-{
Linux
?
UNIX
}- ?ясына к?рет?н
амалды? ж?йе
.
Линус Торвальдс
| GNU/Linux
|
 |
| Жасаушы
|
Линус Торвальдс
|
|---|
| ОЖ отбасысы
|
Unix
|
|---|
| Ал?аш?ы шы?аруы
|
1991 жылы
|
|---|
| Компьютерл?к платформасы
|
DEC Alpha, ARM, AVR32, Blackfin, ETRAX CRIS, FR-V, H8/300, Hexagon, Itanium, M32R, m68k, Microblaze, MIPS, MN103, OpenRISC, PA-RISC, PowerPC, s390, S+core, SuperH, SPARC, TILE64, Unicore32, x86, Xtensa
|
|---|
| Лицензиясы
|
GPL
|
|---|
| Жа?дайы
|
актуалды
|
|---|
Windows амалды? ж?йес? ж?не SCO Unix, Solaris немесе DOS сия?ты коммерциялы?
АЖ
бас?а, Linux (Линукс) амалды? ж?йес? де бар.
Linux АЖ ашы? ж?йелер стандарттарын ?олдайды ж?не Unix, DOS, MS Windows ж?йелер?мен б?рге ?олданыла алады. Бастап?ы м?т?ндермен ?оса, ж?йен?? барлы? ??рамдас б?л?ктер? ерк?н к?ш?руге ж?не саны шектеус?з пайдаланушылар ?ш?н орнатып пайдалану?а бер?лет?н р??сатпен б?рге таратылады.
Linux бас?аруымен сан алуан, к?д?мг? дербес компьютерле мен ноутбуктардан бастап, к?п процессорлы ?нерк?с?п серверлер?, кластерл?к есептеу?ш кешендер, PDA ж?не IBM компаниясы шы?аратын ?ол са?аттарына дей?нг? электронды ж?йелер ж?мыс ?стейд?. Linux ? ?ау?пс?з ж?йе. Linux-ке лайы?тал?ан вирус?а ?арсы ба?дарламаларды? барлы?ы серверл?к болып табылады ж?не Windows-машиналарда т?рш?л?к етет?н Windows-вирустарын аулау?а арнал?ан.
Линукс амалды? ж?йес?н?? ресми логотип? ж?не т?мары -
Tux
(
Такс
болып о?ылады, б?ра?, к?б?не
Тукс
деп те атайды) пингвин? болып табылады. 1996 жылы, Ларри Ивинг (
Larry Ewing
)
GIMP
редакторында жасап шы?арды.
Free Software
? ерк?н ба?дарламалы? ?амтама (ЕБ?), оны ерк?н ?олданып ж?не тарату?а р??сат етет?н ерк?н лицензияларды? б?реу? аясында таратылады.
Open Source
? бастап?ы кодтары ашы? ба?дарламалы? ?амтама не ашы? ба?дарламалы? ?амтама. Ма?ызды ескерту: ашы? ? тег?н деген? емес. Ашы? пен ерк?н арасында айырмашылы?ы аз, тек керек кез?нде оны ол туралы жеке айтамыз.
GNU/Linux
? Linux ядросына нег?зделген операциялы? ж?йенс?н?? атауы. К?б?несе осы с?з т?ркес?н?? б?р?нш? б?л?г? айтылмайды, тек Linux (Линукс) деп айтылады. GNU/Linux ??рамасы ? ядро, командалы? ?ндеу?ш ж?не ба?дарламалы? ?амтаманы? жина?ы.
Дистрибутив
? ба?дарламалы? ?амтаманы? (операциялы? ж?йелер де) таратылу т?р?, ??рамында осы операциялы? ж?йен?? орнат?ышы мен минималды ба?дарламалар жина?ы болады. Linux дистрибутивтер?н?? мысалдары:
Ubuntu
,
Debian
,
Slackware
,
openSUSE
,
Archlinux
, т.б.
