Venezuela
, ten chinh th?c la
C?ng hoa Bolivariana Venezuela
(
ti?ng Tay Ban Nha
:
Republica Bolivariana de Venezuela
,
[re?puβlika βoliβa??jana ðe βene?swela]
) la m?t qu?c gia thu?c khu v?c
Nam M?
. Venezuela ti?p giap v?i
Guyana
v? phia đong, v?i
Brazil
v? phia nam,
Colombia
v? phia tay va
bi?n Caribbean
v? phia b?c. Nhi?u hon đ?o nh? ngoai kh?i bi?n
Caribbean
c?ng thu?c ch? quy?n c?a Venezuela. Thu?c khu v?c nhi?t đ?i, khi h?u Venezuela đa t?o đi?u ki?n thu?n l?i cho nhi?u loai sinh v?t phat tri?n v?i nhi?u khu b?o t?n thien nhien hoang da. Di?n tich n??c nay la 916.445 km², dan s? kho?ng 28 tri?u ng??i.
Lanh th? hi?n đ??c g?i la Venezuela đa b? Tay Ban Nha xam chi?m vao n?m 1522 trong b?i c?nh s? khang c? c?a ng??i dan b?n đ?a. N?m 1811, no tr? thanh m?t trong nh?ng vung lanh th? M?-Tay Ban Nha đ?u tien tuyen b? đ?c l?p, tuy v?y ch? gianh đ??c toan b? lanh th? cho đ?n n?m 1821, khi Venezuela la m?t b? ph?n c?a n??c c?ng hoa lien bang Gran Colombia. Venezuela gianh đ??c đ?c l?p hoan toan nh? m?t qu?c gia vao n?m 1830. Trong th? k? 19, Venezuela ph?i ch?u b?t ?n chinh tr? va chuyen quy?n, v?n b? chi ph?i b?i Caudillos (nh?ng th? l?nh v? quan s?) cho đ?n gi?a th? k? 20. T? n?m 1958, đ?t n??c nay đa co m?t lo?t cac chinh ph? dan ch?. Nh?ng cu s?c kinh t? trong nh?ng n?m 1980 va 1990 đa d?n đ?n m?t s? cu?c kh?ng ho?ng chinh tr?, bao g?m cac cu?c b?o lo?n Caracazo ch?t choc n?m 1989, hai cu?c đ?o chinh đa c? g?ng vao n?m 1992 va lu?n t?i T?ng th?ng Carlos Andres Perez vi tham o cac qu? cong c?ng vao n?m 1993. S? s?p đ? ni?m tin vao hi?n t?i cac đ?ng đa ch?ng ki?n ??cu?c b?u c? n?m 1998 c?a c?u s? quan s? nghi?p lien quan đ?n đ?o chinh do Hugo Chavez lanh đ?o va kh?i đ?ng Cach m?ng Bolivar. Cu?c cach m?ng b?t đ?u v?i m?t Qu?c h?i l?p hi?n n?m 1999, n?i m?t b?n Hi?n phap m?i c?a Venezuela đ??c l?p ra. Hi?n phap m?i nay chinh th?c đ?i ten qu?c gia thanh C?ng hoa Bolivar Venezuela (ti?ng Tay Ban Nha:
Republica Bolivariana de Venezuela
).
Venezuela la m?t trong nh?ng qu?c gia co t?c đ?
đo th? hoa
cao nh?t
M? Latinh
. đa ph?n dan c? Venezuela t?p trung sinh s?ng t?i nh?ng thanh ph? l?n phia b?c.
Caracas
la th? đo va đ?ng th?i c?ng la thanh ph? l?n nh?t Venezuela. Venezuela đa t?ng n?i ti?ng kh?p th? gi?i v?i c?nh s?c
thien nhien
t??i đ?p, ngu?n tai nguyen
d?u m?
kh?ng l? va nh?ng
n? hoang s?c đ?p
đo?t nhi?u gi?i cao t?i nh?ng k? thi qu?c t?. Tuy nhien đ?n nh?ng n?m g?n đay, s? b?t ?n c?a gia d?u m? cung nh?ng chinh sach đi?u hanh kinh t? sai l?m la nguyen nhan d?n đ?n
cu?c kh?ng ho?ng nghiem tr?ng v? m?i m?t
đ?i v?i Venezuela, gay ra
kh?ng ho?ng chinh tr?
, s?
sieu l?m phat
,
suy thoai kinh t?
, thi?u h?t cac m?t hang c? b?n cho ng??i dan va m?t s? t?ng m?nh c?a t? l?
th?t nghi?p
,
ngheo đoi
, b?nh t?t, t? vong,
suy dinh d??ng ? tr? em
c?ng nh?
t?i ph?m
cung
t? n?n xa h?i
t?i qu?c gia nay.
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
Venezuela n?m ? phia b?c
Nam M?
, ti?p giap v?i
bi?n Caribbean
v? phia b?c. N??c nay co đ??ng b? bi?n dai h?n 2800 km, khi?n ?nh h??ng c?a bi?n đ?i v?i khi h?u Venezuela t??ng đ?i l?n.
đ?a hinh Venezuela co th? chia lam ba vung chinh:
- Vung Tay B?c: đay la n?i co đ? cao l?n nh?t c?a Venezuela. Nh?ng d?i nui c?c đong b?c c?a day
Andes
l?n vao lanh th? Venezuela va m? r?ng ra t?n đ??ng b? bi?n phia b?c c?a n??c nay. đay la n?i t?a l?c c?a đ?nh nui cao nh?t Venezuela, đ?nh
Pico Bolivar
cao 4979 m.
- Vung Trung tam: la vung co nh?ng đ?ng b?ng r?ng l?n. Cac đ?ng b?ng b?ng ph?ng v?i đ?t đai mau m? tr?i dai t? bien gi?i v?i
Colombia
? phia tay đ?n t?n vung chau th?
song Orinoco
.
- Vung Nam: ph?n l?n vung nay la Cao nguyen Guiana v?i đ? cao trung binh.
Thac Angel
, thac n??c cao nh?t th? gi?i n?m t?i khu v?c nay.
Tuy nhien, do s? đan xen ph?c t?p c?a cac d?ng đ?a hinh, Venezuela co th? đ??c chia lam 10 khu v?c đ?a ly khac nhau, t?o đi?u ki?n cho s? phat tri?n c?a nhi?u h? sinh thai v?i cac loai đ?ng th?c v?t vo cung đa d?ng, trong đo co nhi?u loai đ?ng th?c v?t đ?c h?u c?a rieng đ?t n??c nay. Venezuela co nhi?u khu b?o t?n thien nhien v?i c?nh quan đa d?ng.
