Dinosa?roj

Redakti ligilojn
El Vikipedio, la libera enciklopedio
Kiel legi la taksonomionVikipedio:Kiel legi la taksonomion
Kiel legi la taksonomion
Dinosa?ro
Troveblo de fosilioj: Triaso ? Kretaceo (krom birdoj)

Skeletoj de dinosaŭroj.
Skeletoj de dinosa?roj.
Biologia klasado
Regno: Animaloj Animalia
Filumo: ?orduloj Chordata
Klaso: Reptilioj Sauropsida
Subklaso: Diapsidoj Diapsida
Infraklaso: Arkosa?romorfoj Archosauromorpha
Superordo: Dinosa?roj Dinosauria
Owen , 1842
Divizio:

Aliaj Vikimediaj projektoj
Sistematiko en Vikispecioj
Komunejo pri Dinosa?ro
v ? d ? r

Dinosa?roj , la plej grandaj rampuloj, estis la dominantaj ter-bestoj anta? 233 - 66 milionoj da jaroj. Tio estas multe pli longa tempoda?ro, ol homoj estas sur la Tero. Oni trovis resta?ojn de dinosa?roj preska? ?ie sur la Tero , tamen la plej ri?a tombejo de dinosa?roj trovi?as en Mongolio .

La subita malapero de ?i tiuj kreita?oj neniam estis klarigita kontentige. Unu teorio atribuas la malaperon al dramecaj ?an?oj en klimato . Multaj sciencistoj opinias, ke asteroido kolizianta kun la Tero produktis tiom da polvo en la atmosfero , ke sunlumo estis blokita dum longa tempo. ?i tiu evento povis ka?zi malaperon de man?a?o en ?irka?a?o kaj malhelpi al la kresko de plantaro.

Pli da subtenoj por la asteroida teorio venis en 1991, kiam sciencistoj fokusigis sian atenton sur du grandegaj, antikvaj krateroj en la Tera surfaco. Unu kratero, en Siberio norde de la Arkta Cirklo , mezuris ?irka? 95 kilometrojn en diametro; la alia, en la Jukatana duoninsulo de Centra Ameriko , havas grandon pli ol 160 kilometroj en diametro. Krateroj de tiu grandeco povus esti faritaj de asteroidoj, kiuj falis je kelkaj mil km po horo. La dato de la Siberia kratero estas difinita per 66 milionoj jaroj, kiu fakte konformas al la estingo de la dinosa?roj.

Difino [ redakti | redakti fonton ]

Skeleto de Triceratops horridus , Usona Muzeo de Natura Historio , Usono .

El la vidpunkto de la filogenetika taksonomio , la dinosa?roj estas difinitaj ?enerale kiel la grupo konstituita de ?iuj la posteuloj de la plej ?usa komuna praulo (P?KP) de la Triceratops kaj de la nuntempaj birdoj . [1] Oni proponis anka? ke Dinosauria estu difinita rilate al la P?KP de Megalosaurus kaj Iguanodon , ?ar tiuj estis du de la tri ?enroj cititaj de Richard Owen por la rekono de la Dinosauria . [2] Amba? difinoj inkludas la saman grupon de animaloj: ≪Dinosauria = Ornithischia + Saurischia≫, kiu enhavas la teropodojn , plimulte karnovoraj dupieduloj kaj birdoj , ankilosa?ruloj , herbovoraj kvarpieduloj kirashavaj, stegosa?ruloj , herbovoraj kvarpieduloj havantaj plakojn dorse, ceratopoj , herbovoraj kvarpieduloj havantaj kornojn kaj flugantaj, ornitopodon, herbovoraj dupieduloj a? kvarpieduloj, inklude la "platbekulojn", kaj sa?ropodomorfoj , plimulte grandaj herbovoraj kvarpieduloj havantaj longajn kolojn kaj vostojn. [3]

