El Vikipedio, la libera enciklopedio
La
14-a de majo
estas la 134-a tago de la jaro (la 135-a en superjaroj) la? la
Gregoria kalendaro
. 231 tagoj restas.
Je la 14-a de majo okazis, interalie:
- 1027
: En katedralo en
Reims
Henriko la 2-a
kroni?is kiel re?o de Francio
- 1097
:
Unua krucmilito
: sie?o de
Nicea
komenci?is
- 1264
:
Anglio
: dum
enlanda milito
okazis batalo de
Lewes
- 1483
:
Karlo la 8-a
kroni?is kiel
re?o de Francio
- 1509
: Franca armeo konkeris
Venecian respublikon
en batalo de
Agnadello
- 1560
: Per venko de
turkoj
fini?is batalo de
?erbao
- kristana ?iparo perdis 60
?ipojn
kaj 20 mil homojn
- 1562
: En
Prago
kroni?is kiel ?e?a re?o
Maksimiliano la 2-a
, la filo de
Ferdinando la 1-a
- 1590
:
Pollando
:
Cieszanow
i?is urbo
- 1607
:
Nordameriko
:
Jamestown (Virginio)
fondi?is kiel unua konstanta brita
setlejo
- 1610
:
Parizo
: katolika fanatikulo
Francois Ravaillac
per
ponardo
murdis la francan re?on
Henriko la 4-a
- 1643
: Post morto de la franca re?o
Ludoviko la 13-a
ektronis lia pli a?a 4-jara filo
Ludoviko la 14-a
-
regentino
i?is la vidvino
Anna de A?strio
, ministro i?is kardinalo
Jules Mazarin
- 1772
: Unua
dispartigo de Pollando
fare de
Re?lando Prusio
,
A?strio
kaj la
Rusia imperio
? a?stra armeo transpa?is limojn de la
Respubliko de Amba? Nacioj
- 1796
:
Edward Jenner
kiel unua aplikis
vakcinadon
kontra?
variolo
- 1804
:
Ekspedicio de Lewis kaj Clark
komenci?is, kiu kiel unua atingis
okcidentan marbordon de Usono
apud la
Pacifika Oceano
- 1809
: Dum la pola-a?stra milito
Lublin
estis rekonkerita de
poloj
- 1811
:
Paragvajo
sendependi?is (de
Hispanio
)
- 1869
: En
A?strio-Hungario
oni enkondukis 8-jaran devigan instruadon, limigis maksimuman nombron de lernantoj por
klaso
al 80, kaj senigis eklezion de superrigardo
- 1879
: Usona astronomo
Christian Heinrich Friedrich Peters
malkovris asteroidon
Filomelo
- 1894
: Malfermo de la
turo
en
Blackpool
, kiu tiutempe estis la plej alta
konstrua?o
en la
Unui?inta Re?lando de Granda Britio kaj Irlando
- 1900
: La 2-a
Somera Olimpiko
komenci?is en
Parizo
- 1908
:
Wilbur Wright
unuafoje
ekflugis
kun pasa?ero
- 1912
:
Kristiano la 10-a
i?is re?o de Danio
- 1913
:
Unua Balkana milito
: e?ropaj potencoj alterigis ta?menton en senle?e aneksita de
Montenegro
estinta turka fortreso
Shkoder
- 1928
:
Samara provinco
estis fondita en
RSFSR
(
Sovetunio
)
- Unua mondmilito
- 1919
:
?ilio
: en
Koncepciono
fondi?is
Universidad de Concepcion
- 1919
:
Pola-ukraina milito
: komenco de ofensivo de la pola armeo komandata de generalo
Jozef Haller
en Orienta
Galicio
- 1920
:
Soveta-Pola Milito
: en
Belorusio
komenci?is
bol?evika
ofensivo komandata de
Mi?ail Tu?a?evskij
? haltigita de Pola Soldataro duone de a?gusto en la
Batalo de Varsovio
- 1920
: La? iniciato de
Stefan ?eromski
fondi?is
Sindikato
de
Polaj Literaturistoj
- 1920
: En
Varna
fondi?as Universitato pri Ekonomio - la plej malnova
universitato
pri
ekonomio
en
Bulgario
- 1921
:
Komunista Partio de ?e?oslovakio
kreata (14-a ?is 16-a de majo)
- 1926
:
Maja pu?o
: pro kontra?atako de la soldataro de mar?alo
Jozef Piłsudski
polaj regopovoj retiri?is ?is
Wilanow
, kie vespere ?efministro
Wincenty Witos
demisiis, kaj prezidento
Stanisław Wojciechowski
elposteni?is favore al mar?alo
Maciej Rataj
- 1938
:
?ilio
forlasis
Ligon de Nacioj
- 1938
: Konsilio de la Ligo de Nacioj akceptis postulon pri redeklaro de la integra
ne?traleco
de
Svislando
- 1938
: Anta?
