, prokuratur i policyjna ( Eurojust , Europol , Europejski Oskar?yciel Publiczny ) wspolna polityka azylowa, wizowa i imigracyjna mo?liwo?? zawierania umow mi?dzynawowych, obecno?? na arenie mi?dzynarodowej ł?cznie z obecno?ci? pa?stw członkowskich (np. G7 , G20 , Kwartet bliskowschodni ) dyrektywy programy i fundusze, wsparcie regionow Misje pokojowe, wewn?trzny i zewn?trzny ( ONZ , OBWE ) mandat do odbywania takowych misji przez UE koordynacja podatkow, podatek VAT obywatelstwo Unii ? uzupełniaj?ce wzgl?dem obywatelstwa krajowego zasada subsydiarno?ci zasada solidarno?ci pa?stw członkowskich zasada proporcjonalno?ci Komitet Regionow ? reprezentacja innego szczebla ni? narodowy w procesie legislacji zawarcie na podstawie umowy mi?dzynarodowej, korzenie w prawie mi?dzynarodowym wspolna aksjologia, odwoływanie si? do wspolnego dziedzictwa kulturowego i historycznego, podobne postrzeganie prawa i demokracji, proby tworzenia wspolnej to?samo?ci		Komisja Europejska dwuizbowy Trybunał Sprawiedliwo?ci Unii Europejskiej Europejska Słu?ba Działa? Zewn?trznych ? zal??ek własnej, ponadnarodowej administracji zewn?trznej Europejski Bank Centralny agencje specjalistyczne procedura wyboru Parlamentu głosowanie kwalifikowan? wi?kszo?ci? w Radzie Unii Europejskiej, głosy dzielone według potencjału ludno?ciowego wspolna waluta euro zapowied? przyst?pienia do EKPC status nadzwyczajnego obserwatora w Zgromadzeniu Ogolnym ONZ pierwsze?stwo prawa unijnego nad porz?dkami prawnymi pa?stw członkowskich, nawet nad ich konstytucjami bezpo?rednia skuteczno?? , bezpo?rednie obowi?zywanie , bezpo?rednie stosowanie prawa unijnego zasada przymusowej egzekucji aktow indywidualnych prawa unijnego w pa?stwach członkowskich, zasada odpowiedzialno?ci odszkodowawczej pa?stw członkowskich wobec jednostek za naruszenie prawa unijnego, zasada wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym własny bud?et przez co zapewniona jest autonomia finansowa mo?liwo?? wniesienia obywatelskiego projektu ustawy do władz Unii debaty telewizyjne z udziałem kandydatow na szefa Komisji Europejskiej (pierwszy raz w historii debata odbyła si? w kwietniu 2014 roku) unia celna ( kodeks celny ), jednolity rynek ( swoboda przepływu osob , kapitału , usług , towarow , przedsi?biorczo?ci, paneuropejskie formy przedsi?biorstw ) wspolna polityka handlowa oraz inne polityki, w ktorych wył?czn? kompetencj? ma UE rozporz?dzenia podmiotowo?? prawnomi?dzynarodowa, mo?liwo?? członkostwa w niektorych organizacjach mi?dzynarodowych (np. WTO ) symbole : hymn , flaga układ z Schengen , brak kontroli granicznych , wspolna ochrona granic zewn?trznych Autonomia prawa ? odr?bno?? prawa unijnego od prawa mi?dzynarodowego i prawa krajowego (wewn?trznego), niemo?no?? powołania si? na prawnomi?dzynarodowe zasady przy niewypełnianiu prawa UE przez pa?stwa członkowskie zasada niedyskryminacji (szczegolnie w kontek?cie narodowo?ci i pochodzenia etnicznego) bierne i czynne prawo wyborcze w wyborach lokalnych i regionalnych dla ka?dego obywatela UE w dowolnym pa?stwie zamieszkania bez konieczno?ci posiadania obywatelstwa kraju zamieszkania

Cele [ edytuj | edytuj kod ]

W TUE w artykule 3 w?rod celow Unii wymienione s? mi?dzy innymi:

• promowanie ekonomicznego i społecznego post?pu poprzez zacie?nianie wspołpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym mi?dzy pa?stwami członkowskimi
• wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mowi?cego jednym głosem na arenie mi?dzynarodowej poprzez prowadzenie wspolnej polityki zagranicznej
• d??enie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynale?no?ci do jednej wspolnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obr?bie Unii
• rozwijanie obszaru wolno?ci, bezpiecze?stwa i sprawiedliwego traktowania, ktorym ma by? UE poprzez wprowadzanie wspolnych norm prawnych, socjalnych i stał? popraw? poziomu ?ycia pa?stw ubo?szych
• ujednolicenie struktury gospodarczej krajow członkowskich, wyrownanie rozwoju gospodarczego regionow
• polepszenie standardow ?ycia.