En la 21-a jarcento, la birdoj jam estis rekonataj kiel la nuraj survivintaj de la stirpo de la teropodaj dinosa?roj. En la tradicia taksonomio, la birdoj estis konsiderataj aparta klaso kiu estis evoluinta el la dinosa?roj, nome diferenca superordo . Tamen, la plimulto de la nuntempaj paleontologoj rilataj kun la dinosa?roj malakceptas la klasigon de tradicia stilo favore de la filogenetika nomenklaturo; tiu alproksimi?o postulas, ke, por ke grupo estu natura, anka? ?iuj la posteuloj de la membroj de la grupo estu inkluditaj en la grupo. La birdoj estas tiukadre konsiderataj dinosa?roj, kaj tiuj laste menciitaj, el tiu vidpunkto, ne formorti?is. La birdojn oni klasigas kiel apartenantaj al la subgrupo maniraptoroj , kiuj estas celurosa?roj , kiuj estas siavice teropodoj , kiuj estas siavice sa?riskioj , kiuj siavice estas dinosa?roj. [4]

La esplorado fare de Matthew G. Baron, David B. Norman kaj Paul M. Barrett en 2017 sugestis radikalan revizadon de la sistematiko de la dinosa?roj. Filogenetika analizo de Baron et al. rekuperis la ornitiskiojn ?ar ili estas pli proksime de la Theropoda ol la Sauropodomorpha , kontraste kun la tradicia kunigo de teropodoj kun sa?ropodomorfoj. Tio rezultus en la fakto ke sa?ropodoj kaj ties parencoj restus for de la tradiciaj dinosa?roj, pro kio oni redifinis Dinosauria kiel la lasta komuna praulo de Triceratops horridus , Passer domesticus kaj Diplodocus carnegii kaj de ?iuj ties posteuloj, por garantii, ke la sa?ropodoj kaj ties parencoj plue estu inkluditaj kiel dinosa?roj. Oni revivigis anka? la kladon Ornithoscelida por referenci al la grupo kiu enhavas Ornithischia kaj Theropoda . [5] [6]

La hipotezo de Ornithoscelida estis pridubita fare de internacia teamo de esploristoj novembre 2017, post la korekto de la originala aro de anatomiaj datenoj uzita de Baron kaj liaj kunlaborantoj. Tiu relaborado rezultis en la tradicia modelo, kun la grupoj Ornithischia kaj Saurischia rekuperitaj kiel frataj taksonoj. Sed ties a?toroj rekonis, ke tiu tradicia skemo havas malfortan apogon kaj ke ?i ne estis statistike tre diferenca disde la alternativa hipotezo de Ornithoscelida . [7] [8]

Priskribo [ redakti | redakti fonton ]

Generala priskribo [ redakti | redakti fonton ]

En filogenetika taksonomio, la birdoj estas inkluditaj en la grupo Dinosauria .

La dinosa?roj estas priskribeblaj ?enerale kiel arkosa?roj kun membroj staraj sub la korpo . [9] Multaj grupoj de prahistoriaj animaloj estas populare komprenitaj kiel dinosa?roj, kiel la iktiosa?roj , pleziosa?roj , mozasa?roj , pterosa?roj kaj pelikosa?roj , sed ili ne klasi?as science kiel dinosa?roj, kaj neniu havis la karakteran sintenon de staraj membroj propran de la veraj dinosa?roj. [10] La pterosa?roj estas rilataj demalproksime kun la dinosa?roj, estante membroj de la klado Ornithodira . La aliaj grupoj menciitaj estas, same kiel la dinosa?roj kaj la pterosa?roj, membroj de Sauropsida , nome la klado de reptilioj kaj birdoj, escepte la pelikosa?roj, kiuj estas sinapsidoj . Neniu el ili havis la staran sintenon de la anta?aj membroj karaktera de la veraj dinosa?roj. [10]

La dinosa?roj estis la veraj surteraj vertebruloj hegemoniaj de la Mezozoiko, speciale en la periodoj ?uraza kaj Kretaca. Aliaj grupoj de animaloj estis limigitaj la? grando kaj ekologiaj ni?oj . La mamuloj, por ekzemplo, tre malofte superis la grandon de kato, kaj temis ?enerale de karnovoraj ron?uloj de la grando de malgranda preda?o. [11] Oni identigis certece pli ol 900 ?enroj de nebirdaj dinosa?roj ?is 2018, kaj la totala nombro de ?enroj konservitaj en la fosilia registro estis ?irka?ita je ?irka? 1850, el kiuj preska? 75% ankora? estas malkovrotaj, kaj oni konis 1124 speciojn en 2016. [12] [13] [14] Anta?a studo anta?diris ke ekzistis ?irka? 3400 ?enroj de dinosa?roj, inklude muktajn kiuj ne konservi?is en la fosilia registro. [15] En 2016, la ?irka?kalkulita nombro de specioj de dinosa?roj kiuj ekzistis en la Mezozoiko estis de 1543 ?is 2468. [16] [17] En 2021, oni ?irka?kalkulis, ke la nombro de modernaj birdoj, tioe stas la birdaj dinosa?roj, estis de 10 806 specioj. [18]

