Ten artykuł od 2024-03 zawiera tre?ci, przy ktorych brakuje odno?nikow do ?rodeł . Nale?y doda? przypisy do tre?ci niemaj?cych odno?nikow do ?rodeł. Dodanie listy ?rodeł bibliograficznych jest problematyczne, poniewa? nie wiadomo, ktore tre?ci one u?rodławiaj?. Sprawd? w ?rodłach: Encyklopedia PWN  • Google Books  •  Google Scholar  •  Federacja Bibliotek Cyfrowych  • BazHum  • BazTech  • RCIN  • Internet Archive ( texts / inlibrary ) Dokładniejsze informacje o tym, co nale?y poprawi?, by? mo?e znajduj? si? w dyskusji tego artykułu . Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tego artykułu.

Organizacja Traktatu Połnocnoatlantyckiego

North Atlantic Treaty Organization / Organisation du traite de l’Atlantique nord

pa?stwa członkowskie NATO
J?zyk roboczy	angielski , francuski
Siedziba	Bruksela
Członkowie	patrz: pa?stwa członkowskie
Sekretarz generalny	Jens Stoltenberg
Utworzenie	4 kwietnia 1949
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Organizacja Traktatu Połnocnoatlantyckiego ^{[1] [2]} ( ang.   North Atlantic Treaty Organization ? NATO; fr.   Organisation du traite de l’Atlantique nord ? OTAN, zwyczajowo NATO lub Sojusz Połnocnoatlantycki ^[3] ) ? mi?dzynarodowa organizacja polityczno-wojskowa utworzona na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu połnocnoatlantyckiego ^[4] , obowi?zuj?cego od 24 sierpnia 1949 ^{[a] [5]} .

Głownym celem istnienia NATO w chwili utworzenia była obrona militarna przed atakiem ze strony ZSRR i jego pa?stw satelickich , od 1955 zorganizowanych w struktur? Układu Warszawskiego . Po rozpadzie ZSRR i rozwi?zaniu Układu Warszawskiego w 1991 roku, pełni rol? stabilizacyjn?, podejmuj?c działania zapobiegaj?ce rozprzestrzenianiu konfliktow regionalnych. Pełni tak?e rol? gwaranta bezpiecze?stwa zewn?trznego pa?stw członkowskich. Sojusz opiera si? na zasadzie kolektywnej obrony, zgodnie z jego podstawowym zało?eniem, ?e napa?? zbrojna na jednego z członkow uwa?ana jest za atak przeciw wszystkim członkom.

Zadania i cele [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz w Wiki?rodłach tekst Traktatu połnocnoatlantyckiego

Podstawowym aktem prawnym, b?d?cym podstaw? działania NATO jest podpisany 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie Traktat połnocnoatlantycki , zwany te? traktatem waszyngto?skim. Umowa jest dokumentem zło?onym z 14 artykułow okre?laj?cych najwa?niejsze zobowi?zania sojusznikow wobec siebie z osobna, jak i sojuszu jako cało?ci. Szczegolnie wa?ny z punktu widzenia aspektu obronno?ci jest artykuł 5, stanowi?cy, ?e ka?dy atak zbrojny z zewn?trz zwrocony przeciwko jednemu lub kilku pa?stwom członkowskim traktowany b?dzie jako atak przeciwko wszystkim sygnatariuszom umowy.

Zawarta w tym artykule formuła casus foederis jest szczegolnym rodzajem solidarno?ci wojskowej mi?dzy członkami Sojuszu. NATO jest organizacj? stawiaj?c? sobie za cel zbiorow? ochron? swoich członkow, jako podstaw? zachowania pokoju i umocnienia bezpiecze?stwa mi?dzynarodowego . Z prawnomi?dzynarodowego punktu widzenia NATO jest mi?dzynarodow? organizacj? opart? na sojuszniczym systemie bezpiecze?stwa. Zgodnie z traktatem waszyngto?skim ka?de pa?stwo członkowskie zobowi?zuje si? przyczynia? do rozwoju pokojowych i przyjaznych stosunkow mi?dzynarodowych oraz dba? o zachowanie bezpiecze?stwa własnego, oraz innych członkow sojuszu i wzmacnia? swoje siły zbrojne.