Kompetencje, polityka i głowne obszary działa? [ edytuj | edytuj kod ]

Art. 2 TFUE okre?la i rozdziela kompetencje Unii Europejskiej, jednocze?nie dziel?c je pomi?dzy instytucje ponadnarodowe i pa?stwa członkowskie.

Kompetencje wył?czne to kompetencje, w ktorych pierwsze?stwo posiada Unia i jej instytucja. Pa?stwa mog? podj?? działania za uprzedni? zgod? UE. S? to funkcjonowanie rynku wewn?trznego , unia celna , polityka monetarna krajow, ktore przyj?ły walut? euro , zasoby morskie i polityka rybołowstwa, wspolna polityka handlowa .

Kompetencje dzielone to kompetencje, w ktorych Unia i pa?stwa członkowskie wspolnie stanowi? prawo, lecz tylko tam, gdzie Unia nie wykonała swoich kompetencji lub zaprzestała wykonywa? swoj? kompetencj?. S? to: wspolny rynek , polityka społeczna (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie), spojno?? ekonomiczna, społeczna i terytorialna, rolnictwo i połow ryb (wył?czaj?c morskie zasoby), ochrona ?rodowiska, ochrona konsumencka, transport, sieci, drogi i poł?czenia transeuropejskie, energia, przestrze? wolno?ci, bezpiecze?stwa i sprawiedliwo?ci, ochrona zdrowia i bezpiecze?stwo publiczne (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie).

Kompetencje wspomagaj?ce maj? charakter koordynuj?cy, wspieraj?cy i uzupełniaj?cy jednak bez harmonizacji prawa w tych obszarach. S? to: ochrona i polepszanie ludzkiego zdrowia, przemysł, kultura , turystyka, edukacja , młodzie?, sport i doradztwo zawodowe, ochrona obywatelska, wspołpraca administracyjna.

Art. 2 TFUE w dalszej cz??ci wspomina ogolne kompetencje Unii ws. gospodarczych i zatrudnienia. Szczegolnymi kompetencjami posługuje si? wspolna polityka zagraniczna i bezpiecze?stwa .

Niewymieniona z nazwy w okre?lonych kompetencjach jest polityka w zakresie bada?, rozwoju technologicznego oraz przestrzeni kosmicznej .

Bud?et [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Bud?et Unii Europejskiej .

?rodki pieni??ne Unii Europejskiej gromadzone s? przez pa?stwa członkowskie i przekazywane do unijnego bud?etu. Zgodnie z prawem ?rodki te stanowi? zasoby własne Unii Europejskiej. ?rodła wpływow do bud?etu ^[73] :

• Cło ? znaczne wpływy jakie pojawiaj? si? w bud?ecie pochodz? z tej formy podatku, co prawda kraje członkowskie cła nie płac?, ale ta opłata obowi?zuje kraje, ktore do Unii nie nale??, a eksportuj? towary na jej obszar.
• Podatek od towarow i usług (podatek VAT), kraje członkowskie zobowi?zane s? wpłaca? do bud?etu pewien procent ogolnej sumy wpływow jakie uzyskane zostały z tego podatku.
• Produkt Narodowy Brutto ? ka?dy kraj członkowski wpłaca do bud?etu Unii 0,73 procent warto?ci PNB, to najwi?ksza forma wpływow do bud?etu
• Inne podatki ? np. od wynagrodze? pracownikow zatrudnionych w Instytucjach Unijnych.
• Kary finansowe ? pa?stwa członkowskie płac? kary finansowe za niestosowanie si? do przepisow, za niewła?ciwe wydatkowanie dotacji unijnych.

