Madryt

Madryt
*Madrid*
	; centrum finansowe AZCA i CTBA , ulica Gran Via i budynek Metropolis , Pałac Komunikacji , Pałac Krolewski w Madrycie i Katedra Almudena
Herb	Flaga Miasta Madryt ↗
Pa?stwo	Hiszpania
Wspolnota autonomiczna	Madryt
Prowincja	Madryt
Comarca	Comarca agricola del Area Metropolitana de Madrid
Gmina	Madryt
Alkad	Jose Luis Martinez-Almeida
Powierzchnia	604,45 km²
Wysoko??	667 m n.p.m.
Populacja (2019) ; ? liczba ludno?ci ; ? g?sto??	; 3 266 126 ; 5265,91 os./km²
Nr kierunkowy	91
Kod pocztowy	28001-28080
Tablice rejestracyjne	M
	Poło?enie na mapie Hiszpanii Madryt
	Poło?enie na mapie Europy Madryt
	40°25′04″N 3°41′41″W / 40,417778 -3,694722
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodro?ach
	Strona internetowa

Madryt ( hiszp. Madrid ) ? stolica i najwi?ksze miasto Hiszpanii , poło?one w ?rodkowej cz??ci kraju, na Wy?ynie Kastylijskiej , u podno?a Sierra de Guadarrama , nad rzek? Manzanares .

Centrum administracyjne ma powierzchni? 604,45 km² i liczb? ludno?ci 3 266 126 ^[1] (2019), natomiast region autonomiczny Comunidad de Madrid ma powierzchni? 8022 km² i liczb? ludno?ci ok. 6,7 mln (2020). Jest to drugie co do wielko?ci miasto Unii Europejskiej (po Berlinie) oraz drugi co do wielko?ci monocentryczny obszar miejski w UE (po Pary?u ) ^[2]. Madryt jest siedzib? rz?du, parlamentu, ministerstw, agencji i innych przedstawicielstw mi?dzynarodowych, jak i te? oficjaln? rezydencj? krola Hiszpanii ^[3]. Na płaszczy?nie ekonomicznej Madryt jest czwartym najbogatszym miastem w Europie (po Londynie, Pary?u i Moskwie) oraz drugim w ramach UE ^[4]. Jest głownym centrum finansowym i biznesowym Hiszpanii ^[5], obecnie 50,1% z ponad 5000 wiod?cych na ?wiecie firm hiszpa?skich generowanych jest przez społki znajduj?ce si? w Madrycie. Znajduje si? na niej m.in.: trzecia co do wielko?ci giełda w Europie ? Bolsa de Madrid , Latibex ? giełda przeznaczona wył?cznie dla papierow warto?ciowych emitentow z Ameryki Łaci?skiej oraz znajduje si? tu kilkana?cie najwi?kszych korporacji na ?wiecie jak: Banco Santander ? najwi?kszy bank w strefie euro , Banco Bilbao Vizcaya Argentaria , Telefonica , Repsol , Iberia LAE , Endesa czy FCC , ktore znajduj? si? m.in. w?rod 200 najlepszych społek według magazynu Forbes . Madryt jest siedzib? ?wiatowej Organizacji Turystyki , nale??cej do ONZ , ponadto jest siedzib? sekretariatu generalnego Organizacji Pa?stw Iberoameryka?skich . Mieszcz? si? tutaj tak?e instytucje zwi?zane z regulacj? j?zyka hiszpa?skiego w ?wiecie m.in.: Akademia J?zyka Hiszpa?skiego , czy Krolewska Akademia Hiszpa?ska . Miasto jest wpływowym o?rodkiem kulturalnym na ?wiecie swoj? siedzib? ma tu wiele presti?owych instytucji, np. Muzeum Prado , Muzeum Narodowe Centrum Sztuki Krolowej Zofii czy Muzeum Thyssen-Bornemisza , ktore znajduj? si? w gronie jednych z najcz??ciej odwiedzanych muzeow na ?wiecie ^[6]. W badaniach dotycz?cych jako?ci ?ycia , Madryt uplasował si? na 16 miejscu w?rod miast ?wiata w 2015 roku według magazynu Monocle ^[7] i na 51 miejscu w?rod miast ?wiata w 2017 roku według Mercer ^[8].

Pochodzenie nazwy miasta [ edytuj | edytuj kod ]

Istnieje kilka teorii dotycz?cych pochodzenia nazwy ?Madryt”. Według legendy Madryt został zało?ony przez Ocno Bianora (syna krola Toskanii i Mantui Tyrrheniusa); został on pierwotnie nazwany ?Metragirta” lub ?Mantua Carpetana”, inni za? twierdz?, ?e pierwotn? nazw? tego miasta była ?Ursaria”, ze wzgl?du na du?? liczb? nied?wiedzi, ktore zostały znalezione w s?siednich lasach, ktore wraz z drzewem truskawkowym (?madrono” w j?zyku hiszpa?skim) stały si? herbem miasta od czasow ?redniowiecza ^[9].

Niemniej jednak, obecnie powszechnie uwa?a si?, ?e obecna nazwa miasta pochodzi z II wieku p.n.e., kiedy to Imperium Rzymskie ustanowiło osad? nad brzegiem rzeki Manzanares . Termin Madryt przechodził w ro?nych okresach historii ewolucje zwi?zane ze sw? nazw?. W VII wieku, od czasu islamskiego podboju Połwyspu Iberyjskiego zmieniono nazw? na ?al-Majr??” (z arabskiego ??????? ? ?Mayra”), co oznaczało odniesienie wody (w tym przypadku rzeki Manzanares ) jako ?drzewa” lub ?dawcy ?ycia”. We wspołczesno?ci nazwa ?Madrid” (?Madryt” w j?z. polskim ) wyewoluowała od słowa ?Matrit” w j?zyku mozarbic, ktora to nazwa jest u?ywana w chwili obecnej ^[10].

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwsza wzmianka o mie?cie, powstałym wokoł maureta?skiego zamku Mad?rid, pochodzi z X w. Zdobyty w 939 przez krola arago?skiego Ramira II , nast?pnie odbity przez Maurow i w 1083 ostatecznie przej?ty przez krola kastylijskiego Alfonsa VI . Prawa miejskie uzyskało w 1118 roku. Osada rozwijaj?ca si? przy fortecy przyczyniła si? do powstania miasta. Jednak przez pierwsze pi?? wiekow miasto nie miało wi?kszego znaczenia. Okres wzrostu znaczenia miasta jako o?rodka handlowego rozpocz?ł si? w XVI wieku.

Centralne poło?enie w Kastylii sprzyjało wzrostowi znaczenia politycznego. Dwukrotnie w XVI wieku (1524, 1528) zwoływano do Madrytu posiedzenia kortezow , mimo ?e stolic? kraju było Toledo .

W 1561 po dokonaniu rozbudowy Alkazaru , krol Filip II przeniosł stolic? kraju z Toledo do Madrytu. Nast?pnie rozpocz?to (1563) budow? Eskurialu , poło?onego niedaleko od Madrytu zespołu pałacowego. Miasto wkrotce stało si? najwi?kszym o?rodkiem handlowym i gospodarczym kraju. W XVII wieku rozbudowane i unowocze?nione. W latach 1851?1864 otrzymało pierwsze poł?czenie kolejowe z Aranjuez . Na przełomie XIX i XX Madryt przebudowano rozbieraj?c stare fortyfikacje miejskie, unowocze?niono ci?gi komunikacyjne. W latach 1873?1874 Madryt był stolic? pierwszej Republiki Hiszpa?skiej .

W okresie wojny domowej (1936?1939) Madryt był jednym z głownych o?rodkow sił republika?skich. Obie strony toczyły o niego ci??kie walki. Wobec zagro?enia rz?d republika?ski z czasem przeniosł si? do Walencji . W dniu 28 marca 1939 zaj?ty przez wojska generała F. Franco .

Po II wojnie ?wiatowej nast?pił szybki wzrost i rozbudowa miasta. Obecnie wiele firm przenosi swe siedziby wła?nie do Madrytu, ze wzgl?du na jego centralne poło?enie i dynamiczny rozwoj przemysłowy i gospodarczy.

Centrum Madrytu dzieli si? na: Stary Madryt oraz Madryt Burbo?ski . O miano serca miasta konkuruj? ze sob? znajduj?ce si? w starej cz??ci miasta plac Puerta del Sol oraz plac Plaza Mayor , ktory z kolei słynie z procesow inkwizycyjnych przeprowadzanych na nim a? do ko?ca zniesienia inkwizycji w 1834 roku. Rownie? w tej cz??ci miasta znajduje si? Pałac Krolewski , zamieszkiwany zarowno przez Habsburgow, jak i przez Burbonow.

W dniu 11 marca 2004 islamscy terrory?ci przeprowadzili zamach w wagonach nale??cych do podmiejskich linii kolejowych. W eksplozjach bomb zgin?ło 190 osob (w tym czworo Polakow), a 2057 zostało rannych.

Geografia [ edytuj | edytuj kod ]

Poło?enie geograficzne [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt le?y w centralnej cz??ci Połwyspu Iberyjskiego . Wspołrz?dne geograficzne miasta to: 40° 26 'N 3°41′W, za? jego ?rednia wysoko?? nad poziomem morza to 667 m. Jego poło?enie w centralnej cz??ci połwyspu sprawia i? miasto le?y w strefie klimatu kontynentalnego suchego i surowego. Miasto le?y kilka kilometrow od ła?cucha gorskiego Sierra de Guadarrama , pod wzgl?dem hydrologicznym le?y w basenie rzeki Tag .

Klimat [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt znajduje si? w strefie klimatu subtropikalnego ^[11]^[12] typu ?rodziemnomorskiego ^[13], z zauwa?alnym wpływem wy?ynnego klimatu kontynentalnego . Wyst?puj? tu łagodne, lecz chłodne zimy i ciepłe, cz??ciowo gor?ce lata. ?rednia roczna temperatura wynosi 20 °C w dzie? i 10 °C w nocy ^[14].

