Lyðveldið Simbabve
Republic of Zimbabwe
Fani	Skjaldarmerki
Kjororð : Unity, Freedom, Work ( enska : Eining, frelsi, vinna)
Þjoðsongur : Kalibusiswe Ilizwe leZimbabwe
Hofuðborg	Harare
Opinbert tungumal	chewa , chibarwe , enska , kalanga , koisan ( tsoa ), nambya , ndau , ndebele , shangani , shona , taknmal , sotho , tonga , tswana , venda , xhosa
Stjornarfar	Lyðveldi
Forseti	Emmerson Mnangagwa
Varaforseti	Constantino Chiwenga
Sjalfstæði	fra Bretlandi
? Yfirlyst (Rodesia)	11. november , 1965
? Viðurkennt (Simbabve)	18. april , 1980
Flatarmal  ? Samtals  ? Vatn (%)	59. sæti 390.757 km² 1
Mannfjoldi  ? Samtals (2019)  ?  Þettleiki byggðar	79. sæti 16.159.624 26/km²
VLF ( KMJ )	aætl. 2019
? Samtals	41,031 millj. dala ( 119. sæti )
? A mann	2.621 dalir ( 160. sæti )
VÞL (2018)	0.563 ( 150. sæti )
Gjaldmiðill	simbabveskur dalur (Z$)
Timabelti	UTC +2
Þjoðarlen	.zw
Landsnumer	+263

Simbabve er landlukt land i sunnanverðri Afriku a milli anna Sambesi og Limpopo . Það a landamæri að Suður-Afriku i suðri, Botsvana og Namibiu i vestri, Sambiu i norðri og Mosambik i austri. Landið var aður kallað Suður-Rodesia og siðan aðeins Rodesia fra 1965 til 1980 þegar það var nefnt Simbabve eftir fornri hofuðborg Monomotapaveldisins a 15., 16. og 17. old. Hofuðborg Simbabve og stærsta borgin er Harare en næststærsta borgin er Bulawayo . Um 15 milljonir manna bua i Simbabve og þar eru 16 opinber tungumal , en enska , sjona og ndebele eru algengust.

Fra 11. old hefur þetta landsvæði verið hluti af ymsum rikjum, þar a meðal Rozvi og Mthwakazi , auk þess að vera þjoðleið fyrir verslun og folksflutninga. Nuverandi land Simbabve var fyrst afmarkað 1890 af Breska Suður-Afrikufelaginu undir stjorn Cecil Rhodes þegar felagið lagði undir sig Mashonaland og siðan Matabeleland 1893 eftir striðsatok sem nefndust Fyrsta Matabelestriðið . Felagsræði i Rodesiu lauk 1923 þegar Suður-Rodesia var stofnuð sem bresk nylenda með heimastjorn. Arið 1965 lysti hvit minnihlutastjorn nylendunnar einhliða yfir sjalfstæði sem Rodesia . Landið var einangrað a alþjoðavettvangi auk þess sem þar stoð yfir borgarastyrjold milli stjornarhersins og skæruliðahreyfinga þeldokkra þjoðernissinna. Atokunum lauk eftir 15 ar með friðarsamkomulagi sem kom a almennum kosningaretti og viðurkenningu a sjalfstæði landsins 1980. Simbabve gerðist aðili að Breska samveldinu en var rekið þaðan 2002 fyrir brot stjornar Robert Mugabe a alþjoðalogum.

I dag telst Simbabve lyðveldi með forsetaræði . Fyrsti forsætisraðherra og siðar annar forseti landsins var Robert Mugabe sem var við vold allt fra þvi borgarastyrjoldinni lauk til arsins 2017 . Stjorn Mugabes einkenndist hin siðari ar af bagum efnahag og oðaverðbolgu . Hun la einnig undir amæli fyrir mannrettindabrot . Oanægja vegna hruns hagkerfis þjoðarinnar, utbreiddrar fatæktar og atvinnuleysi leiddi til aukins stuðnings við Lyðræðishreyfingu Morgan Tsvangirai og samþykkt var i kjolfar kosninga arið 2008 að hann myndi deila voldum með Mugabe sem forsætisraðherra, sem hann gerði a arunum 2009 til 2013. Mugabe var að endingu steypt af stoli arið 2017 og Emmerson Mnangagwa gerður að forseta i hans stað. ^[1]

Simbabve er aðili að Sameinuðu þjoðunum , Þrounarbandalagi sunnanverðrar Afriku , Afrikusambandinu og efnahagsbandalaginu COMESA .

