Координаттар
:
33°54′00″ с. е.
35°51′00″ ш. б.
/
33.90000° с. е. 35.85000° ш. б.
/
33.90000; 35.85000
(G)
(O)
(Я)
Ливан
(
араб.
:
?????
,
Любнан
), ресми атауы
Ливан Республикасы
(
араб.
:
????????? ?????????
;
?л-Джумхурийя ?л-Любнанийя
) ? Батыс
Азияда?ы
,
Жерорта те??з?н??
шы?ыс жа?алауында?ы мемлекет. Жер аума?ы 10,4 мы? км². Хал?ы ? 3,6 млн. (2003). Астанасы ?
Бейрут
?аласы Нег?зг? хал?ы ?
арабтар
(93%),
армяндар
(6%),
т?р?ктер
,
к?рдтер
де мекендейд?. Хал?ыны? нег?зг? б?л?г?
ислам
(60%) ж?не
христиан
(35%) д?ндер?н ?станады. Ресми т?л? ?
араб т?л?
. 1926 ж. 23 мамырда ?абылдан?ан Конституциясы бойынша мемлекет басшысы ? президент. Жо?ар?ы за? шы?арушы органы ? депутаттар палатасы. ?лтты? мейрамы ? Т?уелс?зд?к к?н? ? 22 ?араша (1943). Ливан 1945 жылдан Б??-на м?ше. ?к?мш?л?к жа?ынан 5 мухафаза?а б?л?нед?. А?ша б?рл?г? ?
ливр
.
Ливан?а
субтропикт?к климат
т?н. Жазы ысты? (
тамызда 27?С
), ?ысы жылы (
?а?тарда 13?С
). Жылды? жауын-шашын м?лшер? 400-ден 1000 мм-ге дей?н жетед?. Елд?? к?пш?л?к б?л?г? Ливан ?ыратында орны??ан. Е? би?к жер? ?
Курнет-?с-сауда тауы
(
3088 м
). Ливан мен
Антиливан
?ыраттарыны? арасында ен? 8 ? 14 ша?ырым болатын
Бека жазы?ы
орналас?ан. Цитрусты жем?стер,
ж?з?м
, к?к?н?с ?с?р?лед?, м??г? жасыл а?аштар бар. Нег?зг? ?зен? ?
?л-Литани
.
Б.з.б. 4-мы?жылды?та ?аз?рг? Ливан аума?ында
финикиялы?
?ала-мемлекеттер болды.
Рим империясыны?
??рамына енгенге дей?н б.з.б. 8 ? 1 ?-ларда ?р т?рл? мемлекеттерд?? ??рамында болды. 637 ж. Ливанды арабтар жаулап алды.
Крест жоры?тарыны?
н?тижес?нде Ливан 1098 ? 1289 ж. христиан ордендер?н?? ??рамына к?рд?. 16 ?асыр?а дей?н елд? египетт?к
м?мл?ктер
бас?арды. 1516 ж. т?р?к с?лтаны
Селим
? египетт?к м?мл?ктерд? же??п, Ливанды
Осман империясына
?осты. Б?ра? елдег? бил?к Ливан ?м?рлер?н?? ?олында болды. Елд? 16 ? 17 ?асырларда
Маан ?улет?
, 17 ?асырды? ая?ынан 1840 жыл?а дей?н
Шихаб ?улет?
н?? ?к?лдер? бас?арды. 1840 ж.
Башир ?? Шихаб
та?тан кет?р?л?п, Ливан ?айтадан т?р?ктерд?? бил?г?не ?тт?. 1864 ж. Халы?аралы? комиссия (
Франция
,
?лыбритания
,
Австрия
,
Пруссия
,
Ресей
,
Осман империясы
) Ливан автономиясын жариялады. 1920 ж.
Францияны?
мандатты? ж?йес? орнады.