Głownym celem Sojuszu jest zagwarantowanie ? ?rodkami politycznymi i militarnymi ? wolno?ci i bezpiecze?stwa wszystkim pa?stwom członkowskim. Do osi?gni?cia tego celu NATO wykonuje podstawowe zadania w zakresie bezpiecze?stwa:

• zapewnia fundament trwałego bezpiecze?stwa w Europie, opartego na rozwoju instytucji demokratycznych i pokojowym rozwi?zywaniu konfliktow
• zapewnia ?rodki odstraszania i obrony przed jak?kolwiek form? ataku na terytorium ka?dego pa?stwa członkowskiego
• rozwija bezpiecze?stwo mi?dzynarodowe poprzez stał? i aktywn? wspołprac? ze wszystkimi pa?stwami partnerskimi nale??cymi do programu Partnerstwo dla Pokoju (PdP), oraz Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa
• wysyła swoje misje wojskowe do pa?stw, na terytorium ktorych toczy si? konflikt zbrojny, celem za?egnania tego konfliktu.

Niemniej jednak istotnym zapisem traktatu jest artykuł 3 zobowi?zuj?cy ka?d? z jego stron z osobna do umacniania swoich własnych i kolektywnych zdolno?ci obronnych:

Zasi?g terytorialny sojuszu [ edytuj | edytuj kod ]

Zgodnie z art. 6 traktatu zasi?g terytorialny paktu obejmuje terytorium ktorejkolwiek ze stron w Europie lub Ameryce Połnocnej, algierskie departamenty Francji, terytorium Turcji oraz wyspy pod jurysdykcj? ktorejkolwiek ze stron na obszarze połnocnoatlantyckim na połnoc od zwrotnika Raka . Zobowi?zania traktatu obowi?zuj? tak?e w razie ataku na siły zbrojne , okr?ty lub samoloty ktorejkolwiek ze stron znajduj?ce si? na tych terytoriach, lub nad nimi albo na jakimkolwiek innym obszarze w Europie, na ktorym w dniu wej?cia w ?ycie traktatu stacjonowały wojska okupacyjne ktorejkolwiek ze stron, lub na Morzu ?rodziemnym czy obszarze połnocnoatlantyckim na połnoc od zwrotnika Raka.

Pa?stwa członkowskie [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Pa?stwa członkowskie NATO .

W 2024 roku NATO liczy 32 pa?stwa członkowskie. Najmłodszym pa?stwem członkowskim jest Szwecja , ktora przyst?piła do sojuszu 7 marca 2024 roku. Kandydatem do członkostwa w sojuszu jest Bo?nia i Hercegowina .

Ka?de z pa?stw przyst?puje do NATO dobrowolnie, po przeprowadzeniu debaty publicznej ^[b] oraz stosownej ratyfikacyjnej procedury parlamentarnej ^[c] . Traktat połnocnoatlantycki gwarantuje swoim członkom suwerenne prawa ^{[d] [e]} , ale tak?e nakłada zobowi?zania mi?dzynarodowe, ktore nale?y bezwzgl?dnie respektowa?.

Pa?stwa goszcz?ce [ edytuj | edytuj kod ]

Pa?stwa goszcz?ce to kraje nieb?d?ce członkami NATO, ktore jednak zobowi?zały si? do umo?liwienia siłom NATO działania ze swojego terytorium, je?li zajdzie taka potrzeba.

Pa?stwa członkowskie przez pewien czas nieuczestnicz?ce w strukturach wojskowych NATO [ edytuj | edytuj kod ]

• Grecja ? od 14 sierpnia 1974 do 20 pa?dziernika 1980;
• Francja ? wyst?piła w 1966 r., cz??ciowo powrociła w 1995, powrociła całkowicie w 2009 (podczas szczytu NATO w Strasburgu i Kehl );
• Hiszpania ? od momentu przyst?pienia do 1997 r.

