Finland
(
Fins
:
Suomi
;
Zweeds
:
Finland
;
Samisch
:
Suopma
), officieel de
Republiek Finland
, is een land in
Noord-Europa
met 5.571.665 (2020) inwoners. Finland grenst in het oosten aan
Rusland
, in het noorden aan
Noorwegen
en in het noordwesten aan
Zweden
. Ten zuiden wordt het van
Estland
gescheiden door de
Finse Golf
. Ten westen ligt de
Botnische Golf
en ten zuidwesten de
Oostzee
aan de overkant waarvan weer Zweden ligt.
De hoofdstad is
Helsinki
, en de op een na grootste stad en stedelijk gebied is
Tampere
, dat ongeveer 180 kilometer ten noorden van Helsinki ligt. Finland wordt wel 'het land van de duizend meren' genoemd; in werkelijkheid zijn er ongeveer 168.000 meren.
[4]
Het grootste meer is het
Saimaameer
. In het zuidoosten is het land bespikkeld met ontelbare meren en meertjes.
Het land is een democratische republiek met een gekozen
president
. Het presidentschap van Finland duurt zes jaar, plus een eventuele herkiezing van nog eens zes jaar, wat resulteert in een maximaal presidentschap van twaalf jaar. Finland is een verzorgingsstaat met een hoog BBP per hoofd van de bevolking. Finland is hoog gerangschikt in verschillende internationale vergelijkingen, waaronder onderwijs, economisch concurrentievermogen, burgerlijke vrijheden, kwaliteit van leven, geluk en menselijke ontwikkeling. In 2023 was Finland voor het zesde jaar op rij het land dat de
World Happiness Report
-lijst aanvoert.
[5]
Finland maakt deel uit van de
Europese Unie
. Het is sinds 2023 lid van de
NAVO
na lang een politiek van
neutraliteit
te hebben gevolgd.
Het gebied dat nu bekendstaat als Finland, werd kort na het
Weichselien
, rond
8500 v.Chr.
, voor het eerst bewoond door mensen van de
Suomusjarvicultuur
. Finland was een deel van het
Zweedse Rijk
van
1200
tot
1809
. In deze periode nam het Fins het Latijnse alfabet aan en nam het ongeveer 1.100 Zweedse leenwoorden over, alhoewel de meeste ervan oorspronkelijk uit het Latijn of Grieks kwamen. In de zeventiende eeuw werden in Finland ijzergieterijen opgericht. Door de bossen in combinatie met de onbeperkte waterkracht en goede scheepvaartverbindingen was de regio
Pohja
ideaal als centrum voor de Finse metaalindustrie.
In 1809 werd Finland veroverd door
Rusland
, met een
personele unie
tussen de twee landen tot gevolg. Terwijl de rest van Europa in de
19e eeuw
industrialiseerde, werd Finland, een groothertogdom van het Russische Rijk, hiervan uitgesloten. De samenleving was grotendeels agrarisch en de werkloosheid nam toe als gevolg van de bevolkingsgroei.
Amerika
, aan de andere kant, beschikte over overvloedige natuurlijke hulpbronnen, maar had mensen te kort om deze te ontginnen. Vele Finnen emigreerden naar Noorwegen en vertrokken van daar naar de
Verenigde Staten
en
Canada
.
De hedendaagse
Universiteit van Helsinki
werd in 1829 verhuisd van
Turku
naar
Helsinki
, dat oorspronkelijk slechts een vissersdorp was, maar door de Russen uitgekozen was als nieuwe Finse hoofdstad. In 1860 kreeg Finland zijn eigen munt, de
mark
.
Tsaar Nicolaas II
trachtte tevergeefs Finland te
russificeren
met het Februarimanifest van 1898.
In
1917
verklaarde Finland de onafhankelijkheid, in 1918 werd die erkend. De
Finse Burgeroorlog
van 1918 werd gevoerd door de "rode"
socialisten
(gesteund door de Russische
communisten
) en de "witte"
conservatieven
(gesteund door het
Duitse Rijk
). De conservatieven wonnen de oorlog, en vestigden een
constitutionele democratie
.
Tijdens de zogenaamde
Winteroorlog
(eind november 1939 tot medio maart 1940) werden de Finnen door de
Sovjet-Unie
aangevallen. Deze oorlog resulteerde in grote militaire verliezen voor Rusland. Finland wist weliswaar zijn onafhankelijkheid te bewaren, maar werd wel verplicht om enkele grensstreken aan de Sovjet-Unie over te dragen. Deze gebieden behoren tot de Russische deelstaat
Karelie
. In de
Vervolgoorlog
(1941 - 1944) probeerde Finland, als bondgenoot van Duitsland, die verloren gebieden tevergeefs terug te winnen, en in de
Laplandoorlog
(1944 - 1945) vocht Finland tegen Duitsland om hen uit het land te verdrijven.
Tijdens de
Koude Oorlog
werd de Finse
politiek
beinvloed door de Sovjet-Unie, maar Finland is er nooit een
satellietstaat
van geweest. Mede als gevolg van de instorting van de Sovjet-Unie in
1991
, ging Finland meer werken aan de integratie in
West-Europa
. Finland trad in
1995
toe tot de
Europese Unie
en verving in
2002
de eigen
munt
, de
markka
, door de
euro
. Het land werd echter lang geen lid van de
NAVO
, zoals de
Baltische staten
dat wel deden. Hier kwam verandering in na de
Russische invasie van Oekraine
in 2022, waarna het Finse parlement op 17 mei 2022 tot toetreding besloot. Daarop deed president Niinisto samen met premier
Sanna Marin
een officiele aanvraag voor Fins lidmaatschap van de alliantie. Finland werd op 4 april 2023 door de bestaande lidstaten aanvaard.
