Na t? stron? wskazuje przekierowanie z ??elazna Dama”. Zobacz te?: film o tym tytule .

Margaret Thatcher

Margaret Thatcher (1995)
Data i miejsce urodzenia	13 pa?dziernika 1925 Grantham
Data i miejsce ?mierci	8 kwietnia 2013 Londyn
Premier Wielkiej Brytanii
Okres	od 4 maja 1979 do 28 listopada 1990
Przynale?no?? polityczna	Partia Konserwatywna
Poprzednik	James Callaghan
Nast?pca	John Major
Lider Partii Konserwatywnej
Okres	od 11 lutego 1975 do 28 listopada 1990
Poprzednik	Edward Heath
Nast?pca	John Major
Lider opozycji
Okres	od 11 lutego 1975 do 4 maja 1979
Poprzednik	Edward Heath
Nast?pca	James Callaghan
Minister edukacji i nauki
Okres	od 20 czerwca 1970 do 4 marca 1974
Przynale?no?? polityczna	Partia Konserwatywna
Poprzednik	Edward Short
Nast?pca	Reginald Prentice
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Margaret Hilda Thatcher z domu Roberts, wła?c. Margaret Hilda Thatcher, Baronessa Thatcher (ur. 13 pa?dziernika 1925 w Grantham , zm. 8 kwietnia 2013 w Londynie ) ? brytyjska chemiczka , prawniczka i polityczka , premier Wielkiej Brytanii w latach 1979?1990. Stanowczo?? w stosunku do strajkuj?cych gornikow oraz do pa?stw bloku wschodniego spowodowała nadanie jej przydomku ??elaznej Damy” ( ang.   Iron Lady ). Liberaln? polityk? gospodarcz? jej gabinetu ochrzczono mianem ? taczeryzmu ”. Nale?ała do czołowych eurosceptykow , była zwolenniczk? ograniczonej integracji europejskiej.

Była najdłu?ej urz?duj?c? brytyjsk? premier w XX wieku, piastowała ten urz?d przez najdłu?szy nieprzerwany czas od kadencji Roberta Jenkinsona (1812?1827). Jest tak?e pierwsz? kobiet?, ktora w Wielkiej Brytanii została wybrana na szefow? partii rz?dz?cej. Wraz z Margaret Beckett (minister spraw zagranicznych), Theres? May (minister spraw wewn?trznych oraz premier) i Liz Truss (minister spraw zagranicznych oraz premier) jako jedyne pełniły funkcj? ministra z najwa?niejszej grupy resortow, tzw. Great Offices of State .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Nauka i dom rodzinny [ edytuj | edytuj kod ]

Margaret Thatcher urodziła si? w Grantham (hrabstwo Lincoln we wschodniej Anglii ). Jej ojcem był Alfred Roberts , ktory prowadził sklep wielobran?owy i aktywnie uczestniczył w lokalnej działalno?ci politycznej, pełnił m.in. funkcj? radnego , był pastorem ko?cioła metodystow . Jego sympatie polityczne kierowały si? ku miejscowym konserwatystom. W 1946 roku musiał ust?pi? z urz?du radnego po tym, jak Partia Pracy wygrała wybory do rady miejskiej Grantham. Matk? była Beatrice, z domu Stephenson. Margaret była wychowywana w oparciu o nauczanie ko?cioła metodystow i pozostała mu wierna przez reszt? ?ycia.

Była stypendystk? Kesteven and Grantham Girls’ School. W 1944 rozpocz?ła nauk? w Somerville College na Uniwersytecie Oksfordzkim na wydziale chemii. W 1946 została prezesem uczelnianego koła konserwatystow. Studia uko?czyła w 1947, pisz?c pod kierunkiem Dorothy Crowfoot Hodgkin prac? dyplomow? na temat krystalografii rentgenowskiej ^[1] . Po?niej rozpocz?ła prac? w firmie British Xylonite jako chemik do?wiadczalny, st?d przeszła do przedsi?biorstwa J. Lyons and Co., gdzie zajmowała si? m.in. opracowywaniem metod konserwacji ?ywno?ci.

Kariera polityczna w latach 1950?1970 [ edytuj | edytuj kod ]

W 1950 i 1951 roku brała udział w wyborach do parlamentu z okr?gu Dartford . Była wowczas najmłodsz? kandydatk? z Partii Konserwatywnej. Jej aktywno?? polityczna spowodowała, ?e zwrocił na ni? uwag? Denis Thatcher ? bogaty przedsi?biorca, ktorego po?lubiła 13 grudnia 1951 roku ^[2] . On nakłonił ?on? do ubiegania si? o miejsce w angielskiej palestrze , tzw. Bar Association. W 1952 roku rozpocz?ła nauk? na wydziale prawa (owczesna nazwa ? Inns of Court School of Law) w londy?skim City University ^[3] . W 1953 zdała egzaminy adwokackie i otrzymała uprawnienia do wykonywania zawodu. 15 sierpnia tego samego roku urodziła bli?niaki: Marka i Carol . Po powrocie do pracy specjalizowała si? głownie w sprawach podatkowych.

W 1954 roku zacz?ła si? ubiega? ponownie o miejsce na li?cie wyborczej w okr?gu Orpington . Wystartowała w nich, znowu bez powodzenia. Po?niej bezowocnie kandydowała kilkakrotnie. Dopiero w kwietniu 1958 została wybrana na kandydatk? z okr?gu Finchley ^[4] . Zdobyła łatwo fotel w Izbie Gmin w wyborach 1959. Jej pierwsze wyst?pienie w Parlamencie dotyczyło rad miejskich i gminnych, a dokładniej zmuszenia tych organow do odbywania jawnych posiedze?. W mowie tej wykazała si? du?ymi umiej?tno?ciami oratorskimi, a jej postulaty zostały zrealizowane ^[5] . W 1961 głosowała niezgodnie z zaleceniami macierzystej partii, opowiadaj?c si? za przywroceniem kary chłosty.

Szybko awansowała w partii. Otrzymała miejsce w przedniej ławie poselskiej ( front bench ) jako sekretarz parlamentarny do spraw prawa pracy i wynagrodze? (wrzesie? 1961). Stanowisko to utrzymywała do 1964 roku, gdy konserwaty?ci stracili władz?. Gdy ze stanowiska szefa partii ust?pił Alec Douglas-Home , Thatcher poparła na jego nast?pc? Edwarda Heatha , ktory pokonał Reginalda Maudlinga . W zamian otrzymała stanowisko rzecznika do spraw budownictwa mieszkaniowego. W 1966 znalazła si? w grupie osob w gabinecie cieni , zajmuj?cej si? sprawami nale??cymi do resortu skarbu.

Była jednym z nielicznych członkow parlamentu, ktorzy głosowali za dekryminalizacj? kontaktow homoseksualnych . Opowiadała si? tak?e za legalizacj? aborcji . Sprzeciwiała si? natomiast zniesieniu kary ?mierci oraz ułatwieniom w procedurze rozwodowej. Gło?na stała si? tak?e jej wypowied? z 1966 roku, kiedy wyst?piła z silnym atakiem na nowe rz?dowe propozycje podatkowe Partii Pracy, ktore nazwała nie tylko krokiem ku socjalizmowi , ale wr?cz ku komunizmowi . W gabinecie cieni zajmowała si? kolejno sprawami energetycznymi (1967), transportem i ostatecznie edukacj? (przed wyborami 1970/1971).

W rz?dzie premiera Heatha [ edytuj | edytuj kod ]

Kiedy konserwaty?ci wygrali wybory w 1970 roku, Thatcher została ministrem edukacji w rz?dzie Edwarda Heatha ^[6] . W pierwszych miesi?cach urz?dowania zmniejszyła bud?et resortu szkolnictwa, zdecydowała si? tak?e na niedofinansowywanie bezpłatnego mleka w szkołach, co wywołało fal? protestow. Doczekała si? wtedy przydomku ?Mrs Thatcher the milk snatcher” (Thatcher ? złodziejka mleka) ^[7] . Jednak otworzyła wi?cej szkoł ni? jakikolwiek wcze?niejszy minister.

Jej kadencja stała si? znana głownie ze wzgl?du na wywieranie nacisku na władze lokalne w celu przekształcenia szkoł gimnazjalnych (tzw. grammar schools ) w licea ogolnokształc?ce (tzw. comprehensive schools ). Thatcher obroniła tak?e The Open University (tzw. Wolny Uniwersytet) przed planowanymi ci?ciami bud?etowymi.

W opozycji [ edytuj | edytuj kod ]

Po przegranej konserwatystow w 1974 obj?ła tek? ministra ?rodowiska w gabinecie cieni. Pełni?c t? funkcj? popierała propozycj? zniesienia podatku od nieruchomo?ci opartego na stopach procentowych ( rating system ) płaconego od warto?ci nominalnej nieruchomo?ci za niektore usługi ?wiadczone przez władze samorz?dowe. Postulat ten spotkał si? z uznaniem wewn?trz partii.

Zgodziła si? tak?e z Keithem Josephem co do tego, ?e rz?d Heatha stracił kontrol? nad polityk? bud?etow?. To wła?nie Joseph zdecydował si? obj?? przywodztwo po Heathcie, ale po?niej wycofał swoj? kandydatur?. Wtedy Thatcher postanowiła ubiega? si? o fotel szefa partii. Niespodziewanie w lutym 1975 pokonała w pierwszym głosowaniu Heatha, a w drugim zwyci??yła. William Whitelaw obj?ł stanowisko jej zast?pcy.

19 stycznia 1976 wygłosiła w ratuszu w Kensington (dzielnica Londynu ) ci?t? mow? przeciwko Zwi?zkowi Radzieckiemu , najsłynniejsza jej cz??? brzmiała nast?puj?co:

?Rosjanie d??? do osi?gni?cia ?wiatowej dominacji i szybko zdobywaj? kolejne ?rodki do tego, aby sta? si? najpot??niejszym narodem, jakiego ?wiat nie widział. Ludzie z sowieckiego Politbiura nie musz? si? martwi? o takie rzeczy, jak brak społecznego zaufania. Oni stawiaj? na hasło ≪armaty zamiast masła≫, podczas gdy my stawiamy wszystko przed armatami.”

W odpowiedzi na to sowiecka gazeta rz?dowa ? Krasnaja Zwiezda ” nadała jej przydomek ??elazna Dama”, ktory został szybko rozpowszechniony przez audycj? Radia Moskwa. Ona sama była zadowolona z tego miana.