?rednia temperatura dwoch najchłodniejszych miesi?cy roku ? grudnia i stycznia wynosi około 10 °C w dzie? i 3 °C w nocy. Innymi chłodnymi miesi?cami s? rownie? listopad i luty ze ?redni? temperatur? wokoł 12?13 °C w dzie? i 4?5 °C w nocy. W marcu ?rednia temperatura wynosi około 16 °C w dzie? i 6 °C w nocy. ?rednia temperatura pi?ciu miesi?cy letnich, od maja do wrze?nia wynosi około 28 °C w dzie? i 16 °C w nocy. Dwa miesi?ce ? kwiecie? i pa?dziernik ze ?redni? temperatur? wokoł 19 °C w ci?gu dnia ^[14], pod wzgl?dem temperatury i nasłonecznienia przypominaj? odpowiednio maj i wrzesie? w Polsce. Temperatury powy?ej 30 °C wyst?puj? w kilkudziesi?ciu dniach rocznie, głownie w lipcu i sierpniu, od czasu do czasu w czerwcu, w innych miesi?cach rzadko. Łagodne nocne przymrozki wyst?puj? ?rednio kilkana?cie razy rocznie, najcz??ciej w grudniu i styczniu, rzadziej w listopadzie i lutym ^[14].

Madryt ma tylko około 60 dni deszczowych rocznie przy opadach ≥1 mm, 95 dni deszczowych rocznie przy opadach ≥0,1 mm, ze ?redni? kilka dni deszczowych w miesi?cu. Opady wahaj? si? ?rednio od 1?3 dni w lipcu i sierpniu do 6?12 dni deszczowych w maju. Niewielkie opady ?niegu ?rednio wyst?puj? kilkukrotnie w ci?gu roku. Miasto ma ponad 2700 godzin czystej słonecznej pogody rocznie, od 124 h (?rednio 4 godziny dziennie, około 4 razy wi?cej ni? w Polsce) w grudniu do blisko 360 h (?rednio 11,5 godziny czystego sło?ca na dob?, około 1/3 wi?cej ni? w Polsce) w lipcu. ?rednia roczna wilgotno?? wynosi 57%, od 38% w lipcu do 74% w grudniu ^[14].

?rednia temperatura i opady dla Madrytu ( Park Retiro , centrum miasta)
Miesi?c	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Pa?	Lis	Gru	Roczna
?rednie temperatury w dzie? [°C]	9,8	12,0	16,3	18,2	22,2	28,2	32,1	31,3	26,4	19,4	13,5	10,0	19,9
?rednie dobowe temperatury [°C]	6,3	7,9	11,2	12,9	16,7	22,2	25,6	25,1	20,9	15,1	9,9	6,9	15,0
?rednie temperatury w nocy [°C]	2,7	3,7	6,2	7,7	11,3	16,1	19,0	18,8	15,4	10,7	6,3	3,6	10,1
Opady [mm]	33	34	25	45	50	21	12	10	22	60	58	51	421
?rednia liczba dni z opadami	5,7	5,2	4,1	6,7	7,3	3,4	1,7	1,7	3,3	6,9	6,5	6,8	59,4
Wilgotno?? [%]	71	65	55	56	53	44	38	41	50	64	71	74	57
?rednie usłonecznienie [h]	149	158	211	230	268	315	355	332	259	199	144	124	2744
?rodło: Agencia Estatal de Meteorologia ^[14] (liczba dni z opadami dla warto?ci 1 mm, wysoko?? 667 m n.p.m., 1981-2010)

Hydrologia [ edytuj | edytuj kod ]

Głown? rzek?, ktora przepływa przez Madryt jest rzeka Manzanares , dopływ Jaramy , bezpo?redniego dopływu Tagu . Manzanares u stop wsi Manzanares el Real tworzy zalew Santillana, ktory jest jednym z najwa?niejszych ?rodeł wody pitnej dla Madrytu.

Podział administracyjny miasta [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt administracyjnie jest podzielony na 21 okr?gow, te za? s? z kolei podzielone na 128 obwodow.

Podział administracyjny Madrytu
Widok na Plaza de Moncloa i dzielnic? Moncloa-Aravaca
Widok z Parque del Cerro del Tio Pio na dzielnic? Puente de Vallecas
Centrum miasta noc?

Fuencarral-El Pardo El Pardo Fuentelarreina Penagrande Barrio del Pilar La Paz Valverde Mirasierra El Goloso.			Hortaleza Palomas Valdefuentes Canillas Pinar del Rey Apostol Santiago Piovera		Barajas Alameda de Osuna Aeropuerto Barajas Timon Corralejos.
Moncloa-Aravaca Casa de Campo Arguelles Ciudad Universitaria Valdezarza Valdemarin El Plantio Aravaca.	Tetuan Bellas Vistas Cuatro Caminos Castillejos Almenara Valdeacederas Estrecho	Chamartin El Viso Prosperidad Ciudad Jardin Hispanoamerica Nueva Espana Pza. Castilla.	Ciudad Lineal Ventas Pueblo Nuevo Quintana La Concepcion San Pascual San Juan Bautista Colina Atalaya Costillares.	San Blas-Canillejas Simancas Hellin Amposta Arcos Rosas Rejas Canillejas Salvador.
	Chamberi Gaztambide Arapiles Trafalgar Almagro Vallehermoso Rios Rosas.	Salamanca Recoletos Goya Fuente del Berro Guindalera Lista Castellana.
	Centrum Palacio Embajadores Cortes Justicia Universidad Sol.	Retiro Pacifico Adelfas Estrella Ibiza Jeronimos Nino Jesus	Moratalaz Pavones Horcajo Marroquina Media Legua Fontarron Vinateros.	Vicalvaro Vicalvaro Ambroz
Latina Los Carmenes Puerta del Angel Lucero, Aluche Las Aguilas Campamento Cuatro Vientos.	Arganzuela Paseo Imperial Acacias Chopera Legazpi Delicias Palos de la Frontera Atocha		Puente de Vallecas Entrevias San Diego Palomeras Bajas Palomeras Sureste Portazgo Numancia	Villa de Vallecas Vallecas Santa Eugenia.
	Carabanchel Comillas Opanel San Isidro Vista Alegre Puerta Bonita Buenavista Abrantes.	Usera Orcasitas Orcasur San Fermin Almendrales Moscardo Zofio Pradolongo
		Villaverde San Andres San Cristobal Butarque Los Rosales Los Angeles

Lokalne władze [ edytuj | edytuj kod ]

Rada miejska składa si? z 55 radnych ( Concejales ), jednym z nich jest burmistrz miasta ( Alcalde ). Funkcj? t? w latach 2011?2015 sprawowała Ana Botella ; od 2015 ? Manuela Carmena .

Burmistrz wraz z rad? miasta jest najwy?szym organem politycznym w sprawie reprezentacji obywateli w gminnym rz?dzie, gdy? odnosi si? do debaty na temat polityki lokalnej i podejmowania strategicznych decyzji.

Rada miasta jest organem politycznym reprezentacji obywateli w miejskiej administracji, rada zajmuje si? kwestiami podatkowymi miasta, zatwierdzeniem zmian dekretow i rozporz?dze?, zatwierdzeniem bud?etu miasta, usługami itp... ^[15]

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt w 2013 roku liczył 3 215 633 mieszka?cow ^[16] wewn?trz centrum administracyjnego na powierzchni 606 km² b?d?c drugim co do wielko?ci miastem Unii Europejskiej po Berlinie. Region Madryt obejmuj?cy cał? aglomeracj? liczy 6 495 551 mieszka?cow na powierzchni 8022 km² ^[17]^[18]. Według danych hiszpa?skiego Ministerstwa Rozwoju tzw. Wielki Zespoł Miejski (hiszp. Grande Area Urbana ) Madrytu liczy 6 052 247 mieszka?cow na powierzchni 1063 km², w latach 2001?2011 nast?pił wzrost ludno?ci o 917 022 osob, co stanowi wzrost o 17,9% ^[19]. Według Demografia zespoł miejski liczy 6 171 000 mieszka?cow b?d?c czwartym co do wielko?ci zespołem miejskim w Unii Europejskiej po Pary?u, Londynie i Zagł?biu Ruhry oraz trzecim co do wielko?ci monocentrycznym obszarem miejskim (po Londynie i Pary?u ) ^[2]. Według kilku innych ?rodeł, metropolia miejska Madryt rownie? ma około 6 milionow mieszka?cow lub wi?cej. Według World Gazetteer ? 6 368 706 ^[20]; według Departamentu Spraw Gospodarczych i Społecznych ONZ ? 5 934 000 ^[21]; według Europejskiego Urz?du Statystycznego Eurostat ? 6 378 287 ^[22].

Wokoł miasta, rozci?ga si? szereg miejscowo?ci, ktore w pewnym sensie s? zale?ne od Madrytu. Zgodnie z projektem obszaru miejskiego Hiszpanii 2005 ? AUDES5 , obszar metropolitalny Madrytu skupia Madryt oraz czterdzie?ci okolicznych gmin ^[23].

Obecnie stolica Hiszpanii, przyci?ga wielu imigrantow z całego ?wiata. 83,8% mieszka?cow miasta to rodowici Hiszpanie . Najwi?cej imigrantow pochodzi z krajow Ameryki Łaci?skiej , Europy , Azji , Afryki zachodniej i połnocnej , głownie z krajow nale??cych do Maghrebu , populacj? imigrantow w Madrycie szacuje si? na 18% w stosunku do ogołu całkowitej liczby mieszka?cow ^[24]. Najwi?ksze grupy imigrantow stanowi?: Ekwadorczycy (104 184), Maroka?czycy (99 242), Rumuni (54 875), Kolumbijczycy (35 971), Peruwia?czycy (34 083), Chi?czycy (22 500), Maureta?czycy (12 144). Istniej? rownie? inne społeczno?ci rezyduj?cy w znacznych ilo?ciach m.in.: Gwinejczycy , Boliwijczycy , Bułgarzy , Polacy , Filipi?czycy .