Kelkaj el ili estis herbovoruloj , dum aliaj estis karnovoruloj , same kiel grenovoruloj , fi?oman?antoj , insektovoruloj kaj ?ioman?antoj . Kvankam la dinosa?roj estis prae dupieduloj, same kiel ?iuj nuntempaj birdoj, kelkaj prahistoriaj specioj estis kvarpiedaj, kaj aliaj, kiel Ammosaurus kaj Iguanodon , povis iri samfacile dupiede a? kvarpiede. La kraniaj modifoj kiel kornoj kaj krestoj estas traktoj oftaj ?e dinosa?roj, kaj kelkaj formortintaj specioj havis ostajn kirasojn. Kvankam ili estas konataj pro sia grando, multaj dinosa?roj de la Mezozoiko estis tiom malgrandaj kiom homo a? e? pli malgrandaj, kaj la nuntempaj birdoj fakte estas ?enerale tre malgrandaj. Nuntempe oni trovas resta?ojn de dinosa?roj enterigitaj en ?iuj kontinentoj, kaj la fosilioj montras, ke ili estis sukcesintaj atingi tutmondan distribuadon almena? dum la periodo de la Frua ?uraso. [19] La nuntempaj birdoj vivas en la plimulto de la disponeblaj habitatoj, ?u surteraj ?u maraj, kaj ekzistas pruvaro ke kelkaj nebirdaj dinosa?roj, kiel la Microraptor , povis flugi a? almena? ?vebadi kaj aliaj, kiel la spinosa?redoj , havis duonakvajn habitatojn. [20]

Distingaj anatomiaj karakteroj [ redakti | redakti fonton ]

Kvankam la ?usaj malkovroj ege malfaciligis prezenti liston universale akceptitan de iliaj distingaj karakteroj, preska? ?iuj dinosa?roj malkovritaj ?is nun kunhavas kelkajn modifojn en la praskeleto de la arkosa?ro, a? ili estas klare posteuloj de pli praaj dinosa?roj kiuj montras tiujn modifojn. Spite al la fakto ke kelkaj genroj disvolvis adapta?ojn kiuj markis pli forte la strukturajn diferencojn, tiuj bazaj trajtoj estas konsiderataj kiel tipaj de la superordo Dinosauria , kaj tiuj kvalitoj komunaj al la membroj de taksona grupo ricevas la nomon de sinapomorfioj de tiu grupo. [21]

Diagramo kun etikedoj de kranio de tipa arkosa?ro, nome kranio de Dromaeosaurus

Detala taksado de la interrilatoj inter arkosa?roj fare de S. Nesbitt [22] konfirmis a? trovis la jenajn dek du evidentajn sinapomorfiojn, kelkaj el kiuj jam estis konataj anta?e:

  • En la kranio estas supratempia fosa?o, nome elfosa?o anta? la supratempia fenestro, la ?efe aperturo en la supra parto de la malanta?a kranio.
  • En la anta?aj nukaj vertebroj, nomitaj anka? frontaj, de la kolo, malanta? la atlaso kaj la aksiso estas la epipofizoj , nome oblikvaj procesoj kun formo de pintoj indikantaj malanta?en en la malanta?aj supraj anguloj.
  • En la humero , osto de la brako, estas la vertico de la kresto deltobrusta, nome projekcio en kiu la muskoloj kuni?as je nivelo de pli ol 30 % de la longo de la brako.
  • La radiuso , nome osto de la malsupra brako, estas pli mallonga ol 80 % de la longo de la humero.
  • En la femurosto , nome osto de la femuro , la kvara trokantero, projekcio en kiu la muskolo caudofemoralis kuni?as al la interna malanta?a akso, estas akuta ligilo.
  • La kvara trokantero esta nesimetria kun la malsupra dista bordo formanta angulon pli markitan kun la diafizo de la femuro.
  • La artika faceto proksima (maldista) por la fibulo de la astragalo kaj la kalkaneo , supraj ostoj de la maleolo, grandas malpli ol 30% de la transversa lar?o de la elemento.
  • La eksokcipitaj, nome ostoj en la malanta?a parto de la kranio, ne kuni?as la?longe de la meza linio en la grundo de la endokrania kava?o, nome la interna spaco de la krania ujo.
  • En la pelvo , la artikaj surfacoj proksimaj (maldistaj) de la iskio kun la ilio kaj la pubio estas apartigitaj per granda konkava surfaco; en la supra flanko de la iskio inter la kontaktoj kun la pubia osto de la talio kaj de la ilio estas parto de la malferma artiko.
  • La knemiaj krestoj, elstara parto de la supra surfaco en la tibio , arki?as anteroflanke, tio estas, ?e la supra parto de unu flanko.
  • Kresto orientita proksimodiste diferenca estas en la malanta?a flanko de la dista pinto de la tibio.

Nesbitt trovis serion de eblaj novaj sinapomorfioj, kaj malkalkulis nombron de sinapomorfioj sugestitaj anta?e. Kelkaj el tiuj estas anka? en la Silesauridae , kiujn Nesbitt rekuperis kiel frata grupo de Dinosauria , inklude grandan anta?an trokanteron, metatarsanajn II kaj IV de suba a? egala longo, redukton de kontakto inter la iskio kaj la pubio, la estadon de knemia kcresto en la tibio kaj de ascenda proceso en la astragalo, kaj multajn aliajn. [23]

Diagramo de la kranio de tipa diapsido .
j : jugalo, p : parietosto , po : malanta?orbita posto, q : inkudo , qj : kvadratojuga, sq : skvamosto.

Vario de aliaj karakteroj de la skeleto estas kunhavata de la dinosa?roj. Tamen, ?ar ili estas komunaj al aliaj grupoj de arkosa?roj ili ne estas en ?iuj la praaj dinosa?roj, tiujn karakterojn oni ne konsideras kiel sinapomorfioj. Por ekzemplo, same kiel la diapsidoj, la pradinosa?roj havis du parojn de tempiaj fenestroj, aperturoj en la kranio malanta? la okuloj, kaj kiel membroj de la grupo de diapsidoj Archosauria , ili havis aldonajn aperturojn en la anta?orbita fenestro a? muzelo kaj en la malsupra makzelo. Krome, nun oni scias, ke kelkaj karakteroj kiuj estis supozataj sinapomorfioj, prave ili aperis anta? la dinosa?roj, a? estis forestaj en la unuaj dinosa?roj kaj evoluis sendepende ?e diferencaj grupoj de dinosa?roj. [24] Tiuj inkludas longan skapolon , sakron komponitan de tri a? pliaj fuziitaj vertebroj ; en kelkaj aliaj arkosa?roj estas tri, sed en Herrerasaurus estas nur du kaj truita acetabulo, a? talia kava?o, kun truo en la centro de ties interna surfaco, kiu, por ekzemplo en la genro Saturnalia , estas fermita. Alia malfacila?o por determini klare la karakterojn de la dinosa?roj estas ke la unuaj dinosa?roj kaj aliaj arkosa?roj de la Malfrua Triazo kutime estas malmulte konataj kvankam ili estis similaj en multaj aspektoj; tiuj animaloj foje estis malbone identigitaj en la literaturo. [25]

Artikoj de talio kaj sintenoj de la malanta?aj membroj de: (de maldekstro dekstren) la tipaj reptilioj (etenda), dinosa?roj kaj mamuloj (stara), kaj Rauisuchia (stara).