Op 12 en 13 juli 2023 bezocht de Amerikaanse president
Joe Biden
Helsinki en had daar een ontmoeting met de Finse president
Sauli Niinisto
en met leiders van andere Noordse landen. Er werd gesproken over de veiligheid aan de grens met Rusland. Volgens de Finse president was het leiderschap van Biden een reden om Finland aan te laten bij de NAVO.
[6]
Finland kan worden onderverdeeld in vier belangrijke geografische streken.
In het zuiden en het westen ligt een laagliggende kuststrook (30 - 130 kilometer breed), waar de meeste van de belangrijkste steden van het land, waaronder de hoofdstad Helsinki, zich bevinden en veel van zijn akkerland ligt.
De kuststrook gaat langzaam over in een enorm bebost binnenlands plateau, de
Finse Merenvlakte
(gemiddelde hoogte: 90 - 180 meter). In dit gebied liggen ongeveer 60.000 meren, waarvan vele door korte rivieren, beken en kanalen worden verbonden en zo waterwegen waarop kajaks varen en gezeild wordt. Schepen van enige omvang kunnen er echter niet op varen, doordat er zoveel stroomversnellingen zijn of wegens de geringe diepte van de rivieren. Er zijn wel passagiersschepen op de binnenwateren en bij de haven van Helsinki voor cruises.
Tussen Zweden en Finland ligt in de
Oostzee
de
archipel
Aland
met een granieten ondergrond die bestaat uit ruim 25.000 eilandjes. De hoofdstad is
Mariehamn
.
De vierde streek van het land ligt ten noorden van de
noordpoolcirkel
en maakt deel uit van
Lapland
(Fins,
Lappi
). Het gebied is dun bebost of onvruchtbaar en heeft een gemiddelde hoogte van ongeveer 340 meter. Het noordwesten van het gebied ligt gemiddeld wat hoger en is onderdeel van het
Scandinavisch Hoogland
. Hier ligt onder andere de berg
Halti
, die met een hoogte van 1328 meter het hoogste punt van Finland is.
Finland bestaat voor ongeveer 70 procent uit bos en 30 procent uit water en akkerland. De grootste meren zijn het
Saimaameer
, het
Inarimeer
, en het
Paijannemeer
.
Kemijoki
en
Oulujoki
zijn de langste
rivieren
van het gebied en, samen met
Tornionjoki
, Finlands belangrijkste waterwegen.
In de gemeente
Lappajarvi
bevindt zich een meer dat ontstond in een krater gevormd door de inslag van een
meteoriet
met een diameter van ongeveer 1,6 km. De diameter van de krater is 22-23 kilometer, met een diepte van 750 meter.
De kleine bevolkingsomvang en de lage bevolkingsdichtheid van Finland komt ook tot uiting in de steden van het land. Deze zijn gering in aantal en klein van omvang. De hoofdstad Helsinki is met circa 610.000 inwoners met afstand de grootste stad van het land. In het stedelijk gebied van Helsinki wonen ruim 1,5 miljoen mensen, ruim een kwart van de totale bevolking. De steden
Tampere
en
Turku
hebben elk een
agglomeratie
van ongeveer 300.000 inwoners. Stedelijke gebieden met rond de 100.000 inwoners zijn
Oulu
,
Lahti
,
Kuopio
en
Jyvaskyla
. Andere
Finse steden
van betekenis zijn
Joensuu
,
Kotka
,
Lappeenranta
,
Pori
,
Rovaniemi
,
Seinajoki
en
Vaasa
.
Opvallend is de vrij grote ruimtelijke spreiding van de Finse steden, hoewel ze bijna alle in het zuidelijk deel van het land liggen. De bebouwing van kleinere steden en dorpen in het noorden van Finland is grotendeels in de oude staat gebleven van 1800 en daarvoor.
De fauna van Finland vertoont veel overeenkomsten met die van het aangrenzende deel van Rusland. In de
taiga
komen de
bruine beer
en de
veelvraat
voor. Er wordt gejaagd op hertachtigen,
eland
en
beren
. Veel voorkomende vogelsoorten zijn
auerhoen
,
korhoen
,
houtduif
en
hazelhoen
. Waar het landschap bestaat uit
moeras
, veen en dennenbos komen de
kraanvogel
en
moerassneeuwhoen
voor. De meest voorkomende bomen zijn dennen en
berk
.
Berkenhout wordt vrij vaak bij het interieur van gebouwen gebruikt. In de kuststreek die een gematigd klimaat heeft, groeien ook andere loofbomen zoals
lindes
,
populieren
,
eiken
en in parken
magnolia's
.
In de talrijke meren komen 67 verschillende vissoorten voor, waaronder de
snoek
.
Finland heeft een vochtig
continentaal klimaat
met korte warme zomers en lange, koude winters. De
neerslag
valt in alle maanden van het jaar in vorm van
regen
,
hagel
en
sneeuw
. In het
zuiden
zijn de
zomers
warm. De temperatuur kan oplopen tot meer dan 30 °C. Dit komt door hogedrukgebieden die tijdens de
zomer
vanuit de Russische
steppe
richting
Scandinavie
trekken. In de rest van Finland zijn de zomers koel (tot 21° C. a 23° C. in juli en augustus) met lange droge periodes. Dat is vooral te danken aan de nabijheid van de
Atlantische Oceaan
met de
Golfstroom
.