Instytucje, organy i agencje [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Organy i jednostki organizacyjne Unii Europejskiej oraz Euroatomu .

Unia Europejska wykształciła specyficzny dla siebie system rz?dzenia ^[74] . Opiera si? na wykształceniu odr?bnej od władz krajowych administracji wykonawczej szczebla unijnego na czele z Komisj? Europejsk? . Funkcje prawodawcze skupia Rada Unii Europejskiej , czyli ministrowie poszczegolnych sektorow. Ten szczebel zapewni? ma ochron? narodowych interesow pa?stw członkowskich. W procesie legislacji bierze tak?e udział wybierany w wyborach powszechnych Parlament Europejski . Trojpodział władzy dopełnia Trybunał Sprawiedliwo?ci Unii Europejskiej , b?d?cy swoistym Trybunałem Konstytucyjnym i S?dem Najwy?szym. Bada on zgodno?? przepisow unijnych z Traktatami oraz poprawne wykonywanie prawa UE w pa?stwach członkowskich ^[75] . Charakterystycznym dla organizacji mi?dzynarodowej s? spotkania szefow rz?dow i głow pa?stw ? tutaj w formie zinstytucjonalizowanej Rady Europejskiej . W systemie prawnym nie spełnia ?adnych funkcji poza ?wyznaczaniem celow i kierunkow działa?”, de facto jest najwa?niejsz? z instytucji.

Lista najwa?niejszych osob w systemie instytucjonalnym Unii na podstawie europa.eu ^{[76] [3]} :

• 
  Charles Michel Przewodnicz?cy Rady Europejskiej
• 
  Roberta Metsola Przewodnicz?ca Parlamentu Europejskiego
• 
  Ursula von der Leyen Przewodnicz?ca Komisji Europejskiej
• 
  Josep Borrell Wiceprzewodnicz?cy Komisji, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpiecze?stwa
• 
  Christine Lagarde Przewodnicz?ca Europejskiego Banku Centralnego

Prawo [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Prawo Unii Europejskiej , Traktaty Unii Europejskiej i  Acquis .

14 listopada 1991 Trybunał Sprawiedliwo?ci stwierdził, ?e Traktat ustanawiaj?cy Europejsk? Wspolnot? Gospodarcz? nale?y pojmowa? jako konstytucyjn? kart? ustanawiaj?c? podstawowe zasady prawa wspolnotowego ^[77] . Obecnie za takow? konstytucj? Unii nale?y uzna? Traktat o Unii Europejskiej oraz wspomniany w orzeczeniu Traktat EWG, funkcjonuj?cy dzi? jako Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Prawo unijne ma pierwsze?stwo przed aktami prawa wewn?trznego (regułami normatywnymi) pa?stw członkowskich. Zwi?zane jest to z zasad?, i? pa?stwo członkowskie nie mo?e powoływa? si? na przepisy wewn?trzne w celu nierealizowania prawa wspolnotowego, czyli zasad? supremacji prawa Unii . Dyskusyjne jest, czy zasada ta obejmuje tak?e pierwsze?stwo przed konstytucjami pa?stw członkowskich. W praktyce, przy pojawieniu si? ro?nic i rozbie?no?ci, konstytucja pa?stwa członkowskiego była zmieniana.

Nad realizacj? i przestrzeganiem prawa wspolnotowego czuwa system s?downictwa i administracja pa?stw członkowskich. St?d jednym z wymogow członkostwa jest posiadanie odpowiedniego aparatu funkcjonowania pa?stwa. Mimo ?e prawo wspolnotowe stworzyły pa?stwa członkowskie, podpisuj?c i ratyfikuj?c traktaty zało?ycielskie, jak orzekł Trybunał Sprawiedliwo?ci, jego podmiotami stały si? rownie? jednostki. Nie wszystkie normy prawa wspolnotowego maj? bezpo?redni skutek wobec jednostek, a i sama pozycja jednostek w prawie wspolnotowym nie jest jeszcze tak silna, jak w prawie wewn?trznym pa?stw członkowskich.

