Ksi?stwo Warszawskie

Duche de Varsovie

1807?1815
Flaga Herb
Konstytucja	Konstytucja Ksi?stwa Warszawskiego
J?zyk urz?dowy	polski , francuski
Stolica	Warszawa
Ustroj polityczny	monarchia konstytucyjna zale?na od Francji
Typ pa?stwa	ksi?stwo
Głowa pa?stwa	wielki ksi??? Fryderyk August I
Zale?ne od	I Cesarstwo Francuskie
Szef rz?du	Prezes Rady Ministrow Stanisław Kostka Potocki
Powierzchnia  ? całkowita	157 194 km²
Liczba ludno?ci (1809)  ? całkowita   ?  g?sto?? zaludnienia	4 334 000 27,6 osob/km²
Data powstania	Pokoj w Tyl?y 1807
Data likwidacji	Kongres wiede?ski 1815
Religia dominuj?ca	rzymskokatolicka była religi? stanu [1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Ksi?stwo Warszawskie ( fr.   Duche de Varsovie , niem.   Herzogtum Warschau ) ? istniej?ce w latach 1807?1815 pa?stwo polskie zwi?zane uni? personaln? z Krolestwem Saksonii . Formalnie niepodległe, z własn? konstytucj? , Sejmem , Senatem , rz?dem i armi? oraz suwerennym władc?, ktorym był krol saski ^[2] . Faktycznie terytorium zale?ne od Cesarstwa Francuskiego podporz?dkowane Napoleonowi Bonaparte jako cesarzowi Francuzow i protektorowi Zwi?zku Re?skiego , w skład ktorego wchodziło Krolestwo Saksonii. Utworzone w 1807 roku na mocy Pokoju w Tyl?y z cz??ci ziem zaboru pruskiego ^[3] . W 1809 w wyniku wojny z Austri? powi?kszone o cz??? ziem zaboru austriackiego ^[3] . W czerwcu 1812 roku przekształcone formalnie przez Konfederacj? Generaln? (skonfederowany Sejm) w Krolestwo Polskie . Od lutego 1813 roku okupowane przez armi? rosyjsk? . Na kongresie wiede?skim w 1815 roku podzielone mi?dzy Rosj? , Prusy i Austri? , przy czym wi?kszo?? terytorium przypadła Rosji, gdzie utworzono podległe jej Krolestwo Polskie .

Geneza i pocz?tki Ksi?stwa [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: IV koalicja antyfrancuska , powstanie wielkopolskie (1806) i  Pokoj w Tyl?y .

Utworzenie Ksi?stwa Warszawskiego było efektem wojny mi?dzy napoleo?sk? Francj? a Prusami i Rosj? , ktore zawi?zały IV koalicj? antyfrancusk? . Jesieni? 1806 roku w krotkiej kampanii wojska Napoleona pokonały armi? prusk?, a niedługo po?niej wkroczyły na terytoria polskie, zaj?te przez Prusy w czasie rozbiorow . Na zaj?tych przez Francuzow terenach utworzono polsk? administracj? tymczasow?, jednak dalsze losy ziem polskich pozostawały niepewne. Siły Napoleona wci?? walczyły z armi? rosyjsk? i resztkami wojsk pruskich, a cesarz Francuzow unikał jasnych deklaracji w sprawie ewentualnego odrodzenia Polski. Ostatecznie po przegranej przez Rosjan bitwie pod Frydlandem rozpocz?ły si? negocjacje francusko-rosyjskie, a 7 lipca 1807 roku Napoleon i car Aleksander I zawarli pokoj w Tyl?y . Jednym z jego postanowie? było utworzenie z cz??ci ziem zaboru pruskiego nowego, de facto zale?nego od Francji pa?stwa - Ksi?stwa Warszawskiego ^[5] .

Wojna Francji z Prusami i Rosj? [ edytuj | edytuj kod ]

Po zwyci?stwie nad koalicj? austriacko-rosyjsk? w bitwie pod Austerlitz 2 grudnia 1805 roku, Napoleon narzucił Austrii niekorzystny dla niej pokoj w Preszburgu . W wyniku kl?ski Austria utraciła wpływy w krajach niemieckich, a na pocz?tku 1806 roku ?wi?te Cesarstwo Rzymskie zostało rozwi?zane. Napoleon postanowił wowczas umocni? swoj? pozycj? w Niemczech i w lipcu 1806 r. utworzył podporz?dkowan? Francji federacj? pa?stw niemieckich ? Zwi?zek Re?ski . To posuni?cie podwa?yło wpływy Prus w regionie i stało si? głown? przyczyn? wojny, ktor? krol Fryderyk Wilhelm III wypowiedział Francji na pocz?tku pa?dziernika ^{[6] [7]} .