futbala
mat?o
en
Berlino
kun
germanoj
reprezentantaro de
angla nacia teamo de futbalo
levis manojn la? germana-nazia saluto
Heil Hitler
direkte al honora lo?io, sur kiu sidis interalie
Rudolf Heß
,
Joseph Goebbels
kaj
Joachim von Ribbentrop
- 1938
:
Bela Imredy
formis registaron en
Hungario
- 1939
:
Lina Medina
i?is la plej juna patrino de filo, kiel la plej juna
adoleskanto
, pro frumatura
pubereco
- 1939
: Vizito de pola
militista
delegitaro kun ministro pri
armeaj
aferoj en
Parizo
komenci?is - la interparoloj fruktis pri precizigo de francaj
aliancaj
devoj
- Dua mondmilito
- 1945
:
Postmilito
: en
Bukare?to
komenci?is unua proceso de kvar rumanaj generaloj-
militkrimuloj
- 1948
:
Deklaro de sendependeco de Israelo
- 1950
: En
?e?oslovakio
komenci?is subskribado de
Stokholma
Alvoko, okaze de la Kongreso de Defendantoj de Paco - fine de majo 9 448 548 civitanoj ?in subskribis
- 1954
: En
Hago
estis subskribita
konvencio
pri protekto de la
kultura hereda?o
dum armitaj konfliktoj
- 1955
:
Malvarma milito
: subskribo de la
Varsovia Pakto
fare de
Albanio
,
Bulgario
,
?e?oslovakio
,
Germana Demokratia Respubliko
,
Hungario
,
Pollando
,
Rumanio
kaj
Sovetunio
- 1962
:
Ateno
: Hispana princo
Johano Karlo la 1-a
edzi?is al greka princino
Sofia de Grekio
- 1963
:
Kuvajto
ani?is al
Unui?intaj Nacioj
- 1970
: La ?efurbo de
Dagestano
Ma?a?kalo
serioze detrui?is pro
tertremo
- 1970
:
Okcidentgermana
terorista grupo liberigis de malliberejo sian membron
Andreas Baader
- la liberi?o estas konsiderata kiel naski?o de la
maldekstra
ekstremisma terorisma organizo
Frakcio Ru?a Armeo
- 1973
:
NASA
: lan?o de la usona kosmostacio
Skylab
, kiu funkciis dum pli ol 6 jaroj kun
teleskopo
direktita al la
suno
- 1983
:
Sicilio
: erupcio de la vulkano
Etna
- 1983
:
Pollando
: mortis
abituranto
Grzegorz Przemyk
, pro pribatitaj
organoj
fare de
milico
- 1992
:
Janez Drnov?ek
i?is ?efministro de Slovenio
- 1993
:
Estonio
,
Litovio
kaj
Slovenio
ali?is al la
Konsilio de E?ropo
- 1995
:
Tenzin Gyatso
, la 14-a
Dalai-Lamao
agnoskis
Gedhun Choekyi Nyima
la 11-a
reenkarni?o
de la
pan?en-lamao
.