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Pocz?tki NATO wi??? si? z podpisaniem traktatu z Dunkierki przez Wielk? Brytani? i Francj? 4 marca 1947 roku, co stanowiło odpowied? na rosn?ce obawy przed ponown? agresj? niemieck?. Rok po?niej, 17 marca 1948, doł?czyły do nich pa?stwa Beneluksu , podpisuj?c traktat brukselski , ktory po?niej stał si? fundamentem dla traktatu waszyngto?skiego . Kluczowym momentem w kierunku utworzenia NATO był 11 czerwca 1948, kiedy to Senat Stanow Zjednoczonych uchwalił rezolucj? Vandenberga , wzywaj?c? do tworzenia blokow militarnych, co doprowadziło do podpisania 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie Traktatu połnocnoatlantyckiego. Ten moment ustanowił formalnie NATO, a organizacja ta zacz?ła oficjalnie funkcjonowa? od 24 sierpnia 1949 roku.

We wrze?niu 1950 roku, podczas posiedzenia Rady NATO w Nowym Jorku, pa?stwa członkowskie zdecydowały si? na przyj?cie koncepcji tzw. wysuni?tej obrony ( ang.   forward strategy ) zakładaj?cej w wypadku wojny przeniesienie działa? bojowych na terytorium pa?stw bloku wschodniego. Stany Zjednoczone wysun?ły propozycj? remilitaryzacji Niemiec i wł?czenia ich w skład sojuszu. Propozycja ta została uznana przez pa?stwa socjalistyczne za przyj?cie kursu konfrontacji i d??enie do odrodzenia militaryzmu niemieckiego. W pa?dzierniku 1950 roku Komitet Obrony NATO zaakceptował plan utworzenia sił sojuszniczych zło?onych z 50 dywizji , w tym: 20 francuskich, 10 ameryka?skich, 10 włoskich, 5 brytyjskich i 5 z pa?stw Beneluksu. W 1951 roku Rada NATO postanowiła przy?pieszy? proces rozbudowy sił l?dowych sojuszu, ktore miały stanowi? tzw. tarcz? zabezpieczaj?c? przed ewentualnym atakiem. USA i Wielka Brytania miały utworzy? siły tzw. ?miecza” zło?one ze strategicznego lotnictwa bombowego dysponuj?cego bombami j?drowymi. W 1952 roku, organizacja powi?kszyła si? o Grecj? i Turcj?, a w 1954 roku, po zako?czeniu okupacji Niemiec Zachodnich , RFN zostało przyj?te do sojuszu, co było krokiem o du?ym znaczeniu politycznym i militarnym.

W 1954 roku, na sesji Rady NATO w Pary?u, zdecydowano o konieczno?ci oparcia strategii sojuszu na u?yciu taktycznej broni j?drowej. Strategia ta została dalej rozwini?ta w 1957 roku, kiedy potwierdzono koncepcj? u?ycia broni j?drowej w ewentualnym konflikcie. Zako?czenie procesu ratyfikacji układow paryskich w maju 1955 roku, zostało uznane przez pa?stwa ?bloku wschodniego” za pretekst do utworzenia Układu Warszawskiego , ktory miał by? odpowiedzi? na remilitaryzacj? RFN i przyj?cie jej do NATO. W kwietniu 1958 roku na konferencji ministrow obrony narodowej pa?stw NATO zatwierdzono plan rozbudowy sił sojuszu (MC-70) zakładaj?cy wzmocnienie sił w Europie przez 12 dywizji niemieckich, 4 francuskie i 2 brytyjskie. Przewidywano rozbudow? baz rakietowych i wprowadzenie na uzbrojenie ?rodkow przenoszenia broni j?drowej.

Lata 50. i 60. to rownie? czas, kiedy NATO zacz?ło intensywnie rozwija? swoj? strategi? nuklearn?. W latach 1959?1960 Stany Zjednoczone rozmie?ciły w Europie Zachodniej wyrzutnie rakiet ?redniego zasi?gu z głowicami j?drowymi. W Wielkiej Brytanii rozlokowano 66 wyrzutni, a we Włoszech 30 wyrzutni rakiet typu ?Thor”. W Turcji zainstalowano 15 wyrzutni rakiet typu Jupiter. Te ostatnie sprowokowały ZSRR do rozmieszczenia rakiet ?redniego zasi?gu na Kubie, co było przyczyn? kryzysu kuba?skiego .