Kampania przebiegała bardzo szybko i niepomy?lnie dla Prus. Ju? 14 pa?dziernika 1806 roku armia pruska została rozbita w bitwach pod Jen? i Auerstedt , a 27 pa?dziernika Napoleon uroczy?cie wjechał do zaj?tego Berlina . Mimo francuskich zwyci?stw Prusacy kontynuowali wojn?, licz?c na pomoc ze strony sprzymierzonych wojsk rosyjskich. Napoleo?ska Wielka Armia post?powała wi?c na wschod, zbli?aj?c si? do ziem polskich, ktore po rozbiorach Polski stały si? cz??ci? Prus ^{[8] [9]} .

Ju? na pocz?tku wojny przy francuskiej armii utworzono Legie Połnocne zło?one z Polakow, ktorzy zdezerterowali z oddziałow pruskich ^[10] . Napoleon polecił tak?e sprowadzi? do swojej kwatery Jana Henryka D?browskiego , tworc? Legionow Polskich we Włoszech , ktory w tym czasie dowodził polskimi oddziałami na słu?bie Krolestwa Neapolu . Cesarz Francuzow rozwa?ał wykorzystanie D?browskiego oraz przebywaj?cego we Francji Tadeusza Ko?ciuszk?, do uzyskania poparcia Polakow, ktore mogło bardzo przyda? si? armii francuskiej w czasie marszu w gł?b Prus. Ko?ciuszko jednak odmowił zaanga?owania si? w to przedsi?wzi?cie, gdy nie otrzymał od Napoleona gwarancji odrodzenia pa?stwa polskiego i nadania mu liberalnej konstytucji ^{[11] [12]} .

W pocz?tkach listopada 1806 roku D?browski i Jozef Wybicki wydali odezw? do Polakow ?yj?cych w zaborze pruskim, w ktorej sugerowali, ?e Napoleon zamierza wskrzesi? Polsk?, je?eli Polacy oka?? si? "godni by? narodem" - to znaczy je?li wspomog? Francuzow zbrojnie w walce z Prusakami. Odezwa ta przyczyniła si? do wybuchu zwyci?skiego powstania wielkopolskiego , w trakcie ktorego Polacy rozbrajali wycofuj?ce si? oddziały pruskie i organizowali własn? administracj? oraz struktury wojskowe ^{[13] [14]} . Niemal rownocze?nie armia francuska pod dowodztwem marszałka Davouta wkroczyła do Wielkopolski, po czym kieruj?c si? dalej na wschod 27 listopada zaj?ła Warszaw? ^{[15] [16]} . Tymczasem ze wschodu na pomoc Prusom przybyły wojska rosyjskie, z ktorymi francuska Wielka Armia starła si? 26 grudnia w nierozstrzygni?tej bitwie pod Pułtuskiem ^[17] .

Sytuacja polityczna na ziemiach polskich [ edytuj | edytuj kod ]

Na opanowanych terenach zaboru pruskiego ustanowiono polsk? administracj? i rozpocz?to pobor do wojska. Pocz?tkowo istniały tylko lokalne struktury władzy, ale 14 stycznia 1807 roku utworzono tymczasowy rz?d ogolnokrajowy ? Komisj? Rz?dz?c? ^{[13] [14]} . Do najwi?kszych problemow, ktore stan?ły przed nowymi władzami, nale?ało wy?ywienie i zaopatrzenie ogromnej armii francuskiej operuj?cej na ziemiach polskich oraz organizacja oddziałow nowego, polskiego wojska ^[18] .

