Friðarverðlaun Nobels

Nobelsverðlaunin
Friðarverðlaun
Bokmenntir
Eðlisfræði
Efnafræði
Læknisfræði
Hagfræði

Friðarverðlaun Nobels eða bara Friðarverðlaunin eru ein af þeim fimm verðlaunum sem sænski iðnjofurinn Alfred Nobel stofnaði til með auðæfum sinum. I erfðaskra sinni kvað hann a um að friðarverðlaunin skyldi veita þeim sem gert hefði mest eða unnið best að bræðralagi þjoða, unnið að afvopnun og dregið ur hernaðarmætti og fyrir að standa fyrir og vinna að friðarraðstefnum.

Friðarverðlaunin eru veitt af norska Storþinginu , sem kys serstaka friðarverðlaunanefnd, sem aftur velur verðlaunaþegann. Hin Nobelsverðlaunin sja Sviar um.

Handhafar friðarverðlauna Nobels [ breyta | breyta frumkoða ]

Ar	Handhafi		Land	Astæða
1901		Jean Henri Dunant	Sviss	Fyrir hlut sinn i stofnun Rauða krossins
1901		Frederic Passy	Frakkland	Fyrir að vera einn af stofnendum Alþjoðaþingmannasambandsins og meginskipuleggjandi Alþjoðlega friðarraðsins.
1902		Elie Ducommun	Sviss	Heiðursritari Alþjoðlegu friðarskrifstofunnar .
1902		Charles Albert Gobat	Sviss	Aðalritari Alþjoðaþingmannasambandsins og heiðursritari Alþjoðlegu friðarskrifstofunnar .
1903		Sir William Randal Cremer	Bretland	Þingmaður a Breska þinginu og stofnandi Alþjoðlega gerðardomssambandsins .
1904		Institut de droit international	Belgia	Fyrir framlag sitt sem oopinber aðili til skilgreininga a meginreglum alþjoðarettar.
1905		Bertha von Suttner	Austurriki-Ungverjaland	Rottækur friðarsinni.
1906		Theodore Roosevelt	Bandarikin	Fyrir milligongu sina i gerð friðarsattmala til að binda enda a strið Russlands og Japans .