Gospodarka [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt ? centrum finansowe AZCA oraz CTBA

Madryt pełni funkcj? głownego o?rodka kulturalnego i naukowego, jest te? najwa?niejszym o?rodkiem przemysłowym kraju. Głowny o?rodek biznesu i handlu mi?dzynarodowego. Jedno z najwi?kszych centrow finansowych Europy i ?wiata oraz najwi?ksze centrum finansowe Hiszpanii . Znajduje si? tu polityczne centrum całej Hiszpanii. Głowny o?rodek wielkiego okr?gu przemysłowego. Dobrze rozwini?ty przemysł elektrotechniczny, maszynowy, włokienniczy i spo?ywczy, a tak?e przemysł materiałow budowlanych i ?rodkow transportu (zakłady produkcji samochodow i taboru kolejowego). Wa?n? gał?? stanowi przemysł chemiczny. Dobrze rozwini?ty handel i rzemiosło. Istniej? tu te? zakłady papiernicze, wydawnictwa i wytwornie filmowe. Centrum komunikacyjne ? sie? drogowa i kolejowa promieni?cie rozchodzi si? ku wybrze?om morskim i granicom pa?stwa. Czwarty co do wielko?ci port lotniczy kontynentu europejskiego ? Barajas (ponad 52 mln pasa?erow w 2007). Rozwini?ta baza turystyczna. Madryt jest najszybciej rozwijaj?cym si? miastem w Hiszpanii, obecnie ulokowanych jest tu wiele przedsi?biorstw i koncernow na skal? ?wiatow?, wiele firm przeniosło tu swoje siedziby, głownie z Barcelony. Pocz?wszy od 1992 Madryt odnotował znaczny wzrost w sektorze usług. Obecnie Madryt odnotowuje najwy?szy wzrost gospodarczy w całym kraju.

Wa?ny o?rodek polityczny i kulturalno-naukowy. Liczne szkoły wy?sze (najwi?kszy w kraju uniwersytet) oraz placowki naukowo-badawcze.

Rok	euro
1998	56.076.454
1999	60.573.828
2000	66.535.412
2001	71.595.433
2002	75.334.358
2003	79.784.603

W 2003 roku Madryt miał PKB o warto?ci 79 785 mln euro, co stanowi 10% dochodu narodowego. Najwa?niejszym sektorem gospodarki jest sektor usług, ktory stanowi 85,09% udziału w gospodarce miasta, w tym sektorze zawieraj? si? usługi finansowych (31,91% całkowitego PKB) oraz działalno?? handlowa (31,84% całkowitego PKB). Reszta PKB pochodzi z przemysłu (8,96% ł?cznego PKB), sektora budownictwa (5,93% ł?cznego PKB). Rolnictwo ma bardzo niski wpływ na PKB stanowi jedynie 0,03% ł?cznego PKB. PKB na 1 mieszka?ca wyniosł w 2005 roku 35 372 USD . PKB w ostatnich latach ro?nie na poziomie wy?szym ni? w pozostałej cz??ci kraju, co jest zwi?zane z tym, ?e miasto jest jednym z głownych czynnikow nap?dzaj?cych hiszpa?sk? gospodark?.

Bran?a przemysłowa jest obecnie coraz mniej obecna w mie?cie, rozprowadzaj?c swe usługi na przedmie?cia oraz tereny okolicznych gmin, zwi?zane jest to procesem odci??eniem miasta od przemysłu i przeniesie go na okoliczne gminy lub w pobli?a granic miasta, tworz?c tam parki przemysłowe . Tym niemniej, przemysł nadal ma wa?n? pozycj? we wzro?cie PKB miasta.

Sektor usług prowadzi si? działalno?? gospodarcz? w Madrycie z 85% całkowitego PKB, zatrudnia 2/3 siły roboczej mieszka?cow miasta i aglomeracji. Do głownych pracodawcow w tym sektorze s?: centralna administracja pa?stwa i administracja finansowa (Madryt jest siedzib? du?ej cz??ci firm działaj?cych w całej Hiszpanii, ponad połowa krajowego kapitału finansowego). Du?y wpływ ma tak?e wprowadzenie nowych technologii. pracodawcami w Madrycie s?: lotniska i IFEMA (Institucion Ferial de Madrid). Ponadto turystyka odgrywa wa?n? rol? w gospodarce miasta, w 2017 roku był 39 najcz??ciej odwiedzanym miastem na ?wiecie i trzynastym w Europie po Londynie, Pary?u, Rzymie, Stambule, Pradze, Barcelonie, Mediolanie, Amsterdamie, Wiedniu, Berlinie i Wenecji z 5,5 milionem turystow w ci?gu roku ^[25].

W 2008 zako?czona została budowa Strefy Biznesowej Czterech Wie? ? du?ego obszaru biznesowego. Madryt jest trzecim ^[26] wzgl?dem PKB najbogatszym miastem w Europie . W badaniach dotycz?cych jako?ci ?ycia , Madryt uplasował si? na 16 miejscu w?rod miast ?wiata w 2015 roku ^[7]. W 2018 roku miasto zostało zakwalifikowane na 41 miejscu w?rod centrow finansowych ?wiata ^[27].

W 2014 roku bezrobocie w Madrycie wynosiło 18%, w 2015 roku ? 16,5%, natomiast w III kwartale 2016 ? 15,2% ^[28]. Bezrobocie w grudniu 2017 roku wynosiło 10,42% ^[29].

Handel i usługi [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt jest nowoczesnym centrum handlowym. Mieszcz? si? tu liczne wyspecjalizowane domy towarowe i handlowe. Jest obecnie jednym z najnowocze?niejszych miast Europy i ?wiata. Oprocz nowoczesno?ci Madryt ł?czy w sobie tak?e elementy historycznego Madrytu, w ktorym do dzi? dnia, przetrwały liczne małe, stare sklepiki. Jest tu wiele warsztatow rzemie?lniczych, zakładow kapeluszniczych oraz sklepow z artykułami sakralnymi. W ka?d? niedziel? dodatkowo odbywa si? targowisko Rastro. Madryt jest znany w ?wiecie z handlu sztuk? i antykami (centrum handlowe Puerta de Toledo ). Znajduj? si? tutaj liczne galerie, głownie w dzielnicy Salamanca oraz w okolicy Centro Reina Sofia . Na Mercado Puerta de Toledo wystawiane s? na sprzeda? liczne antyki, za? w Parku Retro organizowane s? Targi Ksi??ki. Kolejnym rodzajem sklepow s? sklepy Conde Hermanos , ktore specjalizuj? si? w sprzeda?ny instrumentow muzycznych. Wiele sklepow i centrow handlowych znajduje si? na Gran Via , jak np. domy towarowe takie jak El Corte Ingles . Hale targowe ? mercados del barrio ? to miejsca gdzie handluje si? ?ywno?ci?. Najwi?ksze hipermarkety znajduj? si? przy stacji metra Barrio de Pilar ? Madrid 2 oraz Nunez de Balboa ? ABC, przy Paseo de la Castellana, wiele du?ych hipermarketow i innych sklepow znajduje si? tak?e na obrze?ach miasta oraz na intensywnie zurbanizowanych.

Zobacz te?: AZCA .

Transport [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Transport w Madrycie .

Poło?enie miasta w samym ?rodku Hiszpanii sprawia, ?e sił? rzeczy jest najwi?kszym i głownym w?złem transportowym tego pa?stwa. Transport odbywa si? za pomoc? ro?nych ?rodkow, takich jak: metro , poci?gi podmiejskie, autobusy miejskie, tramwaje , kolejka linowa ? Teleferico, taksowki , miasto jest tak?e siedzib? mi?dzynarodowego portu lotniczego Barajas .

Autostrady [ edytuj | edytuj kod ]

Numer	Nazwa	Trasa przebiegu
A-1	Autovia del Norte	Madryt ? Aranda de Duero ? Burgos ? Miranda de Ebro ? Vitoria ? San Sebastian ? Irun ? granica francuska
A-2	Autovia del Nordeste	Madryt ? Saragossa ? Lleida ? Barcelona ? Girona ? granica francuska
A-3	Autovia del Este	Madryt ? Walencja
A-4	Autovia del Sur	Madryt ? Kordowa ? Sewilla ? Kadyks
A-5	Autovia del Suroeste	Madryt ? Merida ? Badajoz ? Lizbona
A-6	Autovia del Noroeste	Madryt ? Medina del Campo ? Benavente ? Ponferrada ? Lugo ? La Coruna
A-42	Autovia de Toledo	Madryt ? Toledo

Metro [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Metro w Madrycie .

Metro w Madrycie jest trzeci? w Europie oraz jedn? z najwi?kszych tego typu budowli na ?wiecie. Madryt ma dwana?cie linii metra, krotk? lini? wahadłow? i trzy linie tramwajowe powi?zane z metrem. Metro w Madrycie jest jednym z najbardziej rozbudowanych i najszybciej rozwijaj?cych si? sieci metra na ?wiecie, ma wiele dogodnych stacji przesiadkowych i poł?cze? z dworcami autobusowymi, kolejowymi oraz z lotniskiem Barajas .

Tramwaje [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Tramwaje w Madrycie .

Tramwaje w Madrycie to stosunkowo młody system transportu w mie?cie. Obecnie funkcjonuj? trzy linie tramwajowe ? jedna w połnocnym Madrycie i dwie w zachodniej cz??ci. W planach jest tak?e budowa dwoch kolejnych linii tramwajowych. Wszystkie tramwaje s? niskopodłogowe, tabor do obsługi linii dostarczyła firma Alstom. Tramwaje nazywaj? si? Metro Ligero a linia ma pewne fragmenty podziemne.