Ustanowione pod egid? Francuzow władze polskie miały mocno niepewn? pozycj?. Wci?? trwała wojna z Rosj? i nie było jasne, jaki b?dzie status ziem zaboru pruskiego po zawarciu traktatu pokojowego. Cz??? polskich elit politycznych s?dziła, ?e Napoleon mo?e odda? chwilowo zaj?te terytoria polskie Prusakom. Na niepewno?? co do przyszłych losow kraju wpływała postawa cesarza Francuzow, ktory konsekwentnie unikał jasnych deklaracji w sprawie odrodzenia Polski. Atmosfera tymczasowo?ci sprawiała, ?e wi?kszo?? bogatej szlachty oraz kleru wystrzegała si? działa?, ktore mogłyby zosta? odczytane jako aktywne poparcie dla Napoleona. Obawiano si? bowiem konfiskat maj?tkow i innych represji ze strony władz pruskich w przypadku, gdyby po wojnie przywrocono terytorialny status quo . Ponadto konserwatywnie nastawiona cz??? szlachty oraz biskupi obawiali si? wprowadzenia przez Napoleona reform wewn?trznych w duchu liberalnym, kojarzonych w tych kr?gach z rewolucj? francusk? . Z powodu tej wstrzemi??liwo?ci ?rodowiska popieraj?ce sojusz z Francj? zarzucały arystokracji i Ko?ciołowi katolickiemu brak patriotyzmu ^[19] .

Owczesne elity polityczne Polski nie postrzegały wspołpracy z Napoleonem jako jedynej drogi do odrodzenia pa?stwa. W miesi?cach przed wybuchem wojny Prus z Francj? otoczenie krola pruskiego sygnalizowało gotowo?? do zmiany statusu ziem polskich, a cz??? arystokracji w zaborze pruskim liczyła wr?cz, ?e Fryderyk Wilhelm III ogłosi si? krolem polskim. Takie projekty wysuwali przede wszystkim Antoni Radziwiłł i Feliks Franciszek Łubie?ski . Kalkulacje te stały si? nieaktualne po pruskich kl?skach pod Jen? i Auerstedt, jednak sojusz z Francj? wci?? nie był dla polskich elit oczywistym wyborem. Oprocz "partii francuskiej" istniało jeszcze stronnictwo skupione wokoł ksi?cia Adama Jerzego Czartoryskiego , ktore upatrywało szans na odrodzenie Polski we wspołdziałaniu z Rosj?. Sam Czartoryski był przyjacielem cara Aleksandra I, a niedługo wcze?niej przez kilka lat pełnił w Petersburgu funkcj? ministra spraw zagranicznych. Jego nadzieje na uni? polsko-rosyjsk? rozwiały si? jednak - na pewien czas - po zawarciu przez Rosj? pokoju z Francj? w Tyl?y ^{[20] [21]} .

Pokoj w Tyl?y i kształt nowego pa?stwa [ edytuj | edytuj kod ]

Wojna zako?czyła si? po zwyci?skiej dla Napoleona bitwie pod Frydlandem 14 czerwca 1807, po ktorej armia rosyjska nie była w stanie kontynuowa? walki. Cesarze Francji i Rosji spotkali si? w Tyl?y, gdzie 7 i 9 lipca 1807 roku podpisano traktaty pokojowe . W my?l ich postanowie? oba kraje zawierały sojusz, Rosja przyst?powała do blokady kontynentalnej , a Prusy zostały drastycznie okrojone terytorialnie ^{[22] [23]} . Z ich wschodniej cz??ci utworzono zale?ne od Francji Ksi?stwo Warszawskie. Nowe pa?stwo obejmowało niemal całe tereny drugiego i trzeciego zaboru pruskiego (bez obwodu białostockiego, ktory przył?czono do Rosji), a tak?e południow? cz??? pierwszego. Powierzchnia Ksi?stwa wynosiła około 104 tysi?cy km², a zamieszkiwało je około 2,6 miliona ludzi ^[24] .