W grudniu 1961 roku na sesji Rady NATO w Pary?u omawiano problem przekształcenia sojuszu w ?czwart? pot?g? atomow?”, co oznaczało mo?liwo?? swobodnego dost?pu do broni nuklearnej wszystkich pa?stw NATO. W maju 1962 roku na sesji Rady NATO w Atenach, USA i Wielka Brytania odrzuciły plan przekształcenia NATO w ?czwart? pot?g? atomow?”, ktorego rzecznikiem była Republika Federalna Niemiec. Podkre?lono potrzeb? rozbudowy sił konwencjonalnych przez pa?stwa sojuszu.

W 1966 roku Francja pod rz?dami Charlesa de Gaulle’a zdecydowała si? wycofa? ze struktur militarnych NATO, co zmusiło sojusz do przeniesienia swojej siedziby z Pary?a do Brukseli . O ile w Brukseli mie?ci si? od tamtej pory siedziba polityczna sojuszu, głowne dowodztwo wojskowe osadzone zostało na południe od Brukseli, w mie?cie Mons . Strategia obronna NATO nadal ewoluowała, szczegolnie po przyj?ciu w 1967 roku ameryka?skiej doktryny ?elastycznego reagowania” zakładaj?cej u?ycie broni j?drowej w przypadku braku mo?liwo?ci odparcia ewentualnej agresji siłami konwencjonalnymi. Jednocze?nie odwrocono rol? ?tarczy” i ?miecza”. Funkcj? ?tarczy” odgrywały strategiczne siły nuklearne, a ?miecza” ? siły konwencjonalne wzmocnione taktyczn? broni? j?drow?.

W latach 70. i 80., w obliczu trwaj?cej zimnej wojny, sojusz kontynuował rozbudow? swoich sił zbrojnych oraz strategii, przyjmuj?c m.in. dziesi?cioletni plan rozbudowy sił zbrojnych w 1970 roku i Deklaracj? Atlantyck? w 1974 roku, ktora miała na celu ograniczenie dominacji Stanow Zjednoczonych i rozszerzenie wspołpracy pa?stw członkowskich. W 1982 roku do sojuszu została przyj?ta Hiszpania. W 1984 roku w Sztokholmie odbyła si? konferencja w sprawie ?rodkow budowy zaufania i bezpiecze?stwa w Europie, NATO było stron? rozmow rozbrojeniowych.

W latach 90. organizacja zacz?ła si? otwiera? na kraje Europy ?rodkowej i Wschodniej, d???c do budowania nowego porz?dku bezpiecze?stwa w Europie. W 1991 roku, podczas sesji Rady NATO, przyj?to deklaracj? o partnerstwie z krajami tej cz??ci Europy, a w 1997 roku, podczas szczytu w Pary?u , podpisano akt o wspołpracy z Federacj? Rosyjsk?, co miało na celu złagodzenie napi?? i promowanie wspołpracy.

Znacz?cym krokiem w kierunku rozszerzenia NATO było zaproszenie w 1997 roku Polski, Czech i W?gier do przyst?pienia do sojuszu, co zmaterializowało si? 12 marca 1999 roku. 24 marca 1999 roku NATO zaanga?owało si? w konflikt zbrojny w Kosowie . Podj?cie interwencji militarnej (11-tygodniowej) miało na celu zako?czenie sze?cioletniej masakry ludno?ci cywilnej na Bałkanach .

XXI wiek przyniosł nowe wyzwania, w tym globalny terroryzm, co doprowadziło do historycznego uruchomienia procedur zwi?zanych z artykułem pi?tym traktatu połnocnoatlantyckiego po zamachach z 11 wrze?nia 2001 roku w Stanach Zjednoczonych.