Transport kolejowy [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt ma kilkana?cie dworcow kolejowych, najwi?ksze z nich to:

Madryt Atocha ? obsługuje poł?czenia z południem i wschodem kraju oraz z Portugali? i Francj? .
Madryt Chamartin ? ruch poci?gow w kierunku połnocnym i połnocno-zachodnim
Madryt Principe Pio
Madryt Nuevos Ministerios .

Poł?czenia kolejowe realizuj? ro?norodni przewo?nicy kolejowi w Hiszpanii m.in.: Renfe , AVE , FEVE , FGV , Ferrocarril . Madryt ma tak?e system kolei podmiejskiej.

Zobacz te?: Cercanias Madrid .

Autobusy [ edytuj | edytuj kod ]

W Madrycie jest ponad 200 linii autobusowych miejskich (zwykłych), obsługiwanych przez tysi?ce autobusow, kursuj?cych z kilkuminutow? cz?stotliwo?ci? po wydzielonych ?BUS-pasach”; zapewniaj? one poł?czenia ze wszystkimi dzielnicami i przedmie?ciami miasta, ich liczba z roku na rok ro?nie ze wzgl?du na zwi?kszanie si? populacji miejskiej oraz budow? nowych osiedli mieszkaniowych. Procz autobusow miejskich, w mie?cie funkcjonuj? tak?e autobusy nocne, uniwersyteckie, turystyczne (zazwyczaj pi?trowe) i specjalne. Autobusy obsługuj? cał? madryck? aglomeracj?.

Teleferico [ edytuj | edytuj kod ]

Jest to kolejka linowa kursuj?ca nad miastem, pocz?wszy od Paseo Pintor Rosales do Casa de Campo .

Transport lotniczy [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Port lotniczy Madryt-Barajas .

Port lotniczy Madryt-Barajas poło?ony jest w połnocno-wschodniej cz??ci miasta, 12 kilometrow od centrum. Jest to głowne lotnisko w Hiszpanii, jedno z najwi?kszych w Europie i na ?wiecie ^[30]. Lotnisko ma poł?czenie z centrum miasta za pomoc? 8 linii metra, jak i wielu autobusow. Miasto ma rownie? drugie mniejsze lotnisko Madryt-Cuatro Vientos , najstarsze lotnisko w kraju, zało?one w 1911 roku, poło?one ok. 8 km od centrum miasta, od 1970 r. ?wiadcz?ce usługi cywilno-wojskowe ^[31].

Gwałtowny rozwoj [ edytuj | edytuj kod ]

W latach 30. XIX stulecia miasto zostało zmodernizowane i znacznie odnowione, co było rownoznaczne ze znacznym rozrostem i powi?kszeniem si? jego obszaru: ulice zostały o?wietlone, wybudowano te? wiele nowych budynkow. W drugiej połowie XIX wieku, pod nadzorem Marquesa de Salamanca , podj?to prace nad rozbudow? połnocnej cz??ci miasta. W roku 1872 na połnoc od Calle de Alcala wybudowano 28 nowych ulic. Dzielnica ta do dzi? nosi nazw? Salamanca i jest uwa?ana za jedn? z najładniejszych i najelegantszych cz??ci ( barrios ) Madrytu oraz jedn? z najładniejszych na całym ?wiecie. Na pocz?tku XX wieku miasto wci?? si? rozbudowywało i powi?kszało. W 1910 roku wybudowano now? głown? ulic? Gran Via , ktora oddzielała barrio San Bernardo od Calle de Alcala i biegła dalej do poło?onej w samym centrum miasta Plaza de Espana .

W czasie hiszpa?skiej wojny domowej w latach 1936?1939 Madryt, ktory był silnym o?rodkiem republika?skim, został powa?nie zniszczony. Wojska generała Franco przez dwa i poł roku oblegały miasto i kiedy w ko?cu wdarły si? do centrum, wojn? uznano za zako?czon?. W czasie panowania frankistow, od zako?czenia wojny a? do ?mierci Franco w 1975 roku, Gran Via nosiła nazw? Avenida Jose Antonio de Primo de Rivera, na cze?? zało?yciela hiszpa?skiej partii nacjonalistycznej. Po zwyci?stwie sił demokratycznych i restauracji monarchii (na tronie zasiadł krol Jan Karol ), wszystkim przemianowanym przez frankistow ulicom przywrocono ich dawne nazwy. Koniec wojny domowej stał si? dla Madrytu pocz?tkiem kolejnego okresu odnowy i rozbudowy. Było to mo?liwe mi?dzy innymi dzi?ki temu, ?e Hiszpania nie brała aktywnego udziału w II wojnie ?wiatowej. W latach 1948?1951 gwałtownie wzrosła liczba mieszka?cow tego miasta. Obecnie sam Madryt liczy 3,3 mln mieszka?cow, a jego aglomeracja 6 mln i liczba ta ci?gle ro?nie. Po wst?pieniu Hiszpanii do UE znaczenie Madrytu na arenie ?wiatowej znacznie wzrosło.

Turystyka [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt otoczony jest niewielk? prowincj? zwan? Comunidad de Madrid. Stolica Hiszpanii dzieli si? na dwie dzielnice tj.: Stary Madryt; Madryt Burbo?ski. Madryt znany jest z bogatych muzeow zwłaszcza Prado ? jednego z najwa?niejszych w ?wiecie. Ponadto: Pałac Krolewski (XVIII wiek), Pałac Senatu, Pałac Kongresowy (1843), Puerta de Alcala (1778), katedra Almudena (1993), ko?cioł San Pedro el Real (XV wiek), katedra San Isidoro el Real (XVII wiek), klasztor Descalzas Reales (XVI wiek), park Casa de Campo o powierzchni 1447 ha z Fontann? Ksi?cia (1725), mosty, m.in. Toleda?ski (1720-1732), Segovia (1584).

Wiele nowoczesnych budowli wzniesiono po II wojnie ?wiatowej ( Palacio de Communicaciones, Palacio Nuevos Ministerios , stadion Santiago Bernabeu, dworzec Chamartin, arterie komunikacyjne). Nowoczesne osiedla mieszkaniowe i przemysłowe na peryferiach (Getafe, Alcorcon, Alcala de Henares).

Na połnocny zachod od Madrytu znajduje si? mauzoleum ofiar wojny domowej ? Monumento Nacional de Santa Cruz del Valle de los Caidos ( ?w. Krzy? w Dolinie Poległych ).

Madryt ma ponad 40 parkow i ogrodow . Na uwag? zasługuj? zwłaszcza: ogrod botaniczny (zało?ony w 1781 r.) i parki poło?one nad brzegami rzeki Manzanares na zachodzie i w okolicach Prado na wschodzie. Wielk? atrakcj? turystyczn? jest te? ?wi?tynia Debod , staroegipska budowla sprowadzona w czasach budowy tamy asua?skiej i pieczołowicie odtworzona w pobli?u Rosales. Rozci?ga si? z niej widok na całe miasto.

W Madrycie znajduje si? najwi?ksza w Hiszpanii arena, na ktorej odbywaj? si? walki bykow ? Las Ventas mo?e pomie?ci? 23 tysi?ce widzow. Adepci sztuki matadorskiej tocz? tu swe pierwsze walki w czasie specjalnych uroczysto?ci inicjacyjnych. Wielk? popularno?ci? w?rod mieszka?cow Madrytu cieszy si? te? oczywi?cie piłka no?na, podobnie jak w całej Hiszpanii. W mie?cie funkcjonuj? dwa pot??ne kluby piłkarskie: Real Madryt i Atletico Madryt . Stadion Atletico, Vicente Calderon , mo?e pomie?ci? 70 tysi?cy widzow, a stadion Realu, Santiago Bernabeu , 80 tysi?cy.

Dla turystow odwiedzaj?cych miasto Urz?d Miasta Madrytu przygotował cztery karty ułatwiaj?ce turystom dost?p do wydarze? kulturalnych i zapewniaj?ce liczne zni?ki ^[32]: Madrid Card ? umo?liwiaj?ca ro?norodne zni?ki w tym tak?e na komunikacj? miejsk?; Madrid Phone ? umo?liwiaj?ca ta?sze rozmowy krajowe i mi?dzynarodowe; Madrid Card Promociones ? umo?liwiaj?ca darmowe przejazdy ?rodkami miejskiej komunikacji czy wej?cia do muzeow oraz Madrid Card Congresos ? skierowana jest do uczestnikow kongresow.

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt le?y 600 m n.p.m. Sercem miasta jest Puerta del Sol ( Brama Sło?ca ) ? owalny plac otoczony ze wszystkich stron kremowymi XVIII-wiecznymi domami. Jest to hiszpa?ski ?kilometr zero”, oznaczony płyt? chodnikow? naprzeciwko wie?y zegarowej ? punkt, od ktorego mierzy si? wszystkie odległo?ci i głowne drogi Hiszpanii . Na ?rodku placu znajduje si? pos?g br?zowego nied?wiedzia, zjadaj?cego owoce z drzewa poziomkowego (nawi?zanie do herbu Madrytu), ulubione miejsce randek. W Sylwestra o połnocy zbieraj? si? tu mieszka?cy, by zgodnie z tradycj? zje?? 12 winogron, jedno po ka?dym uderzeniu zegara. U wylotu Calle del Carmen ? jednej z promieni?cie odchodz?cych od placu ulic ? stroi trojwymiarowy herb Madrytu.