La dinosa?roj staris tenante siajn malanta?ajn krurojn staraj similmaniere al la pli multo de la modernaj mamuloj, sed diference de la plimulto de la aliaj reptilioj, kun etendo de membroj al amba? flankoj. [26] Tiu sinteno estas rilata al la disvolvi?o de flanka fronta malplii?o en la pelvo, normale per malferma baseno, kaj diferenca pinto koresponda al la interna fronto de la femuro. [27] Stara sinteno ebligis al la unuaj dinosa?roj spiradi facile dum la movado, kio probable rezultis en kroma rezistado kaj niveloj de aktiveco kiu superis tiujn de la "etendaj" reptilioj. [28] Probable la staraj membroj helpis anka? en la apogo al la evolucio al grando pere de la malpliigo de la klopodoj por fleksio en la membroj. [29] Anka? kelkaj arkosa?roj nedinosa?raj, kiel la anoj de la taksono Rauisuchia , havis starajn membrojn sed akiris tiujn karakteron de ≪stara piliero≫ de la talia artiko, en kiu la osto de la supra pelvo , anstata? havi projekcion de la eniro de la femuro el elstara?o de la talio, turni?is ?is formi elstaran platformon. [29]

La studado de dinosa?roj [ redakti | redakti fonton ]

Scioj pri dinosa?roj venas de diversaj fosiliaj kaj nefosiliaj atesta?oj, inkluzive fosiligitaj ostoj , feka?oj , spuroj , gastrolitoj , plumoj , kaj premsignoj de ha?to , visceroj kaj mola karno . [30] [31] Multaj studkampoj kontribuas al la kompreno pri la dinosa?roj, inter ili la fiziko , kemio , biologio , kaj la tersciencoj (de kiu paleontologio estas subfako). La scienco kiu pristudas dinosa?rojn estas la Dinosa?rologio kiel faka scienco ene de la Paleozoologio .

Oni trovis resta?ojn de dinosa?roj sur ?iu kontinento, inkluzive Antarkton . Oni trovis multajn fosiliojn de la sama dinosa?ra specio sur tute diversaj kontinentoj, konfirmante la ?enerale akceptitan teorion ke ?iuj termasoj iam estis kunigitaj en superkontinento nomata Pangeo . Pangeo ekdisi?is dum la Triasa epoko anta? pli-malpli 230 milionoj da jaroj. [32]

La nuntempa "dinosa?ra renaski?o" [ redakti | redakti fonton ]

La esplorado pri dinosa?roj spertas bur?onon de aktiveco kiu komenci?is en la 1970-aj jaroj kaj da?ras ankora? nun. ?in ka?zis, almena? parte, la malkovro de Deinoniko ( Deinonychus ), aktiva, atakema rabobesto kiu eble estis varmsanga , kio kontrastis kun la ?is tiam ?enerala mensobildo pri dinosa?roj kiel malviglaj kaj fridsangaj . La paleontologio pri vertebruloj , la ?efa scienca fako laboranta je la esplorado pri dinosa?roj, fari?is tutmonda scienco . Gravajn novajn eltrovojn de dinosa?raj resta?oj faris paleontologoj laborantaj en anta?e ne esploritaj terenoj kiel Barato , Sudameriko , Antarkto kaj, eble plej grave, ?inio (la mirinde bone konservitaj plumaj dinosa?roj en ?inio plue konkretigis la supozatan ligon inter dinosa?roj kaj iliaj vivantaj posteuloj, la modernaj birdoj ). La vasta utiligo de kladistiko , kiu rigore analizas la rilatojn inter biologiaj esta?oj, anka? montri?is ege utila en la klasado de dinosa?roj. Kladista analizo, inter aliaj modernaj teknikoj, helpas kompensi la mankojn de ofte nekompleta fosilaro.

Klasado [ redakti | redakti fonton ]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de dinosa?ro-klasoj .

Dinosa?roj (inkluzive birdojn) estas arkosa?roj , same kiel la modernaj krokodiluloj . La diapsidaj kranioj de arkosa?roj havas du truojn kie ligi?as la makzelaj muskoloj, la temporalaj fenestroj . La plimulto de la reptilioj (inkluzive birdojn) estas diapsiduloj; mamuloj aliflanke, kun nur unu temporala fenestro, estas sinapsiduloj dum testudoj , kun neniu temporala fenestro, estas anapsiduloj . Anatomie la dinosa?roj dividaj multajn trajtojn kun aliaj arkosa?roj, inkluzive dentojn kiuj kreskas el ingoj anstata? kresiki rekte el la makzela osto. En de la arkosa?roj la dinosa?roj distingi?as ?efe la? ilia irmaniero: la dinosa?raj kruroj etendi?as rekte sub la korpo, dum la kruroj de lacertoj kaj krokodiluloj etendi?as flanken. ?iuj dinosa?roj estas terbestoj.

