Мажарстан маж. Magyarorszag
Байра? Елта?ба
?н?ран : ≪Isten, aldd meg a magyart!≫ ( ты?дау   ( а?п. ) )
Мажарстанны? орналасуы (?ою жасыл): ? Еуропада (ашы? жасыл ж?не ?ою с?р) ? Еуроода?та (ашы? жасыл)
Тарихы
??рылды	1000 жыл
Мемлекетт?к ??рылымы
Ресми т?л?	мажар т?л?
Елорда	Будапешт
?р? ?алалары	Будапешт, Дебресен , Мишколс , Сегед , Пежш , Гь?р , Ниредхаза , Кежшкемет , Секешфехервар
?к?мет т?р?	Парламентт?к республика
Президент? Премьер-министр?	Каталин Новак Виктор Орбан
Географиясы
Жер аума?ы ? Барлы?ы ? % су бет?	?лем бойынша 108-ш? орын 93 030 [1] км² 0,74
Ж?рты ? Сарап ( 2019 ) ? Ты?ызды?ы	9 772 756 [2] адам ( 92-ш? ) 105,1 адам/км² ( 103-ш? )
Экономикасы
Ж?? ( А?Т )  ? ?орытынды ( 2019 )  ? Жан басына ша??анда	332,225 млрд. [3]   $  ( 56-шы ) 34,046 [3]   $  ( 44-ш? )
Ж?? (номинал)  ? ?орытынды ( 2019 )  ? Жан басына ша??анда	170,407 млрд. [3]   $  ( 55-ш? ) 17,463 [3]   $  ( 55-ш? )
АДИ  ( 2018 )	▲ 0,845 [4]  ( ?те жо?ары ) ( 43-ш? )
Этнохороним	мажарлар
Валютасы	Мажар форинт?
?осымша м?л?меттер
Интернет ?йш?г?	.hu , .eu (ЕО м?шес? рет?нде)
ISO коды	HU
ХОК коды	HUN
Телефон коды	+36
Уа?ыт белдеулер?	( UTC+1 , жазда UTC+2 )

Мажарстан ( маж. Magyarorszag [?m???rorsaː?] : аудар?анда ? ≪ Мажарлар ел? ( magyarok , модьярок )≫), 1989?2011 жылдарда?ы ресми атауы ? Мажар Республикасы ( маж. Magyar Koztarsasag (модьяр кёзтаршошаг) ) ? Eуропаны? орталы?ында oрналас?ан мемлекет.

Географиясы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Мажарстан Альп?, Карпат ж?не Динар тауларыны? аралы?ында орналас?ан. Жер?н?? те? жартысын ?лкен Орта Дунай ойпаты алып жатыр. Мажарстанны? басты ?зен? ? Дунай елд? ?а? ортасынан басып ?тед?. Балатон атты ?лкен де, ?дем? к?лд?? жа?асында к?птеген санаторийлер, ?она??йлер, турист?к орындар бар. Мажарстан ^[5] ? Еуропаны? Аустрия , Словакия , Украина , Румыния , Хорватия мемлекеттер?мен шекаралас жат?ан ел.

Экономикасы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Мажарстан ? Еуропаны? орталы?ында орналас?ан мемлекет. Жер к?лем? 93 мы? км². Хал?ы 9,6 миллион адам. Астанасы ? Будапешт . Хал?ыны? 90%-дан астамы мажарлар. ?ал?андарын алман, серб, хорват, румын, еврей, та?ы да бас?а халы? ?к?лдер? ??райды. Мемлекетт?к т?л? ? мажар (венгр) т?л?. Т?р?ындарыны? басым к?пш?л?г? христиан д?н?н?? католикт?к (70%) ж?не протестантты? (25%) тарма?ын ?станады.

Бас?ару ??рылымы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Мажарстан ? парламентт?к республика. Елд? президент бас?арады. За? шы?арушы органы ? б?р палаталы Мемлекетт?к жиналыс. Ат?арушы бил?кт? Мемлекетт?к жиналыс ??рамында?ы ?рт?рл? партия ?к?лдер?нен ??рал?ан ?к?мет ж?рг?зед?.