M?c du h?u nh? n?m tr?n trong khu v?c
nhi?t đ?i
, khi h?u Venezuela l?i thay đ?i khac nhau gi?a cac vung. T?i nh?ng vung
đ?ng b?ng
, nhi?t đ? va đ? ?m th??ng cao v?i nhi?t đ? trung binh n?m kho?ng 28 °C, trong khi ? nh?ng vung đ?i nui cao thi nhi?t đ? trung binh ch? ? m?c 8 °C. L??ng m?a c?ng thay đ?i t? m?c 430 mm ? vung ban hoang m?c tay b?c len đ?n h?n 1000 mm ? vung chau th? Orinoco.
Ten g?i
Venezuela
đ??c b?t ngu?n t? chuy?n h?i trinh c?a nha v? b?n đ?
Amerigo Vespucci
cung v?i nha tham hi?m Alonso de Ojeda đ?n b? bi?n tay b?c v?nh Venezuela n?m 1499. Khi đ?n ban đ?o Guajira, Vespucci đa b?t g?p nh?ng ngoi nha la c?a th? dan da đ? đ??c d?ng tren m?t n??c va khi?n ong lien t??ng đ?n thanh ph?
Venice
(
ti?ng Italia
:
Venezia
). Ong đa đ?t ten cho vung đ?t nay la Venezuola, trong ti?ng Italia co ngh?a la "Venice nh?". Trong
ti?ng Tay Ban Nha
, c?m t?
zuela
dung v?i vai tro gi?m ngh?a t??ng t? nh?
zuola
trong ti?ng Y đ??c ghep thay vao đ? hinh thanh cai ten
Venezuela
.
Ben c?nh đo, nha đ?a ly ng??i Tay Ban Nha Martin Fernandez de Enciso, m?t th?y th? đoan c?a Ojeda đa neu trong tac ph?m
Summa de Geografia
c?a minh r?ng nh?ng th? dan da đ? t?i vung nay t? g?i minh la
Veneciuela
, va cai ten Venezuela đ??c b?t ngu?n t? ten g?i đo. Song, cau chuy?n c?a Vespuccia l?i đ??c ch?p nh?n r?ng rai h?n c? v? ngu?n g?c ten g?i đ?t n??c Venezuela.
Nh?ng b?ng ch?ng kh?o c? cho th?y, con ng??i đa đ?nh c? t?i vung đ?t Venezuela t? 13.000 n?m tr??c cong nguyen. Nh?ng m?i giao s?n b?n c?a ng??i b?n đ?a đa đ??c xac đ?nh co nien đ?i trong kho?ng t? 13000 đ?n 7000 n?m v? tr??c. Khi ng??i
Tay Ban Nha
kham pha ra vung đ?t nay, nh?ng b? l?c th? dan
da đ?
nh? ng??i Mariche đa đ?ng len ch?ng l?i. Tuy nhien nh?ng cu?c kh?i ngh?a c?a ng??i da đ? nhanh chong th?t b?i va h? d?n d?n b? ng??i Tay Ban Nha tieu di?t.
N?m 1522, ng??i Tay Ban Nha b?t đ?u thi?t l?p cac
thu?c đ?a
đ?u tien ? Venezuela. Th?i gian đ?u, mi?n đong Venezuela đ??c sap nh?p vao m?t thu?c đ?a l?n v?i ten g?i New Andalusia. đ?n đ?u
th? k? XVIII
, Venezuela l?i đ??c sap nh?p vao thu?c đ?a
New Granada
.
D??i s? th?ng tr? ha kh?c c?a phong ki?n Tay Ban Nha, nhan dan Venezuela đa nhi?u l?n n?i d?y đ?u tranh nh?ng khong thanh cong. Ngay
5 thang 7
n?m 1811, n??c C?ng hoa Venezuela tuyen b? đ?c l?p.
Francisco de Miranda
, m?t ch? huy t?ng tham gia
Cach m?ng Phap
va chi?n tranh gianh đ?c l?p B?c M? quay tr? v? lanh đ?o cu?c đ?u tranh c?a nhan dan Venezuela. N?m 1812, quan Tay Ban Nha quay tr? l?i t?n cong, Miranda b? b?t v? Tay Ban Nha va ch?t trong ng?c. Cu?c đ?u tranh sau đo v?n ti?p t?c v?i n?n C?ng hoa th? hai đ??c thanh l?p vao ngay
7 thang 8
n?m 1813 nh?ng r?i c?ng nhanh chong s?p đ?.
D??i s? lanh đ?o c?a ng??i anh hung dan t?c
Simon Bolivar
, Venezuela đa gianh đ??c đ?c l?p v?i chi?n th?ng Carabobo vao ngay
24 thang 6
n?m 1821. Qu?c h?i m?i c?a New Granada trao quy?n lanh đ?o quan đ?i cho Bolivar va ong đa gi?i phong them nhi?u vung đ?t m?i, thanh l?p nen n??c
đ?i Colombia
(
Gran Colombia
) bao g?m Venezuela,
Colombia
,
Ecuador
va
Panama
ngay nay. Venezuela tr? thanh m?t ph?n c?a đ?i Colombia cho đ?n n?m 1830, khi n??c nay tach ra đ? thanh l?p m?t qu?c gia m?i.
Th? k? XIX
đanh d?u m?t giai đo?n đ?y bi?n đ?ng c?a l?ch s? Venezuela v?i nh?ng cu?c kh?ng ho?ng chinh tr? va ch? đ? đ?c tai quan s?. N?a đ?u
th? k? XX
, cac t??ng l?nh quan đ?i v?n ki?m soat n?n chinh tr? c?a Venezuela m?c du c?ng ch?p nh?n m?t s? c?i cach on hoa va thuc đ?y kinh t? phat tri?n. Sau khi nha đ?c tai Juan Vicente Gomez qua đ?i vao n?m 1935, nh?ng phong trao dan ch? t?i Venezuela cu?i cung đa lo?i b? s? th?ng tr? c?a quan đ?i vao n?m 1958 va t? ch?c nh?ng cu?c b?u c? t? do.
D?u m?