1907		Ernesto Teodoro Moneta	Italia	Byltingamaður og friðarsinni.
1907		Louis Renault	Frakkland	Franskur erindreki og logfræðingur sem barðist fyrir alþjoðalogum.
1908		Klas Pontus Arnoldson	Sviþjoð	Rithofundur og friðarsinni.
1908		Fredrik Bajer	Danmork	Friðarsinni, kennari, stjornmalamaður og frumkvoðull að bættum millirikjasamskiptum.
1909		Auguste Marie Francois Beernaert	Belgia
1909		Paul-Henri-Benjamin d'Estournelles de Constant	Frakkland	Franskur diplomati
1910		International Peace Bureau	Sviss	Stofnsett arið 1891.
1911		Tobias Michael Carel Asser	Holland
1911		Alfred Hermann Fried	Austurriki	Blaðamaður; Stofnandi Die Friedenswarte .
1912		Elihu Root	Bandarikin
1913		Henri La Fontaine	Belgia
1914	Engin verðlaun voru veitt vegna Fyrri heimsstyrjaldarinnar
1915
1916
1917		Alþjoðarað Rauða krossins	Sviss
1918	Engin verðlaun voru veitt vegna Fyrri heimsstyrjaldarinnar
1919		Woodrow Wilson	Bandarikin	Forseti Bandarikjanna og stofnandi Þjoðabandalagsins .
1920		Leon Victor Auguste Bourgeois	Frakkland
1921		Hjalmar Branting	Sviþjoð
1921		Christian Lous Lange	Noregur
1922		Fridtjof Nansen	Noregur
1923	Engin verðlaun voru veitt
1924	Engin verðlaun voru veitt
1925		Austen Chamberlain	Bretland
1925		Charles Gates Dawes	Bandarikin
1926		Aristide Briand	Frakkland
1926		Gustav Stresemann	Þyskaland
1927		Ferdinand Buisson	Frakkland
1927		Ludwig Quidde	Þyskaland
1928	Engin verðlaun voru veitt
1929		Frank B. Kellogg	Bandarikin
1930		Lars Olof Jonathan (Nathan) Soderblom	Sviþjoð
1931		Jane Addams	Bandarikin
1931		Nicholas Murray Butler	Bandarikin
1932	Engin verðlaun voru veitt
1933		Sir Norman Angell (Ralph Lane)	Bretland
1934		Arthur Henderson	Bretland
1935		Carl von Ossietzky	Þyskaland
1936		Carlos Saavedra Lamas	Argentina
1937		Robert Cecil, visigreifi af Chelwood	Bretland
1938		Nansenskrifstofan	Sviss
1939	Engin verðlaun voru veitt vegna Seinni heimsstyrjaldarinnar
1940
1941
1942
1943
1944		Alþjoðarað Rauða krossins	Sviss
1945		Cordell Hull	Bandarikin
1946		Emily Greene Balch	Bandarikin
1946		John Raleigh Mott	Bandarikin
1947		Friends Service Council	Bretland
1947		American Friends Service Committee	Bandarikin
1948	Engin verðlaun voru veitt
1949		John Boyd Orr	Bretland
1950		Ralph Bunche	Bandarikin
1951		Leon Jouhaux	Frakkland
1952		Albert Schweitzer	Frakkland
1953		George Catlett Marshall	Bandarikin
1954		Flottamannastofnun Sameinuðu þjoðanna	Sviss
1955	Engin verðlaun voru veitt
1956	Engin verðlaun voru veitt
1957		Lester Bowles Pearson	Kanada
1958		Georges Pire	Belgia
1959		Philip J. Noel-Baker	Bretland
1960		Albert Lutuli	Suður-Afrika
1961		Dag Hjalmar Agne Carl Hammarskjold	Sviþjoð
1962		Linus Carl Pauling	Bandarikin	Fyrir herferð hans gegn tilraunum með kjarnorkuvopn.
1963		Alþjoðarað Rauða krossins	Sviss
1963		Alþjoðasamband Rauða krossins og Rauða halfmanans	Sviss
1964		Martin Luther King, Jr.	Bandarikin	Leiðtogi i mannrettindabarattu.
1965		Barnahjalp Sameinuðu þjoðanna (UNICEF)	Sameinuðu þjoðirnar	Alþjoðleg hjalparstofnun.
1966	Engin verðlaun voru veitt
1967	Engin verðlaun voru veitt
1968		Rene Cassin	Frakkland
1969		Alþjoðavinnumalastofnunin	Sameinuðu þjoðirnar
1970		Norman E. Borlaug	Bandarikin
1971		Willy Brandt	Vestur-Þyskaland
1972	Engin verðlaun voru veitt
1973		Henry A. Kissinger	Bandarikin	Fyrir Parisarsattmalann 1973 sem ætlað var að koma a vopnahlei i Vietnamstriðinu og að fa Bandarikin til að kalla her sinn heim.