Prawo stanowione w ramach Unii Europejskiej mo?na podzieli? na prawo pierwotne, a wi?c traktaty zało?ycielskie, traktaty modyfikuj?ce, traktaty akcesyjne i prawo wtorne, na ktore składaj? si? rozporz?dzenia, dyrektywy, decyzje, opinie, zalecenia; pomi?dzy pierwotnym a wtornym nale?y umie?ci? umowy mi?dzynarodowe zawierane przez Uni? Europejsk?, b?d? wcze?niej przez Wspolnot? Europejsk?, ktorej to Unia jest nast?pc? prawnym. Szczegoln? rol? w tym systemie posiadaj? umowy stowarzyszeniowe oraz umowy zawierane z pa?stwami EFT-y .

Osobny charakter maj? akty prawne podejmowane w ramach wspolnej polityki zagranicznej i bezpiecze?stwa oraz wspolnej polityki bezpiecze?stwa i obrony . Obie te polityki zachowały specyficzny status, nawi?zuj?cy w pewnym stopniu do filarowo?ci znanej z Maastricht , Amsterdamu i Nicei . Akty te, przez swoj ?ci?le mi?dzyrz?dowy charakter, obowi?zkow? jednomy?lno??, brak mo?liwo?ci narzucenia i egzekucji przez organy ponadnarodowe, ?ladowe kompetencje Trybunału Sprawiedliwo?ci, zaliczane mog? by? do prawa mi?dzynarodowego publicznego . Wraz z rozwojem wspolnego dorobku w tych politykach, nast?puje proces ich ?ci?lejszego powi?zania prawem Unii.

Terytorialny zasi?g prawa unijnego pokrywa si? z terytorium pa?stw członkowskich Unii Europejskiej . Terytoria zale?ne nie s? cz??ci? Unii, a wi?c prawo Unii nie jest tam stosowane lub jego stosowanie jest minimalne. Zmiana statusu na integraln? cz??? pa?stwa członkowskiego wi??e si? tak?e z przynale?no?ci? do Unii, udziałem w jej politykach, jak i konieczno?ci? akceptacji prawa Unii (taka sytuacja miała miejsce w 2011, gdy Majotta zmieniła status ze zbiorowo?ci zamorskiej na departament zamorski). Rozszerzeniem stosowania prawa unijnego s? umowy stowarzyszeniowe zawierane z pa?stwami europejskimi, w ktorych to pa?stwa te godz? si? dostosowa? swoje prawo do wymogow UE. Osobnym przykładem jest Europejski Obszar Gospodarczy . Norwegia , Islandia i Liechtenstein zobowi?zały si?, w zamian za uczestnictwo w niektorych wspolnych politykach, do akceptacji prawa stanowionego w ich ramach. W rzeczywisto?ci pa?stwa EOG aplikuj? ok. 70% prawa Unii do swego porz?dku krajowego.

W u?yciu spotykany jest tak?e termin prawo wspolnotowe. Do 2009 roku terminem tym okre?lano wszystkie akty prawne powstałe w ramach pierwszego filara. Dla odro?nienia termin prawo unijne kojarzony był b?d? z prawem drugiego i trzeciego filara, b?d? z wszystkimi ł?cznie aktami prawa powstałymi w ramach UE bez wzgl?du na filar. Wraz z wej?ciem w ?ycie Lizbony przestała obowi?zywa? struktura filarowa i przestała istnie? Wspolnota Europejska. Zatem od 1 grudnia 2009 r. termin prawo wspolnotowe jako okre?lenie aktow prawa powstałych w ramach Unii Europejskiej jest nadu?yciem, gdy? w ramach Unii nie ma ju? ?adnej z dawnych trzech Wspolnot. Termin prawo wspolnotowe mo?e by? za to u?yty do wci?? istniej?cego i wył?czonego z Unii Europejskiej Euratomu. Europejska Wspolnota Energii Atomowej jest osobn? organizacj? mi?dzynarodow? i prawo stanowione w jej ramach mo?e by? okre?lane mianem wspolnotowe.

Traktat lizbo?ski [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz w Wiki?rodłach tekst Traktat z Lizbony

  Osobne artykuły: Traktat lizbo?ski , Traktat z Maastricht i  Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej .

Zwany pocz?tkowo ?traktatem reformuj?cym”. Zawiera zmiany w Traktacie o Unii Europejskiej i Traktacie ustanawiaj?cym Wspolnot? Europejsk?. Nazwa drugiego z wymienionych traktatow zostaje zmieniona na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Wszedł w ?ycie 1 grudnia 2009 r., pierwotnie miał wej?? w ?ycie 1 stycznia 2009 roku, ale nie został ratyfikowany przez wszystkie strony w wymaganym czasie. Traktat lizbo?ski jest efektem prac wynikaj?cych z fiaska Traktatu ustanawiaj?cego Konstytucj? dla Europy . Najwa?niejszymi zało?eniami Lizbony s? zniesienie podziału na Wspolnot? Europejsk? i Uni? Europejsk?, nadanie Unii Europejskiej osobowo?ci prawnej , przekształcenie Unii w organizacj? mi?dzynarodow?, zniesienie podziału filarowego, dodanie nowych polityk, uszczegołowienie zasad rz?dz?cych Uni?, podział kompetencji pomi?dzy Uni? a pa?stwa członkowskie, sprecyzowanie katalogu ?rodeł prawa Unii, sprecyzowanie procedur stanowienia i rewizji prawa pierwotnego Unii, okre?lenie nowego miejsca Unii na arenie mi?dzynarodowej i w systemie ?wiatowego bezpiecze?stwa, powołanie nowych instytucji, wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego, umocnienie roli parlamentow narodowych, prawne usankcjonowanie Eurogrupy , umocnienie zasady elastyczno?ci, reforma systemu głosowania w Radzie Unii Europejskiej, usprawnienie działa? Unii grupuj?cej 27 pa?stw członkowskich.

Karta praw podstawowych [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz w Wiki?rodłach tekst Karta praw podstawowych Unii Europejskiej

  Osobny artykuł: Karta praw podstawowych Unii Europejskiej .

Pragn?c zagwarantowa? poszanowanie praw człowieka w Unii Europejskiej w 2000 r. przedstawiciele Komisji Europejskiej, Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego przyj?li w formie deklaracji dokument nazwany Kart? Praw Podstawowych. Przy tworzeniu Traktatu ustanawiaj?cego Konstytucj? dla Europy postanowiono wł?czy? jej przepisy do prawa pierwotnego poprzez uczynienie przepisow Karty jednym z rozdziałow Konstytucji. Wraz z odrzuceniem TKE przez społecze?stwa Francji i Niderlandow przyst?piono do negocjacji nad nowym Traktatem. Zdecydowano, ?e KPP nie b?dzie literalnie zapisana w przeredagowanych Traktatach: o Unii Europejskiej i ustanawiaj?cym Wspolnot? Europejsk? (obecny TFUE). Karta doł?czona została do Traktatow w formie deklaracji. Nadrz?dn? ide? wł?czenia przepisow Karty do acquis Unii jest ch?? podkre?lenia tych praw na poziomie ponadnarodowym, ktory to ma moc nadrz?dn? wobec porz?dkow prawnych pa?stw członkowskich. Wszystkie przepisy Karty s? prawami wynikaj?cymi z konstytucji i aktow prawa wtornego pa?stw członkowskich, wi???cych i deklaratywnych przepisow prawa mi?dzynarodowego. Uczynienie tych praw prawem pierwotnym Unii Europejskiej ma za zadanie:

• umocnienie ich w hierarchii ?rodeł praw,
• podkre?lenie ich nadrz?dno?ci w jakimkolwiek systemie prawnym,
• podniesienie presti?u prawa Unii uto?samianego zazwyczaj z prawem stricte gospodarczym,
• zabezpieczenie praw obywateli przed potencjalnym łamaniem praw człowieka w Unii Europejskiej przez instytucje Unii.

Wbrew publicystycznym komentarzom, jak i wypowiedziom niektorych politykow, przepisy Karty Praw Podstawowych obowi?zuj? w Polsce. Według protokołu 7 zał?czonego do TUE, TFUE, TEWEA w sprawie stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej do Polski i Zjednoczonego Krolestwa wył?czeniu stosowania w systemie s?downictwa ma jedynie tytuł IV KPP. Natomiast artykuł 2 chroni obecne ustawodawstwo krajowe przed uznaniem go za niezgodne z postanowieniami Karty. Praktyka taka została zastosowana w celu ochrony polskiego prawa przed roszczeniow? interpretacj? Karty Praw Podstawowych ^[78] .