đ??c phat hi?n t?i Venezuela đa mang l?i s? th?nh v??ng cho n?n kinh t? đ?t n??c, thu nh?p qu?c dan đ??c nang cao. đ?n sau
Chi?n tranh th? gi?i th? hai
, nh?ng dong ng??i nh?p c? t?
Nam Au
nh?
Tay Ban Nha
,
B? đao Nha
,
Y
c?ng nh? nh?ng n??c M? Latinh ngheo h?n đa khi?n xa h?i c?a Venezuela tr? nen vo cung đa d?ng.
Gia d?u m? s?t gi?m trong
th?p nien 1980
đa khi?n n?n kinh t? Venezuela kh?ng ho?ng sau s?c. Vi?c pha gia ti?n t? cang lam cho đ?i s?ng c?a ng??i dan Venezuela b? h? th?p. Nh?ng chinh sach kinh t? th?t b?i va mau thu?n chinh tr? đa đ?y đ?t n??c Venezuela vao kh?ng ho?ng tr?m tr?ng, th? hi?n ro nh?t qua hai cu?c đ?o chinh trong cung n?m 1992.
Thang 2 n?m 1992, vien s? quan quan đ?i
Hugo Chavez
đa ti?n hanh đ?o chinh nh?ng th?t b?i. đ?n thang 11 cung n?m, nh?ng ng??i ?ng h? Hugo Chavez l?i m?t l?n n?a ti?n hanh đ?o chinh song khong thanh cong
[9]
. Tuy nhien, Chavez đa gianh đ??c nhi?u thi?n c?m c?a nhan dan Venezuela va ong đa chi?n th?ng trong cu?c b?u c? t?ng th?ng Venezuela 1998 v?i t? l? 56%.
Sau khi len n?m quy?n, ong Hugo Chavez đa lanh đ?o đ?t n??c Venezuela theo đ??ng l?i canh t? va giup n?n kinh t? phat tri?n. Tuy nhien, ong c?ng v?p ph?i s? ph?n đ?i m?nh m? c?a phe đ?i l?p. N?m
2002
, phe đ?i l?p t?i Venezuela ti?n hanh đ?o chinh song th?t b?i. B?o lo?n va đinh cong đa khi?n kinh t? Venezuela m?t l?n n?a r?i vao kh?ng ho?ng, n?ng n? nh?t la vao n?m 2003. đ?n n?m 2004, ong Hugo Chavez v??t qua cu?c tr?ng c?u y dan v? vi?c bai nhi?m t?ng th?ng v?i t? l? 59%. Ong đ??c b?u lam t?ng th?ng cho m?t nhi?m k? khac vao thang 12 n?m 2006 va tai đ?c c? nhi?m k? th? ba vao thang 10 n?m 2012. Chavez qua đ?i vao ngay 5 thang 3 n?m 2013 sau m?t cu?c chi?n ch?ng ung th? keo dai g?n hai n?m. Ngheo đoi va l?m phat b?t đ?u gia t?ng chong m?t trong nh?ng n?m 2010.
Nicolas Maduro
đ??c b?u vao n?m 2013 sau cai ch?t c?a Chavez. N?m 2014, Venezuela đa lam vao m?t cu?c suy thoai kinh t? nghiem tr?ng. đ?n n?m 2015, Venezuela tr? thanh n??c co t? l? l?m phat cao nh?t th? gi?i, x?p x? 1.000.000% đ?u n?m 2018
[10]
Cac v?n đ? v? kinh t?, c?ng nh? t?i ph?m, c??p boc, đ?c bi?t la c??p boc l??ng th?c va tham nh?ng, la m?t trong nh?ng nguyen nhan chinh gay ra m?t lo?t cac cu?c bi?u tinh c?a nhan dan Venezuela trong nh?ng n?m 2014?2018. H?u h?t th?c ph?m, thu?c men đ?u thi?u th?n, cac m?t hang nhu y?u ph?m khac c?c ki xa x?, v??t v?i t?m tay c?a h?u h?t ng??i dan t?i n??c nay.
T?ng th?ng Venezuela
đ??c b?u c? v?i phi?u b?u tr?c ti?p theo nguyen t?c ph? thong đ?u phi?u. T?ng th?ng đ?m nhi?m vai tro la
nguyen th? qu?c gia
va đ?ng th?i c?ng la ng??i đ?ng đ?u chinh ph?. Nhi?m k? c?a m?t t?ng th?ng la 6 n?m va t?ng th?ng co th? đ??c b?u l?i trong m?t nhi?m k? ti?p theo. T?ng th?ng Venezuela co quy?n b? nhi?m pho t?ng th?ng va quy?t đ?nh quy mo va thanh ph?n c?a n?i cac va b? nhi?m cac thanh vien v?i s? phe chu?n c?a
qu?c h?i
. T?ng th?ng co th? đ? ngh? qu?c h?i s?a đ?i cac đi?u lu?t nh?ng qu?c h?i c?ng co th? ph? quy?t đ? ngh? c?a t?ng th?ng n?u đa s? ph?n đ?i.
C? quan l?p phap
đ?n vi?n c?a Venezuela la
Qu?c h?i
hay
Asamblea Nacional
. Qu?c h?i co 167 đ?i bi?u, trong đo co 3 gh? đ??c danh rieng danh cho ng??i th? dan da đ?. Cac đ?i bi?u co nhi?m k? 5 n?m va co th? đ??c b?u l?i t?i đa them 2 nhi?m k? n?a. Cac đ?i bi?u qu?c h?i co th? đ??c b?u theo danh sach cac chinh đ?ng ho?c ?ng c? đ?c l?p.
C? quan t? phap
t?i cao la Toa an t?i cao Venezuela hay
Tribunal Supremo de Justicia
, v?i cac th?m phan đ??c qu?c h?i b?u v?i nhi?m k? 12 n?m. H?i đ?ng b?u c? qu?c gia Venezuela (
Consejo Nacional Electoral
, hay
CNE
) ch?u trach nhi?m trong qua trinh b?u c?, co n?m lanh đ?o đ??c Qu?c h?i b?u ra.
Venezuela đa bai b?
an t? hinh
vao n?m 1863 va la n??c bai b? an t? hinh s?m nh?t th? gi?i.
[11]
[12]
Trong su?t
th? k? XX
, m?c du con co m?t s? tranh ch?p lanh th? v?i hai n??c lang gi?ng
Colombia
va
Guyana
song Venezuela th??ng duy tri quan h? h?u h?o v?i h?u kh?p cac n??c
M? Latinh
c?ng nh? cac n??c
ph??ng Tay
.