In het uiterste noorden duurt de zomer 73 dagen en is de
middernachtzon
te zien. Lapland is voor een groot deel van de
wintermaanden
bedekt met een dikke sneeuwlaag. Een groot deel van Finland is meer dan de helft van het jaar bedekt met sneeuw. De hoeveelheid neerslag in het noordelijke deel van Lapland varieert van minder dan 400 millimeter in het zuidwesten tot meer dan 600 millimeter in het zuidoosten. In Lapland kan jaarlijks 1 tot 2 meter sneeuw vallen.
Op de kortste dagen van het jaar, eind december komt de zon slechts zes uur boven de horizon, ook in Zuid-Finland. Vanwege de korte periodes met daglicht en het gebrek aan zonkracht tijdens de wintermaanden koelt het flink af. In de
poolnachten
kan de temperatuur dalen tot ?35 °C.
Finland is een van de dunstbevolkte landen van
Europa
. De bevolking is bovendien ongelijk verdeeld: het merendeel van de inwoners woont in het zuiden van het land, terwijl in
Lapland
met een
bevolkingsdichtheid
van minder dan 2 inwoners per km² grote delen onbewoond zijn. Ongeveer een vierde van de bevolking is geconcentreerd in de hoofdstedelijke regio rond Helsinki, de enige grote stad van het land. Naast de hoofdstad hebben vooral
Tampere
en
Turku
een stedelijk gebied van enige omvang. De meeste overige Finse steden hebben minder dan 100.000 inwoners en liggen verspreid over het zuiden van Finland.
Het aandeel aan immigranten en vluchtelingen in Finland is vergeleken met de meeste Europese landen klein, maar neemt gestaag toe. De grootste buitenlandse bevolkingsgroepen zijn
Russen
,
Esten
en
Zweden
. Daarnaast bevinden zich, opvallend veel
Somaliers
en
Koerden
in Finland, vooral in Groot-Helsinki. Van de bevolking is 93,4% van Finse afkomst.
Het
Fins
en het
Zweeds
zijn beide officiele talen in Finland. Toen het land een deel van Zweden vormde, was het Zweeds de enige officiele taal. De adel en de hogere burgerij spraken Zweeds, terwijl het Fins vooral de taal van de plattelandsbevolking was. In de negentiende eeuw begon de geleidelijke emancipatie van het Fins als taal, niet zonder tegenstand van de hogere klassen. Na de onafhankelijkheid (1917) was er een tendens om het Fins tot enige taal te maken en de Zweedstalige minderheid te
assimileren
.
Elke burger heeft het recht om met de nationale overheid of het gerecht een van beide talen naar keuze te gebruiken. Op gemeentelijk vlak is een gemeente tweetalig als er een taalminderheid is van ten minste 3000 inwoners of 8 % van de totale bevolking. Op school is de andere landstaal verplicht als tweede taal. Voor sommige overheidsfuncties is kennis van beide talen vereist. Bij de Finstalige meerderheid bestaat een zekere weerstand om Zweeds te moeten leren. Ongeveer 5,2% van de bevolking spreekt Zweeds als eerste taal, hoofdzakelijk in het zuidwesten en het westen van Finland. In absolute cijfers is het aantal Zweedstaligen de voorbije eeuw vrij stabiel gebleven (rond de 300.000), maar in percentages is dat aantal meer dan gehalveerd. Er zijn 81.000 inwoners die
Russisch
spreken, maar die taal heeft geen officiele status.
Op
Aland
, een autonome eilandengroep met ongeveer 30.000 inwoners tussen het vasteland van Finland en Zweden, is de officiele taal alleen Zweeds.
Sinds 1992 zijn ook de
Samische
talen erkend. Er zijn er in Finland drie:
Noord-Samisch
(verreweg de belangrijkste),
Zuid-Samisch
en
Skolt-Samisch
. Finland telt circa 25.000
Samen
, waarvan nog zowat de helft een van die talen spreekt. Het
Karelisch
, een taal die nauw verwant is aan het Fins en aan de Russische grens wordt gesproken, krijgt sinds 2009 een zekere erkenning.
De verengelsing neemt aan de Finse universiteiten toe. Bijna 90% van de proefschriften en 40% van de masterscripties worden in het
Engels
geschreven. Toch wil 38% van de Finstalige studenten meer cursussen in hun moedertaal.
Sinds 1923 is godsdienstvrijheid door de Finse grondwet gegarandeerd. Ongeveer 65,2% van de inwoners van Finland behoort tot de
Evangelisch-Lutherse Kerk van Finland
. Dit aantal neemt sinds een aantal jaren jaarlijks met ongeveer 1 procentpunt af. Circa 1,1% behoort tot de
Fins-Orthodoxe Kerk
, waartoe ook de Russisch-Orthodoxe
Oespenski-kathedraal
in de hoofdstad behoort. De Fins-Orthodoxe Kerk is een
Oosters-Orthodoxe Kerk
die in 1921 voortkwam uit de
Russisch-Orthodoxe Kerk
in het voormalige
groothertogdom Finland
van de Russische tsaren. De Fins-Orthodoxe kerk werd als
autocefaal
erkend in 1927 door Constantinopel en in 1957 door het
patriarchaat van Moskou
. De kerk is vanouds sterk vertegenwoordigd in het vroeger Finse
Karelie
, maar ook aan de westkust. Nog eens 1,8% van de Finse bevolking behoort tot andere kerken en religies, waaronder de
katholieke kerk
(
bisdom Helsinki
), de
anglicaanse
gemeenschap, het jodendom of de
islam
. Het aantal niet-gelovigen, niet-geregistreerden en
onkerkelijken
neemt recentelijk met ongeveer 1 procentpunt jaarlijks toe; zij vormden gezamenlijk ongeveer 32,0% van de Finse bevolking in 2022.