Na pocz?tku negocjacji nie było oczywiste, jaki b?dzie status nowej pa?stwowo?ci polskiej i czy znajdzie si? ona we francuskiej, czy rosyjskiej strefie wpływow. Napoleon zaproponował Aleksandrowi I odrodzenie Polski pod berłem rosyjskim, car jednak odmowił i zrewan?ował si? propozycj? utworzenia pa?stwa polskiego z bratem cesarza Francji, Hieronimem Bonaparte , na tronie. Napoleon rownie? nie przyj?ł tej oferty. W istocie obie propozycje były pułapkami dyplomatycznymi, w ktore dwaj cesarze usiłowali si? nawzajem zwabi?. Gdyby car zaakceptował koron? polsk?, posiadaj?ce polskich poddanych Austria i Prusy stałyby si? trwałymi wrogami Rosji, obawiaj?c si? polsko-rosyjskiej ekspansji własnym kosztem. To ograniczałoby dyplomatyczne pole manewru Aleksandra, ktory nie miałby alternatywy wobec sojuszu z Francj?. Ten stan skłocenia Rosji z Austri? i Prusami był wła?nie celem Napoleona, ktory chciał w ten sposob utrwali? sojusz francusko-rosyjski. Dlatego car nie przyj?ł propozycji, a sam kierował si? podobnymi pobudkami, chc?c osadzi? na polskim tronie brata cesarza Francuzow. Takie rozwi?zanie gwarantowałoby, ?e Austria i Prusy b?d? wrogie wobec Francji i wyst?pi? przeciwko niej przy pierwszej nadarzaj?cej si? okazji. W dodatku powi?zanie polskiego pa?stwa z dynasti? Bonapartych umo?liwiałoby łatwe zlikwidowanie Polski w razie upadku hegemonii napoleo?skiej Francji w Europie. Wobec upadku obu wspomnianych koncepcji ostatecznie ustalono, ?e nowe pa?stwo b?dzie ksi?stwem zale?nym od Francji, jego władc? b?dzie krol Saksonii Fryderyk August I , a nazwa kraju nie b?dzie odwoływa? si? do dawnej pa?stwowo?ci polskiej ^{[25] [26]} .

Ustalenia dotycz?ce kształtu Ksi?stwa (w szczegolno?ci pozostawienie pod panowaniem pruskim Pomorza) i nazwy nowego pa?stwa wywołały rozczarowanie polskiej opinii publicznej ^{[27] [28]} . Decyzje te wynikały jednak z niech?ci Napoleona do zaogniania stosunkow z Rosj? i Austri?, ktore mogłyby czu? si? zaniepokojone zbytnim rozbudzeniem polskich aspiracji terytorialnych ^[29] . Ponadto w chwili zawierania pokoju w Tyl?y armia francuska była powa?nie osłabiona po ci??kiej kampanii zimowej, w ktorej mimo zwyci?stwa nad Rosjanami i Prusakami poniosła ogromne straty. W tej sytuacji osi?gni?cie porozumienia było dla Napoleona wa?niejsze, ni? kwestia nazwy nowego zale?nego od niego pa?stwa ^{[30] [31]} . Polskie elity polityczne liczyły jednak, ?e pełna odbudowa terytorialna Polski i przywrocenie pa?stwu nazwy "Krolestwo Polskie" nast?pi? w przyszło?ci ^[32] .

Niewielkie rozmiary Ksi?stwa wpływały negatywnie na mo?liwo?ci militarne pa?stwa, jako ?e o rozmiarach armii decydowała wielko?? populacji zamieszkuj?cej obszar, na ktorym mogł odbywa? si? pobor ^[33] . Pod wzgl?dem gospodarczym istotnym czynnikiem był brak dost?pu do morza, co ograniczało mo?liwo?ci eksportu. Handel zagraniczny Ksi?stwa został zreszt? i tak powa?nie osłabiony przez wprowadzenie blokady kontynentalnej , ktora uniemo?liwiła sprzeda? polskiego zbo?a do Anglii, wcze?niej stanowi?cej głowny rynek zbytu dla polskiego rolnictwa ^{[34] [35]} . Z tych wzgl?dow Ksi?stwo Warszawskie miało znacz?co ograniczony potencjał gospodarczo-militarny.

Ustroj [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Komisja Rz?dz?ca i  Konstytucja Ksi?stwa Warszawskiego .

Monarch? Ksi?stwa na zasadzie unii personalnej z Saksoni? został krol Saksonii Fryderyk August I , wnuk krola Augusta III Sasa . Napoleon Bonaparte 22 lipca 1807 w Dre?nie osobi?cie nadał Ksi?stwu Warszawskiemu konstytucj? ^[36] , ktorej przepisy wzorowano na konstytucji francuskiej z 1799. Cesarz nie zgodził si? bowiem na przywrocenie Konstytucji 3 Maja , jako zbyt konserwatywnej. Z jego inicjatywy wprowadzono do konstytucji rewolucyjne na ziemiach polskich zmiany: nadanie wolno?ci osobistej wszystkim mieszka?com (zniesiono wi?c podda?stwo chłopow ) oraz zrownanie obywateli wobec prawa. Osoby nie b?d?ce obywatelami nie miały prawa pełnienia jakichkolwiek urz?dow w Ksi?stwie (art. 83 konstytucji).

