Bosna i Hercegovina
Босна и Херцеговина
|
|
|
Basisgegevens
|
Officiele landstaal
|
Bosnisch
,
Kroatisch
,
Servisch
|
Hoofdstad
|
Sarajevo
|
Regeringsvorm
|
Federatie
Presidentiele republiek
met een
semipresidentieel systeem
en een
meerpartijenstelsel
|
Staatshoofd
|
Denis Be?irovi?
?eljka Cvijanovi?
?eljko Kom?i?
|
Religie
|
Islam
50,7%,
orthodox christelijk
30,7%,
katholiek christelijk
15,2%, overige 3,4%
[1]
|
Oppervlakte
|
51.209 km²
[2]
(-% water)
|
Inwoners
|
3.475.000 (2020)
[3]
|
Bijv. naamwoord
|
Bosnisch
|
Inwoneraanduiding
|
Bosnier (m./v.)
Bosnische (v.)
|
Overige
|
Volkslied
|
Intermeco
(oud volkslied:
Jedna i Jedina
)
|
Munteenheid
|
Bosnische inwisselbare mark
(
BAM
)
|
UTC
|
+1
(zomer
+2
)
|
Nationale feestdag
|
25 november, Dag van de Republiek
|
Web
|
Code
|
Tel.
|
.ba
| BIH | +387
|
Voorgaande staten
|
|
Detailkaart
|
|
|
|
Bosnie en Herzegovina
(uitspraak:
[?b?snij? ?n ???rts??o?vina]
;
Bosnisch
/
Kroatisch
:
Bosna i Hercegovina
,
Servisch
: Босна и Херцеговина) is een federatieve republiek in het zuidoosten van
Europa
, gelegen in het westen van de
Balkan
. Het land is bij het
Verdrag van Dayton
opgedeeld in twee entiteiten: de
Federatie van Bosnie en Herzegovina
(Federacija Bosne i Hercegovine) en de deelrepubliek
Servische Republiek
(Republika Srpska- niet te verwarren met
Servie (Republiek Servie)
. Sinds 2004 houdt de
vredesmacht
EUFOR Althea
toezicht op de naleving van het Verdrag van Dayton.
Het bestaat uit de landstreken
Bosnie
en
Herzegovina
. Het land wordt bijna geheel door land omgeven, behalve bij de kustplaats
Neum
, waar circa 24 km kustlijn is met de
Adriatische Zee
.
Bosnie en Herzegovina telt 3.502.550 (2018) inwoners en heeft een oppervlakte van 51.209 km². De hoofdstad en de grootste stad van Bosnie en Herzegovina is
Sarajevo
met een inwonertal van circa 430.000.
Bosnie en Herzegovina is sinds 1992 onafhankelijk van het voormalige
Joegoslavie
en is een
presidentiele republiek
met een
semipresidentieel systeem
en een meerpartijenstelsel.
Bosnie en Herzegovina riep na een referendum van 1 maart 1992 een maand later de onafhankelijkheid uit. Het was na Slovenie en Kroatie het derde land dat zich afscheidde van het voormalige Joegoslavie. Het referendum werd door het merendeel van de
Bosnische Serviers
geboycot, zij waren tegen de onafhankelijkheid. Na een aantal onrustige jaren brak kort na het uitroepen van de onafhankelijkheid de
Bosnische Burgeroorlog
uit.
Het kort daarvoor gevormde Bosnisch-Servische leger onder leiding van generaal
Ratko Mladi?
, dat werd gesteund door het
Joegoslavisch Volksleger
, omsingelde in het voorjaar van 1992 de Bosnische hoofdstad
Sarajevo
. De politieke leider van de Bosnische Serviers,
Radovan Karad?i?