[7]
Religies in Finland
[7]
Jaar
|
Evangelisch-lutherse staatskerk
|
Orthodoxe Kerk
|
Overig (Katholieke Kerk, islam, etc)
|
Niet-religieus/niet-geregistreerd
|
1950
|
95,7%
|
1,7%
|
0,4%
|
2,7%
|
1980
|
90,3%
|
1,1%
|
0,7%
|
7,8%
|
1990
|
87,9%
|
1,1%
|
0,9%
|
10,2%
|
2000
|
85,1%
|
1,1%
|
1,1%
|
12,7%
|
2005
|
83,1%
|
1,1%
|
1,1%
|
14,7%
|
2010
|
78,3%
|
1,1%
|
1,4%
|
19,2%
|
2011
|
77,3%
|
1,1%
|
1,5%
|
20,1%
|
2012
|
76,4%
|
1,1%
|
1,4%
|
21,0%
|
2013
|
75,3%
|
1,1%
|
1,4%
|
22,1%
|
2014
|
73,8%
|
1,1%
|
1,5%
|
23,5%
|
2015
|
73,0%
|
1,1%
|
1,6%
|
24,3%
|
2016
|
72,0%
|
1,1%
|
1,6%
|
25,3%
|
2017
|
70,9%
|
1,1%
|
1,6%
|
26,3%
|
2018
|
69,8%
|
1,1%
|
1,7%
|
27,4%
|
2019
|
68,7%
|
1,1%
|
1,7%
|
28,5%
|
2020
|
67,8%
|
1,1%
|
1,7%
|
29,4%
|
2021
|
66,6%
|
1,1%
|
1,8%
|
30,6%
|
2022
|
65,2%
|
1,1%
|
1,8%
|
32,0%
|
Traditioneel was Finland een landbouwland, maar het land besteedde na de
Tweede Wereldoorlog
veel aandacht aan zijn industrialisatie. Tegen het eind van de
20e eeuw
waren industriele productie, de dienstensector, de handel en de vervoerssector de grootste segmenten van de economie, terwijl de landbouw (plus bosbouw en visserij) minder dan 10 procent van werkgelegenheid en het
bruto binnenlands product
vertegenwoordigde.
De dienstensector heeft zich in Finland laat ontwikkeld maar biedt vandaag de dag het meeste werkgelegenheid (65 procent van de werkzame beroepsbevolking is in deze sector actief). Te noemen vallen de detailhandel, die in Finland grootschalig en efficient opereert en het bank- en verzekeringswezen. De bankensector is in Finland zeer geconcentreerd, met
Nordea
, een fusieproduct ontstaan uit diverse Finse en Scandinavische banken, als dominante partij. De gestaag in belang toenemende toerisme-industrie is vooral gebaseerd op de wintersport (
Lapland
), bezoeken aan Helsinki en het natuurschoon. Finland heeft bovendien een grote
publieke sector
.
Toch kan Finland binnen Europa als een typisch industrieland worden beschouwd. Tot de belangrijkste producten die Finland vervaardigt behoren metaalproducten (machines, schepen); bewerkt hout en
papier
; chemicalien; voedsel; elektro en elektronische apparatuur; en
textiel
. Bekende Finse producten, dan wel in Finland ontwikkelde producten, zijn mobiele telefoons en grote machines voor industrie en bosbouw.
Finland is ook een bekend producent van
designartikelen
uit
glas
en
keramiek
en van bestek van
roestvast staal
. Hoewel de mijnbouwproductie van Finland klein is, omvat deze een aantal belangrijke mineralen zoals
ijzererts
,
koper
,
zink
,
nikkel
,
kobalt
,
titanium
,
vanadium
,
kwik
,
zilver
en
goud
. Bovendien zijn er steengroeven waar
graniet
gewonnen wordt. Dit graniet wordt zowel lokaal gebruikt als geexporteerd. Bekende Finse granietsoorten zijn het graniet van
Vehmaa
,
Kuru
en
Ristijarvi
. Ook
turf
wordt ontgonnen om het te gebruiken in de glastuinbouw. In 2021 werden aan de Finse oostkust roze
diamanten
gevonden. De Finse houtkapindustrie is een van de grootste in Europa.
Landbouw speelt een belangrijke rol in de Finse economie. Ongeveer 300.000 mensen werken in de landbouw. Toch wordt slechts 2,2 miljoen hectare, dus nauwelijks 6,5% van de oppervlakte van Finland (zonder de meren), door de landbouwsector gebruikt. In de landbouw is de veehouderij (vooral runderen) overheersend. Tevens zijn zuivelproducten belangrijk. Er worden grote aantallen gevogelte, rundvee, varkens, rendieren en schapen gefokt. De belangrijke landbouwgoederen omvatten
hooi
,
haver
,
gerst
,
tarwe
,
rogge
,
suikerbieten
en
aardappelen
.