1973		Le Ð?c Th? (neitaði að veita viðtoku)	Norður-Vietnam
1974		Sean MacBride	Irland
1974		Eisaku Sato	Japan
1975		Andrej Dmitrijevitsj Sakharov	Sovetrikin
1976		Betty Williams	Bretland / Irland	Stofnendur Friðarhreyfingar Norður-Irlands.
1976		Mairead Corrigan	Bretland / Irland	Stofnendur Friðarhreyfingar Norður-Irlands.
1977		Amnesty International	Bretland
1978		Mohamed Anwar Al-Sadat	Egyptaland
1978		Menachem Begin	Israel
1979		Moðir Teresa	Indland
1980		Adolfo Perez Esquivel	Argentina
1981		Flottamannastofnun Sameinuðu þjoðanna	Sameinuðu þjoðirnar	Alþjoðleg hjalparstofun stofnsett arið 1951 af Sameinuðu þjoðunum
1982		Alva Myrdal	Sviþjoð
1982		Alfonso Garcia Robles	Mexiko
1983		Lech Wał?sa	Polland
1984		Desmond Mpilo Tutu	Suður-Afrika
1985		Alþjoðasamtok lækna gegn kjarnorkuva	Bandarikin
1986		Elie Wiesel	Bandarikin
1987		Oscar Arias Sanchez	Kosta Rika
1988		Friðargæslusveitir Sameinuðu þjoðanna	Sameinuðu þjoðirnar
1989		Tenzin Gyatso, 14. Dalai Lama	Tibet
1990		Mikhail Sergejevitsj Gorbatsjev	Sovetrikin
1991		Aung San Suu Kyi	Mjanmar	Fyrir friðsamlega barattu hennar fyrir lyðræði og mannrettindum.
1992		Rigoberta Menchu Tum	Gvatemala
1993		Nelson Mandela	Suður-Afrika
1993		Frederik Willem de Klerk	Suður-Afrika
1994		Yasser Arafat	Palestina
		Yitzhak Rabin	Israel
		Shimon Peres	Israel
1995		Joseph Rotblat	Bretland / Polland
1995		Pugwash-raðstefnurnar	Kanada
1996		Carlos Filipe Ximenes Belo	Austur-Timor
1996		Jose Ramos-Horta	Austur-Timor
1997		Alþjoðleg herferð fyrir jarðsprengjubanni	Sviss
1997		Jody Williams	Bandarikin
1998		John Hume	Bretland / Irland	Fyrir framlog þeirra til leitar friðsamlegrar lausnar a deilunni a Norður-Irlandi .
1998		David Trimble	Bretland
1999		Læknar an landamæra	Sviss
2000		Kim Dae Jung	Suður-Korea
2001		Sameinuðu þjoðirnar	Sameinuðu þjoðirnar	Fyrir framlog þeirra til betur skipulagðs og friðsamlegri heims.
2001	Kofi Annan, Photo: Harry Wad	Kofi Annan	Gana
2002		Jimmy Carter	Bandarikin
2003		Shirin Ebadi	Iran
2004		Wangari Muta Maathai	Kenia	Fyrir framlog hennar til sjalfbærrar þrounnar, lyðræði og friðar.
2005		Alþjoðakjarnorkumalastofnunin	Austurriki	Fyrir framlog þeirra til hindrunar notkunar kjarnorku i hernaði og til tryggingar þess að notkun kjarnorku i friðsamlegum tilgangi se eins orugg og unnt er.
2005		Mohamed ElBaradei	Egyptaland
2006		Muhammad Yunus	Bangladess
2006		Grameen-banki	Bangladess
2007		Millirikjanefnd um loftslagsbreytingar	Sviss
2007		Al Gore	Bandarikin
2008		Martti Ahtisaari	Finnland
2009		Barack Obama	Bandarikin
2010		Liu Xiaobo	Kina	Fyrir langa og friðsamlega barattu fyrir grundvallar mannrettindum i Kina.
2011		Ellen Johnson Sirleaf	Liberia	Fyrir friðsamlega barattu fyrir oryggi kvenna og fyrir rettindum kvenna til fullrar þatttoku i friðarumleitunum.
		Leymah Gbowee	Liberia
		Tawakkul Karman	Jemen
2012		Evropusambandið	Evropa	Fyrir að hafa i meira en sex aratugi stuðlað að friði og sattum, lyðræði og mannrettindum i Evropu
2013		Stofnunin um bann við efnavopnum (OPCW)	Alþjoðlegt	Fyrir umfangsmikla vinnu i þeim tilgangi að binda enda a notkun efnavopna
2014		Kailash Satyarthi	Indland	Fyrir barattu þeirra gegn undirokun gagnvart bornum og unglingum og fyrir retti allra barna til menntunar
2014		Malala Yousafzai	Pakistan
2015		Tuniski þjoðarsamræðukvartettinn	Tunis	Fyrir framlag sitt til að koma a lyðræði i Tunis i kjolfar byltingarinnar i landinu 2011.