21 listopada 2002 roku podczas szczytu w Pradze (Czechy), siedem nowych pa?stw otrzymało zaproszenia do rozpocz?cia negocjacji odno?nie do ich przyst?pienia do Sojuszu. Były to: Estonia, Łotwa, Litwa, Słowenia, Słowacja, Bułgaria i Rumunia. 10 lutego 2003 roku w NATO nast?pił kryzys po tym, gdy Francja i Belgia zawetowały uruchomienie specjalnych procedur maj?cych na celu zapewnienie bezpiecze?stwa Turcji na wypadek wojny w Iraku. Niemcy odmowiły skorzystania z przysługuj?cego im prawa zablokowania procesu, ale poparły weto. 16 kwietnia 2003 roku NATO wyraziło zgod? na przej?cie w sierpniu dowodztwa nad Mi?dzynarodowymi Siłami Wspieraj?cymi Bezpiecze?stwo (ISAF) w Afganistanie. Decyzj? tak? podj?to na pro?b? Niemiec i Holandii, ktore dotychczas dowodziły operacj? ISAF. 19 ambasadorow NATO podj?ło decyzj? jednomy?lnie. Przekazanie dowodztwa nast?piło 11 sierpnia. Była to pierwsza w historii sytuacja, w ktorej NATO prowadziło operacj? poza regionem połnocnego Atlantyku. Pierwotnie kontrol? nad misj? ISAF miała przej?? Kanada.

W 2004 roku do sojuszu doł?czyły Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia, a w 2009 Albania i Chorwacja. 26 kwietnia 2005 roku NATO przychyliło si? do pro?by Unii Afryka?skiej o wsparcie logistyczne misji w Darfurze . 3 kwietnia 2009 roku Francja powrociła do struktur NATO. W kolejnych latach do sojuszu doł?czyły Czarnonogora (2017) ^[6] i Macedonia Połnocna (2020) ^[7] . Kolejne rozszerzenie NATO dotyczyło Finlandii i Szwecji, ktore doł?czyły do sojuszu odpowiednio w 2023 ^[8] i 2024 roku ^[9] .

Skład sił zbrojnych NATO u schyłku zimnej wojny w 1991 r. [ edytuj | edytuj kod ]

?rodło: The Military Balance 1990?1991

Liczba ?ołnierzy etatowych w 2023 roku [ edytuj | edytuj kod ]

Pa?stwo	Liczba ?ołnierzy
Albania	6700
Belgia	24 979
Bułgaria	32 400
Chorwacja	14 506
Czarnogora	2368
Czechy	26 621
Dania	48 700
Estonia	7100
Finlandia	36 500
Francja	208 700
Grecja	107 600
Hiszpania	133 282
Holandia	41 250
Islandia	0
Kanada	67 492
Litwa	20 521
Luksemburg	939
Łotwa	14 900
Macedonia Połnocna	6100
Niemcy	183 638
Norwegia	23 250
Polska	197 000
Portugalia	32 992
Rumunia	68 500
Słowacja	18 531
Słowenia	7300
Stany Zjednoczone	1 500 000
Szwecja	14 000
Turcja	425 000
W?gry	37 650
Wielka Brytania	152 170
Włochy	165 500
Razem	3 566 762

Strategie NATO [ edytuj | edytuj kod ]

Strategia wojenna NATO oparta była głownie na ameryka?skich koncepcjach strategicznych wynikaj?cych z oceny zagro?enia bezpiecze?stwa mi?dzynarodowego. Pierwsz? z nich była strategia zmasowanego odwetu przyj?ta w USA w 1950 roku, a zaadaptowana przez sojusz NATO w 1957 roku. Zakładała ona wykonanie uderze? j?drowych na pa?stwa Układu Warszawskiego w odpowiedzi na powa?niejszy atak militarny. Dopuszczała rownie? wykonanie uprzedzaj?cego ataku j?drowego w przypadku stwierdzenia zagro?enia bezpiecze?stwa pa?stw sojuszu. Szczegoln? rol? w wojnie miało odgrywa? lotnictwo strategiczne oraz okr?ty podwodne uzbrojone w pociski balistyczne SLBM , przy czym te ostatnie z przyczyn technicznych uznawane były za bro? wył?cznie odwetow?. Dla zapewnienia skuteczno?ci i szybko?ci działa? rozbudowano system baz wojskowych rozmieszczonych wokoł pa?stw ?bloku wschodniego”. Od 1953 roku na terenie Europy rozlokowano bro? nuklearn? w postaci rakiet ?redniego zasi?gu i bomb j?drowych. Koalicyjny charakter strategii wojennej przejawiał si? głownie w podziale zada?. Ameryka?skie siły zbrojne miały wykona? strategiczne uderzenia j?drowe, operacje morskie miały by? realizowane przez floty wojenne USA i pa?stw europejskich, natomiast działania bojowe na terenie Europy miały by? prowadzone głownie przez siły l?dowe i lotnictwo taktyczne europejskich pa?stw NATO ^{[ potrzebny przypis ]} .