Na pocz?tku mianowała na wiele stanowisk w gabinecie cieni zwolennikow Heatha. Poprzez ten krok chciała mie? szerokie spektrum opinii, tak, aby wszystkie skrzydła partii były reprezentowane. Musiała działa? jednak ostro?nie, aby nie zrazi? członkow partii do swoich monetarystycznych przekona?. Sprzeciwiła si? tak?e forsowanej poprzednio przez konserwatystow polityce utworzenia autonomicznego rz?du Szkocji. W wywiadzie dla telewizji Granada w 1978 wyraziła obawy odno?nie do imigrantow, ktorzy według niej zalewali Angli?. Słowa te wywołały w tym czasie wiele kontrowersji. Niektorzy uznali tak?e t? wypowied? za ch?? przyci?gni?cia zwolennikow Brytyjskiego Frontu Narodowego do Partii Konserwatywnej.

W czasie wyborow 1979 spo?rod potencjalnych kandydatow wi?ksz? popularno?ci? od Thatcher cieszył si? James Callaghan , ktorego wyborcy preferowali jako premiera. Mimo to Partia Konserwatywna utrzymała prowadzenie i zdobyła wi?kszo?? głosow. Poprzedni rz?d Partii Pracy napotkał wiele problemow, w szczegolno?ci na tle sporow z pracownikami przedsi?biorstw pa?stwowych. Doszło tak?e do licznych strajkow, przy wysokim bezrobociu i spadku jako?ci ?wiadcze? pa?stwa (zwłaszcza w okresie zimy 1978/1979, ktor? nazwano zim? niezadowolenia). Słynnym hasłem konserwatystow w czasie kampanii stało si?: ?Labour doesn’t work” (gra słow: dwa mo?liwe tłumaczenia to ?Partia Pracy nie pracuje” oraz ?Partia pracy nie działa”).

Rz?d Callaghana upadł na wiosn? 1979 po pocz?tkowych sukcesach tzw. ruchu niepewno?ci, a konserwaty?ci uzyskali po wyborach przewag? w Izbie Gmin, ktora pozwalała na sformowanie rz?du. Margaret Thatcher została pierwsz? w brytyjskiej historii kobiet? na stanowisku premiera.

Na czele rz?du [ edytuj | edytuj kod ]

1979?1983 [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Pierwszy rz?d Margaret Thatcher i  Zima niezadowolenia .

Utworzyła rz?d 4 maja 1979. Dysponowała przy tym silnym poparciem własnej partii, ktore pozwalało jej na całkowit? zmian? polityki gospodarczej. ?rodkiem do poprawy sytuacji ekonomicznej kraju miało by? ograniczenie roli pa?stwa w gospodarce. Zapewniła, ?e b?dzie d??y? do osi?gni?cia wi?kszego wpływu na sytuacj? na ?wiecie i wzmocnienia znaczenia kraju na arenie mi?dzynarodowej. Mentalnie była pokrewn? dusz? nowego prezydenta USA ? Ronalda Reagana i Briana Mulroneya , premiera Kanady (od 1984). Wydawało si? wtedy, ?e konserwatyzm zapanował w całym anglosaskim ?wiecie na dłu?szy czas.

W maju 1980, na dzie? przed spotkaniem z taoiseachem (premierem) Irlandii Charlesem Haugheyem , powiedziała w Izbie Gmin , ?e ?przyszło?? ustroju konstytucyjnego Irlandii Połnocnej zale?y wył?cznie od jej mieszka?cow i jest to sprawa tylko tego rz?du, tego parlamentu i nikogo innego”.

W 1981 r. grupa wi??niow z IRA i Irlandzkiej Armii Wyzwolenia Narodowego przebywaj?ca w wi?zieniu w Maze ogłosiła strajk głodowy w celu uzyskania praw wi??niow politycznych, ktore zostały im cofni?te 5 lat wcze?niej. Bobby Sands ? jeden ze strajkuj?cych ? został wybrany do parlamentu z okr?gu Fermanagh i South Tyrone, ale kontynuował głodowk? i zmarł kilka tygodni po?niej ^[8] .

Na pocz?tku odmawiała spełnienia ??da? strajkuj?cych, twierdz?c, ?e ?przest?pstwo jest przest?pstwem, i nie jest to kwestia polityki”. Jednak po tym, jak dalszych dziewi?ciu m??czyzn zagłodziło si? na ?mier?, a strajk si? sko?czył i w obliczu wzrastaj?cej nienawi?ci po obu stronach granicy oraz przy rozszerzaj?cym si? niepokoju, zdecydowano si? na przywrocenie pewnych uprawnie? wi??niom z grup paramilitarnych, jak IRA , jednak nie otrzymali statusu wi??niow politycznych.

Kontynuowała tak?e polityk? tzw. ulsteryzacji, rozpocz?t? przez poprzedni laburzystowski rz?d i jego ministra do spraw Irlandii Połnocnej ? Roya Masona, uwa?aj?c, ?e unioni?ci z Irlandii Płn. powinni by? na czele walcz?cych z irlandzkimi republikanami. Oznaczało to zwi?kszenie obecno?ci wojska w rejonie oraz wzmocnienie roli takich jednostek policyjnych jak: Ulster Defence Regiment i Royal Ulster Constabulary.

W zakresie polityki ekonomicznej ogłosiła podwy?szenie stop procentowych, aby zmniejszy? poda? pieni?dza. Widoczne było tak?e, ?e zechce zwi?kszy? obci??enia w zakresie podatkow po?rednich, za? mniejszy na podatki od dochodow osobistych. Podatek VAT został gwałtownie podniesiony do 15%, co natychmiast odbiło si? na zwi?kszeniu inflacji . Wpłyn?ło to tak?e niekorzystnie na działalno?? przedsi?biorcow (w szczegolno?ci w przemy?le wytworczym) i przyczyniło si? do wzrostu bezrobocia do ponad 2 mln.

Polityczni komentatorzy twierdzili, ?e nowy rz?d nawi?zuje do poczyna? rz?du Heatha (tzw. u-turn ? zawracanie z obranej wcze?niej drogi ? niedotrzymywanie obietnic wyborczych), jednak ??elazna Dama” od?egnała si? od tego na konferencji Partii Konserwatywnej w 1980 r., mowi?c, ?e: ?dla czekaj?cych z zapartym tchem na ulubione przez media słowo u-turn chc? powiedzie? tylko jedn? rzecz: zmieniajcie kierunek je?li chcecie, ale dama (przyp. premier) nie jest od zawracania” (?To those waiting with bated breath for that favourite media catch-phrase-the U-turn- I have only one thing to say: you turn if you want to; the Lady’s not for turning”). Słowa te zostały potwierdzone w bud?ecie 1981 r., w ktorym podatki zostały podwy?szone w ?rodku recesji gospodarczej. Decyzja rz?du Thatcher została podj?ta pomimo wystosowanego przez 364 czołowych ekonomistow listu otwartego, w ktorym stwierdzali: ?przekonanie Rz?du o tym, ?e poprzez zmniejszenie popytu inflacja zostanie powstrzymana, nie ma ?adnego oparcia w teorii ekonomicznej”, dodaj?c, ?e ?obecna polityka pogł?bi kryzys, wyniszczy baz? przemysłow? naszej gospodarki i zagrozi jej społeczno-politycznej stabilno?ci” ^[9] . W styczniu 1982 r. inflacja spadła do jednocyfrowej, wtedy te? obni?ono stopy procentowe. Bezrobocie w dalszym ci?gu rosło, osi?gaj?c według oficjalnych danych rz?dowych 3,6 mln (ale kryteria kwalifikowania osoby jako bezrobotnej zostały wcze?niej zmienione i według niektorych bezrobocie osi?gn?ło wysoko?? 5 mln). Według Alana Budda  (inne j?zyki) , ktory w latach 1979?1981 pełnił funkcj? doradcy w brytyjskim Skarbie Pa?stwa, niewykluczone, ?e fala bezrobocia wywołana przez antyinflacyjn? polityk? rz?du Thatcher była prawdziwym celem podejmowanych działa?, a nie ich niechcianym skutkiem. Poprzez zwi?kszenie bezrobocia, Thatcher osłabiała bowiem polityczn? pozycj? brytyjskiej klasy robotniczej ^[10] .

Szukanie oszcz?dno?ci spowodowało ci?cia bud?etu brytyjskiego ministerstwa obrony. W Argentynie pozbawiona stabilnego poparcia społecznego junta wojskowa szukała mo?liwo?ci poprawy wizerunku w oczach narodu, ktory znosił pogarszaj?c? si? z roku na rok sytuacj? ekonomiczn?. 2 kwietnia 1982 r. wojska argenty?skie wyl?dowały na Falklandach . Była to pierwsza inwazja na brytyjskie terytorium od czasow II wojny ?wiatowej . Argentyna od 1830 r. pozostawała w sporze z Wielk? Brytani? o ten niewielki archipelag. Margaret Thatcher musiała podj?? jedn? z najtrudniejszych decyzji w czasie swojej kadencji. Reakcja ??elaznej Damy” była natychmiastowa ? w ci?gu kilku dni w rejon konfliktu została wysłana flota wojenna z zadaniem odbicia Falklandow. Dzi?ki sukcesowi tej operacji wzmogły si? w Anglii nastroje patriotyczne, a presti? premier, do tej pory bij?cej w sonda?ach rekordy niepopularno?ci, wzrosł niepomiernie.

Czynnik falklandzki przy rozpadzie opozycji był przyczyn? wygranej konserwatystow w wyborach w 1983 roku. Był to jeden z najwi?kszych sukcesow rz?du Thatcher, pomimo niepopularnych decyzji.

Pomimo rozbicia laburzystow zwyci?stwo nie było pewne, bowiem na drodze torysow stan?ła koalicja, ktor? tworzyły Partia Socjaldemokratyczna i Partia Liberalna . Jednak ta nowa siła nie była w stanie powstrzyma? Partii Konserwatywnej, ktora zdobyła 42,4% głosow (niedu?o gorszy wynik ni? w wyborach 1979 r.). Obowi?zuj?ca w Wielkiej Brytanii ordynacja wi?kszo?ciowa sprawiła, ?e torysi mimo niedu?ych ro?nic procentowych zdobyli znaczn? przewag? nad innymi partiami w parlamencie (była to ro?nica 144 miejsc).

1983?1987 [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Drugi rz?d Margaret Thatcher .