Multaj aliaj reptilioj vivis samtempe kiel la dinosa?roj. Oni ofte, sed mal?uste, opinias iujn el ?i tiuj dinosa?roj: ?efe inter ?i tiuj estas la plesiosa?roj (e? ne estas proksime parencaj al la dinosa?roj) kaj la flugsa?roj , kiuj evoluis aparte de reptiliaj anta?uloj de la malfrua Triaso.

Kolektive oni konsideras la dinosa?rojn konsistigi superordo a? senranga klado . Oni dividas ilin je du ordoj , la Sa?riskioj ( Saurischia ) kaj la Ornitiskioj ( Ornithischia ) surbaze de ilia koksostrukturo. La sa?riskuloj (la?vorte signifas 'lacert-koksa', de malnovgreka σαυρο? = 'lacerto' kaj ισχιον = 'koksa artiko') estas dinosa?roj kiuj retenis la pelvostrukturoj de sia prauloj. Inter ili estas la Teropodoj (dupiedaj karnoman?uloj ), kaj Sa?ropodoj (longkolaj herboman?uloj ). La ornitiskioj (la?vorte signifas 'bird-koksa', de malnovgreka ορνιθειο? = 'birda' kaj ισχιον = 'koksa artiko') estas la alia dinosa?ra ordo, kies membroj plejparte estis kvarpiedaj herboman?uloj. (Notu bone: la terminoj "lacert-koksa" kaj "bird-koksa" estas misgvidaj?birdoj evoluis de sa?riskioj, dinosa?roj kun "lacertaj koksoj".)

Sekvas simpligita prezento de la klasado de la dinosa?raj familioj. [33] Oni povas trovi pli detalan version ?e la artikolo Listo de dinosa?ro-klasoj .

La ponardosigno (†) uzi?as por indiki formortintajn taksonojn.

Teropoda piedsigno
Diversaj specimenoj de Tyrannosaurus rex kun homo por komparo.
Komparo de grandoj de Diplodokoj kun homo.
Fosilia miksa?o kun stegosa?rulo ( Tuojiangosaurus ) kaj mezgranda teropodo ( Monolophosaurus ), Muzeo Field en ?ikago

En Esperanto [ redakti | redakti fonton ]

Marjorie Boulton , en sia mikspota libro Faktoj kaj fantazioj , dedi?as ties 40an ?apitron "Realaj monstroj de la pratempo" al komentoj kaj priskriboj de dinosa?roj, inter kiuj diplodoko , igvanodonto , anatosa?ro , brontosa?ro , supersa?ro , tiranosa?ro kaj aliaj. ?i markas per asterisko aliajn terminojn kiuj ne aperas en PIV nome brakiosa?ro (?ultro-lacerto), alosa?ro (saltanta lacerto), spinosa?ro , stegosa?ro , polakanto , triceratopso , ankilosa?ro , strutomimo , deinokeiro (terura mano), kompsognato , nanosa?ro . [34]

Referencoj [ redakti | redakti fonton ]