Wbrew zasadzie rowno?ci szlachta była uprzywilejowana w wyborach do Sejmu (art. 35 Konstytucji), poza tym w niewielkim stopniu uprzywilejowane było mieszcza?stwo (art. 58). W rzeczywisto?ci najwa?niejsze pozycje na szczytach drabiny urz?dniczej zaj?li przedstawiciele arystokracji i zamo?nej szlachty. Radykałowie i dawni jakobini , mimo zasług poło?onych przy organizacji wojska w latach 1806?1807 oraz w czasie wojny w 1809 roku, odsuni?ci zostali od rzeczywistej władzy, co powodowało ich przej?cie do opozycji. Z drugiej strony udziału we władzy nie miała tak?e opozycja konserwatywna, ktorej baz? stanowiły tereny przył?czone w 1809 roku.

Ustroj pa?stwa regulowała konstytucja Ksi?stwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 roku. Cho? wprowadzono rowno?? wobec prawa i zlikwidowano podda?stwo chłopow, praktycznie niewiele si? zmieniło w ich poło?eniu, gdy? za prawo posiadania gospodarstw musieli nadal spełnia? wszystkie dotychczasowe powinno?ci wraz z pa?szczyzn? , a ich mo?liwo?ci opuszczenia wsi były bardzo ograniczone (tzw. dekret grudniowy Łubie?skiego ). Mimo to prawodawstwo i usytuowanie Ksi?stwa we ?francuskiej Europie” wymuszało zmiany w zakresie mentalno?ci i struktur społecznych, a tak?e modernizacj?. Czyniło pa?stwo nowocze?niejszym i sprawniej funkcjonuj?cym.

Krol Saksonii, jako ksi??? warszawski , sprawował pełni? władzy wykonawczej oraz posiadał inicjatyw? prawodawcz?. Dwuizbowy Sejm posiadał bardzo ograniczone kompetencje. Ksi??? mianował tylko przed nim odpowiedzialnych członkow Rady Ministrow oraz Rady Stanu . Ministrem Wojny był ksi??? Jozef Poniatowski , bratanek krola Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Nominalnym organem władzy w Ksi?stwie Warszawskim była Komisja Rz?dz?ca powołana dekretem cesarza Napoleona I . Rzeczywist? władz? w Ksi?stwie Warszawskim sprawował rezydent francuski urz?duj?cy w Warszawie. Rezydentami w Ksi?stwie Warszawskim byli kolejno ^{[ potrzebny przypis ]} :

• Etienne Vincent w latach 1807?1809
• Jean-Charles Serra w latach 1809?1811
• Louis Pierre Edouard Bignon w 1811 i 1813
• Dominique Dufour de Pradt w 1812.

Na mocy 69. artykułu konstytucji Ksi?stwa kwestie prawa cywilnego regulował Kodeks Napoleona , ktory wszedł w ?ycie 1 maja 1808 roku ^[37] . Wprowadzono go jednak bez oficjalnego tłumaczenia i do ko?ca istnienia pa?stwa obowi?zuj?cym tekstem Kodeksu był tekst francuski, co powodowało pewien zam?t prawny ^{[38] [39]} . Najwy?sz? władz? s?downicz? sprawował S?d Kasacyjny Ksi?stwa Warszawskiego .

Podział administracyjny [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Podział administracyjny Ksi?stwa Warszawskiego .

Wbrew powszechnej opinii, podział kraju na 6 departamentow oraz 60 powiatow ^[40] był usankcjonowaniem podziału z czasow administracji pruskiej, a nie francuskiej. Na wzor francuski zorganizowano władze administracyjne departamentow i powiatow. Administracja ksi?stwa znajdowała si? pod ?cisł? kontrol? rezydentow francuskich i francuskich dowodcow wojskowych. Przy Radzie Ministrow Ksi?stwa Warszawskiego stale rezydowali wysokiej rangi urz?dnicy napoleo?scy, ktorych zadaniem było zapewnienie stałej komunikacji dyplomatycznej pomi?dzy Napoleonem i Fryderykiem Augustem I. W rzeczywisto?ci czuwali oni nad wypełnianiem przez administracj? Ksi?stwa Warszawskiego dyrektyw cesarskich, przysyłanych z Pary?a .

Gospodarka [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Blokada kontynentalna .