Sau khi t?ng th?ng
Hugo Chavez
đ?c c? trong cu?c b?u c? t?ng th?ng n?m
1998
, ong đa lanh đ?o đ?t n??c Venezuela theo đ??ng l?i canh t? v?i h?c thuy?t c?a
ch? ngh?a Bolivar
va
ch? ngh?a xa h?i th? k? XXI
cho chau M?. Theo đo, ong mu?n tach khu v?c M? Latinh ra kh?i san sau c?a Hoa K? va co nh?ng tuyen b? ch?ng M? kha m?nh b?o
[13]
. D??i th?i ong Hugo Chavez, quan h? ngo?i giao v?i cac n??c canh t? va xa h?i ch? ngh?a t?i M? Latinh đ??c đ?y m?nh, nh?t la v?i
Nga
,
Bolivia
va
Cuba
khi c? ba n??c thi?t l?p m?t hi?p đ?nh th??ng m?i nh?m ng?n c?n ?nh h??ng c?a M? vao khu v?c
[14]
. G?n đay, ong Chavez c?ng quan tam va ?ng h? m?t s? n??c canh t? đang len khac t?i khu v?c nh?
Ecuador
va
Nicaragua
. Ch?a k? đ?n vi?c ong c?ng xuc ti?n quan h? ngo?i giao v?i nh?ng qu?c gia ch?ng M? nh?
Belarus
[15]
hay
Iran
[16]
.
đ?ng th?i, quan h? ngo?i giao gi?a Venezuela va
M?
c?ng x?u đi nhanh chong. Quan h? c?a Venezuela v?i n??c lang gi?ng
Colombia
, m?t đ?ng minh c?a M? c?ng ngay m?t t?i t?. đ?u n?m 2008, khi quan đ?i Colombia t?n cong tieu di?t c?n c? quan n?i d?y FARC t?i lanh th? Ecuador, Venezuela đa ph?n đ?i m?nh m? va hai n??c suyt x?y ra m?t cu?c chi?n tranh
[17]
.
Quan đ?i
Venezuela n?m d??i s? ch? huy c?a T?ng t? l?nh quan đ?i la
t?ng th?ng Venezuela
. Quan đ?i Venezuela đ??c chia thanh l?c quan, h?i quan, khong quan va l?c l??ng phong v?. Ben c?nh đo con co m?t s? nhanh khac. Hi?n nay l?c l??ng quan đ?i c?a Venezuela la kho?ng 100.000 ng??i. Chi phi danh cho qu?c phong m?i n?m c?a n??c nay ??c tinh b?ng kho?ng 1,7 t? USD (n?m 2004).
Toan b? đ?t n??c Venezuela đ??c chia thanh 23 ti?u bang (
estados
), 1 qu?n th? đo (
distrito capital
) la thanh ph?
Caracas
, cac vung lanh th? ph? thu?c (
Dependencias Federales
) va khu v?c Guyana Esequiba tranh ch?p v?i
Guyana
. ? c?p ti?p theo, Venezuela l?i đ??c chia ti?p thanh 335 đo th? (
municipios
) r?i l?i đ??c chia ti?p thanh h?n 1000 khu v?c nh? (
parroquias
).
Cac bang c?a Venezuela đ??c nhom l?i thanh 9 vung hanh chinh l?n.
Cac phan chia hanh chinh ngoai bang:
Andes
(Barinas, Merida, Tachira, Trujillo, thanh ph? Paez c?a Apure)
Th? đo
(Miranda, Vargas, qu?n th? đo)
Trung
(Aragua, Carabobo, Cojedes)
Trung Tay
(Falcon, Lara, Portuguesa, Yaracuy)
Guayana
(Bolivar, Amazonas, Delta Amacuro)
H?i đ?o
(Nueva Esparta, cac vung lanh th? lien bang)
đ?ng b?ng
(Apure (ngo?i tr? thanh ph? Paez), Guarico)
đong B?c
(Anzoategui, Monagas, Sucre)
Zulia
(Zulia)
Cong nghi?p
d?u m?
la nganh kinh t? đong gop nhi?u nh?t cho kinh t? Venezuela, t?i 1/3
GDP
, 80% gia tr?
xu?t kh?u
va h?n m?t n?a ngan sach nha n??c. đ?t n??c nay co m?t ngu?n d? tr?
d?u m?
va
khi đ?t
to l?n va hi?n nay, Venezuela la m?t trong 10 n??c xu?t kh?u d?u tho l?n nh?t th? gi?i
[18]
. Nh?ng m? d?u chinh c?a Venezuela n?m t?i khu v?c h? Maracaibo, v?nh Venezuela va vung chau th? song Orinoco. Do đ??c chinh ph? tr? c?p, Venezuela la m?t trong nh?ng n??c co gia x?ng d?u r? nh?t th? gi?i. Tuy nhien nh?ng len xu?ng th?t th??ng c?a gia d?u tren th? tr??ng th? gi?i c?ng nh? cac cu?c kh?ng ho?ng chinh tr?, đinh cong luon đe d?a đ?n nganh kinh t? nh?y c?m nay c?a Venezuela. Chinh ph? Venezuela đang tim cach lam đa d?ng hoa n?n kinh t? va tranh s? ph? thu?c qua nhi?u vao d?u m? c?a n??c nay. Tinh đ?n n?m 2016, GDP c?a Venezuela đ?t 333.715 USD, đ?ng th? 32 th? gi?i va đ?ng th? 4 khu v?c M? Latinh.
T?
th?p nien 1950
đ?n
th?p nien 1980
, Venezuela la m?t trong nh?ng c??ng qu?c kinh t? t?i
M? Latinh
. Thu nh?p binh quan c?a n??c nay gia t?ng nhanh chong đa thu hut r?t nhi?u lao đ?ng t? kh?p n?i tren th? gi?i. Tuy nhien khi gia d?u th? gi?i gi?m m?nh trong th?p nien 1980, n?n kinh t? Venezuela đa b? m?t phen đieu đ?ng. Trong nh?ng n?m sau đo,
[
khi nao?