Margaret Thatcher była zdeterminowana, by ograniczy? wpływy zwi?zkow zawodowych . Jednak obrała inn? strategi? ni? rz?d Heatha ? zamiast jednej ustawy postanowiła to zrobi? stopniowo. Kilka zwi?zkow natychmiast ogłosiło strajk, ktorego celem było zniszczenie polityczne ??elaznej Damy”. Strajk gorniczy z 1984 r. ogłoszony przez Krajowy Zwi?zek Gorniczy (NUM, National Union of Mineworkers), ktorego przewodnicz?cym był Arthur Scargill , był najgro?niejszy. Jednak Thatcher przygotowała si? do jego stłumienia, gromadz?c zapasy w?gla, dzi?ki czemu nie było przerw w dostawach pr?du (w przeciwie?stwie do 1972 r.). Prowadzono przy tym przemy?lan? kampani? medialn?, policja wstrzymywała si? z akcjami, ktore mogłyby doprowadzi? do pogwałcenia praw obywatelskich. Rownocze?nie w prasie i telewizji ukazywano zdj?cia grup uzbrojonych gornikow, ktorzy przemoc? zmuszali swoich kolegow do powstrzymywania si? od pracy. Spowodowało to, ?e opinia publiczna odwrociła si? od strajkuj?cych. Strajk gornikow trwał około roku, po czym strajkuj?cy ust?pili, nie uzyskuj?c nic w zamian. Torysowski rz?d zadecydował tak?e o zamkni?ciu wi?kszo?ci kopal?, z wyj?tkiem pi?tnastu, ktore zostały sprywatyzowane w 1984 r.

W czerwcu 1984 r. Thatcher zaprosiła prezydenta RPA ? P. W. Both? i ministra spraw zagranicznych tego kraju ? Pika Both? w celu przedyskutowania kwestii zwi?zanych z apartheidem i zwi?zanych z nim sankcji gospodarczych nało?onych na ten kraj. Było to dotkliwe dla Wielkiej Brytanii, ktora zainwestowała tam du?e ?rodki. Wizyta ta miała miejsce po upływie 3 miesi?cy od incydentu, w ktorym południowoafryka?scy przemytnicy broni zostali aresztowani w Coventry i oskar?eni o złamanie embarga ONZ -u na dostawy broni do RPA.

Rankiem 12 pa?dziernika 1984, na dzie? przed swoimi 59. urodzinami, ledwo uszła z ?yciem z zamachu bombowego na hotel w Brighton, do ktorego przyznała si? Tymczasowa Irlandzka Armia Republika?ska. Zamach miał miejsce podczas konferencji konserwatystow. Pi?? osob zgin?ło (w tym Roberta Wakeham, ?ona Johna Wakehama , szefa klubu politycznego torysow w parlamencie, oraz poseł Izby Gmin ? Anthony Berry), a wa?ny członek rz?du ? Norman Tebbit ? został ranny (wraz z ?on? Margaret, ktora została sparali?owana). Thatcher zgin?łaby, gdyby w momencie wybuchu nie korzystała wła?nie z toalety. Nalegała, ?eby jej wyst?pienie planowane na nast?pny dzie? odbyło si?, miało to by? wyzwanie rzucone terrorystom. Gest ten zyskał jej poparcie wszystkich partii politycznych.

15 listopada 1985 podpisała angielsko-irlandzkie porozumienie (nazywane porozumieniem z Hillborough), w ktorym po raz pierwszy Republice Irlandii dawano pewn? mo?liwo?? udziału w decydowaniu o sprawach Ulsteru . Umowa ta spotkała si? z pot?pieniem irlandzkich unionistow. Ulsterska Partia Unionistyczna oraz Demokratyczna Partia Unionistyczna zawarły 23 stycznia 1986 r. pakt wyborczy, w ramach ktorego zorganizowały dora?ne referendum i zrezygnowały ze swoich miejsc w parlamencie, jednocze?nie wspołzawodnicz?c w nowo rozpisanych wyborach uzupełniaj?cych ? straciły w nich tylko jedno miejsce na rzecz SDLP ? laburzystow poł?czonych z Parti? Socjaldemokratyczn?. Jednak w przeciwie?stwie do roku 1974, unioni?ci nie zdołali storpedowa? porozumienia poprzez strajk generalny. Był to skutek zmiany układu sił w stosunkach mi?dzy zwi?zkami zawodowymi a rz?dem.

W polityce gospodarczej kładła nacisk na działanie sił wolnorynkowych oraz na przedsi?biorczo??. Od czasu obj?cia funkcji premiera eksperymentowała ze sprzeda?? małych przedsi?biorstw pa?stwowych ich własnym pracownikom. Akcja ta spotkała si? z pozytywnym odzewem. Po wyborach 1983 r. rz?d zach?cony tymi sukcesami wyprzedał wi?kszo?? udziałow w publicznych firmach, ktore w wi?kszo?ci znacjonalizowano w okresie lat 40. Du?a cz??? społecze?stwa wł?czyła si? w t? akcj? i nabyła udziały wielu przedsi?biorstw; niektorzy sprzedali je, zarabiaj?c na ro?nicy kursowej, wielu jednak pozostało ich wspołwła?cicielami. Polityka prywatyzacji była krytykowana przez lewic? i stała si? synonimem taczeryzmu . Wbrew niepochlebnym opiniom sprawiła ona, ?e bud?et pa?stwa stan?ł na nogi, a firmy w r?kach prywatnych stały si? rentowne.

Wspierała Ronalda Reagana w jego polityce odstraszania ZSRR (polityka ta była realizowana głownie poprzez du?e nakłady na zbrojenia). Była to zasadnicza ro?nica wobec poprzedniej strategii Zachodu, polegaj?cej na powstrzymywaniu (czyli nie dopuszczeniu do rozprzestrzeniania si? komunizmu). Armia USA dostała pozwolenie rz?du brytyjskiego na umieszczenie na wyspach wyrzutni rakiet atomowych (reakcj? na to były protesty na rzecz likwidacji arsenałow nuklearnych). ??elazna Dama” była pierwszym przywodc? pa?stwa zachodniego, ktory ciepło odniosł si? do zabiegow reformatorskich Michaiła Gorbaczowa . Po spotkaniu w 1984 r. okre?liła go jako człowieka, z ktorym mo?na ubi? dobry interes (było to na 3 miesi?ce przed jego doj?ciem do władzy). Ocieplenie stosunkow pomi?dzy Wschodem a Zachodem od tej pory nabrało tempa. ZSRR pod wodz? Gorbaczowa modyfikował swoj? polityk? zagraniczn?, a w roku 1991 doszło do jego rozpadu. Thatcher przetrwała na urz?dzie zimn? wojn?, ktora zako?czyła si? w 1989 r. S? głosy, ktore uznaj? jej du?y wkład w zwyci?stwo orientacji demokratycznej nad autorytaryzmem, zarowno poprzez polityk? odstraszania, jak i powstrzymywania.

Sympatyzowała rownie? z chilijskim dyktatorem generałem Augusto Pinochetem , ktory ? podobnie jak ona ? wdra?ał reformy gospodarcze inspirowane pogl?dami tzw. szkoły chicagowskiej . Podczas wojny falklandzkiej rz?d Chile , jako jedyny w Ameryce Łaci?skiej, aktywnie poparł Wielk? Brytani?. Pinochet pozwalał na awaryjne l?dowania brytyjskich samolotow i helikopterow oraz organizował akcj? ratowania zestrzelonych pilotow, ktorzy dzi?ki temu unikn?li argenty?skiej niewoli. Thatcher wspierała Pinocheta nawet wowczas, gdy został on aresztowany w Londynie 10 pa?dziernika 1998 roku w zwi?zku z zarzutami zabojstwa, zagini?cia i stosowania tortur wobec 91 obywateli hiszpa?skich, argenty?skich i chilijskich.

W 1985 r. Uniwersytet Oksfordzki odmowił jej przyznania tytułu doktora honoris causa w prote?cie wobec obci?cia ?rodkow na edukacj?. Było to tym bardziej znacz?ce, ?e do tej pory uczelnia przyznawała to wyro?nienie ka?demu premierowi, ktory si? kształcił w jej murach.

W 1986 r., w przeciwie?stwie do innych członkow NATO , wsparła operacj? ?Kanion El Dorado” bombardowania Libii przez lotnictwo ameryka?skie, w ktorej wykorzystano bazy brytyjskie. Jej upodobanie do zacie?niania wspołpracy wojskowej z USA przejawiło si? tak?e w tzw. aferze Westland, gdzie wa?ny dostawca uzbrojenia ? firma Westland Helicopters (producent helikopterow) był powstrzymywany przez Thatcher i jej kilku wspołpracownikow od poł?czenia si? z włosk? Agust? , faworyzowano natomiast ameryka?sk? firm? Sikorsky Aircraft . Minister obrony Michael Heseltine, ktory optował za Agust?, zrezygnował w prote?cie przeciwko stylowi prowadzenia rady ministrow i naciskom wywieranym na niego przez Thatcher (stał si? po?niej jej powa?nym krytykiem i konkurentem w walce o władz? w partii).

W 1986 r. jej rz?d w kontrowersyjnych okoliczno?ciach zlikwidował Rad? Wielkiego Londynu , wowczas zarz?dzan? przez radykalnego Kena Livingstone’a oraz rady wszystkich sze?ciu hrabstw metropolitalnych . Posuni?cie to uzasadniano wzgl?dami efektywno?ci. Przeciwnicy twierdzili za?, ?e była to akcja czysto polityczna, bo wi?kszo?? radnych pochodziła z Partii Pracy, a jednostki samorz?du miejskiego stały si? centrum opozycji przeciwko rz?dowi. Ponadto radni ??dali przeznaczenia wy?szych funduszy na rozwoj miasta, co nie zgadzało si? z polityk? oszcz?dno?ci bud?etowych realizowanych przez torysow.

W czasie drugiej kadencji odnotowała na swym koncie dwa powa?ne sukcesy w polityce zagranicznej. W 1984 r. odwiedziła Chiny , 19 grudnia doszło tam do podpisania mi?dzypa?stwowej umowy chi?sko-brytyjskiej. W akcie tym Chiny zgodziły si? przyzna? Hongkongowi po wyga?ni?ciu brytyjskiej dzier?awy w 1997 roku status Specjalnego Regionu Administracyjnego, zgodnie z zasad? ? Jeden kraj, dwa systemy ”. Chiny zobowi?zały si? nie zmienia? ustroju społeczno-gospodarczego Hongkongu a? do 2047 r.

W czasie spotkania Rady Europejskiej w listopadzie 1979 w Dublinie Thatcher stwierdziła, ?e Wielka Brytania otrzymuje ze Wspolnoty o wiele mniej ?rodkow, ni? wpłaca. Zło?yła wowczas sławne o?wiadczenie: ?my nie prosimy Wspolnoty czy kogo? innego o pieni?dze, my po prostu chcemy nasze pieni?dze z powrotem”. Jej twarde stanowisko sprawiło, ?e na szczycie w Fontainebleau w czerwcu 1984 r. zgodzono si? na rabat w składce brytyjskiej , ktory wyniosł 66% pomi?dzy tym, co Brytyjczycy wnosili a tym, co otrzymywali.