Powstanie Ksi?stwa Warszawskiego spowodowało znaczne zmiany polityczne. W zakresie gospodarczym nast?piło pewne o?ywienie, zwi?zane z rozwojem handlu z Saksoni?, Austri? , Rosj? i Francj?. Z drugiej strony, w zwi?zku z wprowadzeniem blokady handlowej wobec Wielkiej Brytanii , zmalał eksport zbo?a. Rosn?cy nieznacznie dochod narodowy w swej lwiej cz??ci przeznaczany był na rozbudow? wojska polskiego, a tak?e na utrzymanie wojsk francuskich , przebywaj?cych na terytorium Ksi?stwa. Wiele kosztował te? udział kilkunastotysi?cznej Dywizji Ksi?stwa Warszawskiego w walkach w Hiszpanii z powsta?cami hiszpa?skimi . Wydatki militarne pochłaniały około dwoch trzecich bud?etu Ksi?stwa ^[41] .

W 1807 roku Napoleon rozdysponował cz??? poło?onych w Ksi?stwie pa?stwowych maj?tkow ziemskich (o ł?cznej warto?ci 20 milionow frankow) na rzecz 27 francuskich marszałkow i generałow ^{[42] [41]} . Nowi wła?ciciele tych maj?tkow cieszyli si? daleko posuni?tymi przywilejami podatkowymi ^[43] . Dalsze nadania tego typu, obejmuj?ce ziemie o warto?ci 10 milionow frankow, nast?piły w 1810 roku, po zdobyciu cz??ci ziem zaboru austriackiego ^[44] , jednak nie zostały realnie przeprowadzone do ko?ca istnienia pa?stwa ^[45] . Nadane francuskim wojskowym dobra zostały skonfiskowane w czasie rosyjskiej okupacji Ksi?stwa w 1813 roku, po czym wrociły w posiadanie skarbu Krolestwa Polskiego ^[45] .

Wojna 1809 w Ksi?stwie Warszawskim [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Wojna polsko-austriacka .

Pozbawione osłony wojsk francuskich, bronione przez wojska polskie i saskie, Ksi?stwo Warszawskie zdołało obroni? swoj? niepodległo?? przed naporem wojsk austriackich. Wojska Ksi?stwa Warszawskiego przeszły do kontrofensywy, zajmuj?c nale??ce do zaboru austriackiego Galicj? Wschodni? i Zachodni? . Na tym terytorium ksi??? Jozef Poniatowski powołał Rz?d Centralny Wojskowy Tymczasowy Obojga Galicji , ktory przej?ł obowi?zki administracji austriackiej.

W my?l postanowie? zawartego 14 pa?dziernika 1809 pokoju w Schonbrunn , ko?cz?cego wojn? francusko-austriack?, Ksi?stwo Warszawskie powi?kszyło si? o obszar III (tzw. wowczas Galicja Zachodnia) i skrawek I zaboru austriackiego ( cyrkuł zamojski ). Przyniosło to wzrost terytorium pa?stwa z 103 do 155 tys. km², a ludno?ci z 2,6 do 4,3 mln osob. Nowe nabytki podzielone zostały na 4 departamenty (krakowski, lubelski, radomski i siedlecki) i 40 powiatow. Bogaty w zło?a soli rejon Wieliczki stał si? okr?giem autonomicznym pod wspoln? administracj? Ksi?stwa i Austrii. Cz??? zaboru austriackiego, czyli Kraj Tarnopolski , przekazana został Rosji, podobnie jak wcze?niej obwod białostocki (cz??? zaboru pruskiego) przy utworzeniu Ksi?stwa Warszawskiego w 1807.

21 kwietnia 1809 na około trzy tygodnie ewakuowany rz?d Ksi?stwa przeniesiono do Torunia , czyni?c ze? na krotko stolic? Ksi?stwa.

2?19 czerwca 1809 roku we Lwowie , zaj?tym przez wojska Ksi?stwa Warszawskiego dowodzone przez ksi?cia Jozefa Poniatowskiego, działał krotko Rz?d Centralny Wojskowy Tymczasowy Obojga Galicji pod prezesur? ordynata Stanisława Kostki Zamoyskiego .

Konfederacja Generalna Krolestwa Polskiego [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Konfederacja Generalna Krolestwa Polskiego .

4 stycznia 1810 ambasador francuski w Rosji Armand Caulaincourt i rosyjski Minister Spraw Zagranicznych Nikołaj Rumiancew podpisali w Petersburgu konwencj?, ktorej artykuł I głosił: Krolestwo Polskie nigdy nie zostanie odrodzone . Napoleon jednak odmowił jej ratyfikowania ^[46] .