, kwam op 12 mei 1992 met het plan om Bosnische volkeren fysiek te scheiden. Al in 1992 werden tientallen Bosnische steden en dorpen aangevallen en vervolgens geplunderd en de niet-Servische bevolking uitgemoord, opgesloten in gevangenkampen of verdreven. De meeste massamoorden vonden plaats in
Fo?a
,
Bijelina
,
Brcko
,
Vi?egrad
,
Doboj
,
Zvornik
,
Prijedor
,
Vlasenica
,
Bratunac
en
Srebrenica
, in de laatste zijn in 1995 ruim achtduizend mensen vermoord.
Radovan Karad?i?
is in 2008 opgepakt nadat hij zich had verscholen met een schuilnaam in Belgrado. In maart 2016 is hij door het Joegoslavie tribunaal (Internationale Gerechtshof) in Den Haag veroordeeld tot een gevangenisstraf van 40 jaar.
Na het internationaal ingrijpen in 1995 eindigde de Bosnische Oorlog met het
verdrag van Dayton
. Sindsdien is het land verdeeld in twee entiteiten, de
Federatie van Bosnie en Herzegovina
(Federacija Bosna i Hercegovina) en de
Servische Republiek
(Republika Srpska). In deze laatste is
Banja Luka
de belangrijkste stad, grondwettelijk is Sarajevo de hoofdstad. Naast de voornoemde twee deelrepublieken is er het
Federaal District Br?ko
.
Het land verdween uit het nieuws tot
Radovan Karad?i?
in juli 2008 werd opgepakt. De Britse
diplomaat
en politicus
Paddy Ashdown
, voormalig Hoge Vertegenwoordiger van de internationale gemeenschap in Bosnie en Herzegovina, gaf ten tijde van deze gebeurtenis in
The Observer
aan dat Bosnie en Herzegovina op het punt stonden om in te storten.
[4]
Ashdown meldde dat de Bosnische Serviers bezig zijn met het opbouwen van een eigen staatsstructuur. De
premier
Milorad Dodik
stuurde eerder een afvaardiging naar
Montenegro
om te onderzoeken hoe dat land zich in 2006 afscheidde. De Bosnische Serviers streven naar een onafhankelijke Republika Srpska. Volgens Ashdown heeft de
Europese Unie
zich eind jaren 90 te snel teruggetrokken uit Bosnie.
Bosnie is gelegen in de westelijke Balkan, grenzend aan
Kroatie
in het noorden en westen,
Servie
in het noordoosten en
Montenegro
in het zuidoosten. Het land is voornamelijk bergachtig en bevindt zich deels in de centrale
Dinarische Alpen
. De noordoostelijke streken zijn onderdeel van de
Pannonische Vlakte
, terwijl het zuiden aan de
Adriatische Zee
grenst. Het land heeft ongeveer 20 kilometer kustlijn, rond de stad
Neum
. Hoewel de stad is omringd door Kroatische schiereilanden heeft volgens de Verenigde Naties Bosnie recht op een wettelijke doorgang naar de buitenste zee.
Het land dankt zijn naam aan de twee regio's Bosnie en Herzegovina.
Bosnie
omvat de noordelijke gebieden, ongeveer vier vijfde van het gehele land, terwijl
Herzegovina
het zuidelijke deel van het land vormt. De belangrijkste steden zijn de hoofdstad
Sarajevo
,
Banja Luka
in het noordwesten,
Bijeljina
en
Tuzla
in het noordoosten,
Zenica
en
Doboj
in het centrale deel van
Bosnie
en
Mostar
, de hoofdstad van
Herzegovina
. Het zuidelijke deel van Bosnie heeft een
mediterraan klimaat
en wordt grotendeels gebruikt voor landbouw. Midden-Bosnie is het meest bergachtige deel van Bosnie met als hoogtepunten de bergen Vlasic, ?vrsnica en Prenj. Oost-Bosnie heeft ook bergen, zoals Trebevic, Jahorina, Igman, Bjela?nica en Treskavica. Dit was de plek waar de
Olympische Winterspelen van 1984
werden gehouden. Oost-Bosnie is bosrijk langs de rivier
Drina
, evenals bijna 50% van heel Bosnie en Herzegovina. Noord-Bosnie bevat zeer vruchtbare landbouwgrond langs de rivier
Sava
.