Консоль (командалы? жол)
? нег?з?, ол ? операциялы? ж?йен?? м?т?нд?к к?р?н?с?, т?р?. М?т?нд?к командаларды енг?зу-шы?ару ??ралы. GNU/Linux ж?йелер?нде командалы? жол деп к?б?несе Bash командалы? ??деу?ш? ж?не оны? графикалы? ке?ейту? (Xterm, Gnome-terminal) аталады. ≪Терминал≫ ??ымына ??сас болып келед?.
Root
(суперпайдаланушы) ? GNU/Linux ж?йелер?нде шектеус?з ?к?мш?л?к ???ы?ы бар пайдаланушысы.
GUI
(а?ылш. ≪graphical user interface≫) ? пайдаланушыны? графикалы? интерфейс?. Я?ни, терезелер, панельдер, батырмалар мен т.с.с.
Window Manager
? терезелерд?? орналасуын мен оларды? ?рекеттер?н бас?арады. Мысалы, Compiz ? графиалы? эффект?лерд? ?сынады.
Desktop Environment
? ж?мыс ?стел?н?? ортасы, нег?зг? ?ш? т?р? бар: KDE, GNOME, XFCE. ??рамында ба?дарламалар жина?ы болуы м?мк?н. Мысалы, м?т?нд?к редактор рет?нде Gnome ?ш?нде gedit, ал KDE ?ш?нде Kwrite болып келед?. Жай ?ана ба?дарламалар жина?ы емес, ?зара ты?ыз байланыстырыл?а болады, мысалы, медиаплейерде ойнап жат?а ?ле? атын жедел хабарламалармен алмасу ба?дарламасы к?рсете алады.
Десте
? ба?дарламалы? ?амтама файлы, ??рамында ба?дарламаны? ?з?, ?осымша м?л?меттер болады (лицензия м?т?н?, мысал?а). Десте атауы ?детте стандартты болады, ба?дарлама аты, н?с?асы, архитектурасы к?рсет?лед?. Сонымен ?атар, Linux ?лем?нде ?олданатын дестелер т?р?не с?йкес дистрибутивтер ек? ?лкен топ?а б?л?нед?. Е? к?п тарал?андары deb ж?не rpm дестелер т?рлер?. Алайда, кейб?р дистрибутивтер ?зд?к п?ш?мдердег? дестелерд? ?олданады.
Дестелер менеджер?
? Б? дестелер?н бас?ару?а арнал?ан ба?дарлама. Ба?дарлама дестелер?н ?здеу, орнату, ?ш?ру, жа?арту мен т.с.с. ?рекеттерд? орындайды Мысалы: dpkg, rpm. Archlinux ?ш?н дестелер менеджер? ? pacman.
Репозиторий
? Б? дестелер? орналасатын жер. Ол интернеттег? серверде, жерг?л?кт? компьютерде, не компакт-дисктерде орналасуы м?мк?н. Репозиторийден дестелер менеджер? дестелер туралы а?паратты о?ып, оларды ж?ктеп ала алады.
Бастап?ы код
? ба?дарламаны? ≪шик?≫ т?р?, я?ни, ба?дарламалау т?л?нде жазыл?ан код файлдары мен ?осымша ??рама (суреттер, ??жаттама, т.с.с.). Ба?дарлама осы т?р?нде пайдасыз, ?олдану ?ш?н оны ≪жинау≫ керек, б?л ?рд?с компиляция деп аталады.
Скрипт
? командалы? ??деу?ш орындайтын командалар жазыл?ан файл. Мысалы, командалар т?з?м?н ?айта-?айта тере бермеу ?ш?н оны скриптке жинау?а болады
[1]
.
- ↑
Linux бастауыштар ?ш?н. Б?л?м 1: Нег?здер мен терминдер
.
?аза?стан Республикасында а?паратты? те?с?зд?кт? т?мендету ба?дарламасы бойынша халы?ты компьютерл?к сауаттылы??а о?ыту ж?н?ндег? о?у-?д?стемел?к ??рал 2007ж.