Przełamanie monopolu atomowego USA przez ZSRR oraz wprowadzenie na uzbrojenie Układu Warszawskiego mi?dzykontynentalnych pociskow rakietowych skłoniło USA do zmiany strategii. W 1961 roku opracowano strategi? elastycznego reagowania , ktora została przyj?ta przez NATO w 1967 roku. Zakładała ona mo?liwo?? prowadzenia działa? wojennych zarowno z wykorzystaniem broni j?drowej, jak i bez niej. W przypadku ataku pa?stw UW przewidywano prowadzenie działa? o charakterze konwencjonalnym, a w sytuacji ich niepowodzenia wykorzystanie taktycznej broni j?drowej na ograniczon? skal?. Strategiczna bro? j?drowa miała by? u?yta dopiero po jej zastosowaniu przez ZSRR. Głown? rol? w ewentualnym uderzeniu odegra? miał ameryka?ski potencjał j?drowy, ktorego wykorzystanie okre?lały plany operacyjne SIOP ( Single Integrated Operational Plan ). Przewidywały one ro?ne warianty uderze? o ograniczonym lub masowym charakterze w celu osi?gni?cia zało?onych celow wojennych.

Zako?czenie zimnej wojny przyniosło zmian? koncepcji strategicznej NATO. W 1991 została przyj?ta tzw. nowa koncepcja strategiczna . Zakładała ona utrzymanie wystarczaj?cych sił konwencjonalnych i nuklearnych zdolnych do odstraszania ewentualnych agresorow i prowadzenie działa? zapobiegaj?cych ewentualnym konfliktom zbrojnym na ?wiecie. Skoncentrowano si? te? na zagwarantowaniu bezpiecze?stwa pa?stw sojuszu w warunkach ro?norodnych i wielokierunkowych zagro?e? mi?dzynarodowych (konflikty etniczne i terytorialne, rozprzestrzenianie broni masowego ra?enia i technologii uzbrojenia, przerwanie dostaw surowcow strategicznych, terroryzm i sabota?). W 1999 koncepcja ta uległa aktualizacji w oparciu o do?wiadczenia misji NATO w byłej Jugosławii .

Nowa koncepcja strategiczna wprowadziła poj?cie ?operacji spoza artykułu 5”, ktorymi s? przede wszystkim operacje reagowania kryzysowego , czyli działania przy u?yciu sił zbrojnych skierowane na usuwanie przyczyn sytuacji kryzysowych lub kryzysow zagra?aj?cych regionalnemu lub ?wiatowemu bezpiecze?stwu oraz powoduj?cych naruszenie praw człowieka ^[10] . Podobnie jak w operacjach pokojowych, siły interweniuj?ce powinny działa? w sposob bezstronny ? nie s? bowiem stron? w konflikcie. W teorii problemu w uj?ciu Sojuszu Połnocnoatlantyckiego przez poj?cie operacji reagowania kryzysowego rozumiane s? sojusznicze, wielonarodowe i wielofunkcyjne działania militarne i niemilitarne wychodz?ce w swych celach militarnych poza artykuł 5 traktatu waszyngto?skiego ^[10] .

Bro? j?drowa w NATO [ edytuj | edytuj kod ]

Bro? j?drowa stanowiła wa?ny element strategii sojuszu b?d?c istotn? cz??ci? realizacji zało?e? jego doktryny wojennej. Pocz?tkowo jedynym pa?stwem NATO, ktore dysponowało t? broni? były Stany Zjednoczone. W chwili powstania sojuszu posiadały one 235 bomb j?drowych. W 1953 do pa?stw nuklearnych NATO doł?czyła Wielka Brytania, a w 1964 Francja. Potencjał tych pa?stw rosł stosunkowo wolno i ustabilizował si? dopiero w połowie lat siedemdziesi?tych na poziomie 350 i 250 ładunkow j?drowych. Pocz?tkowo bro? j?drowa stanowiła ?miecz” sojuszu, ktory miał by? u?yty do odparcia ewentualnej agresji. Rol? ?tarczy” spełniały siły konwencjonalne. W 1967, po przyj?ciu przez NATO ameryka?skiej doktryny elastycznego reagowania, siły j?drowe przej?ły rol? ?tarczy”, ktor? z czasem okre?lano jako ?parasol j?drowy” ^[11] .