Atrakcj? stanowi rownie? Plaza Mayor (Głowny Plac), b?d?ca pozostało?ci? z XVII w., i cho? przestała ju? by? centrum miasta, przyci?ga wielu mieszka?cow. Mowi si? o niej ?teatr pod niebem Madrytu”. Jest przestronna, wybrukowana i zamkni?ta dla ruchu kołowego. Plaza Mayor jest symbolem Madrytu. Dziewi?? bram otwiera si? na plac wzniesiony na kolumnadach. Mo?na tu zobaczy? m.in. freski na Casa de la Panaderia , tutaj znajduje si? pomnik Filipa III na koniu. W pobli?u Plaza Mayor znajduje si? wiele ciekawych miejsc, takich jak: Torre de los Lujanes , Casa de Cisneros , Casa de la Villa , Pałac Abrantes , Mercado de San Miguel , Arco de Cuchilleros , Basilica de San Miguel , zakon Jeronimos del Corpus Christi , Plaza de la Villa .

Istotnym elementem Madrytu jest Palacio Real ( Pałac Krolewski ) ? po tym jak w Wigili? Bo?ego Narodzenia 1734 r. spłon?ł doszcz?tnie alkazar Habsburgow, Filip rozpocz?ł budow? gmachu bardziej odpowiadaj?cego potrzebom dynastii Burbonow. Pałac wznosi si? na pozostało?ciach staro?ytnego zamku obronnego Alcazar, pochodz?cego z epoki Habsburgow. Pałac został zaprojektowany przez włoskich mistrzow: Sacchettiego i Sabatiniego. Wn?trza zajmuj?: Farmacia Real, pełna szklanych pojemnikow z egzotycznymi medykamentami; Museo de la Real Armeria, w ktorym mo?na zobaczy? miecze Cortesa i Ferdynanda Katolickiego, pi?kny Salon Tronowy, Salon Kolumnowy oraz wytworne apartamenty. Na zewn?trz mieszcz? si? wyj?tkowe Ogrody Sabatiniego i Campo del Moro oraz plac Plaza de la Armeria. Ostatnim stałym mieszka?cem Palacio Real był Alfons XIII. Obecna rodzina krolewska zajmuje skromniejsze lokum za miastem, a wi?c budowla pełni tylko funkcje reprezentacyjne. Istotn? cz??ci? Pałacu Krolewskiego jest Sala Tronowa , w ktorej znajduj? si? trony sporz?dzone specjalnie dla krola Juana Carlosa i krolowej Zofii. Przed bram? stoi honorowa stra?, a uroczyste zmiany warty odbywaj? si? pomi?dzy godzin? 12 a 13 w pierwsz? ?rod? miesi?ca. Naprzeciw Pałacu Krolewskiego znajduje si? Teatr Krolewski wskrzeszony w 1997 roku jako teatr liryczny. W okolicach znajduj? si? inne ciekawe obiekty takie jak: klasztor Descalzas Reales , Plaza de Oriente , Senat , ko?cioł San Ginem , Puerta del Sol .

Ko?cioł San Isidro ? został zaprojektowany przez Pedro Sancheza na wzor Il Gesu de Roma w Rzymie, pochodzi on za czasow krola Filipa IV . W okolicy ko?cioła San Isidro zwiedzi? mo?na inny ciekawy ko?cioł San Pedro el Viejo o el Real . Warto tak?e zobaczy? Capilla del Obispo , Muzeum San Isidro , Puerta del Toledo oraz słynny most Toledo .

Ko?cioł ?w. Sebastiana z XVI wieku.

La Almudena ? to katedra madrycka, uko?czona w roku 1992, na pi??setlecie odkrycia Ameryki, za? jej budow? rozpocz?to pod koniec XIX wieku. W nocy, dzi?ki wspaniałemu o?wietleniu, jej białe ?ciany mieni? si? feeri? barw. Pełna nazwa tej ?wi?tyni to Nuestra Senora de la Almudena . Zewn?trz budowla zdobiona jest w stylu neoklasycznym , podczas gdy wewn?trz dominuje klimat neogotycki . Krypta jest z kolei w stylu neoroma?skim. Jest to pierwsza hiszpa?ska katedra po?wi?cona przez Papie?a i pierwsza, ktor? Jan Paweł II po?wi?cił poza Rzymem. Znajduje si? w centrum miasta.

Plaza de Espana ( pol. Plac hiszpa?ski) ? zamkni?ty z dwoch stron wysokimi wie?owcami jeden z głownych placow Madrytu. Po?rodku placu hiszpa?skiego znajduje si? wysoki biały cokoł ? pomnik Cervantesa , przed nim na postumencie wzniesiono wielkie pos?gi Don Quijote’a i Sancho Panzy wraz z ich wiernymi wierzchowcami, po bokach za? dwie rze?by z piaskowca przedstawiaj? ukochan? rycerza ? Dulcyne?.

Gran Via ? jest jedn? z najbardziej reprezentacyjnych arterii Madrytu. Ci?gn? si? wzdłu? niej wysokie budynki o ciekawej architekturze ? niektore zwie?czone wie?ami. Cało?ci dopełniaj? sklepy, restauracje, kina, hotele.

Plaza de Cibeles ? nazwa tego placu pochodzi od uchodz?cej za wizytowk? miasta Fuente de Cibeles , fontanny z pos?giem frygijskiej bogini płodno?ci Kybele . Znajduje si? tu rownie? Palacio de Comunicaciones , czyli gmach poczty głownej, zbudowany w latach 1904?1917 z zachowanym bizantyjskim stylem oraz neobarokowy Palacio de Linares , mieszcz?cy instytucje zwi?zane z Ameryk? Łaci?sk? .

Plaza Canovas del Castillo ? plac ten rozpoczyna alej? zwan? Paseo del Prado; jego ?rodek zajmuje Fuente de Neptuno ? Fontanna Neptuna. W pobli?u znajduj? si?: Muzeum Prado, Muzeum Thyssen-Bornemisza prezentuj?ce dzieła malarstwa zachodnioeuropejskiego z XV?XX w. i klasycystyczny Congreso de los Diputados , czyli Kortezy , ni?sza izba parlamentu hiszpa?skiego.

Plaza de Colon ( pol. Plac Kolumba) ? wraz z przylegaj?cym do niego parkiem Jardines de Descubrimiento ? stanowi cały w?zeł komunikacyjny miasta. Pod placem ma swoj? siedzib? Centrum Kulturalne Madrytu, nad nim za? wznosi si? pot??na neogotycka kolumna z pos?giem odkrywcy Ameryki, otoczona fontann?. Przy placu mie?ci si? tak?e gmach Biblioteki Narodowej i Muzeum Archeologicznego.

Calle de Serrano ? to ci?g ulic najelegantszych sklepow w Madrycie; zamyka dzielnic? Salamanca.

Puerta de Alcala ? niegdy? wschodnia brama miasta ? dzi? wznosi si? na ruchliwej Plaza de Independencia . Pot??n? budowl? z granitu stworzył architekt Karola III, Sabatini; wie?cz? j? rze?by z białego marmuru, otaczaj? za? ukwiecone trawniki. Jest jednym z najwi?kszych symboli Madrytu. Składa si? ona z pi?ciu przej??, trzy z nich z pełnym łukiem a dwa z płaskim łukiem. W najwy?szej, centralnej cz??ci jest płyta kamienna upami?tniaj?ca rok budowy oraz krola Karola III, uwie?czona tarcz? z herbem przedstawiaj?cym bro? trzyman? przez Sław? i geniusza . Dawniej ka?de przej?cie było okratowanie, ktore zamykano co dzie? o zmierzchu.

Templo de Debod ? ( ?wi?tynia Debod ) to egipska ?wi?tynia boga Amona, podarowana Hiszpanom za pomoc przy budowie tamy asua?skiej; mie?ci si? na terenie Parque del Oeste , na skarpie nad rzek? Manzanares . Ma ro?ne sale, w?rod ktorych najwa?niejsza jest Kaplica zdobiona reliefami , ktora zachowana jest w oryginalnym stanie i jest to najstarsza cz??? ?wi?tyni, gdzie zobaczy? mo?na sceny rytuałow.

El Rastro ? najsłynniejszy madrycki targ, czynny tylko w niedziel?, zajmuje tereny przy ulicy Ribera de Curtidores, co w j?zyku polskich oznacza Nadbrze?e Garbarzy. Rozci?gaj? si? tutaj tak?e na w?skie przecznice, ktore na swoj sposob symbolizuj? rodzaj towarow, np. meble.

Plaza de Toros de las Ventas ? to madrycka arena do walki bykow. Zbudowana w latach 1929?1931; jej czerwony mur zdobi? łuki i ceramiczne płytki, przed ni? za? ustawiono dwa pomniki sławnych matadorow . Procz walk odbywaj? si? tu rownie? koncerty rockowe, a tak?e zawody z cyklu Red Bull X Fighters. Mie?ci ona niemal 25 tys. widzow i jest to najwi?ksza arena w całej Hiszpanii oraz jedna z najwa?niejszych na ?wiecie. Wybudowana została w stylu neomudejar z odkrytej cegły, podstaw? jej udekorowania s? płytki ceramiczne. Z motywow ornamentalnych wyro?ni? nale?y herby z wszystkich prowincji hiszpa?skich. Sezon rozpoczyna si? tutaj w marcu a ko?czy w pa?dzierniku, za? walki maj? miejsce w niedziele i ?wi?ta. Przy czym szczegolne s? uroczysto?ci ?wi?tego Izydora, patrona Madrytu, ktore trwaj? od połowy maja do połowy czerwca, kiedy to korridy odbywaj? si? co dzie?. Od roku 1951 pod zarz?dem areny znajduje si? Museo Taurino , gdzie wystawiana jest pełna kolekcja przedmiotow zwi?zanych z walkami bykow i histori? areny.

Plaza de Oriente ? znajduje si? on na wschod od Pałacu Krolewskiego w Madrycie. Plaza de Oriente oddzielona jest od pałacu ulic? Bailen, cho? obecnie, po przeprojektowaniu plac, ł?cznie z fasad? wschodni? pałacu, stanowi pewn? cało??.