Heiti [ breyta | breyta frumkoða ]

Heitið ?Simbabve“ er dregið af sjonaheiti Simbabve miklu , fornrar borgar i suðausturhluta landsins. Leifar hennar eru nu varðveittar sem menningarminjar. Til eru tvær kenningar um merkingu nafnsins. Ymsir telja að ?Zimbabwe“ se dregið af dzimba-dza-mabwe , sem i karanga-mallysku sjonamals merkir ?steinhus“ ( dzimba = ?hus“ (ft.) og mabwe = ?steinar“). ^{[2] [3] [4]} Sjonar sem tala karanga bua i nagrenni við Simbabve miklu i Masvingo-heraði . Fornleifafræðingurinn Peter Garlake setti fram þa tilgatu að ?Zimbabwe“ se stytting a dzimba-hwe , sem merkir ?virðuleg hus“ a zezuru-mallyskunni og visar oftast til heimila eða grafa hofðingja. ^[5]

Simbabve var aður þekkt sem Suður-Rodesia (1898), Rodesia (1965) og Simbabve Rodesia (1979). Simbabve var fyrst notað sem tilvisun i landið af þjoðernissinnanum Michael Mawema arið 1960, ^[6] en flokkur hans, Þjoðarflokkur Simbabve , tok fyrstur að nota nafnið opinberlega arið 1961. ^[7] ?Rodesia“ var aftur dregið af ættarnafni Cecil Rhodes sem atti upptokin að nylendustofnun Breta a svæðinu seint a 19. old, og þjoðernissinnum þotti þannig oviðeigandi. ^[6]

Samkvæmt Mawema heldu þjoðernissinnar fund arið 1960 til að velja landinu nytt nafn. Þar komu fram uppastungur eins og ?Matshobana“ og ? Monomotapa “ aður en ?Zimbabwe“ varð ofan a. ^[8] Þjoðernissinnar i Matabelelandi hofðu lika sett fram tilloguna ?Matopos“ eftir Matopos-hæðum sunnan við Bulawayo . ^[7]

I byrjun var oljost hvernig ætti að nota nyja heitið. I brefi fra Mawema fra 1961 er talað um ?Zimbabweland“ ^[7] . Arið 1962 var ?Zimbabwe“ orðið það viðurkennt að það var almennt notað af þjoðernishreyfingu þeldokkra ibua landsins. ^[6] I viðtalið arið 2001 minntist Edson Zvobgo þess að Mawema hafi nefnt þetta heiti a barattufundi ?og það helst, og þannig var það“. ^[6] Hinar ymsu þjoðernishreyfingar notuðu nafnið i framhaldinu i seinni herforum gegn stjorn Rodesiu i Kjarrstriðinu 1964 til 1979. Helstu flokkarnir a þvi stigi voru Zimbabwe African National Union (ZANU), sem Robert Mugabe leiddi, og Zimbabwe African People's Union (ZAPU), sem Joshua Nkomo leiddi.

Stjornmal [ breyta | breyta frumkoða ]

Stjornsyslueiningar [ breyta | breyta frumkoða ]

Simbabve er miðstyrt riki sem skiptist i atta heruð og tvær borgir með stjornsyslulega stoðu heraðs. Hvert herað er með heraðshofuðborg þar sem stjornsysla heraðsins er venjulega staðsett. ^[9]

Nofnin a flestum heruðunum miðast við skiptinguna milli Mashonalands og Matabelelands a nylendutimanum: Mashonaland var fyrsta landsvæðið sem Breska Suður-Afrikufelagið lagði undir sig, og Matabeleland er svæðið sem það naði eftir Fyrsta Matabelestriðið . Þessi landsvæði svara nokkurn veginn til landa Sjona og Matabelea , þott aðrar þjoðir bui lika i þessum heruðum. Yfir hverju heraði er heraðslandstjori sem er skipaður af forseta landsins . ^[10]