]
gia d?u tren th? tr??ng th? gi?i đa t?ng tr? l?i va t?o đi?u ki?n ph?c h?i cho n?n kinh t? Venezuela. N?m 2007, t?c đ? t?ng tr??ng kinh t? c?a n??c nay la 8,4%. Thu nh?p binh quan đ?u ng??i la 12.200 USD
[19]
. D??i s? đi?u hanh c?a
Hugo Chavez
t? l?
l?m phat
đa t?ng 30,9% n?m 2008 va t?ng 25,1% trong n?m 2009 cao nh?t tren toan khu v?c
chau M?
. M?c l?m phat c?a Venezuela cao h?n r?t nhi?u 1 n??c c?ng th??ng hay b? l?m phat r?t cao la
Argentina
. Trong khi cung b? kh?ng ho?ng kinh t? nh? Venezuela nh?ng
t? l? l?m phat
c?a Argentina ch? t? 7-15% n?m 2009. Kinh t? Venezuela n?m 2009 theo thong bao chinh th?c đa gi?m 2,9%.
Hugo Chavez
đa th?c hi?n qu?c h?u hoa tai s?n c?a cac t?p đoan Cargill Inc., Gruma SAB va hang ban l? c?a Phap la Casino Guichard Perrachon nh?m ki?m soat cac chu?i s?n xu?t va phan ph?i th?c ph?m. Trong thang 8, gia l??ng th?c t?ng 0,9% so v?i thang 7 trong khi m?c t?ng hang thang la 12,5% c?a thang 4. C?ng trong thang nay, t? l? l?m phat c?a m?t hang l??ng th?c đa gi?m xu?ng nh?ng v?n con t?i 39,5%. Trong giai đo?n t? thang 4 đ?n thang 6 n?m nay, n?n kinh t? M? Latinh nay đa
t?ng tr??ng
ch?m l?i quy th? 5 lien ti?p va đang ph?i tr?i qua th?i đi?m kh?n đ?n v?i tinh tr?ng l?m phat khi
gia tieu dung
lien t?c t?ng k? c? khi nhu c?u gi?m xu?ng.
[20]
M?c du la m?t qu?c gia nhi?u
tai nguyen thien nhien
nh?ng vi?c phan b? tai s?n t?i Venezuela l?i khong đ?ng đ?u, khi?n cho đ?i s?ng m?t b? ph?n l?n dan ngheo g?p nhi?u kho kh?n. D??i s? lanh đ?o c?a t?ng th?ng Hugo Chavez, t? l? ng??i ngheo trong nh?ng n?m sau đo t?i Venezuela đa gi?m đang k?, t? m?c 49% n?m 1998 xu?ng con 12,3% n?m 2007
[21]
.
Cac ch??ng trinh tr? c?p c?a Chavez nh? duy tri gia
x?ng
? m?c d??i 0,1 USD/gallon (t??ng đ??ng h?n 500 VND/lit), lam cac ngu?n
tai nguyen
c?a Venezuela b? phung phi trong khi cac
doanh nghi?p t? nhan
khong dam t?ng m?c
đ?u t?
do lo ng?i v? nh?ng v?
qu?c h?u hoa
va sung cong th??ng hay x?y ra b?t ng? th?i Chavez khi?n n?n kinh t? cang them kho kh?n gi?a luc t?c đ? t?ng tr??ng tri tr? ma t? l?
l?m phat
l?i cao.
[22]
Hugo Chavez c?ng khong di?t tr? đ??c
tham nh?ng
. B?ng cach cho gi?i
quan s?
qu?n ly b? may
ngan sach
c?ng k?nh, ong Chavez đa t?o đi?u ki?n cho
tham nh?ng
lan r?ng ngay trong gi?i quan s?. C?i cach t? phap thi ch?a đau vao đau. Cac th? ch? m?i khong đem l?i đi?u gi ngoai vi?c đ? ra m?t lo?t ch?c s?c
b?t tai
do ong ch? đ?nh. đ??ng l?i
kinh t?
khi?n cho Venezuela cang ph? thu?c h?n nhi?u vao
d?u m?
va đ?a t?i m?t lo?t chinh sach th?t l?ng bu?c b?ng. Gia tr? đ?ng ti?n gi?m đang k? c?ng la m?t h?u qu? c?a vi?c nay.
Nh?ng hang s?n xu?t hang tieu dung kh?ng l? nh?
Colgate-Palmolive
hay
Avon
t?ng n? l?c chi?m l?nh th? tr??ng M? Latinh v?i cac s?n ph?m ch? l?c nh?
kem đanh r?ng
, son moi. Nh?ng cong s?c b?y lau c?a h? co nguy c? troi ra song ra bi?n khi Venezuela pha gia đ?ng n?i t? t? m?c 2,15 bolivar ?n 1 USD xu?ng con 4,3 bolivar ?n 1 USD. đi đoi v?i quy?t đ?nh pha gia đ?ng n?i t?, chinh quy?n Venezuela ph?i huy đ?ng c?
quan đ?i
đ? ki?m soat tinh tr?ng t?ng gia ban t?i cac
c?a hang
. B?t ch?p m?i n? l?c c?a chinh ph?, trong vong 5 n?m t? l? l?m phat c?a n??c nay len t?i t?ng c?ng 160%.
[23]
Venezuela hy v?ng l?n pha gia đ?u tien k? t? 2005 nay s? giup ngu?n thu chinh ph? t?ng len, h?n ch? nh?p kh?u va t?ng ngu?n thu t?
xu?t kh?u
. Tuy nhien, nhi?u chuyen gia cho r?ng đay khong ph?i la gi?i phap t?t v? lau dai. N?n kinh t? Venezuela, v?n m?t th?i phat tri?n bung n?, nay c?n nh?ng chinh sach kich thich đ?u t? t? nhan. Hang đanh gia tin nhi?m Fitch c?ng bay t? thai đ? lo l?ng: "Cong vi?c kinh doanh t?i Venezuela hi?n đ?i m?t v?i nhi?u c?ng th?ng lien quan đ?n thay đ?i chinh sach, moi tr??ng
kinh t? v? mo
khong ?n đ?nh,
c? c?u qu?n ly gia
va s? b? t?c trong nganh
n?ng l??ng
. T?t c? nh?ng y?u t? nay lam chun chan cac nha đ?u t?".