Do dyspozycji NATO wydzielono ponad 65% ładunkow j?drowych USA, ktore rozlokowane były na terenie Europy oraz zainstalowane na okr?tach podwodnych. Pod koniec lat siedemdziesi?tych z posiadanych przez Amerykanow 24 tys. ładunkow j?drowych do NATO wydzielono 15818 ładunkow. Obejmowały one: 624 głowice na okr?tach podwodnych, 660 ładunkow przenoszonych przez strategiczne samoloty bombowe i 14534 ładunki operacyjne i taktyczne. Z tych ostatnich na terenie RFN zmagazynowano ok. 10 tys. ładunkow, z czego połow? stanowiły j?drowe pociski artyleryjskie. Około 2500 ładunkow miały wykorzysta? w razie wojny wojska RFN. Pozostał? cz??? arsenału j?drowego NATO stanowił potencjał Wielkiej Brytanii obejmuj?cy: 192 głowice pociskow balistycznych na okr?tach podwodnych i 158 ładunkow operacyjno-taktycznych oraz Francji posiadaj?cej 250 ładunkow j?drowych ^[12]   .

W 2002 roku pa?stwa o potencjale nuklearnym NATO miały w swoich arsenałach 11041 ładunkow j?drowych, w tym 2089 strategicznych ^[11] .

  Osobne artykuły: ameryka?ska triada nuklearna , francuska triada nuklearna i  bro? j?drowa Wielkiej Brytanii .

Organizacja i działanie [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Szczyt NATO .

W ramach ustale? na konferencji NATO (Praga 2002), w 2003 zmianie uległa struktura o?rodkow decyzyjnych sojuszu. Nowa struktura odchodzi od geograficznego podziału dowodztw na rzecz podziału kompetencyjnego. Funkcje operacyjne zostały podzielone pomi?dzy nowo powołane Sojusznicze Dowodztwo Operacji (ACO) i Dowodztwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (ACT).

• Rada Połnocnoatlantycka (NAC, czyli Rada Ministerialna) ? jedyny organ traktatowy NATO
• Komitet Planowania Obronnego (DPC)
• Grupa Planowania Nuklearnego (NPG)
• Komitet Wojskowy NATO (MC)
  • Sojusznicze Dowodztwo Operacji (ACO)
  • Dowodztwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (ACT)

• Wysoki Komitet Planowania Centralnego na Sytuacje Nadzwyczajnych Zagro?e? (SCEPC)
  • Zarz?d planowania ?eglugi oceanicznej (PBOS)
  • Zarz?d planowania europejskiego transportu ?rodl?dowego (PBEIST)
  • Komitet planowania lotnictwa cywilnego (CAPC)
  • Komitet planowania ds. ?ywno?ci i rolnictwa (FAPC)
  • Komitet planowania przemysłowego (IPC)
  • Komitet planowania ds. ropy naftowej (PPC)
  • Wspolny komitet medyczny (JMC)
  • Komitet planowania ł?czno?ci cywilnej (CCPC)
  • Komitet Ochrony Cywilnej (CPC)

Sekretarze generalni NATO [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Sekretarz generalny NATO .

Najwy?sze stanowisko polityczne w Sojuszu, ktore zgodnie z przyj?t? praktyk? obsadzane jest przez cywilnych politykow europejskich z pa?stw b?d?cych członkami NATO.