De belangrijkste importproducten zijn
voedsel
, minerale brandstoffen, ruwe
petroleum
, chemische producten, vervoermiddelen, ruwe materialen, textiel,
kaolien
,
ijzer (element)
en staal. De belangrijke exportproducten zijn houtproducten (die ongeveer 60 procent van de uitvoer vertegenwoordigen), machines, vervoermiddelen, schepen (20 procent), papier, kleding en levensmiddelen.
Kaolien
(kleisoort gebruikt in de papier- en porseleinnijverheid) wordt vooral ingevoerd uit de Verenigde Staten, Denemarken en Zweden.
De belangrijkste handelspartners zijn
Duitsland
, het
Verenigd Koninkrijk
,
Zweden
, de
Verenigde Staten
,
Rusland
,
Nederland
en
Japan
.
Bekende Finse bedrijven zijn netwerkproducent
Nokia
, de hout- en papierconglomeraten
Stora Enso
en
UPM-Kymmene
, lift- en roltrappenproducent
KONE
, technologie- en dienstenbedrijf
Valmet
, luchtvaartmaatschappij
Finnair
en motorfabrikant
Wartsila
. Bekende Finse merknamen en designartikelen zijn verder onder meer
Iittala
,
Marimekko
,
Fiskars
en
Arabia
.
In 2021 produceerde Finland circa 86 miljard
kilowattuur
aan
elektriciteit
. Vanwege het koude klimaat en de energie-intensieve industrie lag het jaarverbruik per hoofd van de bevolking op een zeer hoge 16.000 kilowattuur. Kerncentrales hadden een aandeel van 26 procent in de totale elektriciteitsproductie en
waterkrachtcentrales
nog eens 18 procent. Verder wordt 20 procent geimporteerd uit Rusland, Noorwegen en Zweden en 10 procent met
steenkool
-,
turf
- en
aardgasgestookte
centrales.
[8]
Vanaf 1 januari 2020 is de aardgaspijpleiding
Balticconnector
in gebruik gekomen en is Finland verbonden met het gasnet van
Estland
en de rest van de
Europese Unie
. Finland besteedt verder veel aandacht aan groene energie door opwekking van windenergie, die goed was voor circa 9 procent van de elektriciteitsproductie in 2021, en aan verbranding van afval en
biomassa
voor warmte- en elektriciteitsopwekking. Ongeveer een zesde van de elektriciteit van het land wordt geproduceerd als bijproduct van de energieverslindende papierindustrie.
In Finland zijn twee
kerncentrales
actief, in het westen bij
Olkiluoto
, en in het zuidoosten bij
Loviisa
. De vier reactoren zijn in productie gekomen tussen 1977 en 1980. Het opgestelde vermogen is ongeveer 2900
megawatt
(MW). In 2005 is de bouw van een vijfde kernreactor, met een capaciteit van 1600 MW, gestart naast twee reeds bestaande kerncentrales bij Olkiluoto. Na een jarenlange vertraging van de oplevering is de productie in maart 2022 van start gegaan.
[9]
Met deze reactor in bedrijf verwacht Finland de import van elektriciteit te halveren.
[9]
Op 1 juli 2010 heeft het Finse parlement goedkeuring verleend voor de bouw van nog eens twee kerncentrales en een opslagplaats voor nucleair afval. Deze nieuwe centrales komen naar verwachting in 2025 in gebruik en vergen een investering van 10 miljard euro.
[10]
In 2014 produceerde het land 18 miljoen
ton olie-equivalent
(Mtoe), 33% kernenergie, 57% duurzame energie. (1 Mtoe = 11,63 TWh, miljard kilowattuur.) Dat was niet genoeg voor de energievoorziening, het TPES (
total primary energy supply
): 34 Mtoe. Het land importeerde 15 Mtoe fossiele brandstof meer dan het exporteerde. Van de energie ging ongeveer 9 Mtoe verloren bij conversie in de energie-industrie, vooral bij elektriciteitsopwekking met kernenergie. 1 Mtoe werd gebruikt voor niet-energetische producten zoals smeermiddelen, asfalt en petrochemicalien. Voor eindgebruikers resteerde 23 Mtoe waarvan 6,8 Mtoe = 80 TWh elektriciteit
[11]
die voor 39% duurzaam opgewekt werd.
[12]
De uitstoot van kooldioxide was 45 megaton, dat is 8 ton per persoon.
[13]
Het wereldgemiddelde was 4,5 ton per persoon.
[14]
95% van de Finnen gebruikt het internet en 3,3 miljoen inwoners gebruiken
sociale media
.
De belangrijkste luchthaven van Finland is
Helsinki-Vantaa
. Dit is niet alleen de thuishaven van de nationale luchtvaartmaatschappij
Finnair
maar ook een belangrijke
hub
voor binnenlandse en intercontinentale vluchten. Finnair is een belangrijke speler in het Europees-Aziatisch vliegverkeer. De maatschappij vliegt van verschillende Europese bestemmingen naar de luchthaven om ze met langeafstandvluchten verder te vervoeren.