[24]
Nganh khai thac d?u tho, nganh cong nghi?p quan tr?ng nh?t c?a Venezuela, đang g?p kho kh?n nghiem tr?ng vi t?ng th?ng Hugo Chavez đa qu?c h?u hoa cac cong ty d?u m? n??c ngoai, c? g?ng khai thac qua m?c t? cong nghi?p d?u m? đ? tai tr? cho nh?ng ch??ng trinh tr? c?p c?a ong trong khi khong tai đ?u t? đung m?c do đo đa hy sinh kh? n?ng phat tri?n c?a nganh nay khi?n s?n l??ng khai thac đ??c ngay cang th?p do h? t?ng cong nghi?p d?u m? đang xu?ng c?p qua nhanh. Hi?n nganh cong nghi?p nay đang g?p kh?ng ho?ng đ?y toan b? n?n kinh t? Venezuela vao kh?ng ho?ng vi n??c nay qua ph? thu?c vao d?u m?.
[25]
[26]
V? n?ng l??ng, nh?ng con song ? Venezuela đa cung c?p m?t l??ng l?n
th?y đi?n
cho nhu c?u tieu dung đi?n n?ng c?a n??c nay. Hi?n nay, 73% cong su?t phat đi?n c?a Venezuela ph? thu?c vao h? th?ng th?y đi?n, con h? th?ng nhi?t đi?n l?i đang ho?t đ?ng d??i m?c cong su?t ma khong co kh? n?ng t?ng len, m?c du n??c nay thu?n l?i v?
nhi?t đi?n
. đ?ng peso ti?p t?c r?t gia con 6,3 peso ?n m?t đola vao ngay ngay 25 thang 1 n?m 2010. Trong khi t? gia kep ma chinh ph? đ?a ra vao đ?u thang la 2,6 va 4,3 peso ?n m?t đola.
Ng??i dan đa t? ch?c nh?ng cu?c ph?n đ?i m?nh m? h?n. Cung v?i nguyen nhan thi?u h?t đi?n n??c, nh?ng ng??i ph?n đ?i c?ng noi đ?n tinh tr?ng m?t ki?m soat đ?i v?i
t?i ph?m
khi?n cho Venezuela đang co
t? l? t?i ph?m
cao nh?t th? gi?i. Ng??i bi?u tinh an ng? trong san v?n đ?ng khi di?n ra m?t tr?n đ?u bong chay đ? keu g?i ong Chavez t? ch?c. Ng??i bi?u tinh đa gi??ng cao kh?u hi?u đ?m ch?t th? thao: "Chavez, ong đa b? lo?i!"
[27]
Sau cai ch?t c?a Chavez,
Nicolas Maduro
đa tr? thanh t?ng th?ng c?a Venezuela sau khi đanh b?i đ?i th? c?a minh la Henrique Capriles Radonski ch? v?i 235.000 phi?u b?u, t? l? chenh l?ch la 1,5%.
[28]
Maduro ti?p t?c duy tri h?u h?t cac chinh sach kinh t? c?a ng??i ti?n nhi?m Chavez. Khi nh?m ch?c t?ng th?ng, Maduro đa ph?i đ?i m?t v?i t? l? l?m phat cao va tinh tr?ng thi?u h?t hang hoa tieu dung tren c? n??c,
[29]
[30]
nh?ng v?n đ? b?t ngu?n t? cac chinh sach c?a Chavez.
[31]
Maduro đ? l?i cho đ?u c? t? b?n đa thuc đ?y t? l? l?m phat cao va gay ra s? thi?u h?t ph? bi?n cac nhu y?u ph?m c? b?n t?i Venezuela. Ong ta noi r?ng ong ta đang chi?n đ?u trong m?t "cu?c chi?n kinh t?", coi cac bi?n phap kinh t? ma ong ta m?i ban hanh la "đon ph?n cong kinh t?" ch?ng l?i cac đ?i th? chinh tr? c?a ong ta, Maduro th?m chi con cao bu?c nh?ng đ?i th? c?a minh đang đ?ng sau m?t "am m?u kinh t? qu?c t?"
[32]
[33]
[34]
[35]
[36]
[37]
. Tuy nhien, Maduro đa b? ch? trich vi ch? t?p trung vao d? lu?n, ma khong h? quan tam đ?n cac v?n đ? th?c t? ma cac nha kinh t? đa c?nh bao ho?c co b?t k? y t??ng gi đ? c?i thi?n tinh tr?ng kho kh?n c?a n?n kinh t? Venezuela
[38]
[39]
.
Vao n?m 2014, Venezuela chinh th?c lam vao
suy thoai kinh t?
[40]
va đ?n n?m 2016, qu?c gia nay co t? l? l?m phat la 800%, t? l? cao nh?t trong l?ch s?
[41]
[42]
.
Qu? ti?n t? qu?c t?
d? bao t? l? l?m phat ? Venezuela s? la 1.000.000% vao n?m 2018
[43]
[44]
.
Tinh đ?n
thang 7
n?m
2008
, ??c tinh dan s? Venezuela la 26.414.815 ng??i
[45]
. Venezuela la m?t trong nh?ng qu?c gia co t?c đ? gia t?ng dan s? nhanh nh?t
Nam M?
, ch? đ?ng sau
Bolivia
,
Paraguay
va
Guiana thu?c Phap
. N?m 2008, t?c đ? gia t?ng dan s? c?a n??c nay la 1,5%.
Nh?ng cu?c th?ng nhan kh?u đ??c th?c hi?n t? n?m 1926 t?i Venezuela khong bao g?m thong tin v? ch?ng t?c cho nen t? l? cac s?c dan t?i Venezuela ch? co th? đ??c bi?t thong qua cac s? li?u ??c tinh. Kho?ng 70% dan s? Venezuela la
ng??i Mestizo
, t?c ng??i lai gi?a ng??i Tay Ban Nha va ng??i da đ?. Kho?ng 20% la ng??i da tr?ng co ngu?n g?c ch? y?u t?
Tay Ban Nha
,
Y
,
B? đao Nha
va
đ?c
. Ben c?nh đo, t?i Venezuela con co m?t s? nh?
ng??i da đen
g?c
chau Phi
va ng??i cac n??c
chau A
nh?
Liban
,
Trung Qu?c
,
Th? Nh? K?
. Kho?ng 5% dan s? Venezuela la
ng??i da đ?
b?n đ?a va h? co xu h??ng b? lai gi?a cac ch?ng t?c khac ngay m?t nhi?u h?n khi xa h?i Venezuela ngay cang tr? nen đa d?ng.