?к?мш?л?к б?л?н?с? [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Мажарстан 19 медиеге (облыс?а) ж?не медиеге те? (NUTS-3 б?рл?к) астана Будапештке б?л?нген. Медие йараш?а, йараштар ? ?алалар мен ?ауымдар?а, астана аудандар?а б?л?нген. ?алалар мен ?ауымдасты?тарды? ?к?лд? органдары ? халы? сайлайтын жерг?л?кт? ?к?лд?ктер ( kepvisel? testulet ); ат?арушы орган ? ?к?м ( polgarmester, полгармаштер ); аудандарды? ?к?лд? органдары ? ?к?лд?ктер ( kepvisel?, кейпвишело ); аудандарды? ат?арушы органдары ? ?к?мдер; медиелерд?? ?кiлдi органдары ? вежа ( kozgy?les, к?здиулеш ); ат?арушы органдар ? веж т?ра?алары болады.

Климаты [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Орта Дунай жазы?ында орналас?анды?тан, жер?н?? 60%-дан астам б?л?г?н жазы?, ?ал?ан б?л?г?н таулы ?ырат алып жатыр. Жазы? жерлер? ауылшаруашылы?ына ?олайлы, таулы айма?тары ?алы? орманды. М?нда д?ниеж?з?не ?йг?л? курортты айма? ? Балатон к?л? орналас?ан. Климаты ?о?ыржай. ?а?тар айында?ы орташа температура ?2*С - ?4*С, ш?лдеде 20? 22*С. Жауын-шашынны? жылды? м?лшер? 450?900 милиметр.