Polityka zagraniczna [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Polityka zewn?trzna Unii Europejskiej .

Europejski Obszar Gospodarczy [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Europejski Obszar Gospodarczy , Stosunki Norwegii z Uni? Europejsk? , Stosunki Islandii z Uni? Europejsk? i  Stosunki Szwajcarii z Uni? Europejsk? .

Pa?stwa Unii maj? zintegrowane rynki z Islandi? , Liechtensteinem i Norwegi? w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W teorii integracji ekonomicznej zaznacza si?, ?e pa?stwa te osi?gn?ły pierwszy (strefa wolnego handlu) i trzeci stopie? integracji (jednolity rynek), z pomini?ciem stopnia drugiego (unia celna). Szereg umow liberalizacyjnych zawarto tak?e ze Szwajcari? w 1999 i 2004 r. Pa?stwa te, mimo i? formalnie nie s? członkami Unii Europejskiej, uczestnicz? w wybranych politykach i porozumieniach (m.in.: układ z Schengen , Dublin II ), zobowi?zuj? si? do aplikacji niezb?dnych unijnych przepisow prawnych do swoich porz?dkow krajowych, co stanowi przykład rozszerzenia zakresu terytorialnego stosowania prawa unijnego.

Europejska Polityka S?siedztwa [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Europejska Polityka S?siedztwa , Unia na rzecz Regionu Morza ?rodziemnego , Partnerstwo Wschodnie i  Wymiar Połnocny Unii Europejskiej .

Innymi formami rozwoju stosunkow gospodarczych, kulturalnych, społecznych i humanitarnych z najbli?szymi s?siadami s? projekty realizowane w ramach Europejskiej Polityki S?siedztwa: Unia dla ?rodziemnomorza i Partnerstwo Wschodnie, Wymiar Połnocny Unii Europejskiej. Najbardziej konkretne zadania ma Unia dla ?rodziemnomorza, ktora za cel stawia sobie stworzenie strefy wolnego handlu basenu Morza ?rodziemnego.

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Miasta w Unii Europejskiej według liczby ludno?ci .

Religia [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Religia w Unii Europejskiej .

Wi?kszo?? ludno?ci zamieszkuj?cej UE to chrze?cijanie (według bada? Eurobarometr 2010 w pa?stwach zaliczanych potem do tzw. EU-27 było to 70% ^[79] ). Nie sposob okre?li? dokładnej liczby chrze?cijan, poniewa? w niektorych pa?stwach, takich jak Francja , Belgia i Luksemburg konsekwentnie i dosłownie przestrzega si? ?wiecko?ci pa?stwa i pa?stwowe instytuty statystyczne i publiczne o?rodki badawcze nie zbieraj? informacji na temat denominacji religijnych. Z kolei w innych pa?stwach, w ktorych nie ma formalnego rozdziału Ko?cioła od pa?stwa , Danii czy Grecji i gdzie obywatele z zało?enia s? członkami Ko?ciołow pa?stwowych, liczba chrze?cijan jest wysoce zawy?ona. W pa?stwach tych przynale?no?? do Ko?ciołow pa?stwowych jest jedn? z wielu oznak to?samo?ci narodowej, rzadziej natomiast oznacza identyfikacj? z okre?lonymi doktrynami religijnymi. Europejskie chrze?cija?stwo tradycyjnie podzielone jest na trzy odłamy: katolicyzm , protestantyzm i prawosławie . Katolicyzm jest dominuj?cym wyznaniem w Irlandii, Portugalii, Hiszpanii , Francji, Luksemburgu, Belgii, wschodnich i południowych prowincjach Holandii, południowych i zachodnich landach Niemiec, Austrii, Włoszech, Malcie, Słowenii, W?grzech, Słowacji, Czechach, Polsce, Chorwacji, Litwie oraz w południowo-wschodnich okr?gach Łotwy . Protestantyzm tradycji lutera?skiej dominuje w ?rodkowych, wschodnich i połnocnych landach Niemiec, Danii, Szwecji, Finlandii , Estonii i Łotwie; tradycji kalwi?skiej i prezbiteria?skiej najliczniejszy jest w ?rodkowej i połnocnej Holandii, wschodnich W?grzech i w Szkocji ; za? anglika?skiej w Anglii , Walii i Irlandii Połnocnej . Natomiast prawosławie jest dominuj?cym wyznaniem na Cyprze , w Grecji, Bułgarii , Rumunii i wschodnich rejonach Łotwy i Estonii.