Na pocz?tku 1811 Rosja przerwała blokad? kontynentaln? towarow angielskich, zamykaj?c jednocze?nie swoje granice dla handlu polskiego. Zrujnowało to polski przemysł sukienniczy i spowodowało powa?ny kryzys gospodarczy. Zerwaniu uległ tak?e sojusz francusko-rosyjski.

W sytuacji, gdy nieunikniona stała si? konfrontacja zbrojna z Rosj?, Napoleon udzielił Ksi?stwu po?yczki w wysoko?ci miliona frankow na pokrycie ?ołdu jego armii. Ju? w maju 1812 przygotowywał z ministrem skarbu Ksi?stwa, Tadeuszem Matuszewiczem , ogłoszenie Konfederacji Generalnej Krolestwa Polskiego . 26 maja Fryderyk August I przekazał swym ostatnim dekretem pełni? swojej władzy Radzie Ministrow Ksi?stwa ^[47] .

Wojna z Rosj? 1812 [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Inwazja na Rosj? (1812) .

22 czerwca 1812 Napoleon w Wiłkowiszkach ogłosił w rozkazie dziennym rozpocz?cie drugiej wojny polskiej . 24 czerwca siły koalicji sforsowały Niemen . 26 czerwca zebrał si? sejm Ksi?stwa, na sesji ktorego 28 czerwca ogłoszono przywrocenie Krolestwa Polskiego. Napoleon nie zaakceptował tego dokumentu, twierdz?c, ?e najpierw trzeba wygra? wojn? z Rosj?.

Rosj? zaatakowała Wielka Armia Napoleona, w ramach ktorej walczyło 100 tys. wojska polskiego . Wi?kszo?? oddziałow polskich była rozproszona w jednostkach francuskich, jedynie V Korpus, licz?cy 35 tys. ?ołnierzy, pozostawał pod bezpo?rednim zwierzchnictwem gen. Jozefa Poniatowskiego. Po zaj?ciu Wilna Napoleon powołał 1 lipca 1812 Komisj? Rz?du Tymczasowego Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego , ktorej zadaniem była tymczasowa administracja na ziemiach litewsko-białoruskich zaj?tych przez wojska napoleo?skie.

Polacy walczyli w bitwie o Smole?sk i pod Borodino , pierwsi wkroczyli do Moskwy , lecz z moskiewskiej wyprawy wrociło ich niespełna 24 tys. Rz?d Ksi?stwa Warszawskiego zamierzał wtedy odwroci? si? od Napoleona i ponownie paktowa? z Aleksandrem I w sprawie odbudowy pa?stwa polskiego. Ksi??? Jozef Poniatowski pozostał jednak wierny cesarzowi i wycofał si? z ok. 30 tys. wojska polskiego do Saksonii, b?d?cej aliantem Francji. 17 pa?dziernika 1813 został mianowany marszałkiem Francji , dowodził polskim korpusem w Bitwie Narodow pod Lipskiem 18 pa?dziernika 1813 i ranny uton?ł w Elsterze , osłaniaj?c odwrot armii Napoleona. Resztki armii polskiej wraz z Napoleonem wycofały si? potem do Francji i dopiero po jego abdykacji wrociły do kraju pod rosyjsk? komend? wielkiego ksi?cia Konstantego , brata Aleksandra I.

Okupacja Ksi?stwa [ edytuj | edytuj kod ]

Po kl?sce Napoleona w 1812 w Rosji, na terytorium Ksi?stwa Warszawskiego wkroczyły wojska rosyjskie, kład?c praktycznie kres jego istnieniu. 18 marca 1813 Aleksander I powołał pi?cioosobow? Rad? Najwy?sz? Tymczasow? Ksi?stwa Warszawskiego z prezesem Wasylem Łanskojem , ktorej zadaniem było ?ci?gni?cie z ksi?stwa wysokiej kontrybucji na potrzeby armii rosyjskiej. W latach 1813?1814 Rosjanie pozyskali t? drog? 258 milionow złp. Prawnie Ksi?stwo przestało istnie? w 1815 wskutek decyzji kongresu wiede?skiego . Sprawa utrzymania samodzielnego Krolestwa Polskiego stan?ła na porz?dku dziennym kongresu z inicjatywy Anglii, ktora chciała jego odtworzenia. Odmienne plany ? wchłoni?cia Ksi?stwa przez Rosj? ? miały Austria i Prusy. Do kompromisu doszło w 1814 roku przed powrotem Napoleona z Elby .