Тарихы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

?аз?рг? Мажарстан жер?н б?зд?? заманымыздан б?рын?ы 1-мы?жылды?та са?тар ж?не келт, иллирий, фракия тайпалары ?оныстан?ан. Кей?н?рек герман, ??н, авар тайпалары а?ылып кел?п, осы жерден Батыс Рим империясына шабуылдар жаса?ан. Б?л ???рде 430 жылы Аттила (Ата Ел) ?а?ан баста?ан Батыс ??н мемлекет? ??рылып, ол ыдыра?аннан кей?н Баян хан баста?ан аварлар бил?г? салтанат ??рды. 895 жылы Арпад патшаны? басшылы?ымен мажарларды? (мажарлар) жет? тайпасы к?ш?п кел?п ?оныстанды. Арпадты? ш?берес? Геза христиан д?н?н ?абылдап, еуропалы? ?лг?дег? мемлекет ??рды. Шы??ысхан шап?ыншылы?ы кез?нде (1237-46) к?птеген ?ыпша? тайпалары Мажарстан?а кел?п, ?оныс теу?п ?алды. 1301 жылы Арпад ?улет? бил?ктен кет?п, ?к?мет басына Анжу ?улет? келд?. Олар 1335 жылы чех, поляк корольдер?мен б?р?г?п, саяси-сауда ода?ын ??рды. 1372 жылы Пешт ?аласында университет ашылды. 16 ?асырды? бас кез?нде елдег? бытыра??ылы? салдары Мажарстанны? ?лс?реу?не ?кеп со?ты. Осман с?лтанды?ы м?нда 1526-1686 жылдары ?з бил?ктер?н орнатты. Ел ?ш б?л?кке: Шы?ыста Трансилвания к?н?зд?г?не, т?р?ктер иеленген орталы? б?л?кке ж?не Габсбургтер ?улет? билеген Мажарстан корольд?г?не б?л?н?п кетт?. 1683 жылы т?р?ктер Вена ?аласы т?б?нде же??л?ске ?шыра?аннан кей?н Мажарстан Польша, Венеция мемлекеттер?мен ≪?асиетт? ода??а≫ б?р?кт? де, 1686 жылы елд? азат етт?. Б?ра? бил?к басына Габсбургтер ?улет? келд?. 1867 жылдан бастап Мажарстан дербес парламент?, конституциясы бар елге айналып, экономикалы? жа?ынан тез дами бастады. Б?р?нш? д?ниеж?з?л?к со?ысты? ая? кез?нде, 1918 жылы к?зде, елде ?к?мет басына Антантаны жа?таушылар келд?. Б?ра? Ресей т?рмелер?нен босап шы??ан мажар ?скери т?т?ындары 1919 жылы к?ктемде Мажарстанда уа?ытша Ке?ес ?к?мет?н ??рды. Оны Хорти баста?ан монархияшыл топ к?шпен басып, король ?к?мет?н ?алпына келт?рд?. Жа?а ?к?мет 20 ?асырды? 30-жылдарынан бастап Германия мен Италияны? ы?палында болды ж?не Ек?нш? д?ниеж?з?л?к со?ыс барысында Германияны? ода?тасына айналды. Со?ыстан кей?н Мажарстан Ке?естер Ода?ыны? ы?пал ету айма?ында ?алды да, ?к?мет басына коммунистер келд?. 1956 жылы жиырма ?ш?нш? ?азан к?н? тоталитарлы? режим жойылып, к?ппартиялы ж?йе ?алпына келт?р?лд?, ?к?мет Варшава шартынан шы?атынын м?л?мдед?. Т?рт?нш? ?арашада Мажарстан?а Ке?ес ?скерлер? басып к?р?п, б?л ?к?метт? таратып ж?берд? де, ек? ж?з мы??а жуы? адам шетелге кет?п ?алды. Шы?ыс Еуропада?ы саяси ?згер?стерге байланысты 1989 жылды? ая?ында коммунистер бил?к басынан кет?п, орнына ?лтты? демократиялы? к?штер келд?. Еуропалы? Ода??а (ЕО) ассоциациялан?ан м?ше, ал 1999 жылы НАТО -?а м?ше болып ?абылданды. Мажарстан орташа дамы?ан индустриялы-аграрлы мемлекет. ?лтты? табысты? ?р адам?а ша??анда?ы орташа м?лшер? 4300 А?Ш доллары шамасында. Экономикасыны? жетекш? салалары: машина жасау, станок шы?ару, химия, д?р?-д?рмек, металлургия, жи?аз жасау т.б. Ауыл шаруашылы?ы жа?сы дамы?ан. Бидай, ж?гер?, ?ант ?ызылшасы, к?нба?ыс ?с?р?лед?. ??с шаруашылы?ы мен шарап ?нд?р?с? жа?сы ?ркендеген. Басты сауда сер?ктестер?: Германия , Аустрия , Италия , Франция , А?Ш , ?лыбритания , ТМД елдер?. Мажарстан ?к?мет? 1991 жылы ?аза?станны? т?уелс?зд?г?н таныды. 1955 жылдан Б?? м?шес?. К?птеген халы?аралы? ?йымдарды?, оны? ?ш?нде Еуропа Ке?ес?н?? ж?мысына ?атысып келед?. Мажарстанда?ы халы?ты? ?к?мет т?рысында ж?зеге асырыл?ан ?леуметт?к-экономикалы? ?згер?стерд?? н?тижес?нде елд?? экономикасында социалистт?к ?нд?р?ст?к ?атынастар ?р?стей бастады.

• 1950-1970 жылдар арасында елд?? ?лтты? табысы жыл сайын 6%-?а ?с?п отырды.
• 1969 жылы халы? шы?ынына ж?мсал?ан к?рдел? ?аржы, 1938 жылымен салыстыр?анда 10 есе артты.
• 1938 ? 1970 жылдары ауыл шаруашылы? ?н?м? 33%-?а артты.
• 1969 жылы ?лтты? табысыны? 54%-ын ?нерк?с?п, 21%-ын ауыл шаруашылы?ы берд?, я?ни Мажарстан индустриялы-агралары елге айналды.

Мажарстанны? экономикалы? дамуына Ке?ес Ода?ыны?, барлы? социалистт?к елдерд?? тиг?зген к?мег? зор. Мажарстан социалистт?к елдер арасынды?ы Экономикалы? ?зара К?мек Ке?ес?н?? м?шес? болып келед?.

Мажарстанны? т?р?ылы?ты хал?ы ?здер?н ≪Мадиярлармыз≫ деп атайды. Осы мажарлы? мадиярларды? ?аз?рг? мекендеп жат?ан Еуропа аума?ына ?лы даладан келгенд?г? ж?не олар ?айс?б?р заманда сонда к?ш?п-?он?ан халы?ты? б?р б?л?г? бол?анды?ы жайында тарихи, м?ра?атты? деректер мен а?ыздар к?п. Мажар а?ыздарында?ы ??ндар?а байланысты о?и?алар мажарларды? шы?ыспен байланысыны? сонау ерте заманда бастал?анын, Мажарларды? Азиядан Еуропа?а 896 жылы ?оныс аудар?анын баяндайды.