Gospodarka [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Gospodarka Unii Europejskiej .

Gospodarka wszystkich pa?stw tworz?cych Uni? Europejsk? rozpatrywanych ł?cznie, jakby stanowiły jedno pa?stwo. W 2010 roku PKB Unii Europejskiej wynosił 12,279 biliona € (16,282 biliona $ ) ^[80] , co oznacza ?e gospodarka Unii Europejskiej była wi?ksza od najwi?kszej gospodarki pojedynczego pa?stwa, Stanow Zjednoczonych.

Euratom [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Europejska Wspolnota Energii Atomowej i  Traktat ustanawiaj?cy Europejsk? Wspolnot? Energii Atomowej .

Mi?dzy rokiem 1993 a 2009 (czyli od wej?cia w ?ycie traktatu z Maastricht do czasu wej?cia w ?ycie traktatu z Lizbony) Euratom był cz??ci? Unii Europejskiej (w ramach tzw. pierwszego filara). Obecnie został osobn? organizacj? mi?dzynarodow? Euratom , ktorej podstaw? funkcjonowania jest Traktat ustanawiaj?cy Europejsk? Wspolnot? Energii Atomowej. Wyrazem powi?zania Unii Europejskiej i Europejskiej Wspolnoty Energii Atomowej jest jedno?? instytucji i organow, jak i niemo?no?? członkostwa tylko w jednej z tych dwoch organizacji ^[81] .

Kultura [ edytuj | edytuj kod ]

• Europejska Stolica Kultury ? europejskie miasto wybrane przez Uni? Europejsk?, ktore w ci?gu jednego roku mo?e zaprezentowa? ?ycie kulturalne miasta, całego regionu i pa?stwa.

W wi?kszo?ci przypadkow miasta staraj? si? wykorzysta? t? okazj? i zwi?zane z ni? fundusze (po 1,5 mln euro od UE w 2010 r.)[1] na rozwini?cie swojej oferty kulturalnej, tak by mogły przyci?gn?? mi?dzynarodow? publiczno??. Wybrany o?rodek przez 12 miesi?cy przedstawia swoje dziedzictwo historyczne. Miasta i regiony organizuj? specjalnie na t? okazj? koncerty, festiwale, pokazy, konferencje i inne działania reklamuj?ce miasto i region.

Symbole [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Symbole Unii Europejskiej .

Unia Europejska jest gospodarczo-politycznym zwi?zkiem dwudziestu siedmiu demokratycznych pa?stw europejskich , b?d?cym efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej. Jest zarazem najwi?ksz? i najpr??niejsz? organizacj? tego typu na ?wiecie. Posiada symbole, ktore przyj?te zostały podczas szczytu UE w Brukseli w 18 czerwca 2004 roku i zapisane w Traktacie Konstytucyjnym dla Unii Europejskiej. Ostatecznie, by nie sugerowa?, ?e UE jest superpa?stwem ? odst?piono w Traktacie Reformuj?cym od unijnych symboli Unii, jednak pozostaj? one aktualne dla pa?stw członkowskich.