Biblioteka Narodowa (Biblioteca Nacional) ? zało?ona została przez Filipa V w roku 1712 pod nazw? Biblioteka Krolewska. Biblioteka Narodowa powstała w celu szerzenia wiedzy w?rod podwładnych i zebrania bibliotek prywatnych. Budowa Gmachu Biblioteki Narodowej, rozpocz?ła si? w 1866 roku. Fasada na dolnym pi?trze jest w stylu doryckim , za? na gornym pi?trze w stylu jo?skim . Obecnie jest to jedna z najbogatszych bibliotek pod wzgl?dem zbiorow bibliograficznych, w zbiorach ok. 6 milionow ksi??ek. Zbiory biblioteki podzielone s? na zbiory nowe (od roku 1831), ksi?gi dawne (do roku 1830), r?kopisy i dokumenty, czasopisma i gazety, ryciny, rysunki i fotografie, mapy i plany, partytury i nagrania d?wi?kowe.

Palacio de Cristal ? (Pałac Kryształowy) ? składa si? ze szklanych murow podtrzymywanych jo?skimi kolumnami z ?elaza. Na zewn?trz wyro?nia si? fasada w stylu greckim skierowana w stron? jeziora. Jest to jeden z najbardziej wyro?niaj?cych si? budynkow w ogrodach Parque del Retiro , od lat s? w nim wystawiane czasowe ekspozycje wspołczesnej sztuki.

Metropolis ? to budynek o eleganckiej architekturze i wyj?tkowych proporcjach, zwie?czony kopuł? z czarnego łupku, z wplatanymi złotymi zdobieniami, ukoronowan? statu? Wiktorii ze skrzydłami. Na drugim pi?trze wybudowana została rotunda z podwojnymi kolumnami korynckimi. Podtrzymuj? one trzecie pi?tro udekorowane statuami reprezentuj?cymi handel, rolnictwo, gornictwo i przemysł.

Cason del Buen Retiro (Pałac Dobrego Wypoczynku) ? zbudowany w XVII wieku do u?ytku i dla odpoczynku krola Filipa IV. Od tamtego czasu był on kilkakrotnie remontowany, wci?? jednak zachowuje elementy dawnego budynku, takie jak sufit, malowany w XVII wieku przez Lucasa Jordana. Obiekt został przekazany Muzeum Prado i mie?ci zbior malarstwa z XIX wieku.

La Casa de Postas (Krolewski Gmach Pocztowy) ? nowy gmach pocztowy zbudowany w okresie pomi?dzy 1795 i 1800 rokiem o klasycznych cechach, oparty został nie planie nieregularnego pi?ciok?ta zorganizowanego wokoł centralnego patia i miał tylko dwa pi?tra. Ten neoklasyczny budynek mie?ci dzi? oddziały Samorz?du Regionu Madrytu.

La Real Casa de Aduanas ? (Krolewskie Biuro Celne) prace budowlane nad tym obiektem zako?czyły si? w 1769 r. Zewn?trzn? cz??? stanowiła wowczas fasada o dobrych proporcjach uwie?czona balustrad? zbudowan? z cokołu kamiennego oraz szereg ro?nych okien i frontonow rozmieszczonych symetrycznie. Obecnie jest to siedziba Ministerstwa Finansow.

Muralla de Madrid ? s? to pozostało?ci arabskiego muru obronnego z IX i X wieku, oraz innego chrze?cija?skiego z XII i XIII wieku. Wewn?trz arabskiego muru znajdowała si? twierdza warowna, meczet i dom emira.

Palacio del Congreso ? budowla o klasycznych cechach, stworzona na planie prostok?ta, na ktorym rozmieszczone zostały jego sale. Zewn?trzn? cz??? wyro?nia fasada głowna z korynckim portykiem z sze?cioma kolumnami. Lwy znajduj?ce si? po obu stronach schodow wybudowane zostały z dział z br?zu przej?tych od wroga po pierwszej wojnie z Marokiem w latach 1859?1860.

Palacio del Senado ? pałac ten zbudowany został przez Francisca de More z zamiarem pomieszczenia w nim Salonu Kortezow, na miejscu dawnej szkoły Colegio de la Encarnacion. Od pierwszych lat XIX wieku i z uwagi na blisko?? od pałacu, a dawna uczelnia agustia?ska stała si? jednym z najbardziej znacz?cych politycznie budynkow w mie?cie. Ma on bibliotek? neogotyck? z roku 1883.

Puente de Segovia ? najstarszy istniej?cy obecnie w Madrycie most. Jego budowa przypisywana jest architektowi Juanowi de Herrera, ktory wykonał go w okresie od 1582 do 1584 roku. Składa si? on z dziewi?ciu pełnych łukow z bram? na czele, ktora wybudowana została w celu nadania wielko?ci wjazdowi na dwor.

Sociedad General de Autores ? budynek, uznany jest za najlepszy przykład madryckiej secesji. Wybudowany jako dom-pałac bankiera Longorii, obecnie jest siedzib? Sociedad General de Autores (Ogolnego Stowarzyszenia Autorow), ma fasad? zdobion? motywami ro?linnymi o wij?cych si? kształtach.

El Faro de La Moncloa ? to niemal stumetrowa wie?a z okr?głym, krytym tarasem widokowym na skraju miasteczka uniwersyteckiego. Wida? z niej cały Madryt i gory Guadarrama . W pobli?u mieszcz? si? budynki rz?dowe.

Madryt to miasto ?yj?ce głownie noc?. Lokale otwarte s? a? do ?witu. Najwi?ksze skupisko barow jest w centrum miasta. Najbardziej ucz?szczany jest rejon ulic Huertas i Plaza de Santa Ana oraz okolice Alonso Martinez oraz Plaza de Santa Barbara. Dzielnica Moncloa i Arguelles skupiaj? głownie studentow i młodsz? klientel?. Madryckie bary proponuj? ro?norodn? ofert? muzyczn?. Du?? atrakcj? jest wizyta w klubach zapraszaj?cych ?piewaj?cych kompozytorow tzw. cantautores .

W aglomeracji Madrytu znajduj? si? trzy obiekty z listy ?wiatowego dziedzictwa UNESCO : Escorial ? monumentalny architektoniczny zespoł pałacowo-klasztorno-biblioteczny ^[33], uniwersytet i historyczny okr?g Alcala de Henares ^[34] oraz kulturowy krajobraz Aranjuez wraz z pałacem krolewskim ^[35].

Muzea [ edytuj | edytuj kod ]

Trzy najwa?niejsze muzea miasta, skupione wokoł Paseo del Prado, tworz? tzw. Trojk?t Sztuki ( hiszp. Triangulo del Arte ). Nale?? do nich:

Muzeum Prado ? działa od 1918 r. Jego siedzib? jest budynek zaprojektowany przez Juana de Villanueva, wybudowany w 1785 r. Zbiory muzeum tworzy dawna kolekcja krolow Hiszpanii, w ktorej znajduj? si? dzieła takich tworcow jak: Francisco Goya , Diego Velazquez , Bartolome Esteban Murillo , czy Francisco de Zurbaran . Warto zwroci? uwag? na Las Meninas (Panny dworskie, 1656 r.), dzieło Velazqueza przedstawiaj?ce infantk? Małgorzat? w?rod jej dworek i autoportret samego artysty. Niedaleko znajduje si? dodatkowy budynek muzealnego kompleksu Prado, Cason del Buen Retiro , gdzie znajduj? si? skarby sztuki hiszpa?skiej z XIX wieku.
Muzeum Thyssen-Bornemisza ? zbiory tego muzeum obejmuj? siedem wiekow działalno?ci artystycznej, pocz?wszy od prymitywnej sztuki włoskiej a? do pop-artu .
Muzeum Narodowe Centrum Sztuki Krolowej Zofii ? kolekcja zorganizowana w osiemnastowiecznym gmachu Hospital General. Najcenniejszym obiektem jest obraz Guernica autorstwa Pabla Picassa.

Procz nich w?rod muzeow miasta wyro?ni? mo?na:

Krolewska Akademia Sztuk Pi?knych ?w. Ferdynanda ? jest tu zbior malarstwa, rze?by hiszpa?skiej i zagranicznej z okresu XVI?XX wieku (szczegolny nacisk poło?ony jest na dzieła hiszpa?skiego Złotego Wieku); eksponaty ilustruj?ce działalno?? Krolewskiej Akademii Sztuk Pi?knych; sala po?wi?cona Pablowi Picasso .
Narodowe Muzeum Archeologiczne w Madrycie ? znaleziska z terenow Hiszpanii, a tak?e Egiptu, Grecji i terenow cywilizacji Etruskow (paleolit ? wiek XVIII). Dzieła kultury Iberow, mi?dzy innymi znana Dama z Elche. Sztuka rzymska, wizygocka, islamu; kopia jaskini Altamira z Kantabrii, ozdobionej malowidłami naskalnymi z paleolitu .
Museo Nacional de Artes Decorativas ? muzeum sztuki zdobniczej, przedstawiaj?ce ?ycie codzienne Hiszpanii od czasow fenickich do XX wieku ? b?d? to w formie zrekonstruowanych pomieszcze?, b?d? te? ekspozycji tematycznych, znajduje si? tu kompletna kuchnia z XVIII wieku, wyło?ona od sufitu do podłogi ceramik? wymalowan? w scenki rodzajowe oraz zegar wskazuj?cy czas nocny, ktory nie wybijał godzin.
Museo del Ejercito (pol. Muzeum Wojska) ? jednym z głownych eksponatow jest La Tizona , miecz nale??cy do legendarnego (ale i historycznego zarazem) wojownika Cyda. Znajduje si? tu rownie? Sala de Ninos, mieszcz?ca kolekcj? 20 tysi?cy ołowianych ?ołnierzykow.
Museo Nacional de Ferrocarril ( pol. Muzeum Kolejnictwa) ? znajduje si? tutaj m.in. jeden z pierwszych ekspresowych elektrowozow, czy drewniana salonka z pełnym wyposa?eniem.
Museo del Traje (pol. Muzeum Strojow) ? kolekcja strojow regionalnych i historycznych, stworzona na wystaw? w roku 1925, ktora z czasem rozrosła si? do stałej kolekcji muzealnej.
Museo Naval ? muzeum morskie, w ktorym zgromadzone s? zbiory zwi?zane z hiszpa?skimi wyprawami morskimi i histori? marynarki hiszpa?skiej ^[36].
Museo Cerralbo ? dom-muzeum sztuki mieszcz?cy prywatn? kolekcj? sztuki i eksponatow archeologicznych markiza de Cerralbo.
Museo Lazaro Galdiano ? muzeum sztuki mieszcz?ce prywatn? kolekcj? finansisty Jose Lazaro Galdiano .
Dwa muzea miejskie: Museo de los Origenes de Madrid (pol. Muzeum Pocz?tkow Madrytu) oraz Muzeum Historii Madrytu . Pierwsze opowiada histori? regionu i miasteczka Madryt od czasow prehistorycznych (szkielety zwierz?t kopalnych) do przeniesienia siedziby dworu do Madrytu w 1561 r. Drugie opowiada losy miasta jako stolicy Hiszpanii i ?wiatowego imperium.