1987?1990 [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Trzeci rz?d Margaret Thatcher .

Poprzez wygran? w wyborach 1987 r. na fali boomu gospodarczego pomimo ostrej opozycji laburzystowskiej atakuj?cej konserwatystow za udost?pnienie Amerykanom mo?liwo?ci instalacji rakiet nuklearnych, ze 102-osobow? przewag? w parlamencie Margaret Thatcher została najdłu?ej nieprzerwanie sprawuj?cym urz?d premierem od czasu Roberta Banksa ? lorda Liverpool i pierwsz? osob?, ktora trzykrotnie z rz?du wygrała wybory od czasow Henry’ego Temple’a ? lorda Palmerston (1865). Wi?kszo?? gazet brytyjskich była jej przychylna, z wyj?tkiem Daily Mirror i The Guardian . Thatcher doceniła to, organizuj?c dla mediow krotkie konferencje prasowe prowadzone przez jej sekretarza prasowego ? Bernarda Ingrama. W gazetach brukowych i tabloidach była znana jako ?Maggie” ? to zdrobniałe okre?lenie stało si? wkrotce znanym sloganem protestacyjnym ? ?Maggie precz!” (?Maggie out”) wykrzykiwanym przez jej przeciwnikow. ??elazna Dama” była szczegolnie niepopularna w?rod ?rodowisk lewicowych, dowodem tego były teksty takich piosenek jak: ?Stand Down Margaret” (?Margaret ust?p”, The Beat ), ?Tramp The Dirt Down” ( Elvis Costello ), ?Margaret On The Guillotine” (?Margaret na gilotyn?”, Morrissey ) czy ?Mother Knows Best” (?Matka wie najlepiej”, Richard Thompson ).

Była zwolennikiem dekryminalizacji kontaktow homoseksualnych , ale w 1986 r. na konferencji konserwatystow powiedziała: ?dzieci, ktorym powinno si? wpaja? tradycyjne warto?ci s? zamiast tego nauczane, ?e posiadaj? niezbywalne prawo do bycia gejem”. W tym okresie mniej znani konserwatywni posłowie oraz parowie rozpocz?li kampani? pod hasłem ?zaprzestania promowania homoseksualizmu”. W grudniu 1987 r. została przyj?ta specjalna poprawka do Ustawy o samorz?dzie (Local Government Act), ktora nakazywała władzom samorz?dowym aby: ?ani po?rednio ani bezpo?rednio nie promowały homoseksualizmu, ani te? nie publikowały materiałow, ktore s? nakierowane na powy?szy cel” (zakaz ten dotyczył rownie? szkoł finansowanych z bud?etow lokalnych). Poprawka ta została usuni?ta w 2000 roku.

W czasie trzeciej kadencji reformowano tak?e system pa?stwowej opieki społecznej i pomocy bezrobotnym. Stworzono program aktywizacji i szkolenia osob pozostaj?cych bez pracy, na ktory składała si? tak?e praca w pełnym wymiarze za zasiłek z dodatkiem 10-funtowym. System ten był oparty na modelu ameryka?skim tzw. workfare ? nakierowanym na pobudzenie aktywno?ci i przedsi?biorczo?ci według hasła ?aby co? otrzyma?, trzeba co? da? (zrobi?)”, w przeciwie?stwie do modelu kontynentalnego, w ktorym istniej? głownie proste transfery socjalne maj?ce na celu jedynie dora?ne ul?enie w trudnym poło?eniu materialnym, ale nie pomagaj?ce w zmianie istniej?cego stanu rzeczy.

W po?nych latach 80. Thatcher ? była chemik ? zacz?ła wykazywa? zainteresowanie problemami ochrony ?rodowiska, ktore poprzednio nie le?ały w głownym kr?gu działania rz?du. W przemowieniu z 1988 r. ^[11] przyznała, ?e globalne ocieplenie , dziura ozonowa i kwa?ne deszcze s? powa?nym problemem. W 1990 r. otworzyła Hadley Centre , ktore miało si? zajmowa? badaniem zmian klimatycznych i ich przewidywaniem. W swojej ksi??ce Statecraft ( Sztuka rz?dzenia , 2002) wyznała, ?e ?ałowała swojego poparcia dla koncepcji przyczynienia si? człowieka do procesu globalnego ocieplenia, poniewa? miało to negatywny efekt na proces produkcji dobr ? ?cokolwiek społeczno?? mi?dzynarodowa uzgodni w kwestii problemow ochrony ?rodowiska, musi mie? na wzgl?dzie, ?e nasze gospodarki potrzebuj? mo?liwo?ci wzrostu i rozwoju, poniewa? bez tego brakowa? b?dzie ?rodkow, ktore s? potrzebne na zapobieganie degradacji ?rodowiska naturalnego” ^[12] .

W Brugii w 1988 r. nakre?liła sprzeciw wobec propozycji sfederalizowania i centralizacji wspolnot europejskich. W dalszym ci?gu jednak popierała członkostwo Wielkiej Brytanii w jej strukturach, przy czym widziała jej rol? tylko przy zapewnianiu swobodnego przepływu towarow (wolnego handlu) i zapewnieniu konkurencyjno?ci gospodarek krajow europejskich. Obawiała si?, ?e zmiany, ktore zostały wprowadzone w Anglii, mog? zosta? zniweczone przez nowe regulacje unijne, twierdziła m.in., ?e ?nie po to ograniczali?my rol? pa?stwa w gospodarce brytyjskiej, ?eby teraz widzie? powrot poprzedniego stanu na poziomie wspolnotowym, z europejskim superpa?stwem i dominacj? Brukseli”. Szczegolnie ostro zwalczała pomysł Wspolnej Strefy Monetarnej i zniesienia walut narodowych. Jednak w łonie Partii Konserwatywnej doszło w tych kwestiach do gł?bokiego podziału i wielu członkow tej partii nie podzielało opinii swej szefowej.

21 grudnia 1988 r. samolot linii lotniczych Pan Am rozbił si? w katastrofie lotniczej w pobli?u miasta Lockerbie . Straciła w niej ?ycie najwi?ksza liczba obywateli brytyjskich od czasu zako?czenia II wojny ?wiatowej. Wczesne doniesienia mowiły, ?e zamach był odwetem za zestrzelenie ira?skiego Airbusa w lipcu 1988 r. przez ameryka?ski niszczyciel Vincennes. Po?niejsze ?ledztwo prowadziło jednak w stron? Libii . W po?niejszych wspomnieniach Thatcher nie mo?na jednak natrafi? na ?adne wzmianki o tej katastrofie, ani o procesie dwoch Libijczykow.

W 1989 r. jej popularno?? spadła. Było to zwi?zane ze zwi?kszeniem poziomu stop procentowych (krok ten motywowano ch?ci? schłodzenia zbyt szybkiego, zdaniem niektorych, wzrostu gospodarczego), co wywarło niekorzystny wpływ na gospodark?. Ona sama winiła za to swojego kanclerza Nigela Lawsona , ktory wdra?ał polityk? maj?c? przygotowa? Wielk? Brytani? do wej?cia do Wspolnej Europejskiej Strefy Monetarnej. Thatcher twierdziła, ?e nie informował jej o tym i ?e robił to bez jej zgody. Na szczycie w Madrycie Lawson oraz minister spraw zagranicznych Geoffrey Howe zmusili j? do zaakceptowania warunkow, na jakich Wielka Brytania miałaby przyst?pi? do Mechanizmu Kursow Walutowych ( Exchange Rate Mechanism ? ERM), ktory miał by? przygotowaniem do pełnej unii monetarnej. W pa?dzierniku 1989 r. Lawson zrezygnował ze stanowiska.

Tak?e w pa?dzierniku musiała ona stoczy? walk? o przywodztwo w partii. Jej przeciwnikiem był mało znany i zasiadaj?cy w tylnych ławach poselskich Anthony Meyer. Dla niektorych wpływowych działaczy ta cecha Meyera miała by? jego zalet? i miał si? on sta? czarnym koniem w wy?cigu do fotela szefa partii. Thatcher z łatwo?ci? pokonała Meyera, ale w urnie do głosowania znalazło si? a? 60 kart wstrzymuj?cych si? od głosu b?d? popieraj?cych Meyera ? był to zaskakuj?co słaby wynik jak na urz?duj?cego premiera.

W 1989 r. zniesiono mo?liwo?? ustalania przez samorz?dy lokalne stawek podatkowych od nieruchomo?ci w Szkocji , a w 1990 r. w Anglii i w Walii . Stawki zostały zamienione na podatek gminny ( community charge , znany szerzej jako poll tax ? odpowiadaj?cy znanemu w dawnej Polsce podatkowi pogłownemu ), ktory był stał? sum? przypadaj?c? na ka?dego rezydenta z pewnymi ulgami dla mało zarabiaj?cych. Decyzja ta okazała si? by? najbardziej niepopularn? podczas pełnienia przez Margaret Thatcher urz?du premiera. Dodatkowe problemy powstały, kiedy niektore samorz?dy odpowiedzialne za pobor podatku niewła?ciwie go naliczały. Spowodowało to protesty, m.in. 31 marca 1990 r. w Londynie miała miejsce demonstracja licz?ca 70?200 tys. uczestnikow, ktora przekształciła si? w gwałtowne zamieszki (113 osob zostało rannych, 340 aresztowano). Miliony ludzi odmawiały płacenia podatku. Przeciwnicy pogłownego opasywali si? razem, aby stawi? opor komornikom , przeszkadzali tak?e w posiedzeniach s?dowych rozpatruj?cych sprawy dłu?nikow podatkowych. ??elazna Dama” jednak uparcie trwała przy swoim.

Jednym z jej ostatnich posuni?? było wywieranie presji na George’a H.W. Busha w celu nakłonienia go do wysłania wojsk do Kuwejtu i wyparcie stamt?d armii irackiej. Bush był pełen obaw o plan inwazji. Premier Thatcher wypowiedziała wtedy słynne zdanie: ?to nie czas dla trz?s?cych si?!” (?no time to go wobbly!”).

W pi?tek przed konferencj? Partii Konserwatywnej w pa?dzierniku 1990 r. Thatcher poleciła nowemu ministrowi finansow Johnowi Majorowi , aby ten obni?ył stopy procentowe o jeden punkt procentowy. Major przekonał j? jednak, ?e jedynym sposobem na utrzymanie stabilno?ci walutowej jest doł?czenie do europejskiego systemu ERM , pomimo ?e Wlk. Brytania nie spełniała wymogow madryckich.