• Hymn europejski ^[82] ? finałowa kantata z IX Symfonii Ludwiga van Beethovena jest hymnem Unii Europejskiej ^[82] . Z racji wieloj?zycznego charakteru Unii hymn posiada jedynie wersj? instrumentaln? opracowan? przez Herberta von Karajana . Rada Europy w 1972 roku uznała Od? do rado?ci za swoj hymn ^[82] , a oficjalny status hymnu Oda uzyskała dopiero w roku 1985 ^[83] . Poproszono jednocze?nie Herberta von Karajana o aran?acj? monumentalnego dzieła Beethovena. Zostało ono zinstrumentowane na fortepian, instrumenty d?te i orkiestr? symfoniczn?.
• Flaga europejska ^[84] przedstawia dwana?cie nieodwracalnych złotych gwiazd rozło?onych w okr?gu na niebieskim tle symbolizuje jedno?? wszystkich obywateli Unii, ktorych liczba nie zale?y od liczby pa?stw członkowskich ^[85] . Autorami byli hiszpa?ski dyplomata Salvador de Madariaga y Rojo i francuski plastyk Arsene Heitz , przy czym za pierwotnego pomysłodawc? uznaje si? Richarda Coudenhove-Kalergi.
• Dzie? Europy obchodzony 9 maja we wszystkich pa?stwach członkowskich od 1986 r. na pami?tk? ogłoszenia Deklaracji Roberta Schumana , dokumentu, ktory zapocz?tkował proces jednoczenia Europy ^[86] .
• Dewiza Unii Europejskiej ? tj. motto Unii Europejskiej brzmi?ce w wersji łaci?skiej In varietate concordia , a ogłoszone na sesji Parlamentu Europejskiego 4 maja 2000 roku. W tłumaczeniu na j?zyk polski dewiza europejska brzmi Jedno?? w ro?norodno?ci lub Zjednoczona w ro?norodno?ci .
• Znakiem graficznym euro jest grecka litera epsilon przeci?ta dwiema rownoległymi liniami (€). Symbolizuje ona korzenie cywilizacji europejskiej, proby zintegrowania naszego kontynentu i zapewnienia stabilizacji wewn?trznej.
• Paszport potwierdzaj?cy obywatelstwo jednego z pa?stw Unii Europejskiej. Okładka w kolorze burgundzkiego wina.
• Domena internetowa .eu zwi?zana bezpo?rednio z Uni? Europejsk?. Uruchomienie jej nast?piło 7 grudnia 2005 r. Pocz?tkowo uprawnione do rejestracji były tylko instytucje publiczne z Unii Europejskiej (w tym przypadku zast?puje ona domen?.eu.int) oraz organizacje posiadaj?ce prawa do znakow towarowych. Rejestracja jest dost?pna dla wszystkich od 7 kwietnia 2006 r.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• europeizacja ? silny wpływ kultury europejskiej na s?siednie regiony
• eurosfera ? teoria stosunkow mi?dzynarodowych, nazywana te? Imperium Europejskie, stworzona m.in. przez Marka Leonarda, Jana Zielonk?, Roberta Coopera, Jose Barroso; obszary zainteresowa? pa?stw europejskich, a przez to UE (pa?stwa AKP , Polityka S?siedztwa , Unia ?rodziemnomorska , Partnerstwo Wschodnie , Bliski Wschod, obecne kolonie pa?stw członkowskich) stan? si? obszarem, na ktory Unia Europejska wywrze najwi?kszy wpływ; porownywalne z unionizacj?; porownaj z Unia Europejska jako potencjalne supermocarstwo XXI wieku
• wiek Europy ? w teoriach stosunkow mi?dzynarodowych wiek XXI wiekiem dominacji Unii Europejskiej i stworzenia nowej jako?ci ?wiatowych stosunkow mi?dzypa?stwowych
• Pax Europaea ? długi okres pokoju, stabilizacji, dobrobytu i rozwoju jaki istnieje mi?dzy pa?stwami zachodniej i połnocnej Europy (wł?czaj?c Grecj? i Turcj?) dzi?ki zast?pieniu rywalizacji ? wspołprac? w ramach UE; najdłu?szy okres bez wojen w Europie od czasow Pax Romana
• federalizm ? koncepcja ustanowienia pa?stwa federalnego w Europie
• unia kontynentalna ? wspolnota ekonomiczno-polityczna zrzeszaj?ca znaczn? cz??? pa?stw jednego kontynentu.
• Europejska Wspolnota Polityczna

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Witryna internetowa Unii Europejskiej ? wszystkie oficjalne j?zyki UE
• Fakty i liczby o Europie i jej mieszka?cach ? wszystkie oficjalne j?zyki UE
• Oficjalna strona telewizji Parlamentu Europejskiego ? wszystkie oficjalne j?zyki UE
• Oficjalna strona Unii Europejskiej w serwisie YouTube ( ang.  ?  fr.  ?  niem. )
• Euractive ( pol.  ?  ang.  ?  fr.  ?  niem.  ?  hiszp.  ?  słow.  ?  cz.  ?  w?g.  ?  rum.  ?  tur.  ?  bułg. )
• Dziennik spraw Unii Europejskiej ( ang. )