  1. ↑ Benton, Michael J. (2004). ≪Origin and relationships of Dinosauria≫. En Weishampel, David B.; Dodson, Peter; kaj Osmolska, Halszka (eld.), The Dinosauria (en angla) (2a eldono). Berkeley: University of California Press. pp. 7-19. ISBN 0-520-24209-2 .
  2. ↑ Olshevsky, G. (2000). ≪An annotated checklist of dinosaur species by continent≫. Mesozoic Meanderings (en angla) 3: 1-157.
  3. ↑ Langer, Max C.; Martin D. Ezcurra; Jonathas S. Bittencourt; Fernando E. Novas (2010). ≪The origin and early evolution of dinosaurs≫. Biological Reviews (en angla) 85 (1): 65-66, 82. Arkivita el la originalo la 29an de oktobro 2013.
  4. ↑ Padian, K. (2004). "Basal Avialae". En Weishampel, D.B.; Dodson, P.; Osmolska, H. (eld.). The Dinosauria (Second ed.) . Berkeley: University of California Press. pp. 210?231. ISBN 0-520-24209-2 (en angla)
  5. ↑ Wade, Nicholas, " Shaking Up the Dinosaur Family Tree ", The New York Times , 2017-03-22. "A version of this article appears in print on March 28, 2017, on Page D6 of the New York edition with the headline: Shaking Up the Dinosaur Family Tree."
  6. ↑ (2017) “A new hypothesis of dinosaur relationships and early dinosaur evolution”, Nature   543  (7646), p. 501?506 . doi : 10.1038/nature21700 .  
  7. ↑ Max C. Langer; Martin D. Ezcurra; Oliver W. M. Rauhut; Michael J. Benton; Fabien Knoll; Blair W. McPhee; Fernando E. Novas; Diego Pol et al. (2017). ≪Untangling the dinosaur family tree≫. Nature 551 (7678): E1-E3. doi:10.1038/nature24011.
  8. ↑ Matthew G. Baron; David B. Norman; Paul M. Barrett (2017). ≪Baron et al. reply≫. Nature 551 (7678): E4-E5. doi:10.1038/nature24012.
  9. ↑ Glut, Donald F. (1997). Dinosaurs: The Encyclopedia (en angla). Jefferson, North Carolina: McFarland & Co. p. 40. ISBN 0-89950-917-7 .
  10. ↑ 10,0 10,1 Lambert, David; the Diagram Group (1990). The Dinosaur Data Book (en angla). New York: Avon Books. p. 288. ISBN 0-380-75896-2 .
  11. ↑ Morales, Michael (1997). ≪Nondinosaurian vertebrates of the Mesozoic≫. En Farlow JO, Brett-Surman MK, eld. The Complete Dinosaur (en angla). Bloomington: Indiana University Press. pp. 607-624. ISBN 0-253-33349-0 .
  12. ↑ (2018-02-19) “How has our knowledge of dinosaur diversity through geologic time changed through research history?”, PeerJ   6 , p. e4417 . doi : 10.7717/peerj.4417 .  
  13. ↑ (2016) “How many dinosaur species were there? Fossil bias and true richness estimated using a Poisson sampling model”, Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences   371  (1691), p. 20150219 . doi : 10.1098/rstb.2015.0219 .  
  14. ↑ Wang, S.C., kaj Dodson, P. (2006). ≪Estimating the Diversity of Dinosaurs≫. Proceedings of the National Academy of Sciences , USA (en angla) 103 (37): 13601-13605. Bibcode:2006PNAS..10313601W. PMC 1564218. PMID 16954187 . doi:10.1073/pnas.0606028103.
  15. ↑ Russell, Dale A. (1995). ≪China and the lost worlds of the dinosaurian era≫. Historical Biology 10: 3-12. doi:10.1080/10292389509380510.
  16. ↑ (2016) “How many dinosaur species were there? Fossil bias and true richness estimated using a Poisson sampling model”, ' Philosophical Transactions of the Royal Society B'   371  (1691), p. 20150219 . doi : 10.1098/rstb.2015.0219 .  
  17. ↑ . Most Dinosaur Species Are Still Undiscovered (2016-03-23). Arkivita el la originalo je 2021-03-06. Alirita 2021-06-06.
  18. ↑ (2021) “ Welcome ”, IOC World Bird List 11.1. .  