?аза?стан мен Мажарстан [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

?аза?станды ?здер?н?? ата-ж?рты деп санайды. ?Х ?асырда ?ыпша? деген атпен белг?л? бол?ан халы? мо??олдарды? 1239 жыл?ы шап?ыншылы?ынан Мажарстан?а ?оныс аударады. К?тен хан ?V Бела?а елш?лер?н ж?бер?п, Мажарстан?а хал?ымен к?ш?п бару?а р??сат с?райды. Р??сат ал?ан со?, 1239-40 жылдары ?оластында?ы 40 мы? (кейб?р деректерде 60 мы?) хал?ымен к?шед?. Ерк?н к?ш?п-?ону?а, еск? салттары бойынша ?м?р с?руге лайы? аума?тар?а, жазы? далалы жерлерге ?оныстанады. Т?гелдей отыры?шы болуларына ж?з жыл кетед?, ал т?лдер?, Иштван Мандоки ?о?ырды? айтуынша, ХV?? ?асырды? ая?ына дей?н са?талады. К?н? б?г?нге дей?н Мажарстанда?ы Дунай мен Тиса арасы ? Кишкуншак (К?ш? ?ыпша? жер?), шы?ысы Надкуншак (?лы ?ыпша?) деген атаулар?а ие. ?арса? ?аласы ? ?лы ?ыпша? жер?н?? ж?рег?. Мажарлар мен ?аза?тарды? туысты?ы туралы ал?аш?ы п?к?рлер Х?Х ?асырда жерг?л?кт? газет беттер?нде жариялана бастайды. 1835 жылы Шамуел Брашшайды? ≪?ыр?ыз-?аза?тар≫ атты е?бег? жары? к?ред?. Кей?н де мажар ?алымдарыны? ?аза? ел?не, жер?не байланысты е?бектер? жары? к?ре бастайды. Соларды? арасында Диерд Алмашид?? ес?м? к?зге ерекше т?сед?. 1900 жылы ?аза? жер?не жаса?ан саяхаты н?тижес?нде ≪Азия ж?рег?не саяхатым≫ атты е?бег? жары? к?ред?. К?табында Орта Азия халы?тарыны?, соны? ?ш?нде ?аза?тарды? ?м?р?, т?рмыс-салты, шаруашылы?ы, сауда-сатты?ы, ?дет-??рпы, наным-сен?мдер?, ?ол?нер?, ауыз ?дебиет? туралы мол ма?л?лмат келт?ред?. XX ?асырда белг?л? мажар ?алымы, антрополог Тибор Тот ?з?н?? ?ылыми е?бектер?нде ек? елдег? руларды, ?аза?тар мен мажарлар арасында?ы туысты? байланыстарды жан-жа?ты зерттеуд? баста?анымен, б?л ?ылыми м?расын саяси себептерге байланысты жал?астыра алмайды. Ал Андрош Биро м?ны ?ылыми д?режеге к?теред?. 2006 жылы Андрошты? жетекш?л?г?мен, ?останай облысында ?аза?-мажар б?рлескен антропологиялы? экспедициясы Тор?ай ???р?нде т?ратын ?аза?тар мен мадияр руы ?к?лдер? арасында?ы генеологиялы? деректер, антропологиялы? ?лшемдер жасалады. ДН? ?лг?лер? алынып, ?асырлар бойы ?згермейт?н ж?не генетикалы? а?паратты са?тайтын ? хромосомдарына талдау ж?рг?з?лед?. Н?тижес?нде мажарлы? мадиярлар мен ?аза?тарды? арасында?ы туысты? ?атынас толы?ымен д?лелденед?. Ал Иштван Мандоки ?о?ыр ≪К?н т?л?н?? Мажарстанда?ы ескертк?ш?≫ (1993) атты е?бег?нде мажар т?л?ндег? кейб?р с?здер мен ?аза? т?л?ндег? с?здерд?? ??састы?ын келт?ред?. Мысалы: ар?ан ? arkany, ?нта? ? ontak, шола? ? csollak, ?анжы?а ? kangyik,тауы? - tyuk, пыша? ?bicska та?ыда бас?а.