Epilog [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Kongres wiede?ski i  Krolestwo Polskie (kongresowe) .

3 maja 1815 na kongresie wiede?skim Rosja podpisała z Prusami i z Austri? konwencje bilateralne o podziale Ksi?stwa Warszawskiego i konwencj? trojstronn? o utworzeniu Wolnego Miasta Krakowa . Zadecydowano, i? Ksi?stwo zostanie podzielone na 4 cz??ci:

• Cesarstwo Austrii zagarn?ło okr?g Wieliczki
• Krolestwo Prus zachodni? cz??? ksi?stwa: Wielkie Ksi?stwo Pozna?skie i ziemi? chełmi?sk?
• Imperium Rosyjskie ?rodkow? i wschodni? cz??? ksi?stwa: Krolestwo Polskie
• powstało pa?stwo: Wolne Miasto Krakow .

Gdy kongres wiede?ski ostatecznie zdecydował o powstaniu Krolestwa Polskiego w unii personalnej z carami Rosji, Aleksander I otrzymał tytuł krola polskiego.

Artykuł 5 traktatow bilateralnych głosił:

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz w Wiki?rodłach : ?  tekst traktatu tyl?yckiego ?  tekst Konstytucji Ksi?stwa Warszawskiego ?  tekst odezwy Napoleona do armii

• Armia Ksi?stwa Warszawskiego
• Izba Edukacyjna (Ksi?stwo Warszawskie)
• Najwy?szy organ kontroli (1808-1867)
• Naczelni wodzowie wojsk polskich Ksi?stwa Warszawskiego
• powstanie wielkopolskie (1806)
• Duchowie?stwo Ksi?stwa Warszawskiego
• Dziennik Praw (Ksi?stwo Warszawskie)

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Jerzy Topolski: Dzieje Poznania, tom II cz. 1 1793-1918 . Pozna?: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994. ISBN  83-01-11393-6 .
• Szymon Askenazy , Napoleon a Polska , Warszawa 1994.
• Louis Pierre Edouard Bignon , Polska w r. 1811 i 1813. Wspomnienia dyplomaty , Wilno 1913.
• Jarosław Czubaty , Wodzowie i politycy. Generalicja polska lat 1806?1815 , Warszawa 1993.
• Barbara Grochulska , Handel zagraniczny Ksi?stwa Warszawskiego , Warszawa 1967
• Barbara Grochulska, Ksi?stwo Warszawskie , Warszawa 1966.
• Barbara Grochulska, Małe pa?stwo wielkich nadziei , Warszawa 1987.
• Marceli Handelsman , Bignon a sprawa polska , sine loco 1912.
• Marceli Handelsman, Instrukcje i depesze rezydentow francuskich w Warszawie 1807-1813 , sine loco 1914.
• Marceli Handelsman, Rezydenci napoleo?scy w Warszawie 1807-1813 , Krakow 1915
• Janusz Iwaszkiewicz , Kodeks Napoleona a Ksi?stwo Warszawskie po 1809 r. , [w:] ?Biblioteka Warszawska”, t. 2, nr 73 (1914).
• Janusz Iwaszkiewicz , Litwa w roku 1812 , Krakow-Warszawa 1912.
• M. Kallas, Konstytucja Ksi?stwa Warszawskiego. Jej powstanie, systematyka i głowne instytucje w zwi?zku z normami szczegołowymi i praktyk? , Toru? 1970.
• Marian Kukiel , Dzieje or??a polskiego w epoce napoleo?skiej 1795-1815 , Pozna? 1912.
• B. Pawłowski, Wojna polsko-austriacka 1809 , Warszawa 1999.
• W. Soboci?ski, Historia ustroju i prawa Ksi?stwa Warszawskiego , Toru? 1964.
• Gabriel Zych , Armia Ksi?stwa Warszawskiego 1807-1812 , Warszawa 1961.
• Dziennik praw Ksi?stwa Warszawskiego. T. 1, nr 1-12. , Drukarnia Ksi??y Pijarow, 1807?1809 [dost?p 2019-02-11]   .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Powstanie i ustroj Ksi?stwa Warszawskiego (1807-1815)
• Ksi?stwo Warszawskie i Krolestwo Polskie z punktu widzenia prawa mi?dzynarodowego
• S?dy wojskowe w armii Ksi?stwa Warszawskiego