Utrata władzy [ edytuj | edytuj kod ]

W 1990 r. sprzeciw wobec polityki rz?du ogniskował si? głownie w kwestiach gospodarczych, a w szczegolno?ci dotyczył nowego podatku gminnego i wysokich podstawowych stop procentowych si?gaj?cych 15%. Kwestie te dotykały tradycyjnych grup wyborcow konserwatystow ? takich jak przedsi?biorcy, sektor wielkiego przemysłu i duzi posiadacze nieruchomo?ci. W samej partii coraz wyra?niej objawiał si? podział odno?nie do integracji w ramach Unii Europejskiej , w obliczu zbli?aj?cych si? wyborow.

Dalsze problemy pojawiły si? wraz z rezygnacj? ze stanowiska w dniu 1 listopada 1990 r. Geoffreya Howe’a (wcze?niej ministra spraw zagranicznych) ? zast?pcy premiera i jednego z najwa?niejszych wspołpracownikow Thatcher. Po długich rozmowach z innymi członkami gabinetu i po niepewnym wyniku pierwszej rundy głosowania na szefa partii, zacz?ła by? na ni? wywierana coraz wi?ksza presja w celu zmuszenia jej do ust?pienia.

22 listopada, o godz. 9:30 ogłosiła, ?e nie zamierza by? kandydatem w drugim głosowaniu na przywodc? Partii Konserwatywnej (co tradycyjnie ł?czyło si? z rezygnacj? z urz?du premiera), tym samym jej kadencja dobiegła ko?ca. Powiedziała wtedy: ?po obszernych konsultacjach z moimi wspołpracownikami doszłam do wniosku, ?e lepiej przysłu?? si? jedno?ci partii i dam jej wi?ksze szanse na zwyci?stwo w nadchodz?cych wyborach, je?eli pozwol? moim ministrom na uczestniczenie w wyborach o przywodztwo w partii. Chciałabym jeszcze podzi?kowa? tym wszystkim z mojego rz?du i spoza niego, ktorzy ofiarowali mi swoje poparcie”.

Ust?puj?ca Thatcher w ostatniej debacie, w ktorej wyst?powała w roli premiera wygłosiła jeszcze pami?tn? mow? odno?nie do polityki zagranicznej: ?Wspolna waluta to teraz polityka Europy, to doj?cie tylnymi drzwiami do Federacji Europejskiej. Czy wi?c powinnam rozwa?y? propozycj? szanownego posła z Bolsover (przyp. Dennisa Skinnera)? Tak wi?c, gdzie teraz jeste?my? Ciesz? si? z całej tej sytuacji.”

Po?niej udzieliła poparcia swojemu nast?pcy Johnowi Majorowi , ktory wygrał wybory na szefa partii. Po jej rezygnacji przeprowadzony został sonda? opinii publicznej, w ktorym 52% respondentow uznało, ?e generalnie jej rz?dy były dobre dla kraju, wobec 44% przeciwnego zdania. Na corocznej konferencji Partii Konserwatywnej zgotowano jej bezprecedensow? owacj? na stoj?co, mimo ?e wcze?niej uprzejmie odmowiła wygłoszenia mowy, pomimo wezwa? licznych delegatow. Po wyborach w 1992 r. przestała by? posłem do Izby Gmin i przeszła na emerytur?.

Po?niejsza działalno?? polityczna [ edytuj | edytuj kod ]

W 1992 r. została uhonorowana godno?ci? para poprzez przyznanie jej do?ywotniego tytułu baronowej Thatcher of Kesteven w hrabstwie Lincolnshire ^[13] . Nie przyj?ła tytułu dziedzicznego, mimo ?e miała tak? mo?liwo??. Po?niej tłumaczyła si?, ?e nie miałaby wystarczaj?cych ?rodkow dla uzyskania wsparcia takiego? tytułu ^{[ doprecyzuj! ]} . Dzi?ki tej godno?ci uzyskała mo?liwo?? zasiadania w Izbie Lordow . Wygłosiła tam szereg mow krytykuj?cych Traktat z Maastricht i po raz pierwszy od 1961 r. zagłosowała w tej sprawie niezgodnie z zaleceniami własnej partii. Traktat opisywała jako id?cy zbyt daleko i w czerwcu 1993 r. stwierdziła, ?e nigdy by go nie podpisała ^[14] . Thatcher była tak?e zwolenniczk? zorganizowania referendum, w ktorym zadecydowano by czy nale?y go przyj??, motywowała to tym, ?e gdy wszystkie trzy partie s? za jego aprobowaniem, nale?y umo?liwi? narodowi zabranie głosu.

W sierpniu 1992 r. zwrociła si? do NATO z apelem o powstrzymanie serbskiego ataku na Gora?de i Sarajewo , poło?enie tamy trwaj?cym tam czystkom etnicznym oraz utrzymanie niezale?no?ci pa?stwa bo?niackiego. Twierdziła przy tym, ?e wydarzenia w Bo?ni przypominaj? jej wyczyny nazistow. W grudniu 1992 r. ostrzegała przed nowym holocaustem , a po pierwszej masakrze w Srebrenicy w kwietniu 1993 r. miała wra?enie, ?e w byłej Jugosławii dochodzi do tragedii, o jakiej my?lała, ?e Europa ju? nigdy nie do?wiadczy po do?wiadczeniach II wojny ?wiatowej. Podobno miała powiedzie? wtedy do Douglasa Hurda, ministra spraw zagranicznych, krytykuj?c go za bezczynno??, ?e ? Neville Chamberlain wygl?da przy tobie jak pod?egacz wojenny”.

Ju? wcze?niej krolowa odznaczyła Thatcher w 1990 r. krotko po jej rezygnacji odznaczeniem Order of Merit ? jednym z najwy?szych brytyjskich orderow ^[15] . Dodatkowo jej m?? ? Denis Thatcher otrzymał dziedziczny tytuł baroneta w 1991 r. (Był to pierwszy baronet od 1965) W 1995 r. Thatcher otrzymała nowe odznaczenie ? Order Podwi?zki ? najwy?sze odznaczenie rycerskie w Wielkiej Brytanii.

Dalsze ?ycie [ edytuj | edytuj kod ]

W lipcu 1992 r. mi?dzynarodowy koncern tytoniowy ? Philip Morris zatrudnił j? w charakterze konsultanta do spraw geopolitycznych z pensj? w wysoko?ci 250 tys. dolarow rocznie oraz z roczn? donacj? na rzecz jej fundacji w tej samej wysoko?ci.

W latach od 1993 do 2000 r. była kanclerzem uczelni ? College of William & Mary , została tak?e mianowana kanclerzem University of Buckingham ? jedynego prywatnego brytyjskiego uniwersytetu z Przywilejem Krolewskim ( Royal Charter ) ^[16] . Z tej drugiej posady zrezygnowała w 1998 r.

Napisała swoje pami?tniki w dwoch tomach Droga do władzy ( Path to Power ) i Lata sp?dzone na Downing Street ( The Downing Street Years ). Po?niej spod jej r?ki wyszło jeszcze kilka ksi??ek, głownie o tematyce politycznej i sprawach mi?dzynarodowych. Mimo ?e publicznie wyra?ała poparcie dla polityki Johna Majora , prywatnie nie wszystkie sprawy spotykały si? z jej zadowoleniem, natomiast jej opinie były szeroko komentowane w prasie.

W 1998 r. odbyła wizyt? w Surrey , gdzie go?ciła u Augusta Pinocheta , ktory przebywał wowczas w areszcie domowym; głownym celem tych odwiedzin było wyra?enie przyja?ni i poparcia dla niego ^[17] . Pinochet był dla jej rz?du kluczowym sojusznikiem w czasie wojny falklandzkiej. W tym samym roku ofiarowała 2 miliony funtow dla Uniwersytetu w Cambridge w celu wyposa?enia specjalnego instytutu Margaret Thatcher Chair in Entrepreneurial Studies (Katedra Bada? nad Przedsi?biorczo?ci? im. Margaret Thatcher). Wsparła rownie? archiwum tego uniwersytetu (Churchill College), przechowuj?ce jej osobiste dokumenty.

Wielokrotnie zabierała głos na ?wiecie w aktualnych sprawach politycznych i aktywnie wsparła konserwatystow podczas wyborow w 2001 r. ^[18] Jednak w 2002 r. lekarze zalecili jej, aby wi?cej nie wypowiadała si? publicznie ze wzgl?du na stan zdrowia, po tym, jak wcze?niej po kilku drobnych chorobach jej odporno?? została nadwer??ona.

Margaret Thatcher uczestniczyła w ro?nych grupach i organizacjach, takich jak m.in. Conservative Way Forward, Bruges Group i Fundacja Europejska.

26 czerwca 2003 r. na raka trzustki umarł jej m?? Denis Thatcher .

11 czerwca 2004 r. zło?yła hołd byłemu ameryka?skiemu prezydentowi Ronaldowi Reaganowi na jego pogrzebie w Waszyngtonie ^[19] .

13 pa?dziernika 2005 r. uczciła swoje 80. urodziny wydaj?c pami?tkowe przyj?cie w Mandarin Oriental Hotel w Hyde Parku , gdzie go??mi byli m.in. krolowa El?bieta II oraz jej m?? Filip, ksi??? Edynburga , Joan Collins i Tony Blair ^[20] . Geoffrey Howe skomentował jej karier? polityczn?: ?jej prawdziwym osi?gni?ciem było nie tylko przekształcenie i odmiana jednej partii, ale dwoch, tak wi?c kiedy laburzy?ci wrocili do władzy nie mogło by? mowy o odwrocie od thatcheryzmu, ktory został przez nich zaakceptowany”.

11 wrze?nia 2006 r. wzi?ła udział w obchodach pi?tej rocznicy zamachu na World Trade Center ^[19] . 22 lutego 2007 r. osobi?cie odsłoniła swoj pomnik ustawiony w gmachu parlamentu .

Była zwolenniczk? deklaracji praskiej w sprawie sumienia europejskiego i komunizmu . Pod koniec listopada 2009 r. na 10 Downing Street odbyła si? uroczysto?? odsłoni?cia jej portretu autorstwa Richarda Stone’a .

W 2010 r. nowy premier David Cameron zapowiedział przyj?cie na jej 85. urodziny z udziałem ministrow byłych i obecnych. Nie uczestniczyła na obchodach z powodu ci??kiej grypy. Została zaproszona na ?lub ksi?cia Wilhelma i Catherine Middleton 29 kwietnia 2011 r., ale rownie? nie uczestniczyła z powodu złego stanu zdrowia. Stan zdrowia nie pozwolił jej tak?e wzi?? udziału w ceremonii odsłoni?cia pomnika Ronalda Reagana, ktora odbyła si? 4 lipca 2011 r.

21 grudnia 2012 r. przeszła operacj? p?cherza moczowego.