2016		Juan Manuel Santos	Kolumbia	Fyrir friðarviðræður við uppreisnarhopa i Kolumbiu.
2017		ICAN (International Campaign to Abolish Nuclear Weapons)	Alþjoðlegt	Fyrir að koma a sattmala 122 rikja um bann við kjarnorkuvopnum.
2018		Denis Mukwege	Austur-Kongo	Fyrir barattu þeirra gegn kynferðisbrotum i striði.
2018		Nadia Murad	Irak	Fyrir barattu þeirra gegn kynferðisbrotum i striði.
2019		Abiy Ahmed	Eþiopia	Fyrir að koma a friði milli Eþiopiu og Eritreu.
2020		Matvælaaætlun Sameinuðu þjoðanna	Alþjoðleg hjalparstofnun
2021		Maria Ressa	Filippseyjar	Fyrir barattu þeirra fyrir tjaningarfrelsi i heimalondum þeirra.
2021		Dmitrij Muratov	Russland
2022		Ales Bjaljatski	Hvita-Russland	Fyrir að syna fram a mikilvægi þess að halda gagnryni a valdahafa a lofti og vernda grundvallarrettindi borgara.
		Memorial	Russland
		Miðstoð borgaralegs frelsis	Ukraina
2023		Narges Mohammadi	Iran	Fyrir ?barattu hennar gegn kugun kvenna i Iran og fyrir mannrettindum og frelsi ollum til handa.“

Tenglar [ breyta | breyta frumkoða ]

Stefan Jonsson (13. agust 2002). ?Hverjir hafa fengið friðarverðlaun Nobels og þa fyrir hvað?“ . Visindavefurinn .

s r b Friðarverðlaun Nobels
1901 ? 1925	Henri Dunant og Frederic Passy (1901) ? Elie Ducommun og Charles Albert Gobat (1902) ? Randal Cremer (1903) ? Institut de droit international (1904) ? Bertha von Suttner (1905) ? Theodore Roosevelt (1906) ? Ernesto Teodoro Moneta og Louis Renault (1907) ? Klas Pontus Arnoldson og Fredrik Bajer (1908) ? Auguste Beernaert og Paul Henri Balluet d'Estournelles de Constant (1909) ? Alþjoðafriðarskrifstofan (1910) ? Tobias Asser og Alfred Hermann Fried (1911) ? Elihu Root (1912) ? Henri La Fontaine (1913) ? Engin verðlaun voru veitt (1914) ? Engin verðlaun voru veitt (1915) ? Engin verðlaun voru veitt (1916) ? Alþjoðarað Rauða krossins og Rauða halfmanans (1917) ? Engin verðlaun voru veitt (1918) ? Woodrow Wilson (1919) ? Leon Bourgeois (1920) ? Hjalmar Branting og Christian Lous Lange (1921) ? Fridtjof Nansen (1922) ? Engin verðlaun voru veitt (1923) ? Engin verðlaun voru veitt (1924) ? Austen Chamberlain og Charles G. Dawes (1925)
1926-1950	Aristide Briand og Gustav Stresemann (1926) ? Ferdinand Buisson og Ludwig Quidde (1927) ? Engin verðlaun voru veitt (1928) ? Frank B. Kellogg (1929) ? Nathan Soderblom (1930) ? Jane Addams og Nicholas Murray Butler (1931) ? Engin verðlaun voru veitt (1932) ? Norman Angell (1933) ? Arthur Henderson (1934) ? Carl von Ossietzky (1935) ? Carlos Saavedra Lamas (1936) ? Robert Cecil (1937) ? Nansenskrifstofan (1938) ? Engin verðlaun voru veitt (1939) ? Engin verðlaun voru veitt (1940) ? Engin verðlaun voru veitt (1941) ? Engin verðlaun voru veitt (1942) ? Engin verðlaun voru veitt (1943) ? Alþjoðarað Rauða krossins og Rauða halfmanans (1944) ? Cordell Hull (1945) ? Emily Greene Balch og John Raleigh Mott (1946) ? Friends Service Council og American Friends Service Committee (1947) ? Engin verðlaun voru veitt (1948) ? John Boyd Orr (1949) ? Ralph Bunche (1950)