Таби?аты [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Мажарстан жер?н?? 68%-ы жазы?, 30%-ы т?бел?-белест? айма?, 2%-ы орта би?т?ктег? тау. К?п жерд? Орта Дунай жазы?ыны? солт?ст?к б?л?г?н алып жатыр. Дунай ?зен? елд? ек?ге б?лед?. Оны? шы?ыс жа?ында Орта ?лкен Дунай, солт?ст?г?нде бик?кт?кт? орташа таулар ж?не Мажарстандагы е? би?к тау Кекеш (1015м.) бар. Дунатул жазы?ы, К?ш? Орта Дунай ойпатыны? о?т?ст?к б?л?г? ж?не Орта Мажарстан таулары мен ?лп?н?? етег? Дунайды? о? жа?ын алып жатыр. Мажарстанны? солт?ст?к-шы?ыс б?л?г?нде ?йг?л? а?телек ??г?р? бар. Орта Дунай жазы?ыны? е? т?менг? ?атпарлы ?абаты полезой, мезозой жыныстарынан, оны? ?ст? палеоген, миоцен, пиоценн?? тас аралас ??мы мен сазынан, жо?ары ?абатта к?лдерд?? ж?не ?зенн?? ??мсаз ?абатыны? ш?г?нд?лер?нен т?з?лген. Солт?ст?к би?кт?г? орташа таулар пер?м ж?не триасты? сазды жан?ыш та?та тасы мен ?к тасынан, Орта Мажар таулары пер?мн?? ??м тасы мен конгломератынан, триас пен юраны? мергел, доломит ж?не ?ктас жиынты?ынан ??рыл?ан. Пайдалы ?азбалары:

• Таби?и газ ;
• М?най ;
• Тем?р кен? ;
• К?м?р ;
• Лигнит ;
• Боксит ;

Климаты ?о?ыржай, континентт?к. ?а?тарда орташа температурасы ? 2,4 С, ш?лдеде 20?22,4 С, жауын-шашыны? жылды? м?лшер? 450?900 мм. ?лкен Орта Дунай жазы?ыны? шы?ыс б?л?г?нде кей жылдары ??р?а?шылы? болып т?рады. Басты ?зен? ? Дунай. Оны? ?р? салалары Тиса, Раба, Шио, Драва. Тиса ?зен? бойында к?птеген жер суару арналары бар. Мажарстан к?лдер?н?? к?б? ша?ын. К?п жер? ?ара топыра?ты. Таулы, т?бел?-белест? аудандары орманды жерге т?н ?о?ыр ж?не шым-?арбонат топыра?ты, ?зен а??арлары алювиалды топыра?ты болып келед?. Б?рын Мажарстан ?алы? орманды елдерд?? б?р? ед?, ?аз?р жер?н?? 13,5%-ы ?ана орман. Дала мен орманды мекендейт?н жануарлар, ??стар ?зендер?нде к?ксерке, шортан, та?ы бас?а балы?тар кездесед?. Мажарстан жер? алты таби?и аудан?а б?л?нед?:

• ?лкен Орта Дунай ойпаты;
• Солт?ст?к таулы айма?;
• К?ш? Орта Дунай ойпаты;
• Дунай сыртында?ы таулы айма?;
• Мезефелд?;
• О?т?ст?к-батыс Мажарстан.

?нерк?с?б? [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Социалистт?к Мажарстанда жерг?л?кт? энергетика ж?не шик?зат базасы ??растырыл?ан. ?нерк?с?пте б?рын болма?ан салалар пайда болды, аграрлы айма?тарда ?р? к?с?порындар ашылды. Мажарстан жер ?ойнауы кенге онша ?атты бай емес. Мажарстан индустриясыны? басты салалары:

• Металл ??деу.
• М?шине жасау.
• Химия .
• Тама? ?нерк?с?б?