De Finse bevolking is erg geconcentreerd rond de hoofdstad Helsinki en het vervoersnetwerk eveneens. De nationale spoorwegmaatschappij is de
VR Group
en het meeste reizigersverkeer vindt plaats op het uitgebreide netwerk in de
agglomeratie
Helsinki. Namens de regionale vervoersautoriteit HSL (
Helsingin seudun liikenne
) exploiteert de VR Group de voorstadstreinen in deze regio. Behalve het gewone spoor is er de
metro van Helsinki
, de meest noordelijke ter wereld. Verder heeft
Helsinki een uitgebreid tramnet
.
Voor het interregionaal verkeer heeft VR intercitytreinen, dit zijn zowel
hogesnelheidstreinen
(maximaal 200 km/uur) als gewone treinen en
nachttreinen
.
Sinds 2010 is VR Group mede-eigenaar van Karelian trains, een
joint venture
met de
Russische staatsspoorwegen
voor de
Allegro-treindienst
, die meermaals per dag Helsinki verbindt met
Sint-Petersburg
. Het is de enige internationale treindienst van Finland, aangezien het land geen andere grensoverschrijdende spoorlijnen heeft. Alle treinen in Finland maken gebruik van het
Russisch-Finse breedspoor
.
Finland wordt geregeerd volgens de oorspronkelijk uit 1919 stammende maar in 2000 herziene
grondwet
. Het staatshoofd van Finland is de
president
, die via volksstemming voor een termijn van zes jaar wordt gekozen. De president is bevelhebber en leider van de strijdkrachten, speelt een belangrijke rol in buitenlandse zaken, en kan aanzienlijke invloed op wetgevende kwesties hebben. De wetgeving wordt behandeld door het eenkamerparlement (
Eduskunta
), waarvan de 200 leden gekozen worden voor een termijn van vier jaar door een systeem van evenredige vertegenwoordiging. Alle Finnen die minstens 18 jaar oud zijn kunnen stemmen. Het belangrijkste bestuurlijke orgaan van het land is het kabinet (geleid door de
eerste minister
), dat aan het parlement verantwoording schuldig is.
Finland staat al jaren bovenaan de lijst van vrije landen.
[15]
Op 18 mei 2022 diende Finland een verzoek in om lid te mogen worden van de
NAVO
.
[16]
Op de
NAVO-top
in
Madrid
van 28-30 juni 2022 werd het land, samen met Zweden, verwelkomd als kandidaat-lid.
[17]
Eind maart 2023 waren alle dertig lidstaten van de NAVO akkoord.
[18]
Op 4 april 2023 trad het land officieel toe tot de alliantie.
Het Finse
kabinet
staat sinds 20 juni 2023 onder leiding van premier
Petteri Orpo
. De zittende president is sinds 2024
Alexander Stubb
.
Finland is onderverdeeld in negentien regio's (
Fins
:
maakunta
;
Zweeds
:
landskap
). De
Finse gemeenten
vormen de lokale bestuurslaag. De gemeenten voorzien voor alle kinderen opvang in een creche of bij een onthaalmoeder. Zo kunnen ook vrouwen buitenshuis gaan werken.
Finland beschikt over een uitgebreid netwerk van culturele centra. Elke stad, ook kleine provinciesteden, beschikt over een openbare
bibliotheek (algemeen)
. Volgens een enquete van het Nationale instituut voor gezondheid en welzijn maakt de meerderheid (83%) van de volwassenen van 20 jaar of ouder minstens een paar keer per jaar gebruik van culturele of bibliotheekdiensten.
Tot de jaren 1880 werd de Finse schilderkunst sterk beinvloed door Zweden en Rusland. De eerste professionele Finse kunstenaars werden opgeleid of woonden in Stockholm of
Sint-Petersburg
. Tot de pioniers van een eigen Finse schildersschool behoorden
Akseli Gallen-Kallela
(1865-1931), voor wie het nationale
epos
Kalevala
een belangrijke inspiratiebron vormde, en
Pekka Halonen
(1865-1933).
Op het einde van de 19e eeuw kwamen invloeden uit de Franse
landschapsschilderkunst
, het
symbolisme
en het
impressionisme
op de voorgrond. Sinds 1890 zijn er twee tendensen in de Finse kunst: een nationalistische richting met een focus op de eigen identiteit en een op Europa gerichte stroming.
Het symbolisme vond zijn bekendste vertegenwoordiger met de schilder
Hugo Simberg
(1873-1917), die vooral bekend werd met het melancholische doek
De Gewonde Engel
. Door bijvoorbeeld zijn schilderij
Kreupelhout verbranden
wordt
Eero Jarnefelt
(1862-1937) gerekend tot het
naturalistisch
realisme
. Als Finlands grootste
beeldhouwer
in de 20e eeuw geldt
Waino Aaltonen
(1894-1966), die voor zijn monumentale sculpturen vaak nationale onderwerpen koos.
Tegen het einde van de negentiende eeuw kregen
glaskunst
en
keramiek
steeds meer belang. De hoogtijdagen van de
Finse gouden jaren
in de
industriele vormgeving
waren de jaren dertig en vijftig van de twintigste eeuw, met innovatieve en invloedrijke ontwerpers als
Arttu Brummer
(1891-1951),
Aino Aalto
(1894-1949) en haar man
Alvar Aalto
(1898-1976), ook belangrijk als architect,
Gunnel Nyman
(1909-1948),
Kaj Franck
(1911-1989),
Tapio Wirkkala
(1915-1985) en zijn echtgenote
Rut Bryk
(1916-1999), en
Birger Kaipiainen
(1915-1988). Door gerenommeerde merken als
Riihimaki-glas
,
Iittala
-glas en
Arabia
-keramiek bracht 'Finnish design' het tot grote internationale roem.