Parki [ edytuj | edytuj kod ]

Park Retiro ? jest to 120 hektarow drzew, krzewow i trawnikow w samym centrum miasta ? na miejscu pi?tnastowiecznych dobr zakonnikow z pobliskiego ko?cioła hieronimitow. Mie?ci si? tu połkolista kolumnada z pomnikiem Alfonsa XII, stoj?ca nad prostok?tnym stawem. Po drugiej stronie parku zbudowano dwa pawilony, ceglany Palacio de Velazquez i szklany Palacio de Cristal ? nad sadzawk? zamieszkan? przez wodne ptaki.
Real Jardin Botanico ? Krolewski Ogrod Botaniczny przy Muzeum Prado; mo?na tu znale?? mi?dzy innymi ro?liny z Ameryki Południowej, warto odwiedzi? szklarni? podzielon? na strefy klimatyczne, od pustynnej po tropikaln?.
Campo del Moro ? ( pol. Pole Maura) ? w pocz?tkach XII wieku obozowały tu wojska arabskie. W roku 1890 ow łagodnie opadaj?cy od Pałacu Krolewskiego ku rzece teren zamieniono w park w stylu angielskim; stał si? wtedy placem zabaw dzieci krolewskich. Obecnie mie?ci si? w nim muzeum powozow i lektyk.
Casa de Campo ? nie jest to park, lecz du?y o powierzchni 1740 ha teren rekreacyjny, poro?ni?ty drzewami i spłowiał? od sło?ca traw?. Na terenie znajduje si? Parque de Atracciones de Madrid , czyli wesołe miasteczko, ogrod zoologiczny , liczne fontanny , kilkudziesi?ciometrowy gejzer . Ciekawym miejscem transportu jest tutaj kolejka linowa ( hiszp. teleferico ).
Madrid Rio ? park nad rzek? Manzanares utworzony na pocz?tku XXI wieku na miejscu wpuszczonej w tunel drogi M-30 ^[37].

Architektura i rze?ba [ edytuj | edytuj kod ]

Niektore ulice Madrytu s? prawdziwymi muzeami rze?by w plenerze. Działa tutaj Escultura al aire libre de la Castellana ? Publiczne Muzeum Sztuki, ktore w swych zbiorach ma abstrakcyjne prace, wykonane głownie przez hiszpa?skiego artyst? Eduardo Chillida.

Pocz?wszy od XVIII wieku, przestrze? Salon del Prado zdobi? monumenty z klasycznych ?rodeł ikonograficznych, takich jak: Fontanna Alcachofa , las Cuatro Fuentes , Fontanna Neptuna , Fontanna Apolla i pomnik bogini Kybele . Na Plaza de Oriente znajduje si? szereg krolow Hiszpanii od Wizygotow i ro?nych ?redniowiecznych krolestw chrze?cija?skich. Szczegolnie wa?nym elementem architektonicznym miasta s? majestatyczne pałace (np. Palacio de Liria ) i imponuj?ce rezydencje, s? one pozostało?ci? po panowaniu w kraju dwoch pot??nych rodow Habsburgow i Burbonow . W Madrycie istnieje tak?e wiele w?skich uliczek, ktore otoczone s? malowniczymi dzielnicami. Na uwag? zasługuje przede wszystkim Salamanca ? dzielnica w połnocnej cz??ci miasta. Uznawana za jedn? z najpi?kniejszych i najbardziej eleganckich cz??ci stolicy Hiszpanii, za? przez niektorych za najładniejsz? na ?wiecie. Miasto doskonale ł?czy ze sob? architektur? historyczn? pochodz?c? sprzed wiekow wraz z elementami nowoczesnej architektury, ktorej przykładem jest Puerta de Europa ? s? to dwie, bli?niacze wie?e 115 metrowej wysoko?ci, ktore s? nachylone ku sobie pod k?tem 15 stopni. Paseo de Castellana to z kolei zbiorowisko ro?nych pomnikow o ro?norodnej kompozycji architektonicznej znajduje si? tu m.in.: pomnik Kolumba , Emilio Castelara ? rze?biarza i projektanta ulic i budynkow w Madrycie, Pomnik Konstytucji z 1978 r. wzniesiony z płaskiej kostki z marmuru , czy te? pomnik Jose Calvo Sotelo. Po całym mie?cie rozproszone s?, zwłaszcza w centrum wiele rze?b takich jak: lwy z Cortes, rze?by Miguela de Cervantesa na placu hiszpa?skim . Klatka schodowa biblioteki Narodowej obfituje w szereg pos?gow hiszpa?skich pisarzy.

Galerie [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt jest uwa?any za jeden z najwa?niejszych miejsc Europy odno?nie do muzeow sztuki. Najbardziej znanym jest Triangulo del Arte , poło?one wzdłu? placu Paseo del Prado , obejmuj?cy trzy muzea. Najbardziej znanym z nich jest Muzeum Prado, znajduj? si? tu dzieła jednych z najwybitniejszych malarzy m.in.: Diego Velazqueza ? Las Meninas ( Panny dworskie ) czy Francisco Goya ? La maja vestida i La maja desnuda . Pozostałe dwa muzea znajduj? si? w: Museo Thyssen-Bornemisza ? jest to druga pod wzgl?dem warto?ci kolekcja prywatna sztuki na ?wiecie, znajduj? si? tu obrazy wszystkich wa?nych tworcow reprezentuj?cych wszystkie najwa?niejsze kierunki artystyczne, od malarstwa ?redniowiecznego po surrealizm i awangard?; oraz Centrum Sztuki Krolowej Zofii . Jest to czołowa kolekcja wspołczesnej sztuki hiszpa?skiej, a tak?e miejsce, gdzie wisi słynny obraz Pablo Picassa ? Guernica .

Opery [ edytuj | edytuj kod ]

Hiszpa?ska Opera Narodowa ( hiszp. Orquesta Nacional de Espana ) ? jest to najwa?niejsza w mie?cie orkiestra graj?ca muzyk? powa?na, ma swoj? siedzib? w Auditorio Nacional de Musica .
Hiszpa?ska Orkiestra Symfoniczna Radia i Telewizji ( hiszp. Orquesta Sinfonica de Radio Television Espanola )
Teatr Krolewski ( hiszp. Teatro Real )
Teatro de la Zarzuela ? po?wi?cony głownie zarzueli oraz operetce
Pozostałe zespoły i orkiestry rezyduj?ce w Madrycie to: Orquesta Sinfonica de Madrid , Orquesta Sinfonica de la Comunidad de Madrid , Orquesta de Camara Reina Sofia .

Wie?owce [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Lista najwy?szych budynkow w Madrycie .

Praktycznie pocz?tkowo Madryt nie miał wie?owcow . Pierwszy wie?owiec powstał w XX wieku za spraw? budowy Gran Via . W 1953, w mie?cie stan?ł pierwszy wie?owiec. W 1970 r. rozpocz?ła si? budowa kompleksu finansowej dzielnica w centrum Madrytu AZCA , w ktorej wybudowane wysokie drapacze chmur, takie jak: Torre Picasso i wie?a telekomunikacyjna Republica Argentina , powszechnie nie uznawana za wie?owiec. W 2006 r. na Paseo de la Castellana rozpocz?ła si? budowa kompleksu biznesowego pod nazw? Cuatro Torres Business Area , gdzie w 2008 zostały oddane do u?ytku cztery najwy?sze wie?owce w Hiszpanii . przekraczaj?ce wysoko?? 250 m.

Spis najwy?szych budynkow w Madrycie:

Lp.	Budowla	Wysoko??	Liczba kondygnacji	Rok uko?czenia budowy
1	Torre Caja Madrid	250 m	45	2009
2	Torre de Cristal	249 m	45	2008
3	Torre PwC	236 m	52	2008
4	Torrespana ^[38]	231 m	4	1982
5	Torre Espacio	223 m	53	2007
6	Torre Picasso	157 m	43	1988
7	Torre Madrid	142 m	34	1957
8	Centro Internacional de Convenciones de Madrid	125 m	10	2011
9	Torre Europa	121 m	35	1985
10	Edificio Espana	117 m	25	1953
11	Puerta Europa I	114 m	26	1996
12	Puerta Europa II	114 m	26	1996
13	Faro de Moncloa ^[39]	110 n	2	1992
14	Torre del Banco de Bilbao	107 m	31	1981
15	Torres de Colon	102 m	23	1976
16	Edificio del Ministerio de Comercio	100 m	25	1979

Kuchnia [ edytuj | edytuj kod ]

Cocido Madrileno, czyli tradycyjny madrycki gulasz

Wspołczesna kuchnia ł?czy tradycyjne potrawy z wytrawnymi narodowymi daniami. Typow? madryck? potraw? s? callos (flaki) oraz cocido madrileno ? gulasz z grochem, jarzynami, mi?sami oraz peklowin?. Podawane jest rownie? besugo al horno , bacalao , chuletones oraz kastylijska zupa z czosnkiem.