  19. ↑ Macleod, N.; Rawson, P. F.; Forey, P. L.; Banner, F. T.; Boudagher-Fadel, M. K.; Bown, P. R.; Burnett, J. A.; Chambers, P.; Culver, S.; Evans, S. E.; Jeffery, C.; Kaminski, M. A.; Lord, A. R.; Milner, A. C.; Milner, A. R.; Morris, N.; Owen, E.; Rosen, B. R.; Smith, A. B.; Taylor, P. D.; Urquhart, E.; Young, J. R. (1997). ≪The Cretaceous-Tertiary biotic transition≫. Journal of the Geological Society (en angla) 154 (2): 265-292. doi:10.1144/gsjgs.154.2.0265.
  20. ↑ Amiot, R.; Buffetaut, E.; Lecuyer, C.; Wang, X.; Boudad, L.; Ding, Z.; Fourel, F.; Hutt, S.; Martineau, F.; Medeiros, A.; Mo, J.; Simon, L.; Suteethorn, V.; Sweetman, S.; Tong, H.; Zhang, F.; and Zhou, Z. (2010). ≪Oxygen isotope evidence for semi-aquatic habits among spinosaurid theropods≫. Geology 38 (2): 139-142. doi:10.1130/G30402.1.
  21. ↑ Brusatte, Stephen L. (2012). Dinosaur Paleobiology (en angla) (1a eldono). Novjorko: Wiley, J. pp. 9-20, 21. ISBN 978-0-470-65658-7 .
  22. ↑ Nesbitt, S.J. (2011). ≪The early evolution of archosaurs: relationships and the origin of major clades≫. Bulletin of the American Museum of Natural History 352: 1-292. doi:10.1206/352.1.
  23. ↑ Benton, Michael J. (2004). ≪Origin and relationships of Dinosauria≫. En Weishampel, David B.; Dodson, Peter; kaj Osmolska, Halszka (eld.), The Dinosauria (en angla) (2a eldono). Berkeley: University of California Press. pp. 7-19. ISBN 0-520-24209-2 .
  24. ↑ Holtz, Jr., T.R. (2000). ≪Classification and evolution of the dinosaur groups≫. En Paul, G.S., eld. The Scientific American Book of Dinosaurs (en angla). St. Martin's Press. pp. 140-168. ISBN 0-312-26226-4 .
  25. ↑ Nesbitt, Sterling J.; Irmis, Randall B.; Parker, William G. (2007). ≪A critical re-evaluation of the Late Triassic dinosaur taxa of North America≫. Journal of Systematic Palaeontology (en angla) 5 (2): 209-243. doi:10.1017/S1477201907002040.
  26. ↑ Tion oni ne agnoskis ?is post 1909: ≪Dr. Holland and the Sprawling Sauropods≫ (en angla). Arkivita el la originalo la 12an de junio 2011. En Desmond, A. (1976). Hot Blooded Dinosaurs (en angla). DoubleDay. ISBN 0-385-27063-1 .
  27. ↑ Benton, M.J. (2004). Vertebrate Paleontology (en angla). Blackwell Publishers. xii-452. ISBN 0-632-05614-2 .
  28. ↑ Cowen, Richard (2004). ≪Dinosaurs≫. History of Life (en angla) (4a eldono). Blackwell Publishing. pp. 151-175. ISBN 1-4051-1756-7 . OCLC 53970577.
  29. ↑ 29,0 29,1 Kubo, T.; Benton, Michael J. (2007). ≪Evolution of hindlimb posture in archosaurs: limb stresses in extinct vertebrates≫. Palaeontology (en angla) 50 (6): 1519-1529. doi:10.1111/j.1475-4983.2007.00723.x.
  30. ↑ Dal Sasso, C. kaj Signore, M. (1998). Exceptional soft-tissue preservation in a theropod dinosaur from Italy. Nature 292:383-387. Vidu komentojn pri la artikolo Arkivigite je 2007-02-04 per la retarkivo Wayback Machine
  31. ↑ Schweitzer, M.H., Wittmeyer, J.L. kaj Horner, J.R. (2005). Soft-Tissue Vessels and Cellular Preservation in Tyrannosaurus rex. Science 307:1952 - 1955. Vidu komentojn pri la artikolo
  32. ↑ Evans, J. (1998). Ultimate Visual Dictionary - 1998 Edition . Dorling Kindersley Books. 66-69. ISBN 1-871854-00-8 .
  33. ↑ Holtz, Thomas R. Jr. (2007). Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages . Illustrated by Luis V. Rey. New York: Random House. ISBN 978-0-375-82419-7 . LCCN 2006102491. OCLC 77486015.
  34. ↑ Marjorie Boulton , Faktoj kaj fantazioj, progresiga libro , Universala Esperanto-Asocio , Roterdamo , 1984, dua eldono 1993. Pa?oj 317-322.

Vidu anka? [ redakti | redakti fonton ]

Portala ikonoPortalo pri Dinosa?roj

Eksteraj ligiloj [ redakti | redakti fonton ]

  • En tiu ?i artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Dinosauria en la hispana Vikipedio.
Bibliotekoj
El?utita el " https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Dinosa?roj&oldid=8708205 "