- 1995
: Blanka-ru?a-blanka
flago de Belorusio
rezulte de referendumo estis anstata?igita de alia standardo simila al tiu de
Belorusa Soveta Socialisma Respubliko
- 1999
:
Malam Bacai Sanha
i?is prezidento de
Gvineo Bisa?a
- 1999
: Dum la
bombado de NATO super Jugoslavio
en
Kosovo
aviadiloj atakis
konvojon
de
rifu?intoj
- 87 homoj estis mortigitaj
- 2003
:
Dua ?e?enia milito
: sinmortiga atako de virino-
kamikazo
en
?e?enio
mortigis 18 homojn
- 2006
:
Rene Preval
refoje i?is prezidento de Haitio
- 2011
:
Michel Martelly
i?is prezidento de
Haitio
- 2013
: Usona aktorino
Angelina Jolie
en artikolo publikigita en "
The New York Times
" informis, ke ?i duoble
amputis
mamojn
pro posedo de
geno
ka?zanta malsanon je
mama kancero
- 2015
: Apelacia
Kortumo
en
Beogrado
decidis, ke
Draguljob Mihajlovi?
estas rehabilitita
- 2016
: Ukraina kantistino
?amala
venkis la 61-an
E?rovido-Kantokonkurson
en
Stokholmo
per la kanto "1944" pri la
deportado
de
krime-tataroj
- 2017
:
Emmanuel Macron
?urigita al la posteno de la
prezidento de Francio
- 2019
: Forpasis usona
katino
Grumpy Cat
, konata de
memeoj
- 1316
:
Karolo la 4-a
, imperiestro de la Sankta Romia Imperio, re?o de Germanio kaj ?e?io, fondinto de la
Universitato de Karolo
(m.
1378
)
- 1601
:
Andreas Reyher
, germana pedagogo kaj presisto
- 1652
:
Johann Philipp Fortsch
, germana komponisto, kuracisto, ?tatviro (m.
1732
)
- 1666
:
Viktoro Amadeo la 2-a
, duko de Savojo (m.
1732
)
- 1699
:
Hans Joachim von Zieten
, prusa generalo de kavalerio (m.
1786
)
- 1710
:
Adolfo Frederiko
, re?o de Svedio el
Oldenburga dinastio
(m.
1771
)
- 1727
: (baptita)
Thomas Gainsborough
, angla pentristo de portretoj kaj pejza?oj (m.
1788
)
- 1771
:
Robert Owen
, brita industriisto,
filantropo
kaj
socialisto
kontribuinta al
kooperativa movado
(m.
1858
)
- 1780
:
Jules de Polignac
, franca nobelo kaj
?efministro
(m.
1847
)
- 1812
:
Costache Negri
, rumana politikisto (m.
1876
)
- 1843
:
Gyula Vajda
, hungara historiisto, pianisto, profesoro (m.
1909
)
- 1855
:
Eduard von Keyserling
, germana verkisto el
germanaj baltoj
, reprezentanto de
impresionismo
(m.
1918
)
- 1855
:
Władysław Jougan
, a?stra kaj pola teologo kaj historiisto
- 1867
:
Kurt Eisner
, germana politikisto
socialdemokratia
kaj publicisto, murdita (m.
1919
)
- 1867
:
Adam Stefan Sapieha
, pola kardinalo kaj senatano, papa
?ambelano
, nomata
Princo Senfleksebla
(m.
1951
)
- 1867
:
Reinhold Schmidt
, germana instruisto,
pioniro de Esperanto
, a?toro de esperantlingva dramo
Gustaf Vasa
(m.
1948
)
- 1868
:
Magnus Hirschfeld
, germana kuracisto kaj
seksologo
(m.
1935
)
- 1868
:
Sandor Papp
, hungara pentristo kaj grafikisto (m.
1937
)
- 1871
:
Vasil Stefanik
, ukraina poeto, kies verkoj aperis en "
Literatura Mondo
" kaj "
Ukraina Stelo
" (m.
1936
)
- 1885
:
Otto Klemperer
, germana dirigento kaj komponisto (m.
1973
)
- 1897
:
Sidney Bechet
, usona klarnetisto kaj sopransaksofonisto, ?aza komponisto (m.
1959
)
- 1902
:
Friedrich Schmiedl
, a?stra raketopioniro (m.
1994
)
- 1903
:
Aurel Vajkai
, hungara
etnografo
, fondinto de
muzeo
(m.
1987
)
- 1904
:
Marcel Junod
, svisa kuracisto, delegito de
Ru?a Kruco
, memorigita en la
Hiro?ima paca parko
(m.