De staatsburgers van Bosnie en Herzegovina worden burgers van Bosnie en Herzegovina genoemd. De grootste etnische groepen in het land zijn de overwegend islamitische
Bosniakken
, de Servisch-orthodoxe
Serviers
en de rooms-katholieke
Kroaten
. Daarnaast zijn er kleine groepen
Roma
,
Albanezen
,
Montenegrijnen
,
Oekrainers
,
Duitsers
en
Joden
.
De oorlog heeft de bevolking grotendeels gescheiden in twee administratieve entiteiten: een bestuurd door Bosnische-Serven en een door Bosniakken en Bosnische-Kroaten. Tijdens de burgeroorlog is een enorme stroom van vluchtelingen, circa 1 miljoen, naar het buitenland vertrokken.
Na de burgeroorlog (1995) hebben de verschillende etnische groeperingen zich grotendeels teruggetrokken in de 2 gebieden en geconcentreerd. Tijdens de burgeroorlog hebben met name Bosnische-Serven zich schuldig gemaakt aan etnische zuiveringen, onder andere in Srebrenica en Prijedor.
Na de oorlog werden vluchtelingen in staat gesteld terug te keren naar hun oorspronkelijke woonplaatsen, maar de onveilige situatie weerhield de meesten daarvan. In grote delen van het land staan daarom de huizen onbewoond en vele dorpen zijn leeg.
De hoofdstad van Bosnie en Herzegovina is
Sarajevo
. Andere grotere steden zijn
Banja Luka
,
Biha?
,
Mostar
,
Tuzla
en
Zenica
.
De muziektraditie in Bosnie is heel divers. Verschillende bevolkingsgroepen hebben allemaal hun eigen voorkeur. Een van de invloedrijkste muzieksoorten is
sevdah
. Deze muzieksoort kent haar oorsprong eind 19e eeuw en is vergelijkbaar met een balade. De teksten vertellen vaak verhalen over bekende personen en gebeurtenissen, zoals over de Ottomaanse periode. De hierbij gebruikte instrumenten die de zang begeleiden van deze balladen zijn vaak de
accordeon
en de
gitaar
; de accordeon is de 20e-eeuwse vervanger van de onder Ottomaanse overheersing gebruikelijkere
saz
.
Naast de muziek speelt dans een belangrijke rol in de cultuur van Bosnie en Herzegovina. Er zijn vele verschillende soorten dans. Een van de voornaamste is de zogeheten kolo. Dit is een traditionele dans waarbij mannen en vrouwen gezamenlijk dansen, de oorsprong is naar meerdere perioden in de geschiedenis te herleiden.
Populaire gerechten in Bosnie en Herzegovina zijn onder andere
- burek
(met gekruid vlees gevuld filodeeg, ook wel
jufka
genoemd)
- ?evap?i?i
of
?evapi
(gehaktstaafjes van de grill)
- Bosanski lonac
(stoofpot met vlees en groente).
De Bosnische keuken kent daarnaast erg veel gevulde groenten:
- punjene paprike
(paprika gevuld met gehakt of aardappel)
- sarma
(zurekoolbladen, gevuld met een mengsel van runder/kalfsgehakt, rijst, ui, paprikapoeder, peper en zout)
- tikvice
(courgette).
Veel Bosnische gerechten zijn ook elders in de
Balkan
te vinden. Zo is het in
Bosnie
onder de naam
zeljanica
bekende gerecht (filodeeg met spinazie en witte roomkaas) in Griekenland bekend onder de naam
spanakopita
(Grieks: Σπανακοπιτα).