Zmarła 8 kwietnia 2013 roku na udar mozgu ^[21] . Jej pogrzeb odbył si? 17 kwietnia 2013 roku. Skremowane prochy pochowano na terenie domu opieki dla weteranow Royal Hospital Chelsea , gdzie od 2003 spoczywa rownie? jej mał?onek ^[22] .

Spu?cizna [ edytuj | edytuj kod ]

Margaret Thatcher jest postaci? kontrowersyjn?. Wiele osob uwa?a j? za matk? opatrzno?ciow? gospodarki brytyjskiej po tym, jak przeprowadziła reformy ekonomiczne, ktore wyci?gn?ły kraj z długotrwałego marazmu gospodarczego. Szczegolne uznanie zdobyła tak?e za radykalne rozwi?zanie wielu kwestii społecznych i całkowicie odmienn? polityk? socjaln?. Jej przeciwnicy uwa?aj? j? za osob? egoistyczn? i nie cofaj?c? si? przed autorytaryzmem. Jest oskar?ana o zdemontowanie tzw. pa?stwa dobrobytu ( welfare state ) i zniszczenie wielkich zakładow pracy, co miało si? przyczyni? do osłabienia potencjału produkcyjnego kraju i skazania wielu ludzi na długotrwałe bezrobocie.

Jednym z głownych zarzutow stawianych kierowanemu przez ni? rz?dowi jest specyficzna retoryka (rozumiana jako pochwała liberalizmu), jak? si? on posługiwał w zakresie polityki społecznej, natomiast jego działania s? w mniejszym stopniu negatywnie oceniane, głownie ze wzgl?du na stosunkowo niewielkie ci?cia w transferach socjalnych. Drugim zarzutem kierowanym przeciwko Thatcher jest upadek przemysłu wytworczego (sfery produkcyjnej gospodarki) i całkowite znikni?cie niektorych gał?zi przemysłu. Jednak brytyjska gospodarka stała si? jedn? z najpr??niejszych na starym kontynencie. Zwolennicy ??elaznej Damy” uwa?aj?, ?e stało si? tak dzi?ki przeprowadzonym przez ni? reformom.

Oponenci taczeryzmu twierdz?, ?e problemy ekonomiczne lat 70. s? wyolbrzymiane i były one głownie spowodowane czynnikami mi?dzynarodowymi, takimi jak wysokie ceny ropy naftowej , ktore prowadziły do wysokiej inflacji, ponadto zastoj panował w wi?kszo?ci owczesnych krajow uprzemysłowionych. Twierdz? oni tak?e, ?e spowolnienie gospodarcze nie było wynikiem socjalistycznej polityki i działalno?ci zwi?zkow zawodowych, tak jak uwa?aj? zwolennicy Margaret Thatcher. Jej krytycy utrzymuj? te?, ?e okres rz?dow konserwatystow w latach 80. zbiegł si? z popraw? ogolno?wiatowej sytuacji ekonomicznej oraz z odkryciem zło? gazu i ropy na Morzu Połnocnym , co wpłyn?ło na spadek cen i dodatkowe wpływy z podatkow.

U wi?kszo?ci Brytyjczykow premier Margaret Thatcher budzi mieszane uczucia. Przejawem tego mo?e by? lista 100 najwa?niejszych osob w historii kraju z 2002 r. (sporz?dzona poprzez głosowanie telewizyjne) ? gdzie Thatcher uplasowała si? na 16. pozycji ? najwy?szej spo?rod ?yj?cych osob. Zaj?ła tak?e miejsce trzecie na li?cie 100 najmniej popularnych Brytyjczykow w?rod osob ?yj?cych ( Tony Blair zaj?ł pierwsze miejsce). Po?rednio wyraziła uznanie dla laburzystowskiego premiera, kiedy podczas wyborow na szefa Partii Konserwatywnej powiedziała, i?: ?oni (przyp. Konserwaty?ci)... nie potrzebuj? kogo?, kto pokona Blaira, oni potrzebuj? kogo? takiego jak Blair” ^[23] .

Szczegolnie rozbie?ne s? opinie dotycz?ce jej spu?cizny w dziedzinie my?li ekonomicznej, głownie kwestii wydajno?ci rynku i długotrwałego wzrostu gospodarczego. Wprawdzie po kilku latach stopa bezrobocia spadła, ale stało si? to kosztem pocz?tkowego znacznego wzrostu liczby bezrobotnych w wyniku brutalnego przeprowadzania radykalnych reform rynku pracy. W?rod nich znalazły si? ustawy dotycz?ce osłabienia siły zwi?zkow zawodowych , odformalizowania rynku finansowego, co przyczyniło si? do powrotu City of London do czołowki europejskich centrow finansowych, wprowadzono nowe rozwi?zania zwi?kszaj?ce konkurencj?. Rozwoj gospodarczy kształtował si? w okresie jej rz?dow na niskim poziomie (przy czym brak jest dokładnych informacji ze wzgl?du na niedokładne badania w tym zakresie, ponadto kulała tak?e ewidencja ?rodkow przeznaczonych na inwestycje), niekorzystnym efektem oszcz?dno?ciowej polityki bud?etowej było obni?enie standardow edukacyjnych ^{[ potrzebny przypis ]} .

Wiele z jej posuni?? do tej pory jest przedmiotem za?artych sporow. Na wi?kszo?ci obszarow Szkocji , Walii oraz w zurbanizowanych i byłych rejonach gorniczych połnocnej Anglii jej rz?dy uwa?ane s? za kl?sk?. Pami?ta si? tam o trudnym okresie strajkow gorniczych, ktory uderzył w tradycyjne społeczno?ci utrzymuj?ce si? z pracy pod ziemi?. Nieodwracalne okazało si? tak?e przej?cie od gospodarki przemysłowej (w wi?kszo?ci był to przemysł ci??ki) do gospodarki opartej na usługach.

Thatcher była głownie popularna w wiejskich rejonach południowo-zachodniej Anglii , wyj?tkiem było Plymouth , w ktorym co najmniej jedna trzecia mieszka?cow pracowała w przemy?le obronnym (głownie stoczniowym). Prywatyzacja tamtejszych przedsi?biorstw w 1987 r. i utrata wielu miejsc pracy przyczyniły si? do obni?enia zaufania do rz?du konserwatystow (w 1979 ? 44% głosow, w 1987 ? 29%).

Radykalne reformy, ktore dotkn?ły wielki przemysł i gornictwo, znalazły odbicie w wyborach 1987 r. Wi?kszo?? konserwatywnych posłow została wybrana w południowej Anglii i rolniczych rejonach połnocnej cz??ci kraju. Było to spowodowane głownie europejsk? Wspoln? Polityk? Roln?, z ktorej przeznaczano du?e ?rodki na wsparcie brytyjskiego rolnictwa.

Tak?e poza granicami Wielkiej Brytanii ocena działa? Margaret Thatcher nie jest jednoznaczna. Jej przeciwnicy, o przekonaniach lewicowych, krytykuj? j? za zdławienie ruchow społecznych, rozbicie zwi?zkow zawodowych oraz radykalne reformy społeczne wi???ce si? z bardzo wysokim kosztami w?rod ubogich warstw społecznych, jak np. gornicy. Zdaniem lewicy, premier Thatcher faworyzowała klas? ?redni? (przedsi?biorcow, wła?cicieli małych i ?rednich firm) oraz wielki kapitał.

Jedn? z najbardziej charakterystycznych kwestii, ktore wygłosiła i ktore zostały najdłu?ej zapami?tane była deklaracja, ?e: ?nie istnieje taka rzecz jak społecze?stwo” ^[24] . Jest to esencja jej my?li politycznej, w ktorej o?rodkiem jest jednostka i rodzina, a nie pa?stwo czy dobro całego społecze?stwa, tak charakterystyczne dla filozofii socjalizmu. W gospodarce z wła?ciwym sobie uporem lansowała liberalizm klasyczny . W przeciwie?stwie do poprzednikow o?mieliła si? rzuci? wyzwanie zwi?zkom zawodowym i zerwała z ugodowo?ci?. Ekonomia brytyjska mo?e zawdzi?cza? jej wiele zmian w prawie gospodarczym, dzi?ki ktorym zlikwidowano ograniczenia, a przedsi?biorcy zyskali wi?cej swobody. Sam taczeryzm stał si? wzorem dla politykow usiłuj?cych reformowa? gospodarki swoich krajow.

Przez irlandzkich bojownikow o niepodległo?? została zapami?tana jako osoba bezkompromisowa, ktora nie prowadziła negocjacji z Tymczasow? Irlandzk? Armi? Republika?sk?, przez co znalazła si? na celowniku tej organizacji. Jej krytycy twierdz?, ?e takie post?powanie przyczyniło si? do nasilenia fali przemocy w Irlandii Połnocnej, rz?d Thatcher mo?na natomiast pochwali? za wci?gni?cie do procesu pokojowego Irlandii poprzez zawarcie specjalnego porozumienia.

W 1996 r. tzw. ?ledztwo Scotta prowadzone w sprawie irackiej afery zbrojeniowej wykazało, ?e rz?d Thatcher układał si? z Saddamem Husajnem . Ujawniono, ?e wydano ok. 1 mld funtow dla wsparcia bliskowschodniego dyktatora i zach?cenia go do zaopatrywania si? w bro? u brytyjskich firm. Odkryto, ?e podczas wojny iracko-ira?skiej w 1980 r., urz?dnicy zniszczyli dokumenty ?wiadcz?ce o przemycie cz??ci czołgow Chieftain do Iraku . Ministrowie potajemnie post?powali niezgodnie z instrukcjami, aby pomoc prywatnym firmom sprzedawa? maszyny budowlane, ktore miały by? u?yte przy budowie fabryk amunicji. Wiele z dostaw do Iraku pochodziło z przedsi?biorstwa Racal, ktore eksportowało urz?dzenia komunikacyjne ? Jaguar V na kredyt dla armii byłego irackiego dyktatora. ?ledztwo wykazało, ?e posługiwano si? w tych wypadkach nielegalnie ?rodkami kredytowymi na pokrycie sprzeda?y uzbrojenia. Członkowie rz?du konserwatystow odmowili wstrzymania udzielania Husajnowi kredytow, nawet gdy wydał rozkaz egzekucji brytyjskiego dziennikarza Farada Bazofta , takie post?powanie uzasadniano obaw? przed zaszkodzeniem brytyjskiemu przemysłowi zbrojeniowemu.