Najlepszym sposobem na poznanie madryckich specjałow kulinarnych jest przechadzanie si? od baru do baru i degustowanie kulinarnych specjalno?ci ? co, przy okazji, jest starym madryckim zwyczajem. Oczywi?cie, jedzeniu zwykle towarzyszy hiszpa?skie (aczkolwiek niekoniecznie) wino oraz piwo .

Du?? kulinarn? atrakcj? Madrytu s? wyroby cukiernicze. Ich wyrob zwi?zany jest z obchodzonymi ?wi?tami w ci?gu roku. Turron i marcepany to słodko?ci podawane w czasie ?wi?t Bo?ego Narodzenia . Z kolei Torrijas i huesos de barquillos spo?ywa si? w czasie Wielkiego Tygodnia Wielkanocnego. Narodowe ?wi?to San Isidro obfituje w barquillos i rosquillos. Zim? mamy okazj? do sprobowania bunuelos de viento. Natomiast o ka?dej porze roku ?niadania obfituj? w słodkie churros oraz porras.

Procz kuchni tradycyjnej, bardzo lubiane i serwowane w wielu restauracjach s? dania z ro?nych zak?tkow ?wiata ? pocz?wszy od kuchni arabskiej a sko?czywszy na kuchni iberoameryka?skiej.

Rozrywka [ edytuj | edytuj kod ]

Spo?rod licznych fiest odbywaj?cych si? w Madrycie przez cały rok najwi?ksze znaczenie maj? obchody ?wi?ta patrona miasta: Fiesta de San Isidro . Trwaj? one przez cały tydzie? w drugiej połowie maja. Całe miasto t?tni wowczas zabaw?, odbywa si? mnostwo koncertow, a co wieczor w Jardines Vistillas gra orkiestra. Zabawa tradycyjnie rozpoczyna si? od madryckiego ta?ca chotis . Fiesta rozpoczyna w Madrycie sezon korridy . Z klubow muzycznych znajduj?cych si? w mie?cie, szczegoln? popularno?ci? ciesz? si? te, w ktorych mo?na posłucha? muzyki flamenco i obejrze? pokaz ta?ca. Najbardziej znanym jest Cafe de Chinita . Wraz z imigrantami z dawnych kolonii hiszpa?skich przybyła do Hiszpanii i do Madrytu moda na muzyk? latynoameryka?sk?, najwi?kszym klubem w mie?cie z t? muzyk? jest Salsipuedes , w ktorym to wła?nie codziennie odbywaj? si? ta?ce do muzyki granej przez orkiestr?.

Nocne ?ycie [ edytuj | edytuj kod ]

?ycie nocne w Madrycie jest szczegolnie bogate. Do wyboru s? tu: discobares , discotecas i bares de copas . Discotecas, czyli dyskoteki s? zwykle nieco wi?ksze, gło?niejsze i dłu?ej czynne od pozostałych. Do wi?kszych i bardziej znanych w centrum nale?y Boccacio. Bares de copas zapewniaj? bardziej kameralne wn?trze i cz?sto mo?liwo?? posłuchania muzyki na ?ywo. Nocne ?ycie Madrytu ma szczegolny charakter, cz?sto trwa cał? noc do rana, cz?ste s? tutaj korki uliczne w nocy i nad ranem, kiedy uczestnicy imprez jad? do domu albo wybieraj? si? do kolejnej dyskoteki.

Głownymi obszarami nocnego ?ycia w Madrycie s?:

Barrio de Huertas: Plaza de Santa Ana , Calle de la Cruz, Calle del Principe
Barrio Latina: Calle Cava Caja, Calle de los Cuchilleros, Plaza Mayor, Plaza Tirso de Molina
Barrio de Chueca: Plaza de Chueca
Barrio de Malasana: Plaza del Dos de Mayo
Barrio de Lavapies: Plaza de Lavapies
Barrio Salamanca: Calle Jorge Juan, Calle Recoletos
Barrio Arguelles: Calle Alberto Aguilera, Calle de Sagasta, Calle de Luchana.

Lokalne ?wi?ta [ edytuj | edytuj kod ]

15 maja ? ?wi?to ?w. Izydora patrona Madrytu
13 czerwca ? wspomnienie ?w. Antoniego w Ko?ciele San Antonio de la Florida
16 lipca ? ?wi?to Matki Boskiej z Gory Karmel ( Nuestra Senora del Carmen ), patronki okr?gow Puente de Vallecas i Chamberi
7 sierpnia ? ?wi?to Kajetana z Thieny
10 sierpnia ? ?wi?to ?w. Wawrzy?ca z Rzymu
15 sierpnia ? ?wi?to Virgen de la Paloma patronki Madrytu oraz dzielnic Centrum i Centro y Arganzuela
12 pa?dziernika ? ?wi?to Virgen del Pilar patronki dzielnicy Salamnca
9 listopada ? jedno z najwa?niejszych ?wi?t Madrytu, ?wi?to Virgen de la Almudena patronki Madrytu

Edukacja [ edytuj | edytuj kod ]

Jeden z budynkow Uniwersytetu Carlosa III

Edukacja w Madrycie zale?na jest od Zarz?du Edukacji Wspolnoty Madrytu , ktory nakłada na siebie obowi?zki kształcenia na poziomie regionalnym. Około 167 tys. dzieci ucz?szcza do przedszkoli , 320,8 tys. uczy si? w szkole podstawowej, około 4,5 tys. ucz?szcza do szkoł specjalnych, oraz około 50 tys.do szkoł kształcenia zawodowego Kształcenia Zawodowego ^[40]. Całkowit? liczb? studentow szkolnictwa wy?szego szacuje si? na ponad milion, z ktorych około 600 tys.studentow studiuje w szkołach publicznych, za? w prywatnych ok. 410 tys..

Uniwersytety [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt jest najwi?kszym o?rodkiem naukowym Hiszpanii. Znajduje si? tu wiele publicznych i prywatnych szkoł wy?szych. Niektore z nich s? jednymi z najstarszych na ?wiecie. W mie?cie działa kilka uczelni o randze uniwersytetow, najwa?niejsze z nich to:

Universidad Nacional de Educacion a Distancia (Uniwersytet Otwarty)
Universidad Pontificia Comillas (Uniwersytet Katolicki)
Universidad de Alcala
Universidad CEU San Pablo (Uniwersytet Katolicki)
Universidad Complutense de Madrid
Universidad Politecnica de Madrid (Politechnika).

Uczelnie skupione s? w poło?onym na peryferiach Madrytu, zbudowanym w latach 20. XX wieku miasteczku uniwersyteckim Ciudad Universitaria . Na połnocy miasta z kolei swoj? siedzib? ma Autonomiczny Uniwersytet Madrycki . Na hiszpa?skich uniwersytetach mo?na si? uczy? rano (od godz. 8 rano do 14) lub po południu (od 4 do 21). Studenci zwykle maj? prawo wyboru godziny, na ktor? chc? przychodzi?.

Sport [ edytuj | edytuj kod ]

Klub	Sport	Liga	Miejsce rozgrywki
Real Madryt	Piłka no?na	Primera Division	Santiago Bernabeu
Atletico Madryt	Piłka no?na	Primera Division	Wanda Metropolitano
Rayo Vallecano	Piłka no?na	Primera Division	Teresa Rivero
Real Madryt	Koszykowka	ACB league	Caja Magica
MMT Estudiantes	Koszykowka	ACB league	Madrid Arena

Madryt jest siedzib? piłkarskiego krolewskiego klubu Real Madryt , ktory swe rozgrywki prowadzi na Estadio Santiago Bernabeu . Jego kibice s? okre?lani mianem vikingos (wikingowie) lub zwyczajnie merengues (bezy). Jego rodzinnym rywalem jest Atletico Madryt , ktory rownie? pochodzi z Madrytu, jego kibice s? nazywane los sufridores (cierpi?cy). Wraz z Barcelon?, Glasgow i Lizbon?, Madryt jest jednym z czterech miast w Europie , ktory ma dwa 5-gwiazdkowe stadiony UEFA : Real Madryt ? Santiago Bernabeu i Atletico Madryt ? Estadio Wanda Metropolitano . Niektorzy z najlepszych hiszpa?skich piłkarzy, zwi?zani z Madrytem cz?sto nazywani s? Madrilenos, w tym: Emilio Butragueno , Raul Gonzalez , Iker Casillas czy Fernando Torres .

Miasto ma tak?e dwa zespoły prowadz?ce rozgrywki w koszykowce w lidze ACB oraz tor wy?cigowy Permanente Circuito del Jarama , na ktorym odbywa si? Grand Prix Hiszpanii Formuły 1 . Narciarstwo jest to mo?liwe w pobli?u gor Sierra de Guadarrama , gdzie znajduj? si? narciarskie stoki takie jak: Valdesqui i Navacerrada. Obecnie Madryt jest jednym z trzech kandydatow o organizacj? XXXII Olimpiady w 2020 roku ^[41].

Co roku organizowany jest tutaj turniej tenisowy Mutua Madrid Open na obiekcie Caja Magica .

Miasta partnerskie [ edytuj | edytuj kod ]

Madryt jest aktywnie zaanga?owany we wspieranie inicjatyw mi?dzy miastami partnerskimi w Unii Europejskiej, a tak?e mi?dzy miastami na innych kontynentach, w tym z Afryki , Azji i Ameryki ^[42].