Het roken van vlees valt onder een delicatesse, het zogenaamde
suho meso
of
pe?enica
(droog/rookvlees). De Bosniers zijn tevens dol op zoet, zoals over de gehele
Balkan
is ook in
Bosnie
de welbekende
baklava
(filodeeg bedekt met mix van walnoten, suiker, boter) te vinden. In tegenstelling tot Griekenland en Turkije wordt de
baklava
in Bosnie met walnoten bereid.
Bosnie en Herzegovina hebben drie officiele talen:
Bosnisch
,
Servisch
en het
Kroatisch
, alle drie
standaardvarianten
van het
Servo-Kroatisch
.
Het
Bosnisch
wordt gezien als een Zuidslavische taal met Turkse leenwoorden en wordt in het huidige Bosnie en Herzegovina samen met de andere twee talen als de nationale standaardtaal gezien. Bosnische Kroaten spreken
Kroatisch
en beschouwen dit als hun moedertaal. Bosnische Serviers zien het Servisch als hun officiele taal. De
Bosniakken
geven de voorkeur aan
Bosnisch
.
De economie van Bosnie en Herzegovina heeft het zwaar te verduren gehad tijdens de oorlog. Met name de industrie, waar het land (en het vroegere Joegoslavie) van afhankelijk was en is, is flink beschadigd geweest. Het land telt vele industrieen, waarvan vele te maken hebben met het delven van de ruim aanwezige delfstoffen (kolen, zink). Ook is er veel petrochemische industrie in het land. Daarnaast is er sprake van intensieve akkerbouw en veeteelt. Vanwege de ligging vindt de meeste handel plaats met de buurlanden Kroatie, Servie en Montenegro.
In de afgelopen jaren liet de economie van Bosnie en Herzegovina gunstige groeicijfers zien. De groei werd vooral gedreven door een stevige toename van de particuliere consumptie. De stijging van de consumptieve bestedingen die relatief op een laag niveau liggen, werd gedreven door een toename van de
reele lonen
en een flinke groei van het consumentenkrediet. Ook overheidsprojecten op het gebied van de infrastructuur en de export stimuleerden de economische groei. Na een economische krimp in 2009 verwacht de EIU voor 2010 en 2011 economisch herstel. Bedreigingen voor de economische groei zijn de politieke instabiliteit en een vertraging bij het doorvoeren van institutionele en structurele hervormingen.
De lokale munteenheid is de
Bosnische inwisselbare mark
(
konvertibilna marka
). De ISO-code is de BAM, maar lokaal wordt deze afgekort tot KM. In overwegend Kroatische gebieden wordt de Kroatische
kuna
ook geaccepteerd. De euro wordt wijdverbreid geaccepteerd. De koers van de mark is ongeveer 51 eurocent, terwijl een euro ongeveer KM 1,96 is. De koers ligt vast.
Het
verdrag van Dayton
deelt Bosnie en Herzegovina administratief op in twee entiteiten, namelijk de
Federatie van Bosnie en Herzegovina
(51%) en de
Servische Republiek
(49%). Daarnaast is er nog een federaal district, genaamd
Br?ko
, dat tot beide entiteiten behoort. De Federatie van Bosnie en Herzegovina en de Servische Republiek zijn weer onderverdeeld in respectievelijk 10 kantons en 7 regio's. De kantons en regio's zijn op hun beurt weer onderverdeeld in gemeentes.
Het
presidentschap van Bosnie en Herzegovina
wordt gezamenlijk bekleed door meerdere leden. Tussen 1 maart 1992 en 5 oktober 1996 (gedurende de
Bosnische Burgeroorlog
) bestond het presidentschap uit een groep van zeven leden: de
Bosniakken
,
Kroaten
en
Serviers
werden ieder vertegenwoordigd door twee leden en het zevende lid vertegenwoordigde de
Joegoslaven
. Sinds 5 oktober 1996 wordt het presidentschap, conform Artikel V van de Bosnische grondwet, gevormd door drie leden: een Bosniak en een Kroaat (verkozen uit
de Federatie
) en een Servier (verkozen uit de
Servische Republiek
). Gezamenlijk dienen zij een termijn van vier jaar. Het voorzitterschap van het presidentschap rouleert elke acht maanden tussen de drie leden. Zie
Lijst van staatshoofden van Bosnie en Herzegovina
voor een overzicht.