Rz?dy Margaret Thatcher przyczyniły si? do radykalnego przekształcenia brytyjskiej sceny politycznej poprzez ukształtowanie tendencji głownych partii politycznych do zbaczania na prawo. Tzw. ?New Labour” ? Nowa (Partia) Pracy oraz ?bleryzm” ( blairism ) wł?czyły do swojego programu wi?kszo?? zasad polityki gospodarczej i społecznej taczeryzmu, tak samo jak wcze?niej Partia Konserwatywna, ktora od lat 50. a? do rz?dow Edwarda Heatha akceptowała ide? pa?stwa dobrobytu ( welfare state ) wykreowan? przez Parti? Pracy. Demonta? i radykalne ograniczenie roli pa?stwa w polityce społecznej pozostawiły trwałe skutki. Rownie? program prywatyzacji przedsi?biorstw pa?stwowych nie został zrewidowany. Ograniczenie roli pa?stwa w gospodarce jest traktowane przez czołowych politykow jako oczywisto??.

Bezdyskusyjny jest te? jej wpływ na brytyjski ruch zwi?zkowy. Niemo?liwy stał si? powrot zwi?zkowcow do stopnia oddziaływania na pa?stwo jakie było w latach 70. i wcze?niej. Spadła liczba pracownikow nale??cych do organizacji zwi?zkowych.

Margaret Thatcher wywarła wpływ na torysow. Kolejni liderzy partii od Johna Majora poprzez działaj?cych ju? w opozycji: Williama Hague’a , Iaina Duncana Smitha i Michaela Howarda musieli si? zmaga? z licznymi frakcjami w partii, ktora miała problemy to?samo?ciowe oraz nie mogła okre?li?, ktore elementy taczeryzmu powinny zosta? utrzymane w programie, a ktore odrzucone.

W lewicowym magazynie ? New Statesman ” w 2006 r. Margaret Thatcher znalazła si? na 5. miejscu na li?cie najwi?kszych bohaterow naszych czasow ^[25] .

Odniesienia w kulturze [ edytuj | edytuj kod ]

Została umieszczona na dwoch okładkach singli brytyjskiego heavymetalowego zespołu Iron Maiden : Sanctuary przedstawiona została scena tu? po zamordowaniu owczesnej premier przez maskotk? zespołu, Eddiego . Scena nawołuje do podobie?stw przydomka premier z nazw? zespołu ( iron maiden ? ?elazna dziewica ). Okładka wywołała zmieszanie w prasie, z tego powodu na wi?kszo?ci okładek premier Wielkiej Brytanii ma zasłoni?te oczy czarn? ta?m?. Jednak w zamy?le projektanta ? Dereka Riggsa ? okładka nie jest cenzurowana, a zasłoni?cie oczu jest posuni?ciem marketingowym. Na drugiej okładce jest przedstawiona z pistoletem maszynowym Sterling i czai si? za budynkiem, chc?c zem?ci? si? na maskotce zespołu, id?cej z dwiema kobietami w mundurach. Singiel nosi nazw? Women in Uniform . Pojawiła si? ona rownie? na okładce płyty grupy NOFX, promuj?cej singiel Ronnie and Mags . Piosenka krytykowała polityk? Ronalda Reagana oraz Margaret Thatcher.

W 2011 roku powstał film ?elazna Dama w re?yserii Phyllidy Lloyd , ktory pokazuje doj?cie do władzy oraz rz?dy Thatcher. W głown? rol? wcieliła si? Meryl Streep , ktora za t? rol? otrzymała trzeciego Oscara. Jest to najbardziej znany film przedstawiaj?cy ?ycie ??elaznej Damy”. Oprocz tego nakr?cono kilka innych:

• Margaret Thatcher: Droga do władzy ,
• Margaret ? Upadek ?elaznej Damy ,
• Wojna o Falklandy .

Powstało rownie? wiele sztuk teatralnych po?wi?conych byłej premier.

W serialu ? The Crown ” w posta? Thatcher wcieliła si? Gillian Anderson ^[26]

Zwi?zki z Polsk? [ edytuj | edytuj kod ]

Była znana z sympatii do Polski . Według jej biografa Charlesa Moore’a darzyła Polsk? szczegolnym uczuciem. ?wiadczy? o tym miało czynne poparcie dla Polski w czasach PRL-u (poparcie dla Solidarno?ci , przekonywanie Jaruzelskiego do zalegalizowania zwi?zku, wysłanie bohatera wojennego Aireya Neave’a na uroczysto?ci upami?tnienia zbrodni katy?skiej ).

Była pierwszym premierem brytyjskim, ktory przyjechał do Polski ^[27] . 3 listopada 1988 roku spotkała si? w Warszawie z generałem Wojciechem Jaruzelskim oraz premierem Mieczysławem Rakowskim . W swoim przemowieniu wyraziła pragnienie zniesienia zimnowojennego podziału Europy oraz nadziej? na przywrocenie Polski kulturze europejskiej ^[27] . Tego samego dnia odwiedziła Ko?cioł ?w. Stanisława Kostki w Warszawie by odda? hołd ksi?dzu Jerzemu Popiełuszce . 4 listopada udała si? do Gda?ska , gdzie zło?yła wizyt? w Ratuszu Głownego Miasta . Na zaproszenie ksi?dza prałata Henryka Jankowskiego spotkała si? tak?e nieoficjalnie z Lechem Wał?s? oraz innymi członkami Solidarno?ci. Spotkanie odbyło si? na plebanii ko?cioła ?w. Brygidy . Zło?yła kwiaty przed Pomnikiem Poległych Stoczniowcow . Podczas zło?enia kwiatow pod pomnikiem zgromadził si? tłum gda?szczan ^[27] .

Wyro?nienia otrzymane w Polsce:

• 3 pa?dziernika 1991 ? Honorowe Obywatelstwo Krakowa
• 1996 ? doktorat Honoris Causa Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu ^[28] .
• 18 czerwca 1996 ? Honorowe Obywatelstwo Miasta Poznania ^[29] .
• 2000 ? Honorowe Obywatelstwo miasta Gda?ska
• 16.10.2009 ? doktorat honoris causa Uniwersytetu Łodzkiego ^[30]
• 15 pa?dziernika 2020 ? nadanie nazwy rondu im. Margaret Thatcher w Lublinie (projekt grupy radnych, autorstwa radnego Marcina Bubicza) ^[31]

Gabinety Margaret Thatcher [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwszy gabinet, maj 1979 ? czerwiec 1983 [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Pierwszy rz?d Margaret Thatcher .

• premier Wielkiej Brytanii : Margaret Thatcher
• wicepremier , minister spraw wewn?trznych : William Whitelaw
• Kanclerz Skarbu : Geoffrey Howe
• naczelny sekretarz skarbu : John Biffen
• Lord Przewodnicz?cy Rady : Christopher Soames, baron Soames
• Lord kanclerz : Quintin Hogg, baron Hailsham of St Marylebone
• Lord tajnej piecz?ci : Ian Gilmour
• minister spraw zagranicznych : Peter Carington, 6. baron Carrington
• minister rolnictwa, rybołowstwa i ?ywno?ci : Peter Walker
• Kanclerz Ksi?stwa Lancaster : Norman St John-Stevas
• minister obrony : Francis Pym
• minister edukacji i nauki : Mark Carlisle
• minister zatrudnienia : James Prior
• minister energii : David Howell
• minister ?rodowiska : Michael Heseltine
• minister słu?by socjalnej : Patrick Jenkin
• minister przemysłu : Keith Joseph
• minister ds. Irlandii Połnocnej : Humphrey Atkins
• Paymaster-General : Angus Maude
• minister ds. Szkocji : George Younger
• minister handlu : John Nott
• minister ds. Walii : Nicholas Edwards

Zmiany

• stycze? 1981 ? Francis Pym zast?puje Normana St Johna-Stevasa na stanowisku Kanclerza Ksi?stwa Lancaster oraz Angusa Maude’ego na stanowisku Paymaster-General, John Nott zast?puje Pyma na stanowisku ministra obrony, John Biffen zast?puje Notta na stanowisku ministra handlu, Leon Brittan zast?puje Biffena na stanowisku naczelnego sekretarza skarbu, Norman Fowler zostaje członkiem gabinetu jako minister transportu ;
• wrzesie? 1981 ? Humphrey Atkins zast?puje Iana Gilmoura na stanowisku Lorda Tajnej Piecz?ci, James Prior zast?puje Atkinsa na stanowisku ministra ds. Irlandii połnocnej, Norman Tebbit zast?puje Priora na stanowisku ministra zatrudnienia, Keith Joseph zast?puje Marka Carlisle’a na stanowisku ministra edukacji i nauki, Patrick Jenkin zast?puje Josepha na stanowisku ministra przemysłu, Norman Fowler zast?puje Jenkina na stanowisku ministra słu?by socjalnej, David Howell zast?puje Fowlera na stanowisku ministra transportu, Nigel Lawson zast?puje Howella na stanowisku ministra energii, Francis Pym zast?puje lorda Soamesa na stanowisku Lorda Przewodnicz?cego Rady, lady Young , zast?puje Pyma na stanowisku Kanclerza Ksi?stwa Lancaster, Cecil Parkinson zast?puje Pyma na stanowisku Paymaster-General;
• kwiecie? 1982 ? Francis Pym zast?puje lorda Carringtona na stanowisku ministra spraw zagranicznych, John Biffen zast?puje Pyma na stanowisku Lorda Przewodnicz?cego Rady, lord Cockfield zast?puje Biffena jako ministra handlu, lady Young zast?puje Humphreya Atkinsa na stanowisku Lorda Tajnej Piecz?ci, Cecil Parkinson zast?puje lady Young na stanowisku Kanclerza Ksi?stwa Lancaster pozostaj?c jednocze?nie na swoim poprzednim stanowisku;
• stycze? 1983 ? Michael Heseltine zast?pił Johna Notta na stanowisku ministra obrony, Tom King ? Heseltine’a na stanowisku ministra ?rodowiska.

Drugi gabinet, czerwiec 1983 ? czerwiec 1987 [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Drugi rz?d Margaret Thatcher .