Finland is een echt muziekland. Ondanks, of juist door de geisoleerde ligging tussen geopolitieke reuzen als Rusland en Zweden, ontwikkelde zich in Finland een bloeiende muziekcultuur vanaf de negentiende eeuw.
Bernhard Henrik Crusell
(1775-1838) was een Fins-Zweedse componist en
klarinettist
.
Jean Sibelius
(1865-1957) wordt internationaal beschouwd als de grootste en invloedrijkste componist van Finland, onder meer door zijn
symfonieen
en zijn
symfonische gedichten
, welke laatste veelal geinspireerd zijn op het nationale
Kalevala
-epos
. Sibelius' zwager
Armas Jarnefelt
(1869-1958) en
Leevi Madetoja
(1887-1947), die invloed onderging van de
Ostrobothnische
folkloristische muziek, speelden ook een voorname rol in het vestigen van de Finse muziekcultuur.
Belangrijke componisten van latere generaties zijn
Uuno Klami
(1900-1961),
Einojuhani Rautavaara
(1928-2016),
Aulis Sallinen
(1935),
Kalevi Aho
(1949),
Kaija Saariaho
(1952-2023) en
Magnus Lindberg
(1958). Finland heeft relatief veel internationaal bekende dirigenten, deels dankzij
Jorma Panula
(1930) die vrijwel al zijn jongere collega's heeft opgeleid:
Leif Segerstam
(1944), ook zeer productief als componist,
Osmo Vanska
(1953),
Jukka-Pekka Saraste
(1956),
Esa-Pekka Salonen
(1958),
Sakari Oramo
(1965),
Hannu Lintu
(1967),
Mikko Franck
(1979),
Eva Ollikainen
(1982) en
Klaus Makela
(1996). Gevierde Finse operazangers zijn de
bariton
Jorma Hynninen
(1941) en de
sopraan
Karita Mattila
(1960).
Finland won het
Eurovisiesongfestival 2006
met de groep
Lordi
en het liedje
Hard Rock Hallelujah
. Ook internationaal succesvol is de
symfonische metalband
Nightwish
met de Nederlandse zangeres
Floor Jansen
.
Ruisrock is een van de belangrijkste muziekfestivals van Finland in de stad
Turku
in het eerste weekend van juli. Er hebben topartiesten opgetreden zoals
Metallica
,
Iron Maiden
,
Motorhead
,
Bon Jovi
, Saxon, Thin Lizzy,
Aerosmith
, Nirvana, Red Hot Chili Peppers,
Rammstein
,
Uriah Heep (rockband)
,
Jeff Beck
, Dio,
Procol Harum
, The Mahavishnu Orchestra,
Chuck Berry
, U2,
Bob Dylan
, Gary Moore, Ozzy Osbourne, ZZ Top,
David Bowie
en
Billy Idol
, evenals de creme van alle binnenlandse rock.
Het nationale
Kalevala
-epos
werd halverwege de negentiende eeuw geschreven door
Elias Lonnrot
(1802-1884), een verzamelaar van
volksverhalen
. Het is gebaseerd op Finse
mythen
,
sagen
en
legenden
. Het had grote invloed op de vorming van een nationale Finse identiteit en leidde tot een vloedgolf aan kunstwerken van schilders, beeldhouwers, schrijvers, dichters en componisten.
Andere belangrijke schrijvers uit de 19e eeuw waren
Aleksis Kivi
,
Minna Canth
en Eino Leino. De modernistische Edith Sodergran werd begin 1900 internationaal bekend.
Johan Ludvig Runeberg
(1804-1877) was een Finse schrijver die in het Zweeds schreef. Zijn bekendste werk is
Fanrik Stals sagner ("De verhalen van vaandrig Staal")
, een tweedelig
verhalend gedicht
over de
Fins-Russische oorlog
. De inleiding
Vart land ("Ons land")
werd het Finse
volkslied
.
Frans Eemil Sillanpaa
(1888-1964) kreeg internationale bekendheid met zijn roman
Nuorena nukkunut
(1931), in het Nederlands vertaald als
"Silja de dienstmaagd"
. In 1939 ontving hij de
Nobelprijs voor Literatuur
als enige Fin die deze prijs heeft gewonnen. Andere bekende romanschrijvers zijn
Vaino Linna
(1920-1992),
Eeva Kilpi
(1928) en
Antti Tuuri
(1944). Tot de beroemdste Scandinavische auteurs van jeugdliteratuur behoort
Tove Jansson
(1914-2001).
Finland wordt beschouwd als een zeer sportief land, zowel wat betreft sportbeoefening als het volgen van sportwedstrijden als toeschouwer. Populaire sporten in Finland zijn
atletiek
(vooral langeafstandslopen en
speerwerpen
),
worstelen
,
gewichtheffen
,
paardensport
,
tennis
,
skien
,
kajakvaren
, zeilen, zwemmen,
sportvissen
,
autosport
en
ijshockey
. Bij de denksporten is vooral
schaken
geliefd.
Finland heeft nogal wat topcoureurs in de autosport voortgebracht. Drie Finse coureurs wonnen de wereldtitel in de Formule 1:
Keke Rosberg
(1982),
Mika Hakkinen
(1998 en 1999) en
Kimi Raikkonen
(2007). In de rallysport kwam een aantal wereldkampioenen uit Finland, onder wie
Marcus Gronholm
,
Hannu Mikkula
en
Ari Vatanen
.