Kho?ng 85% dan s? Venezuela s?ng t?p trung t?i cac
đo th?
mi?n b?c. Venezuela la m?t trong nh?ng n??c co t? l? dan c? s?ng t?i thanh th? cao nh?t Nam M?. Do đo khu v?c phia nam đ?ng b?ng Orinoco tuy chi?m đ?n m?t n?a di?n tich đ?t n??c nh?ng l?i vo cung hoang v?ng v?i ch? 5% dan c? s?ng t?i đo.
Ngon ng? chinh th?c t?i Venezuela la
ti?ng Tay Ban Nha
. Ben c?nh đo con co 31 ngon ng? c?a th? dan da đ? b?n đ?a nh? ti?ng Guajibo, Pemon, Warao, Wayuu, cac ngon ng? thu?c nhom Yanomaman. 83% dan c? theo
đ?o Thien chua
.
Nh?ng di s?n v?n hoa c?a đ?t n??c Venezuela mang đ?m ?nh h??ng c?a phong cach
M? Latinh
, th? hi?n qua t?t c? cac m?t c?a đ?i s?ng nh?
h?i h?a
,
ki?n truc
,
am nh?c
, cac cong trinh l?ch s?... V?n hoa Venezuela đ??c hinh thanh tren n?n c?a ba nhan t? chinh: v?n hoa c?a
ng??i da đ?
b?n đ?a, c?a ng??i
Tay Ban Nha
va ng??i da đen
chau Phi
. Ban đ?u, cac y?u t? v?n hoa nay tr?n l?n vao nhau r?i sau đo l?i phan hoa ra theo t?ng khu v?c đ?a ly.
Ngh? thu?t
Venezuela ban đ?u xoay quanh cac motif
ton giao
la ch? y?u. Tuy nhien đ?n cu?i
th? k? XIX
, n?n ngh? thu?t nay b?t đ?u ph?n anh cac s? ki?n l?ch s? va nh?ng ng??i anh hung dan t?c, ma đi tien phong la h?a s? Martin Tovar y Tovar. đ?n
th? k? XX
, ch? ngh?a hi?n đ?i len thay th?.
V?n h?c
Venezuela b?t đ?u phat tri?n sau khi ng??i Tay Ban Nha đ?t chan đ?n đay khai pha thu?c đ?a. N?n v?n h?c b?ng
ti?ng Tay Ban Nha
chi?m đ?a v? đ?c ton v?i nh?ng ?nh h??ng c?a cac phong cach v?n h?c t? chinh qu?c. V?n h?c xoay quanh cac ch? đ? chinh tr? phat tri?n trong cu?c chi?n tranh gianh đ?c l?p đ?u
th? k? XIX
c?a nhan dan Venezuela. Ti?p đo, ch? ngh?a lang m?n len ngoi v?i m?t s? nha v?n n?i ti?ng, tieu bi?u la Juan Vicente Gonzalez.
V? ki?n truc, Carlos Raul Villanueva đ??c coi la ki?n truc s? v? đ?i nh?t c?a đ?t n??c Venezuela hi?n đ?i. Ong đa thi?t k?
Tr??ng đ?i h?c Trung tam Venezuela
, m?t cong trinh đ??c
UNESCO
cong nh?n la
Di s?n v?n hoa th? gi?i
.
Cuatro, m?t lo?i đan g?n gi?ng ghita la nh?c c? truy?n th?ng c?a Venezuela. Nhi?u phong cach am nh?c đ?c đao khac nhau đ??c phat tri?n t?i vung đ?ng b?ng
llanos
v?i nh?ng bai hat n?i ti?ng nh?
Alma Llanera
,
Florentino y el Diablo
,
Concierto en la Llanura
va
Caballo Viejo
. Nh?c
gaita
co ngu?n g?c t? vung Zulia đ??c ?a chu?ng va hay đ??c bi?u di?n vao d?p
Giang sinh
. Con đi?u nh?y truy?n th?ng c?a ng??i Venezuela la đi?u nh?y
joropo
.
T?i Venezuela, mon
th? thao
ph? bi?n nh?t la
bong chay
. G?n đay, mon
bong đa
c?ng đang phat tri?n m?nh va d?n thu hut khan gi? n??c nay.
Venezuela la m?t trong nh?ng qu?c gia ma ng??i dan ham m? cac
cu?c thi s?c đ?p
nh?t th? gi?i. V?i m?t cong ngh? đao t?o hoa h?u chuyen nghi?p, Venezuela đa tr? thanh m?t c??ng qu?c hoa h?u ma khong m?t qu?c gia nao co th? sanh k?p.
đ?t n??c nay đa l?p k? l?c 6 l?n đo?t
Hoa h?u Th? gi?i
(đ?ng h?ng nh?t v?i
?n đ?
), 7 l?n đo?t
Hoa h?u Hoan v?
(l?p k? l?c đo?t v??ng mi?n hai n?m lien ti?p 2008 va 2009), 8 l?n đo?t
Hoa h?u Qu?c t?
, 2 l?n đo?t
Hoa h?u Trai đ?t
, 1 l?n đo?t
N? hoang Du l?ch Qu?c t?
, 1 l?n đo?t
Hoa h?u Hoa binh Qu?c t?
, 5 l?n đo?t
Hoa h?u Lien l?c đ?a
, 4 l?n đo?t
Hoa h?u Hoan c?u
, 1 l?n đo?t
Hoa h?u Chuy?n gi?i Qu?c t?
, 1 l?n đo?t
Hoa v??ng Th? gi?i
, 1 l?n đo?t
Manhunt International
, 1 l?n đo?t
Hoa v??ng Qu?c t?
va 1 l?n đo?t
Hoa v??ng Sieu qu?c gia
. Ba
Irene Saez
,
Hoa h?u Hoan v? 1981
c?a Venezuela th?m chi đa t?ng ra tranh c? t?ng th?ng n?m
1998
nh?ng khong thanh cong.