1961
)
- 1906
:
Gabor Peter
, hungara politikisto (m.
1993
)
- 1907
:
A?ub ?an
, prezidento de Pakistano, generalo (m.
1974
)
- 1913
:
Sidney S. Culbert
, usona profesoro pri psikologio fiksinta
nombron de Esperanto-parolantoj
(m.
2003
)
- 1916
:
Gyorgy Mehes
, hungara verkisto, la?reato de
Kossuth-premio
(m.
2007
)
- 1917
:
Lou Harrison
, usona komponisto influata de indonezia muziko kaj
esperantisto
, kies esperantlingva
La Koro Sutro
a?skulteblas en
Interreto
(m.
2003
)
- 1918
:
Marie Smith Jones
, lasta konata parolantino de
ejaka lingvo
(m.
2008
)
- 1922
:
Franjo Tuđman
, generalo kaj la unua prezidento de Kroatio (m.
1999
)
- 1923
:
Andre Albault
, franca
okulkuracisto
, pioniro de
denaskismo
, diversrolulo en la
Akademio de Esperanto
, vicprezidanto de
Universala Medicina Esperanto-Asocio
, prezidanto de
Unui?o Franca por Esperanto
, redaktoro de "
Internacia Pedagogia Revuo
" kaj "
Monda Kulturo
", kunredaktoro de
Dictionnaire Francais-Esperanto
, kuntradukinto de la plurlingva
Anatomia Nomenklaturo
, a?toro de
Nova Helpalfabeto
(m.
2017
)
- 1925
:
Oona O'Neill
, filino de la usona verkisto
Eugene O'Neill
kaj edzino de
Charlie Chaplin
(m.
1991
)
- 1925
:
Gusztav Heredi
, rumania hungara verkisto, redaktoro (m.
1997
)
- 1925
:
Istvan Nemeskurty
, hungara verkisto, literaturisto, profesoro (m.
2015
)
- 1925
:
Lucian O. Meysels
, a?stra kaj israela ?urnalisto
- 1927
:
Janos Taub
, hungara re?isoro, aktorpedagogo, la?reato de Kossuth-premio (n.
2010
)
- 1933
:
Laszlo Kovacs
, hungara-usona
kameraisto
(m.
2007
)
- 1936
:
Ed Borsboom
, nederlanda
germanistikisto
,
Esperanto-verkisto
, aktivulo de
Tutmonda Esperantista Junulara Organizo
, kontribuinta al
Internacia Esperanto-Instituto
?e
Andreo Cseh
,
La Chaux-de-Fonds
?e
Claude Gacond
,
Kvinpetalo
?e
Suzanne Bourot
kaj
Georges Lagrange
, ?tata
tradukisto
por
Esperanto
, a?toro de
Vivo de Lanti
kaj
Vivo de Andreo Cseh
- 1939
:
Rupert Neudeck
, germana teologo kaj ?urnalisto laboranta por radiostacio
Deutschlandfunk
, doktori?inta pri la politika
etiko
?e
Jean-Paul Sartre
kaj
Albert Camus
(m.
2016
)
- 1940
:
Trevor Steele
, a?stralia
instruisto
kaj
Esperanto-verkisto
, spertulo pri
aborigenoj
,
?enerala Direktoro de UEA
, membro de la
Akademio de Esperanto
- 1942
:
Istvan Kelemen
, rumania hungara skulptisto
- 1943
:
Endre Botar
, hungara aktoro
- 1943
:
Olafur Ragnar Grimsson
,
prezidento de Islando
, Alta Protektanto de
UK 2013
- 1944
:
George Lucas
, usona filmisto, a?toro de filmserioj
Stelaj Militoj
kaj pri
Indiana Jones
- 1945
:
Yochanan Vollach
, israela futbalisto, estro de
sportoklubo
en
Hajfo
- 1946
:
Agnes Toth
, rumania hungara ?urnalistino, verkistino, poetino
- 1949
:
Franz-Georg Rossler
, germana komponisto kaj instruisto, adepto de
Analiza Skolo
, kontribuinta interalie al esperantlingva
Turingio Internacia
de
Radio F.R.E.I.