Sekretarze generalni NATO

Imi? i nazwisko		Kraj	Od	Do
	Hastings Lionel Ismay	Wielka Brytania	4 kwietnia 1952	16 maja 1957
	Paul-Henri Spaak	Belgia	16 maja 1957	21 kwietnia 1961
	Dirk Stikker	Holandia	21 kwietnia 1961	1 sierpnia 1964
	Manlio Brosio	Włochy	1 sierpnia 1964	1 pa?dziernika 1971
	Joseph Luns	Holandia	1 pa?dziernika 1971	25 czerwca 1984
	Peter Carington	Wielka Brytania	25 czerwca 1984	1 lipca 1988
	Manfred Worner	Niemcy	1 lipca 1988	13 sierpnia 1994 [f]
	Sergio Balanzino [g]	Włochy	13 sierpnia 1994	17 pa?dziernika 1994
	Willy Claes	Belgia	17 pa?dziernika 1994	20 pa?dziernika 1995 [h]
	Sergio Balanzino [i]	Włochy	20 pa?dziernika 1995	5 grudnia 1995
	Javier Solana	Hiszpania	5 grudnia 1995	6 pa?dziernika 1999
	George Robertson	Wielka Brytania	14 pa?dziernika 1999	1 stycznia 2004
	Jaap de Hoop Scheffer	Holandia	1 stycznia 2004	1 sierpnia 2009
	Anders Fogh Rasmussen	Dania	1 sierpnia 2009	30 wrze?nia 2014
	Jens Stoltenberg	Norwegia	1 pa?dziernika 2014

Operacje pokojowe i stabilizacyjne NATO [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Operacje reagowania kryzysowego NATO .

• Operacje powietrzne lotnictwa NATO: Deny Flight i Deliberate Force ? wykonania rezolucji Rady Bezpiecze?stwa ONZ nr 781 i 816 o strefach zakazanych dla lotnictwa zwa?nionych stron wojny na terenie byłej Jugosławii oraz ochrony konwojow z pomoc? humanitarn?, a tak?e wsparcia powietrznego dla l?dowych sił pokojowych Narodow Zjednoczonych UNPROFOR , prowadzone mi?dzy 12 kwietnia 1993 roku a 20 wrze?nia 1995.
• Misja pokojowa IFOR w Bo?ni i Hercegowinie prowadzona mi?dzy 20 grudnia 1995 a 20 grudnia 1996.
• Misja pokojowa SFOR w Bo?ni i Hercegowinie prowadzona mi?dzy 21 grudnia 1996 a 2 grudnia 2004.
• Kampania lotnicza przeciw Jugosławii od 24 marca do 10 czerwca 1999.
• Obecno?? Kosovo Force (KFOR) w Kosowie od 12 czerwca 1999.
• Zabezpieczenie Cie?niny Gibraltarskiej po 11 wrze?nia 2001 w ramach operacji Active Endeavour .
• Obecno?? Mi?dzynarodowych Sił Wspieraj?cych Bezpiecze?stwo (ISAF) w Afganistanie od grudnia 2001 do grudnia 2014.
• Wsparcie logistyczne Unii Afryka?skiej w Darfurze w 2005.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz hasła Organizacja Traktatu Połnocnoatlantyckiego i  Pakt Połnocnoatlantycki w Wikisłowniku

• Major non-NATO ally
• Organizacja Bezpiecze?stwa i Wspołpracy w Europie
• Organizacja Układu o Bezpiecze?stwie Zbiorowym
• Szanghajska Organizacja Wspołpracy
• Pakt Bezpiecze?stwa Pacyfiku
• NATO-bis

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Traktat Połnocnoatlantycki [online], BBN [dost?p 2019-04-04]   .
• Julian Kaczmarek: NATO w systemie bezpiecze?stwa ?wiata . Wrocław: Alta-2, 1998. ISBN  83-86882-42-5 . brak strony w ksi??ce
• Robert Kupiecki : Siła i solidarno??. Strategia NATO 1949?1989 . Warszawa: Polski Instytut Spraw Mi?dzynarodowych , 2009. ISBN  978-83-89607-59-1 . brak strony w ksi??ce
• NATO. Vademecum . Warszawa: Bellona, 1995. ISBN  978-83-11-08538-1 . brak strony w ksi??ce
• Bernard Wo?niecki, NATO lat osiemdziesi?tych , Warszawa: MON, 1982, ISBN  83-11-06854-2   .
• adm. James Foggo. NATO Looks To The South . ?Proceedings”, s. 10, 11, April 2019. US Naval Institute. ISSN   0041-798X . ( ang. ) .  

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Witryna internetowa NATO ( ang. )
• Vademecum NATO . zbigniew-groszek.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-29)].
• Traktat Połnocnoatlantycki . nato.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2001-09-27)].