• premier Wielkiej Brytanii : Margaret Thatcher
• wicepremier , Lord Przewodnicz?cy Rady : William Whitelaw, 1. wicehrabia Whitelaw
• Lord kanclerz : Quintin Hogg, baron Hailsham of St Marylebone
• Lord tajnej piecz?ci : John Biffen
• Kanclerz skarbu : Nigel Lawson
• naczelny sekretarz skarbu : Peter Rees
• minister spraw zagranicznych : Geoffrey Howe
• minister spraw wewn?trznych : Leon Brittan
• minister rolnictwa, rybołowstwa i ?ywno?ci : Michael Jopling
• minister obrony : Michael Heseltine
• minister edukacji i nauki : Keith Joseph
• minister zatrudnienia : Norman Tebbit
• minister energii : Peter Walker
• minister ?rodowiska : Patrick Jenkin
• minister słu?by socjalnej : Norman Fowler
• Kanclerz Ksi?stwa Lancaster : Francis Cockfield, baron Cockfield
• minister ds. Irlandii Połnocnej : James Prior
• minister ds. Szkocji : George Younger
• minister handlu i przemysłu : Cecil Parkinson
• minister transportu : Tom King

Zmiany

• pa?dziernik 1983 ? Norman Tebbit zast?puje Cecila Parkinsona na stanowisku ministra handlu i przemysłu, Tom King zast?puje Tebbita na stanowisku ministra zatrudnienia, Nicholas Ridley zast?puje Kinga na stanowisku ministra transportu;
• wrzesie? 1984 ? lord Gowrie zast?puje lorda Cockfielda na stanowisku Kanclerza Ksi?stwa Lancaster, Douglas Hurd zast?puje Jamesa Priora na stanowisku ministra ds. Irlandii Połnocnej, lord Young of Graffham zostaje członkiem gabinetu jako minister bez teki ;
• wrzesie? 1985 ? Norman Tebbit zast?puje lorda Gowrie’ego na stanowisku Kanclerza Ksi?stwa Lancaster, Leon Brittan zast?puje Tebbita na stanowisku ministra handlu i przemysłu, Douglas Hurd zast?puje Brittana na stanowisku ministra spraw wewn?trznych, Tom King zast?puje Hurda na stanowisku ministra ds. Irlandii Połnocnej, lord Young zast?puje Kinga na stanowisku ministra zatrudnienia, Kenneth Baker zast?puje Patricka Jenkina na stanowisku ministra ?rodowiska, John MacGregor zast?puje Petera Reesa na stanowisku naczelnego sekretarza skarbu, Kenneth Clarke zostaje członkiem gabinetu jako Paymaster-General;
• pocz?tek stycznia 1986 ? George Younger zast?puje Michaela Heseltine’a na stanowisku ministra obrony, Malcolm Rifkind zast?puje Younger na stanowisku ministra ds. Szkocji;
• koniec stycznia 1986 ? Paul Channon zast?puje Leona Brittana na stanowisku ministra handlu i przemysłu;
• maj 1986 ? Kenneth Baker zast?puje Keitha Josepha na stanowisku ministra edukacji i nauki, Nicholas Ridley zast?puje Bakera na stanowisku ministra ?rodowiska, John Moore zast?puje Ridleya na stanowisku ministra transportu.

Trzeci gabinet, czerwiec 1987 ? listopad 1990 [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Trzeci rz?d Margaret Thatcher .

• premier Wielkiej Brytanii : Margaret Thatcher
• wicepremier , Lord Przewodnicz?cy Rady : William Whitelaw, 1. wicehrabia Whitelaw
• Lord kanclerz : Michael Havers, baron Havers
• Lord tajnej piecz?ci : John Wakeham
• Kanclerz skarbu : Nigel Lawson
• naczelny sekretarz skarbu : John Major
• minister spraw zagranicznych : Geoffrey Howe
• minister spraw wewn?trznych : Douglas Hurd
• minister rolnictwa, rybołowstwa i ?ywno?ci : John MacGregor
• minister obrony : George Younger
• minister edukacji i nauki : Kenneth Baker
• minister zatrudnienia : Norman Fowler
• minister energii : Cecil Parkinson
• minister ?rodowiska : Nicholas Ridley
• minister słu?by socjalnej : John Moore
• Kanclerz Ksi?stwa Lancaster : Kenneth Clarke
• minister handlu i przemysłu : David Young, baron Young of Graffham
• minister ds. Irlandii Połnocnej : Tom King
• minister ds. Szkocji : Malcolm Rifkind
• minister transportu : Paul Channon
• minister ds. Walii : Peter Walker

Zmiany

• pa?dziernik 1987 ? lord Mackay of Clashfern zast?puje lorda Haversa na stanowisku Lorda Kanclerza;
• stycze? 1988 ? lord Whitelaw opuszcza gabinet, John Wakeham zast?puje go na stanowisku Lorda Przewodnicz?cego Rady, stanowisko wicepremiera pozostaje nieobsadzone, lord Belstead zast?puje Wakehama na stanowisku Lorda Tajnej Piecz?ci;
• lipiec 1988 ? z ministerstwa zabezpieczenia socjalnego wyodr?bnione zostaje ministerstwo zdrowia , ministrem zostaje Kenneth Clarke, Tony Newton zast?puje Clarke’a na stanowisku Kanclerza Ksi?stwa Lancaster;
• lipiec 1989 ? Cecil Parkinson zast?puje Paula Channona na stanowisku ministra transportu, John Wakeham zast?puje Parkinsona na stanowisku ministra energii, Geoffrey Howe zostaje wicepremierem i zast?puje Wakehama na stanowisku Lorda Przewodnicz?cego Rady, John Major zast?puje Howe’a na stanowisku ministra spraw zagranicznych, Norman Lamont zast?puje Majora na stanowisku naczelnego sekretarza skarbu, Tony Newton zast?puje Johna Moore’a na stanowisku ministra zabezpieczenia socjalnego, Kenneth Baker zast?puje Newtona na stanowisku Kanclerza Ksi?stwa Lancaster, John MacGregor zast?puje Bakera na stanowisku ministra edukacji i nauki, John Gummer zast?puje MacGregora na stanowisku ministra rolnictwa, rybołowstwa i ?ywno?ci, Tom King zast?puje George’a Youngera na stanowisku ministra obrony, Peter Brooke zast?puje Kinga na stanowisku ministra ds. Irlandii Połnocnej, Nicholas Ridley zast?puje lorda Younga na stanowisku ministra handlu i przemysłu, Chris Patten zast?puje Ridleya na stanowisku ministra ?rodowiska;
• pa?dziernik 1989 ? John Major zast?puje Nigela Lawsona na stanowisku Kanclerza Skarbu, Douglas Hurd zast?puje Majora na stanowisku ministra spraw zagranicznych, David Waddington zast?puje Hurda na stanowisku ministra spraw wewn?trznych;
• stycze? 1990 ? Michael Howard zast?puje Normana Fowlera na stanowisku ministra zatrudnienia;
• maj 1990 ? David Hunt zast?puje Petera Walkera na stanowisku ministra ds. Walii;
• lipiec 1990 ? Peter Lilley zast?puje Nicholasa Ridleya na stanowisku ministra handlu i przemysłu;
• listopad 1990 ? Geoffrey Howe opuszcza gabinet, stanowisko wicepremiera pozostaje nieobsadzone, John MacGregor zast?puje Howe’a na stanowisku Lorda Przewodnicz?cego Rady, Kenneth Clarke zast?puje MacGregora na stanowisku ministra edukacji i nauki, William Waldegrave zast?puje Clarke’a na stanowisku ministra zdrowia.

Publikacje [ edytuj | edytuj kod ]

• Statecraft: Strategies for Changing World Margaret Thatcher (HarperCollins, 2002) ISBN  0-06-019973-3 .
• The Collected Speeches of Margaret Thatcher Margaret Thatcher (HarperCollins, 1999) ISBN  0-06-018734-4 .
• The Collected Speeches of Margaret Thatcher Margaret Thatcher, Robin Harris (editor, HarperCollins, 1997) ISBN  0-00-255703-7 .
• The Path to Power Margaret Thatcher (HarperCollins, 1995) ISBN  0-00-255050-4 .
• The Downing Street Years Margaret Thatcher (HarperCollins, 1993) ISBN  0-00-255354-6 .

Biografie [ edytuj | edytuj kod ]

• The Anatomy of Thatcherism Shirley Robin Letwin (Flamingo, 1992) ISBN  0-00-686243-8 .
• Margaret Thatcher; Volume One: The Grocer’s Daughter John Campbell (Pimlico, 2000) ISBN  0-7126-7418-7 .
• Margaret Thatcher; Volume Two: The Iron Lady John Campbell (Pimlico, 2003) ISBN  0-7126-6781-4 .
• Memories of Maggie Iain Dale (Politicos, 2000) ISBN  1-902301-51-X .
• Britain Under Thatcher Anthony Seldon i Daniel Collings (Longman, 1999) ISBN  0-582-31714-2 .
• Thatcher for Beginners Peter Pugh i Paul Flint (Icon Books, 1997) ISBN  1-874166-53-6 .
• One of Us: Life of Margaret Thatcher Hugo Young (Macmillan, 1989) ISBN  0-333-34439-1 .
• The Iron Lady: A Biography of Margaret Thatcher Hugo Young (Farrar Straus & Giroux, 1989) ISBN  0-374-22651-2 .
• Margaret, daughter of Beatrice Leo Abse (Jonathan Cape, 1989) ISBN  0-224-02726-3 .
• Mrs. Thatcher’s Revolution: Ending of the Socialist Era Peter Jenkins (Jonathan Cape, 1987) ISBN  0-224-02516-3 .
• The Thatcher Phenomenon Hugo Young (BBC, 1986) ISBN  0-563-20472-9 .
• My Style of Government: The Thatcher Years Nicholas Ridley (Hutchinson, 1991) ISBN  0-09-175051-2 .

Pozycje polskoj?zyczne [ edytuj | edytuj kod ]

• Kenneth K.   Harris   Kenneth K. , Margaret Thatcher , Jerzy J.   Chociłowski (tłum.), Łod?: Wyd. Łodzkie, 1992, ISBN  83-218-0950-2 , OCLC   751430815   . brak strony (ksi??ka)
• Thatcher Margaret: Lata na Downing Street. Wydawnictwo Gda?skie, Gda?sk 1996.
• Zins Henryk: Historia Anglii. Zakład Narodowy im. Ossoli?skich, Wrocław 2001.
• P. Jaskułowski: Thatcher a zwi?zki zawodowe. Rojalista 2000?2001
• P. Jaskułowski: Co to jest thatcheryzm. Rojalista 1999, nr 2
• B. Miner: Zwi?zła encyklopedia konserwatyzmu. Pozna? 1999
• Thatcher Margaret: Moje Lata na Downing Street. Dream Books, Warszawa 2012.
• Charles Moore: Margaret Thatcher. Autoryzowana biografia. T. 1?2 , Wydawnictwo Nieoczywiste 2019, ISBN  978-83-63391-65-2 .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• John Blundell: Margaret Thatcher Portret ?elaznej Damy . Pozna?: Zysk i S-ka, 2010. ISBN  978-83-7506-694-4 .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Natalia Wisli?ska. Nie id? za tłumem... . ?Nowa Strategia”. 1, s. 52?55, 2013.  
• Fundacja im. Margaret Thatcher
• Margaret Thatcher in Procapitalism Op-Eds 2006. . procapitalism.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-21)].
• On This Day ? uwagi gazety ?New York Times” na temat ust?pienia Margaret Thatcher z urz?du
• swiat.re