(m.
2017
)
- 1950
:
Dezs? Benedek
, usona antropologo
- 1950
:
Zita Harmath
, rumania hungara pentristino kaj instruistino
- 1951
:
Lidia Molnar
, rumania hungara ornitologino publikiganta en revuoj
- 1953
:
Norodom Sihamoni
, re?o de Kambo?o,
poligloto
- 1955
:
Edith Konradt
, rumanlanda verkistino kaj tradukistino
- 1959
:
Patrick Bruel
, franca kantisto kaj aktoro,
poker
-ludanto
- 1960
:
Barbara Włodarczyk
, pola televida
?urnalistino
okupi?anta pri landoj de estinta
Sovetunio
kaj landoj najbaraj al Pollando
- 1963
:
Josef Vollberg
, germana teologo kaj eksa abato
- 1969
:
Cate Blanchett
, a?stralia aktorino kaj re?isorino
- 1971
:
Sofia Coppola
, usona aktorino kaj filmre?isorino
- 1984
:
Mark Zuckerberg
, usona
interreta
entreprenisto, fondinto de la
interkona retejo
Facebook
- 1996
:
Martin Garrix
, nederlanda
disk?okeo
kaj
muzikproduktisto
- 649
:
Teodoro la 1-a
, greka papo,
mona?o
, kontra?batalanta
monotelitismon
- 873
:
Adalvino
, abato, misiisto kaj ?efepiskopo de Salcburgo
- 964
:
Johano la 12-a
, papo de
Katolika Eklezio
(n. ?irka?
937
)
- 1219
:
Vilhelmo Marshal (1-a grafo de Pembroke)
, batalisto kaj politikisto (n.
1146
)
- 1294
:
Jan la 1-a
, germana duko de
Brabanto
(n.
1253
)
- 1565
:
Nikolaus von Amsdorf
, germana teologo kaj reformisto (n.
1483
)
- 1610
:
Henriko la 4-a
, re?o de Francio, la unua el la
burbona
bran?o de la
kapetida
dinastio (n.
1553
)
- 1643
:
Ludoviko la 13-a
, re?o de Francio reganta en la ombro de la kardinalo
Armand Jean du Plessis de Richelieu
(n.
1601
)
- 1736
:
Louis Auguste de Bourbon
, eksteredza filo de la franca re?o
Ludoviko la 14-a
(n.
1670
)
- 1831
:
Wacław Seweryn Rzewuski
, pola voja?isto,
orientalisto
, poeto,
rajdisto
kaj spertulo pri
?evaloj
(n.
1784
)
- 1833
:
Johann Wilhelm Cornelius von Konigslow
, germana orgenisto kaj komponisto de
klasika muziko
(n.
1745
)
- 1847
:
Fanny Hensel
, germana komponistino de
romantisma muziko
(n.
1805
)
- 1851
:
Christian Friedrich Tieck
, germana skulptisto plibeliginta la
Vajmaran urbokastelon
(n.
1776
)
- 1860
:
Ludwig Bechstein
, germana verkisto, bibliotekisto kaj arkivisto, konata de
Popolaj fabeloj
(n.
1801
)
- 1866
:
Henrik Weber
, hungara pentristo, altlerneja instruisto (n.
1818
)
- 1878
:
Okubo Toshimichi
, japana
samurajo
kaj politikisto, kunfondinto de la moderna Japanio (n.
1830
)
- 1881
:
Mary Seacole
, jamajka
flegistino
, rolinta en la
krimea milito
(n.
1805
)
- 1887
:
Lysander Spooner
, usona
individuisma anarkiisto
, entreprenisto, juristo,
politika filozofo
,
aboliciisto
, adepto de
jurnaturalismo
(n.
1808
)
- 1899
:
Lars Fredrik Nilson
, sveda kemiisto malkovrinta
skandion
(n.
1840
)
- 1910
:
Heinrich Mattoni
, ?e?a entreprenisto kaj industriisto el
Karlovy Vary
(n.
1830
)
- 1912
:
Frederiko la 8-a
, re?o de Danio el dinastio
Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glucksburg
(n.