Sinds 16 november 2022 bestaat het drie-presidentschap van Bosnie en Herzegovina uit de volgende leden:
Enkele politieke partijen in Bosnie en Herzegovina zijn:
Integratie in de Europese Unie is een van de belangrijkste politieke doelstellingen van Bosnie en Herzegovina, de inleiding van het stabilisatie- en associatieproces (SAP) in 2007. Landen die deelnemen aan het SAP hebben de mogelijkheid om te worden aangeboden, zodra zij aan de noodzakelijke voorwaarden, aan de lidstaten van de EU. Bosnie en Herzegovina vormen dus een potentieel kandidaat voor toetreding tot de EU.
De uitvoering van de Dayton-akkoorden van 1995 door de beleidsmakers in Bosnie en Herzegovina, evenals de internationale gemeenschap, is van invloed op de regionale stabiliteit in de landen-opvolgers van het voormalige Joegoslavie. In Bosnie en Herzegovina zijn de betrekkingen met zijn buurlanden van Kroatie, Servie en Montenegro redelijk stabiel sinds de ondertekening van het Dayton-akkoord in 1995. Desondanks zijn de politieke doelstellingen van de etnische groeperingen in het land vaak tegenstrijdig.
Op 23 april 2010 ontving Bosnie en Herzegovina de Membership Action Plan van de NAVO, dat is de laatste stap voorafgaand aan een volledig lidmaatschap van de alliantie.
De Europese Unie heeft op 20 september 2016 de aanvraag van Bosnie en Herzegovina om lid te worden geaccepteerd. De Europese Commissie kreeg de opdracht om te inventariseren wat het Balkanland nog moet doen voor het zover is. Zeker is dat een lidmaatschap vele jaren zal duren.
Zo moet het land sociaaleconomische hervormingen doorvoeren en de rechtsstaat en het openbaar bestuur naar Europese standaarden modelleren. Ook moeten hoge politieke functies worden opengesteld voor minderheden.
Het etnisch verdeelde Bosnie en Herzegovina, dat zo’n 3,5 miljoen inwoners telt, diende de aanvraag om lid te worden in februari 2016 in. De Bosnische premier Denis Zvizdic sprak in een reactie op het EU-besluit van een "historisch moment".
Op de Europese top van 21 maart 2024 beslisten de Europese leiders principieel de toetredingsonderhandelingen te openen.
[5]
Er zijn diverse bezienswaardigheden en mogelijkheden voor natuurrecreatie en sportbeoefening. Zo zijn in het oosten van Bosnie mogelijkheden tot bergbeklimmen, in Centraal-Bosnie (rondom Sarajevo) kan geskied worden, het westen staat bekend om rafting-mogelijkheden, en verder zijn er veel wandelroutes.
Het wegennet in Bosnie en Herzegovina is goed en volop in ontwikkeling. De belangrijkste steden (Sarajevo, Mostar, Banja Luka, Tuzla etc.) zijn goed verbonden met magistrale wegen en een snelweg
A1
. Deze loopt vanaf de hoofdstad
Sarajevo
tot
Zenica
en is verder in ontwikkeling. Voor de snelweg is tol vereist.
Naast de magistrale wegen zijn er ook veel lokale wegen. De snelheid is daardoor vaak beperkt. De
Adriatische kust
is goed bereikbaar vanuit Sarajevo via de magistrale weg M17, deels via de snelweg A1, naar
Mostar
en
Metkovici
(grensovergang met
Kroatie
).
Bronnen, noten en/of referenties
|