Olimpiya o?yinlari
? har to?rt yilda o?tkaziluvchi zamonamizning eng yirik xalqaro majmuaviy sport bellashuvlari. Olimpiya o?yinlari
Xalqaro Olimpiya Qo?mitasi
vasiyligi ostida 4 yilda bir marotaba o?tkaziladi. Olimpiya o?yinlarining Yozgi va
qishki o?yinlari
mavjud.
Olimpiada o?yinlari
- 1)
Yunonistonda
umumyunon bayrami va musobaqalari (2 g?ildirakli aravada tez yurish, beshkurash, mushtlashish musobaqalari, san?at konkursi). Miloddan avvalgi 776 yildan boshlab milodiy 394 yilgacha har 4 yilda Olimpiya shahrida xudo
Zevs
sharafiga o?tkazilgan. Ana shu 4 yillik davr Olimpiada deb atalgan. O?yinlar 5 kun davom etgan;
2)
Yunonistonning
Olimpiya o?yinlarini eslatuvchi jahon sport musobaqalari. 1896-yil (Olimpiadaning 1-yili)dan boshlab o?tkaziladi. Olimpiya o?yinlarini o?tkazish tartibi, qoidalari
Olimpiya hartiyasida
belgilab berilgan. Bu hartiyani zamonaviy olimpiya harakati asoschisi, fransiyalik jamoat arbobi
Pyer de Kuberten
(1863?1937) ishlab chiqqan. 1894-yil
Parijda
Xalqaro sport kongressi hartiyani tasdiqlagan (yangi tahriri 1999-yil qabul qilingan). O?yinlar
Xalqaro Olimpiya Qo?mitasi
(XOQ) tomonidan tashkil qilinadi. O?yinlarda musobaqalar sportning faqat olimpiya turlari bo?yicha o?tkaziladi. Olimpiya sport turi hartiyaga binoan aniqlanib, u eng keng tarqalgan (yozgi o?yinlarning erkaklar uchun sport turi 4 qit?aning kamida 75 davlatida va ayollar uchun esa, 3 qit?aning kamida 40 davlatida tarqalgan) bo?lishi kerak. Dasturga
yengil atletika
,
gimnastika
,
suzish
,
og?ir atletika
,
kurash
,
boks
,
qilichbozlik
,
eshkak eshish
,
velosport
,
futbol
,
basketbol
musobaqalari kiritilgan. 1968-yildan Olimpiya o?yinlari tashkiliy qo?mitasi
XOQ
tomonidan tasdiqlangan madaniy dastur tadbirlarini o?tkazib keladi. Bu tadbirlar san?at vositasida olimpiadaning xalqlar o?rtasida tinchlik va totuvlik ideallarini targ?ib qilishga qaratilgandir. 1924-yildan Olimpiya o?yinlarining qishki qismi mustaqil musobaqalar sifatida o?tkaziladi (qarang
Qishki olimpiada
).
Olimpiada shiori ?Tezroq, balandroq, kuchliroq“ (
lotincha
: ?Citius, altius, Fortius“)
1920-yildan
olimpiada emblemasiga kiradi.
Olimpiya o?yinlarining ramzi - besh qit?ani ifoda etuvchi beshta birikkan xalqadan iborat. 5 halqa ? olimpiada harakatiga birlashgan 5 ta qit?a ramzi. Yuqori qatordagi ranglar: havorang -
Yevropa
, qora -
Afrika
, qizil -
Amerika
, pastki qatorda: sariq -
Osiyo
, yashil -
Avstraliya
.
Beshta Olimpiya xalqasi
1913
-yilda yaratilib,
1914
-yili qabul qilingan va
1920
-yili
Antverpendagi
Yozgi Olimpiya o?yinlarida
debyutlagan.
Olimpiada bayrog?i ? Olimpiada timsoli (5 halqa) tushirilgan oq mato barcha Olimpiya o?yinlarida ko?tariladi. Olimpiya o?yinlarining an?anaviy atributa Olimpiada mash?alasidir. U
Alfey daryosi
vodiysidagi
Kronos
tog? yon bag?rida quyosh nurlaridan yondirilib, o?yinlarning tantanali ochilishiga
estafeta
bilan olib kelinadi va olimpiada stadionidagi maxsus mehrobda o?yinlar yopilguncha (16 kun) yonib turadi.
Tarixiy ma?lumotlarga ko?ra, birinchi Olimpiya o?yinlari eramizdan avvalgi
776
-yilda o?tkazilgan. O?yinlar antik olimpiya xudolariga bag?ishlangan bo?lib, o?yin musobaqalari qadimgi Olimpiya maydonlarida o?tkazilgan. Asrlar o?tib eramizning
393
-yili Olimpiya o?yinlari imperator Feodosiya buyrug?i bilan to?xtatilgan.
Antik Olimpiya o?yinlari Pelopones g?arbiy qismida joylashgan qadimgi Olimpiyada o?tkazilib kelingan. Grek mifalogiyasiga ko?ra, Olimpik o?yinlar asosi
Pelopsa
orollarida vujudga kelgan.
Qadimgi Olimpiya o?zining go?zal tabiati, maftunkorligi bilan, shuningdek, o?zining muhtasham ibodatxonalari va
sport
maydonlari bilan ajralib turadi. Eramizdan avvalgi 10-asrlarda Olimpiyada madaniy marosimlarni hamda boshqa diniy va siyosiy tadbirlarni o?tkazishga xizmat qilgan joy hisoblangan. Olimpiyaning markazi qismida hashamatli Zevsa, uning tog?risida esa Geri ibodatxonasi qad ko?targan.
Olimpiya o?yinlari
Zevsga
sig?inish, diniy marosimlar bilan chambarchars bog?liq edi. So?zsiz o?yinlar yuqori saviyada o?tkazilib, grek shaharlari o?rtasida o?zaro munosabatlarni yaxshilashga yo?naltirilgan edi. Qadimgi miflarda aytilishicha, Olimpiya o?yinlarining tug?ilishi yarimxudo
Gerakl
nomi bilan bog?liq.
12 asrdan buyon qadimgi Olimpiya o?zining qadimiy o?yinlar o?tkaziladigan maydoni va otchoparlarida muxlislar qalbidan joy olgan chaqqon hamda baquvvat sportchilarni namoyon qildi. Sportchilarning nomlari ularning Olimpiya g?alabalari tarix varoqlarida muxrladi.
Qadimgi Olimpiada o?yinlarida barcha ozod erkaklar ?
Gretsiyada
yashovchilar qatnashish huquqiga ega bo?lgan. Megardan general Orsip, cho?pon Polimnist, Rodos orolidan qirol oilasi a?zosi Diagor,
Makedoniya
qiroli Aleksandr I, faylasuf Demokrit ? bularning barchasi qadimgi Olimpiya o?yinlari ishtirokchilari bo?lishgan.
Yozgi Olimpiada o'yinlari o'tqazilgan mamlakatlar. Yashil rangda Olimpiada o'yinlariga mezbonlik qilgan mamlakatlar. Ko'k rangda olimpiya o'yinlariga ikki va undan ortiq mezbonlik qilgan mamlakatlar.