?ара металлургия?а ж?мсалатын тем?р кен?н?? 80%-ы, коксты? 65%-ы шетелден алып кел?нед?. Мажарстанны? м?шине жасау ?нерк?с?б? нег?з?нен металл аз ж?мсалатын к?рдел? м?шинелер жасау?а нег?зделген. Мотоцикл, ж?к м?шинес?, автобус ж?не кеме жасайтын зауыттар да бар. 1970 жылы м?шине жасау ?н?м? 1938 жыл?а ?ара?анда 16 есе артты. 1969 жылдары металл жонатын 14 мы? станок, 4789 автобус, 345 теледидар шы?арылды. Мажарстанны? химиялы? к?с?порындары Казинцбарцика, Ленинварош, Варпалота, Солно? ?алаларында орналас?ан. 1969 жылы 454 мы? тонна к?к?рт ?ыш?ылы, 2381 мы? тонна ты?айт?ыш, 39,5 мы? тонна пластмасса мен синтетик шайыр ?нд?р?лд?. Ауыл шаруашылы?ы Мажарстан жем?с, ж?з?м, к?к?н?стер егуге, етт? мал ?с?руге мамандар ауыл шаруашылы?ыны? 90%-ын кооперативтер мен мемлекетт?к шаруашылы?ты? ?олында. Мажарстан Аума?ыны? жартысынан к?п жер? ауыл шаруашылы? жер? болып табылады, оны? 60%-ы ег?ст?к. Дунай, Тиса ?зендер?н?? аралы?ында, тау беткейлер?нде аса ба?алы шарап жасалатын ж?з?м ?с?р?лед?. Ауыл шаруашылы?ыны? 60%-нан астамы ж?не ауыл шаруашылы?ыны? экспортыны? 40%-?а жуы?ын мал шаруашылы?ы беред?. Етт? ?р? шош?а ?с?р?лу? ?атты дамы?ан. 2-Д?ниеж?з?л?к со?ыстан кей?н ?ой шаруашылы?ы да ?ркендей бастады. Елд?? о?т?ст?к б?л?г?нде жыл?ы ?с?р?лед?. Сырт?ы экономикалы? байланыстар 1949-1969 жылдары Мажарстанны? сырт?ы ?н?м айналымы 7,1 есе артты. 1969 жылы экспортты? 68%-ы, импортты? 67,7%-ы социалистт?к елдерл?? ?лес?не тид?. Экспортында м?шинелер, радиоаппаратура, теледидар ?лес? басым болып, оларды? 90%-ы социалистт?к елдерге шы?арылды. Шетке шы?арылатын д?р?-д?рмек, сырт?ы ки?м мен ая?ки?м, боксит пен глинозем жылдан жыл?а к?беюде. Шетелден жыл сайын тем?р кен?, к?м?р, м?най, электр ?уаты, ?рт?рл? жартылай фабрикаттар ?кел?нед?. 1970 жылы сырт?ы сауда айналымыны? 34%-ы Ке?ес Ода?ыны? ?лес?не тид?. Ел экономикасында туризмн?? ма?ызы ?с?п келед?. 1969 жылы Мажарстанда 6 млн. шетелд?к туристер болды.

Та?ы ?ара?ыз [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

• Мажарстан ?алаларыны? т?з?м?
• Мажарстан баспас?з?
• Мажарстан телевизиясы
• Мажарстан телеграф агентт?г?

Дерекк?здер [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Б?л ма?аланы Уикипедия сапа талаптарына лайы?ты болуы ?ш?н уикиленд?ру ?ажет.