Finse kinderen gaan op een leeftijd van zes of zeven jaar naar de
basisschool
, die
peruskoulu
(Fins) of
grundskola
(Zweeds) heet en die negen jaar duurt. De basisschool is geheel gratis, ook de maaltijden en de gezondheidszorg. De school neemt (vooral op het platteland) een belangrijk deel van het sociale leven van de leerlingen in, mede dankzij allerlei schoolclubjes. Vanaf hun zevende jaar starten de meeste leerlingen met het leren van de tweede landstaal.
Na de basisschool kunnen de leerlingen (ze zijn dan ongeveer zestien jaar) in principe gaan werken, maar de meesten kiezen voor een vervolgopleiding. Dit kan een vakopleiding zijn of het zogenaamde
lukio
of
gymnasium
. Deze opleiding duurt drie jaar en is een voorbereiding op de
universiteit
of het
hoger beroepsonderwijs
. Op het einde van de vervolgopleiding moeten studenten nationale eindexamens maken. Zonder deze is er geen mogelijkheid naar een universiteit of hogeschool te gaan. Deze examens kunnen vergeleken worden met toelatingsexamens.
Finland heeft zeventien universiteiten en hogescholen, waaronder de universiteiten van
Helsinki
, Turku en
Tampere
.
De volgende dagen worden in Finland gevierd als traditionele, religieuze of nationale feestdagen.
[19]
Als nationale dag geldt Itsenaissypaiva, jaarlijks gevierd op 6 december ter herinnering aan de onafhankelijkheidsverklaring in 1917.
- Uudenvuodenpaiva:
Nieuwjaarsdag
, 1 januari
- Loppiainen:
Driekoningen
, 6 januari
- Pitkaperjantai:
Goede Vrijdag
, vrijdag voor Pasen
- 1. en 2. Paasiaispaiva:
Eerste en Tweede Paasdag
, zondag na de eerste volle maan van de lente en de dag erna
- Vappu:
Dag van de Arbeid
, 1 mei
- Aitienpaiva:
Moederdag
, tweede zondag van mei
- Helatorstai:
Hemelvaartdag
, 39 dagen na Pasen
- Juhannusaatto:
Midzomeravond
, eerste vrijdagavond na 18 juni
- Juhannuspaiva:
Sint-Jan, Midzomer
, eerste zaterdag na 19 juni
- Pyhainpaiva:
Allerheiligen
, 1 november
- Isanpaiva:
Vaderdag
, tweede zondag van november
- Itsenaisyyspaiva:
Onafhankelijkheidsdag (nationale dag)
, 6 december
- Jouluaatto:
Kerstavond
, 24 december
- 1. en 2. Joulupaiva:
Eerste en Tweede Kerstdag
, 25 & 26 december
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
(
en
)
Verenigde Naties 2013
- ↑
a
b
(
en
)
Laatste census 31 december 2010 (via V.N.)
- ↑
Niet-officiele schatting CIA Factbook juli 2020
, berekend door US Bureau of the Census (gearchiveerd)
- ↑
Statistics Finland: Environment and Natural Resources
(Betreft meren met een oppervlakte van 500 m² of meer).
Gearchiveerd
op 4 april 2023.
- ↑
(
en
)
Finland named world's happiest country for 6th year running
.
yle.fi
(
20 maart 2023
). Geraadpleegd op
16 juli 2023
.
- ↑
Five Years After Trump Defended Putin in Helsinki, Biden Arrives With His Own Message
, Time magazine, 13 juli 2023
- ↑
a
b
(
en
)
Statistics Finland met adherence of the Finnish population by religious communities
- ↑
(
en
)
"
TVO: electricity supply by source
",
31 december 2021
.
Gearchiveerd
op
14 maart 2022
. Geraadpleegd op
13 maart 2022
.
- ↑
a
b
(
en
)
Reuters
Finland starts much-delayed nuclear plant, brings respite to power market, 12 maart 2022
, geraadpleegd op 13 maart 2022.
Gearchiveerd
op 14 maart 2022.
- ↑
"
Finland bouwt nog twee kerncentrales
".
Gearchiveerd
op
4 juli 2010
. Geraadpleegd op
1 augustus 2010
.
- ↑
(
en
)
IEA - Report Finland: balances for 2014
- ↑
(
en
)
IEA - Report Finland: electricity and heat for 2014
- ↑
(
en
)
IEA - Report Finland: indicators for 2014
[dode link]
- ↑
(
en
)
IEA - Report World: indicators for 2014
- ↑
Tabel van Onafhankelijke Landen 2017
freedomhouse.org
- ↑
Turkey blocks early vote on Sweden and Finland joining Nato
, theguardian.co.uk, 18 mei 2022.
Gearchiveerd
op 26 maart 2023.
- ↑
(
en
)
Madrid Summit Declaration
. nato.int (
29 juni 2022
).
Gearchiveerd
op
6 juli 2022
.
- ↑
Jeroen Visser
,
Turks parlement neemt laatste horde weg: Finland gaat bij de Navo
.
volkskrant.nl
(
30 maart 2023
).
Gearchiveerd
op
1 april 2023
. Geraadpleegd op
1 april 2023
.
- ↑
[1]
officeholidays.com.
Gearchiveerd
op 5 april 2023.
|