1843
)
- 1912
:
August Strindberg
, sveda verkisto, reprezentanto de
naturalismo
, esperantigata i.a. de
Levi Wiener
(n.
1849
)
- 1920
:
Władysław Bartkowiak
, pola
ser?ento
kaj piloto, partoprenanta la
ribelon de Grandpolujo
kaj la
Sovetan-Polan Militon
(n.
1900
)
- 1925
:
Henry Rider Haggard
, angla verkisto, a?toro de aventuraj romanoj plejofte okazantaj en
Afriko
(n.
1856
)
- 1931
:
Viktor Dyk
, ?e?a verkisto kaj ?urnalisto, reprezentanto de
simbolismo
(n.
1877
)
- 1935
:
Magnus Hirschfeld
, germana kuracisto kaj seksologo (n.
1868
)
- 1940
:
Emma Goldman
, usona
anarki-komunistino
, menciita en
Kronikoj el la monteto
(n.
1869
)
- 1943
:
Henri La Fontaine
, belga juristo, la?reato de
Nobel-premio pri paco
(n.
1854
)
- 1945
:
Andras Arato
, hungara ?urnalisto kaj poeto (n.
1913
)
- 1959
:
Sidney Bechet
, usona
saksofonisto
,
klarnetisto
kaj ?aza komponisto (n.
1897
)
- 1970
:
Lajos Daroczi
, rumania hungara ?urnalisto (n.
1903
)
- 1971
:
Vilmos Csutak
, hungara historiisto, publikiginta en "
Erdelyi Helikon
", "
Transilvania Literatura Revuo
", "
Juna Transilvanio
" (n.
1874
)
- 1972
:
Romas Kalanta
, litova studento, kiu
sinbruli?is
en
Ka?no
proteste kontra? okupado de
Litovio
fare de
Sovetunio
,
nacia heroo
(n.
1953
)
- 1973
:
Raymond Schwartz
, franca bankoficisto,
Esperanto-verkisto
, humuristo, a?toro de la romano
Kiel Akvo de l' Rivero
, gvidinta kabaredojn kiel
Verda Kato
a?
Tri koboldoj
(n.
1894
)
- 1979
:
Jose Camon Aznar
, hispana historiisto, filozofo, verkisto, profesoro pri la
historio de arto
(n.
1898
)
- 1983
:
Grzegorz Przemyk
, pola
opozicia
mezlernejano kaj poeto, viktimo de
komunista diktaturo
, filo de
persekutata
poetino
Barbara Sadowska
(n.
1964
)
- 1986
:
Zsuzsanna Laszlo
, rumania hungara pentristino, muzeologino (n.
1949
)
- 1987
:
Rita Hayworth
, usona aktorino kaj dancistino (n.
1918
)
- 1988
:
Willem Drees
, nederlanda
socialdemokrato
, malliberigita de
Buchenwald
, ?efministro de Nederlando partopreninta la 30-an
SAT
-Kongreson en
Roterdamo
(n.
1886
)
- 1994
:
Ji?i Vit?zslav ?amla
, ?e?a esperantisto, oficisto de radio-stacio en
Brno
, parolisto de
Verda Stacio
, filo de
Marie Strej?kova-?amlova
, poeto, tradukisto (n.
1913
)
- 1998
:
Frank Sinatra
, usona kantisto kaj aktoro (n.
1915
)
- 2009
:
Monica Bleibtreu
, a?stra aktorino, profesorino pri aktorado kaj scenaristino (n.
1944
)
- 2015
:
B.B. King
, usona blusa gitaristo, kantisto kaj
kantverkisto
(n.
1925
)
- 2018
:
Tom Wolfe
, usona verkisto kaj ?urnalisto kunlaboranta kun "
The Washington Post
" (n.
1931
)
- 2019
:
Sven Lindqvist
, sveda ?urnalisto, doktoro pri historio de
literaturo
en la
Universitato de Stokholmo
(n.
1932
)
- 2019
:
Tim Conway
, usona komikulo, filma kaj televida aktoro (n.
1933
)
- 2024
:
Alice Munro
, kanada verkistino Nobelpremiita (n.
1931
)
La
14-a de majo
estas (la?
gregoria kalendaro
):