Мажарстан Еуропа елдер? Егеменд? елдер Албания ? Андорра ? Аустрия ? ?зербайжан 2 ? Беларусь ? Бельгия ? Болгария ? Босния ж?не Герцеговина ? Ватикан ? Германия ? Грекия ? Грузия 2 ? Дания ? Ирландия ? Исландия ? Испания ? Италия ? Кипр 1 ? ?аза?стан 1 ? Латвия ? Литва ? Лихтенштейн ? Люксембург ? Мажарстан ? Мальта ? Молдова ? Монако ? Нидерланд ? Норвегия ? Польша ? Португалия ? Ресей 1 ? Румыния ? Сан-Марино ? Сербия ? Словакия ? Словения ? Солт?ст?к Македония ? Т?ркия 1 ? Украина ? ?лыбритания ? Финляндия ? Франция ? Хорватия ? Черногория ? Чехия ? Швейцария ? Швеция ? Эстония Мойындалма?ан ж?не жартылай мойындал?ан мемлекеттер Абхазия 1 ? Косово ? О?т?ст?к Осетия 1 ? Солт?ст?к Кипр 1 ? Транснистрия Т?уелд? айма?тар Дания Фарер аралдары ?лыбритания Акротири мен Декелия 1 ? Гернси ? Гибралтар ? Джерси ? Мэн Арнайы ?к?мш?л?к айма?тар Финляндия Аланд аралдары Норвегия Шпицберген 1 Нег?з?нде Азияда. 2 Еуропа мен Азия арасында ж?рг?з?лген шекарасы бойынша нег?з?нде немесе толы?тай Азияда. Еуроода??а м?ше елдер Аустрия ? Бельгия ? Болгария ? Германия ? Грекия ? Дания ? Ирландия ? Испания ? Италия ? Кипр ? Латвия ? Литва ? Люксембург ? Мажарстан ? Мальта ? Нидерланд ? Польша ? Португалия ? Румыния ? Словакия ? Словения ? Финляндия ? Франция ? Хорватия ? Чехия ? Швеция ? Эстония Ресми кандидаттар: Албания ? Сербия ? Солт?ст?к Македония ? Т?ркия ? Черногория М?мк?н кандидаттар: Босния ж?не Герцеговина ? Косово   Еуропа ке?ес? М?шелер?: Аустрия ? Албания ? Андорра ? Армения ? ?зербайжан ? Бельгия ? Болгария ? Босния ж?не Герцеговина ? Германия ? Грекия ? Грузия ? Дания ? Ирландия ? Исландия ? Кипр ? Испания ? Италия ? Латвия ? Литва ? Лихтенштейн ? Люксембург ? Мажарстан ? Мальта ? Молдова ? Монако ? Нидерланд ? Норвегия ? Польша ? Португалия ? Ресей ? Румыния ? Сан-Марино ? Сербия ? Словакия ? Словения ? Солт?ст?к Македония ? Т?ркия ? Украина ? ?лыбритания ? Финляндия ? Франция ? Хорватия ? Чехия ? Черногория ? Швейцария ? Швеция ? Эстония Кандидаттар: Беларусь Ба?ылаушылар: А?Ш ? Ватикан ? Жапония ? Израиль ? Канада ? Мексика   Франкофония Албания ? Андорра ? Армения ? Бельгия ( Бельгия француз ?ауымды?ы ) ? Бенин ? Болгария ? Буркина-Фасо ? Бурунди ? Вануату ? Вьетнам ? Габон ? Гаити ? Гана 1 ? Гвинея ? Гвинея-Бисау 2 ? Грекия ? Джибути ? Доминика ? Кабо-Верде ? Камбоджа ? Камерун ? Канада ( Нью-Брансуик ? Квебек ) ? Катар 1 ? Кипр 1 ? Коморлар ? Конго Демократиялы? Республикасы ? Конго Республикасы ? Кот-д’Ивуар ? Лаос ? Ливан ? Люксембург ? Маврикий ? Мавритания ? Мадагаскар 2 ? Мали 2 ? Марокко ? Молдова ? Монако ? Мысыр ? Нигер ? Орталы? Африка Республикасы ? Руанда ? Румыния ? Сан-Томе ж?не Принсипи ? Сейшель аралдары ? Сенегал ? Сент-Люсия ? Солт?ст?к Македония ? Того ? Тунис ? Франция ( Гваделупа ? Мартиника ? Сен-Пьер ж?не Микелон ? Француз Гвианасы ) ? Чад ? Швейцария ? Экваторлы? Гвинея ?араушы елдер: Аустрия ? БА? ? Босния ж?не Герцеговина ? Грузия ? Доминикан Республикасы ? Латвия ? Литва ? Мажарстан ? Мозамбик ? Польша ? Сербия ? Словакия ? Словения ? Тайланд ? Украина ? Уругвай ? Хорватия ? Черногория ? Чехия ? Эстония 1 ?ауымдастырыл?ан м?ше ? 2 М?шел?ктен шы??ан

Б?л ? ма?аланы? бастамасы . Б?л ма?аланы толы?тырып, дамыту ар?ылы, Уикипедия?а к?мектесе аласыз. Б?л ескертуд? д?лдеп ауыстыру ?ажет.