1951-1975	Leon Jouhaux (1951) ? Albert Schweitzer (1952) ? George Marshall (1953) ? Flottamannastofnun Sameinuðu þjoðanna (1954) ? Engin verðlaun voru veitt (1955) ? Engin verðlaun voru veitt (1956) ? Lester B. Pearson (1957) ? Dominique Pire (1958) ? Philip Noel-Baker (1959) ? Albert Luthuli (1960) ? Dag Hammarskjold (1961) ? Linus Pauling (1962) ? Alþjoðarað Rauða krossins og Rauða halfmanans og Alþjoðasamband Rauða krossins og Rauða halfmanans (1963) ? Martin Luther King yngri (1964) ? Barnahjalp Sameinuðu þjoðanna (1965) ? Engin verðlaun voru veitt (1966) ? Engin verðlaun voru veitt (1967) ? Rene Cassin (1968) ? Alþjoðavinnumalastofnunin (1969) ? Norman Borlaug (1970) ? Willy Brandt (1971) ? Engin verðlaun voru veitt (1972) ? Henry Kissinger og Le đ?c Th? (afþakkaði verðlaunin) (1973) ? Sean MacBride og Eisaku Sat? (1974) ? Andrej Sakharov (1975)
1976-2000	Betty Williams og Mairead Corrigan (1976) ? Amnesty International (1977) ? Anwar Sadat og Menachem Begin (1978) ? Moðir Teresa (1979) ? Adolfo Perez Esquivel (1980) ? Flottamannastofnun Sameinuðu þjoðanna (1981) ? Alva Myrdal og Alfonso Garcia Robles (1982) ? Lech Wał?sa (1983) ? Desmond Tutu (1984) ? Alþjoðasamtok lækna gegn kjarnorkuva (1985) ? Elie Wiesel (1986) ? Oscar Arias Sanchez (1987) ? Friðargæslusveitir Sameinuðu þjoðanna (1988) ? Tenzin Gyatso (1989) ? Mikhail Gorbatsjov (1990) ? Aung San Suu Kyi (1991) ? Rigoberta Menchu Tum (1992) ? Nelson Mandela og Frederik Willem de Klerk (1993) ? Yasser Arafat , Shimon Peres og Yitzhak Rabin (1994) ? Jozef Rotblat og Pugwash-raðstefnurnar (1995) ? Carlos Filipe Ximenes Belo og Jose Ramos-Horta (1996) ? Alþjoðleg herferð fyrir jarðsprengjubanni (ICBL) og Jody Williams (1997) ? John Hume og David Trimble (1998) ? Læknar an landamæra (1999) ? Kim Dae-jung (2000)
2001-	Sameinuðu þjoðirnar og Kofi Annan (2001) ? Jimmy Carter (2002) ? Shirin Ebadi (2003) ? Wangari Maathai (2004) ? Alþjoðakjarnorkumalastofnunin og Mohamed ElBaradei (2005) ? Muhammad Yunus og Grameen-banki (2006) ? Millirikjanefnd um loftslagsbreytingar og Al Gore (2007) ? Martti Ahtisaari (2008) ? Barack Obama (2009) ? Liu Xiaobo (2010) ? Ellen Johnson Sirleaf , Leymah Gbowee og Tawakkol Karman (2011) ? Evropusambandið (2012) ? Stofnunin um bann við efnavopnum (2013) ? Kailash Satyarthi og Malala Yousafzai (2014) ? Tuniski þjoðarsamræðukvartettinn (2015) ? Juan Manuel Santos (2016) ? ICAN (2017) ? Denis Mukwege og Nadia Murad (2018) ? Abiy Ahmed (2019) ? Matvælaaætlun Sameinuðu þjoðanna (2020) ? Maria Ressa og Dmitrij Muratov (2021) ? Ales Bjaljatski , Memorial og Miðstoð borgaralegra rettinda (2022) ? Narges Mohammadi (2023)