Heraðsstjori leiðir heraðsstjornina. Hann er skipaður af nefnd um almannaþjonustu. Onnur stjornsysla a heraðsstigi fer fram gegnum heraðsskrifstofur rikisstofnana. ^[11]

Heruðin skiptast i 59 umdæmi og 1.200 sveitarfelog . Heraðsstjori er skipaður af nefnd um almannaþjonustu. Auk þess er dreifbylisrað sem skipar framkvæmdastjora. Dreifbylisraðið er skipað kjornum sveitarstjornarmonnum, heraðsstjora og einum fulltrua hefðbundinna ættbalkahofðingja samkvæmt hefðarretti. ^[12]

A sveitarstjornarstigi er þrounarnefnd sveitarfelagsins, sem skipuð er kjornum sveitarstjora, hofðingjum (hefðbundum leiðtogum) og fulltruum þrounarnefnda þorpanna. Sveitarfelogin skiptast i þorp, og i hverju þorpi er þrounarnefnd og hofuðsmaður (hefðbundinn leiðtogi sem heyrir undir hofðingja). ^[13]

Tilvisanir [ breyta | breyta frumkoða ]

1. ↑ McKenzie, David; McKirdy, Euan; Dewan, Angela (24. november 2017). Zimbabwe's 'Crocodile' Emmerson Mnangagwa sworn in as leader . CNN . Sott 27. november 2017.
2. ↑ ?Zimbabwe ? big house of stone“ . Somali Press. Afrit af upprunalegu geymt þann 3. mai 2011 . Sott 14. desember 2008 .
3. ↑ Lafon, Michel (1994). ?Shona Class 5 revisited: a case against *ri as Class 5 nominal prefix“ (PDF) . Zambezia . 21 : 51?80.
4. ↑ Vale, Lawrence J. (1999). ?Mediated monuments and national identity“. Journal of Architecture . 4 (4): 391?408. doi : 10.1080/136023699373774 .
5. ↑ Garlake, Peter (1973). Great Zimbabwe: New Aspects of Archaeology . London, UK: Thames & Hudson. bls.  13 . ISBN   978-0-8128-1599-3 .
6. ↑ ^{6,0 6,1 6,2 6,3} Fontein, Joost (september 2006). The Silence of Great Zimbabwe: Contested Landscapes and the Power of Heritage (First. utgafa). London: University College London Press . bls. 119?20. ISBN   978-1844721238 .
7. ↑ ^{7,0 7,1 7,2} Ndlovu-Gatsheni, Sabelo J. (2009). Do "Zimbabweans" Exist? Trajectories of Nationalism, National Identity Formation and Crisis in a Postcolonial State (First. utgafa). Bern: Peter Lang AG . bls. 113?14. ISBN   978-3-03911-941-7 .
8. ↑ ?What's in a Name? Welcome to the 'Republic of Machobana' “. Read on . Harare: Training Aids Development Group: 40. 1991.
9. ↑ ?The World Factbook ? Zimbabwe“ . Central Intelligence Agency. Afrit af upprunalegu geymt þann 16. april 2020 . Sott 4. desember 2020 .
10. ↑ ?Constitution of the Republic of Zimbabwe“ (PDF) . Parliament of Zimbabwe. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 21. desember 2008 . Sott 19. desember 2008 .
11. ↑ ?Provincial Councils and Administration Act (Chapter 29:11)“ (PDF) . Parliament of Zimbabwe. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 27. desember 2013 . Sott 19. desember 2008 .
12. ↑ ?Rural District Councils Act (Chapter 29:13)“ (PDF) . Parliament of Zimbabwe. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 27. desember 2013 . Sott 19. desember 2008 .
13. ↑ ?Traditional Leaders Act (Chapter 29:17)“ (PDF) . Parliament of Zimbabwe. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 4. september 2015 . Sott 19. desember 2008 .

   Þessi Afriku grein er stubbur . Þu getur hjalpað til með þvi að bæta við greinina .