1926 ж. Ливан республика болып жарияланып, конституция?а с?йкес ел президент? ? христиан-маронит, ?к?мет басшысы м?сылман-шиит, парламент т?ра?асы ? м?сылман-с?ннит болуы ти?с деп шеш?лд?. 1943 ж. 22 ?арашада т?уелс?зд?к ал?аннан кей?н елд?? ?шк? жа?дайында саяси, м?дени де?гейдег? ?айшылы?тар орын алды. Ливан 1948 ? 67 ж. аралы?ында?ы араб-израиль со?ыстарына ?атысты. 1975 ж. м?сылмандар мен христиандар арасында ?арулы ?а?ты?ыс басталып, ол азамат со?ысына ?ласты. 1982 жылдан Израиль Ливан аума?ыны? б?раз б?л?г?н басып алды. 1983 жылды? маусым айында Израиль т?к?ша?тары
Бейрут
пен
Палестинаны
азат ету ?йымыны? базалары орналас?ан айма?тарды бомбалады. Халы?аралы? ?йымдарды? талабымен 1999 ж. Израиль О?т?ст?к Ливаннан ?з ?скер?н ?кетуге м?жб?р болды. 2003 ж. Ливанда ?аза?станны? консулды?ы ашылды. Ливан мен ?аза?стан арасында м?дени, ?ылыми байланыстар орны??ан.
Ливан ? ?нерк?с?б? мен ауыл шаруашылы?ы т?мен д?режеде дамы?ан ел болса да, ?аржы-банк, т?рмысты? ?ызмет салалары б?ршама жа?сы жол?а ?ойыл?ан. Бейрут ? Таяу Шы?ыста?ы е? ?р? банк орт-тарыны? б?р?. ?шк? саяси жа?дайды? т?ра?сызды?ы мен елд?? о?т?ст?г?не Израиль тарапынан жасал?ан ?арулы шабуылдар экономикалы? жа?дайды? т?мендеу?не ?сер етт?. Ауыл шаруашылы? ?н?мдер? ?лтты? табысты? 30%-ын ??райды. Сырт?а к?к?н?с пен жем?с-жидек,
темек?
,
мата
, ?шекей б?йымдар шы?арады. Импортыны? нег?з?н электр жабды?тары, машиналар,
м?най
,
металл
, т?тыну тауарлары ??райды. ?лтты? жалпы ?н?мн?? жан басына ша??анда?ы м?лш. 5470
А?Ш
долларына те? (1994). Басты сауда сер?ктестер? ?
Сирия
,
Кувейт
,
Италия
мен
Б?р?ккен Араб ?м?рл?ктер?
.
Ливанны? хал?ы ? салстырмалы т?рде жас ?р? сауатты. Хал?ыны? жалпы саны 4 257 405 адамды ??райды. Б?л елде м?сылмандар, христиандар, дуздар мен еврейлер т.б. т?рады.
Ливан хал?ы ?убастан-а? ?р т?рл? этникалы? топтардан ??ралады. ?аз?рг? кезде б?л елде суннитт?к ж?не шиитт?к ислам а?ымынын ?станушылар, маронит христиандары, католиктер, дуздар ж?не та?ы бас?а к?птеген а?ым ?к?л? т?рады. Ливан - ежелг? финикийлерд?? отаны. ?аз?рг? кезде м?сылмандар - 59,7%, христиандар 39%, ж?не бас?а д?н а?ымын ?станушылар 1,3%.
Ливанды?тарды? ресми т?л?, б?ра? т?р?ындарды? басым к?б? а?ылшын ж?не француз т?лдер?нде с?йлейд?. Француз т?л? жартылай ресми т?л болып санал?анды?тан халы?ты? 20 %-ы оны к?ндел?кт? ?арым-?атынаста ?олданады. Француз т?л?не м?ндай ?к?летт?л?кт? Б?р?нш? д?ниеж?з?л?к со?ыстан кей?н ?лттар лигасы берген.
Ливан ас м?з?р? Таяу Шы?ыста?ы озы? та?ам ?лг?лер?н?? ?атарына жатады. Ливанлы?тар та?ам ?з?рлегенде ?рахмалды мол пайдаланады. Сондай-а? жем?с-жидек, к?к?н?стер мен балы?ты к?п жейд?. Карли, з?йт?н майы, к?к ш?птер мен лимон шырыны т?рл? м?з?рлерге ?осылады. Ливанды?тар балапан мен ?озы ет?н жи? т?тынады.