Ur Wikipediu, frjalsa alfræðiritinu
Muammar Gaddafi
???? ???? ??? ????? ????????
|
---|
|
|
|
I embætti
1. september
1969
?
20. oktober
2011
|
Forsætisraðherra
| |
---|
Forveri
| Idris
(sem konungur)
|
---|
Eftirmaður
| Mustafa Abdul Jalil
(sem formaður þjoðarraðs)
|
---|
|
|
Fæddur
| 7. juni
1942
Qasr Abu Hadi
,
Libiu
|
---|
Latinn
| 20. oktober
2011
(69 ara)
Sirte
, Libiu
|
---|
Þjoðerni
| Libiskur
|
---|
Stjornmalaflokkur
| Arabiska sosialistabandalagið (1969?70)
Oflokksbundinn (1970?2011)
|
---|
Maki
| Fatiha al-Nuri (1969?70)
Safia el-Brasai (1970?2011)
|
---|
Born
| 10
|
---|
Starf
| Hermaður, stjornmalamaður
|
---|
Undirskrift
| |
---|
Muammar Muhammad Abu Minyar al-Gaddafi
(
arabiska
: ???????? ????????????
Mu?ammar al-Qa???f?
,
7. juni
1942
?
20. oktober
2011
), þekktur sem
Muammar Gaddafi
(stundum skrifað
Gaddafi
a
islensku
) var
einræðisherra
Libiu
fra
1969
til
2011
. Hann var
þjoðhofðingi
Libiu fra
1969
til arsins
1977
. Eftir það sagðist hann vera takngervingur landsins og bar titilinn ?hinn broðurlegi leiðtogi og vegvisir byltingarinnar og Jamahiriya“.
[1]
Hann var fangaður i
orrustunni við
Sirte
og var þa drepinn.
Gaddafi var mjog umdeildur leiðtogi sem drottnaði yfir libiskum stjornmalum i fjora aratugi og hvatti a þeim tima til mikillar
leiðtogadyrkunar
a sjalfum ser. Fylgjendur hans litu a hann sem fanabera andstoðu gegn vestrænni heimsvaldshyggju og fyrir arabiskri og siðar afriskri samstoðu. Islamskir bokstafstruarmenn voru akaflega motfallnir samfelags- og efnahagsbreytingum hans. Gaddafi var jafnframt sakaður um kynferðisofbeldi eftir dauða sinn. Viðast hvar var hann fordæmdur sem einræðisherra sem bar abyrgð a grofum mannrettindabrotum og studdi við hryðjuverkahopa um allan heim.
[2]
[3]
Gaddafi fæddist nærri
Sirte
til fatækrar
Beduinafjolskyldu
a timum
italskra
nylenduyfirraða i Libiu. Hann for að aðhyllast
arabiska
þjoðernishyggju
sem nemandi i skola i
Sabha
og gekk siðar i konunglega hernaðarhaskolann i
Benghazi
. Gaddafi stofnaði leynifelag ?Frjalsra liðsforingja“
[4]
innan hersins og leiddi með þvi byltingu gegn
Idris Libiukonungi
arið 1969. Eftir byltinguna breytti Gaddafi Libiu i lyðveldi sem stjornað var af byltingarraði undir formennsku hans. Gaddafi reð landinu með stjornartilskipunum og let reka bæði almenna italska borgara og vestræna hermenn ur landinu.
[4]
Hann ræktaði hins vegar samband Libiu við aðrar þjoðernissinnaðar arabastjornir, ser i lagi stjorn
Nassers
i
Egyptalandi
,
[2]
og hvatti an arangurs til arabiskrar stjornarsameiningar.
Gaddafi var hlynntur islamskri nutimavæðingu og byggði lagakerfi sem hann kallaði ?islamskan sosialisma“ a tulkun sinni a
sjarialogum
. Hann þjoðnytti libiska oliuiðnaðinn og notaði tekjurnar af honum til að styrkja rikisherinn, fjarmagna byltingarhreyfingar i oðrum londum og til að hrinda af stað ymsum samfelagsverkefnum,
[2]
þar a meðal byggingu nyrra husa, sterkari heilsugæslu og viðameira menntakerfi. Arið 1973 hratt Gaddafi af stað svokallaðri ?alþyðubyltingu“ sem kom að nafninu til a kerfi
beins lyðræðis
i Libiu, en i reynd viðhelt Gaddafi þo akvorðunarretti i ollum mikilvægum malefnum. Sama ar gaf Gaddafi ut ?Græna kverið“, þar sem hann lysti hinni svokolluðu ?þriðju allsherjarkenningu“ sem hann hugðist byggja stjorn sina a. I bokinni hafnaði Gaddafi bæði kapitalisma og kommunisma og kvaðst ætla að byggja svokallað ?riki fjoldans“ eða
Janahitiyah
i Libiu.
[2]
Gaddafi gerðist að orðinu til taknrænn þjoðarleiðtogi og afsalaði ser embættislegum voldum arið 1977
[3]
en i reynd var hann afram leiðtogi hernaðar- og byltingarraðanna sem sau um logsogu og um að kveða niður andof. A attunda og niunda aratugnum leiddu landamæradeilur Libiu við Egyptaland og
Tjad
auk meintra tengsla landsins við
Lockerbie-sprenguarasina
i
Skotlandi
og skæruhernað i ymsum londum til þess að Libia einangraðist a alþjoðasviðinu. Ser i lagi versnaði samband Libiu við
Bretland
,
Bandarikin
og
Israel
. Arið 1986 gerðu Bandarikin loftarasir a Libiu og Sameinuðu þjoðirnar hofu efnahagsþvinganir gegn landinu.
Fra og með arinu 1999 sneri Gaddafi baki við arabiskum sosialisma og for þess i stað að styðja
einkavæðingu
i efnahagsmalum, bætt samskipti við vesturveldin og samstoðu milli Afrikurikja. Gaddafi var formaður
Afrikusambandsins
fra 2009 til 2010.
I
arabiska vorinu
arið 2011 brutust ut motmæli gegn viðtækri spillingu og atvinnuleysi i austurhluta Libiu. Oeirðirnar leiddu til borgarastyrjaldar og
Atlantshafsbandalagið
akvað að gripa inn i til stuðnings andstæðingum Gaddafi. Stjorn Gaddafi var steypt af stoli og Gaddafi fluði til Sirte en var þar handsamaður og drepinn af uppreisnarmonnunum.
- ↑
Bjorn Teitsson (25. februar 2011).
?Pislarvottur byltingarinnar“
. Dagblaðið Visir
. Sott 9. november 2018
.
- ↑
2,0
2,1
2,2
2,3
?Muammar el Gaddafi“
. Morgunblaðið. 6. februar 1982
. Sott 9. november 2018
. ?Hann heldur straum af kostnaði við starfsemi hryðjuverkamanna i 45 londum heims og liggur undir grun um að hafa staðið að morðtilræðum að sex þjoðarleiðtogum.“
- ↑
3,0
3,1
?Gaddafi nytur ekki goðs umtals erlendis“
. Dagblaðið Visir. 9. januar 1986
. Sott 9. november 2018
.
- ↑
4,0
4,1
?Maðurinn sem Israel ottast“
. Vikan. 3. mai 1973
. Sott 9. november 2018
.