Hang n?m, cu?c thi
Hoa h?u Venezuela
đ??c t? ch?c vao thang 9 đ? tim ki?m ng??i đ?i di?n cho đ?t n??c Venezuela t?i cac k? thi s?c đ?p qu?c t?. đay la s? ki?n r?t thu hut ? Venezuela v?i ch??ng trinh truy?n hinh tr?c ti?p keo dai 4 gi? đ?ng h?. Cac Hoa h?u Venezuela khi tham d? cac k? thi qu?c t? th??ng đo?t gi?i cao, ma g?n đay nh?t la
Ivian Sarcos
, ng??i chi?n th?ng c?a cu?c thi
Hoa h?u Th? gi?i 2011
t?i
Anh
,
Gabriela Isler
, ng??i chi?n th?ng
Hoa h?u Hoan v? 2013
t?i
Nga
,
Mariem Velazco
chi?n th?ng
Hoa h?u Qu?c t? 2018
t?i
Nh?t B?n
,
Alyz Henrich
chi?n th?ng
Hoa h?u Trai đ?t 2013
t?i
Philippines
,
Valentina Figuera
chi?n th?ng
Hoa h?u Hoa Binh Qu?c T? 2019
ngay t?i san nha Venezuela. Cac Hoa h?u Venezuela khac tuy khong chi?n th?ng ? cac cu?c thi nay nh?ng c?ng đa lien ti?p v? đich ? v? tri A h?u ho?c l?t cac Top Ban k?t, Chung k?t.
Cu?c thi
|
S? l?n chi?n th?ng
|
N?m
|
Miss World
|
6
|
1955
,
1981
,
1984
,
1991
,
1995
,
2011
|
Miss Universe
|
7
|
1979
,
1981
,
1986
,
1996
,
2008
,
2009
,
2013
|
Miss International
|
9
|
1985
,
1997
,
2000
,
2003
,
2006
,
2010
,
2015
,
2018
,2023
|
Miss Earth
|
2
|
2005
,
2013
|
Miss Globe
|
4
|
1988, 1990, 2000, 2006
|
Miss Intercontinental
|
5
|
1974, 2001, 2005, 2009, 2012
|
Miss Grand International
|
1
|
2019
|
Miss International Queen
|
2014
|
Miss Tourism Queen International
|
2001
|
Mister World
|
1998
|
Manhunt International
|
1999
|
Mister International
|
2013
|
Mister Supranational
|
2017
|
Ton giao t?i Venezuela (2011)
[46]
Cong giao Roma (71%)
Tin lanh (17%)
B?t kh? tri/Vo th?n (8%)
Khac (3%)
Khong xac đ?nh (1%)
Venezuela gi?ng nh? h?u h?t cac qu?c gia Nam M?, la m?t qu?c gia theo
Cong giao Roma
. ?nh h??ng c?a Giao h?i Cong giao ? n??c nay co t? th?i
th?c dan Tay Ban Nha
. Theo ??c tinh c?a chinh ph?, 92% dan s? tren danh ngh?a la tin h?u Cong giao Roma va con l?i 8% la
Tin Lanh
, cac ton giao khac, ho?c
vo th?n
.
[47]
Cac ??c tinh c?a H?i đ?ng Tin Lanh Venezuela cho r?ng Giao h?i Tin Lanh chi?m 10% dan s?.
Co nh?ng c?ng đ?ng
H?i giao
va
Do Thai giao
nh? nh?ng co ?nh h??ng. Cac c?ng đ?ng H?i giao c?a h?n 100.000 ng??i t?p trung ? nh?ng ng??i g?c Lebanon va Syria hi?n s?ng ? cac khu v?c nh?
Nueva Esparta
,
Punto Fijo
va khu v?c
Caracas
. Cac con s? thu?c c?ng đ?ng
Do Thai giao
la kho?ng 13.000 tin đ? va ch? y?u t?p trung ? Caracas.
Hi?n nay co kho?ng 153.000 tin đ?
Mormon
ph?n l?n ? t?i
Caracas
.
[48]
- ^
a
b
c
d
L?i chu thich: Th?
<ref>
sai; khong co n?i dung trong th? ref co ten
imf2
- ^
“2016 Human Development Report”
(PDF)
. United Nations Development Programme. 2016
. Truy c?p ngay 25 thang 3 n?m 2017
.
- ^
“Income Gini coefficient”
.
United Nations Development Programme
. United Nations.
B?n g?c
l?u tr? ngay 10 thang 6 n?m 2010
. Truy c?p ngay 21 thang 9 n?m 2015
.
- ^
Ha Thu (theo NYT/CNN) (ngay 20 thang 8 n?m 2018).
“Toan c?nh kh?ng ho?ng kinh t? Venezuela”
.
Bao đi?n t? VnExpress
.
- ^
Scharfenberg, Ewald (ngay 1 thang 2 n?m 2015).
“Volver a ser pobre en Venezuela”
. El Pais
. Truy c?p ngay 3 thang 2 n?m 2015
.
- ^
Herrero, Ana Vanessa; Malkin, Elisabeth (ngay 16 thang 1 n?m 2017).
“Venezuela Issues New Bank Notes Because of Hyperinflation”
.
The New York Times
. Truy c?p ngay 17 thang 1 n?m 2017
.
- ^
“Chamber of Commerce: 80% of Venezuelans are in poverty”
.
El Universal
. ngay 1 thang 4 n?m 2016.
B?n g?c
l?u tr? ngay 4 thang 4 n?m 2016
. Truy c?p ngay 4 thang 4 n?m 2016
.
- ^
- ^
Theo BBC
- ^
Cristobal Nagel, Juan (ngay 13 thang 7 n?m 2015).
“Looking Into the Black Box of Venezuela's Economy”
.
Foreign Policy
. Truy c?p ngay 14 thang 7 n?m 2015
.
- ^
Amnesty International USA.
Abolitionist and Retentionist Countries.
L?u tr?
2007-02-02 t?i
Wayback Machine
Retrieved ngay 19 thang 8 n?m 2006
- ^
The Death Penalty Worldwide.
InfoPlease
. Truy c?p ngay 19 thang 8 n?m 2006.
- ^
Hugo Chavez - ng?n c? canh t? M? Latinh
- ^
Theo BBC - Phong trao canh t? 3 n??c M? Latinh
- ^
Venezuela, Belarus đoan k?t ch?ng M? - Theo Press TV
[
lien k?t h?ng
]
- ^
Venezuela Iran's Best Friend? - Theo Venezuela Analysis
- ^
Quan h? Venezuela - Colombia v?n tren b? v?c chi?n tranh - Cand Online
- ^
“Danh sach cac n??c s?n xu?t nhi?u d?u m? - CIA The World Factbook”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 12 thang 5 n?m 2012
. Truy c?p ngay 2 thang 8 n?m 2008
.
- ^
“Theo CIA - The World Factbook - Venezuela - Kinh t?”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 24 thang 11 n?m 2015
. Truy c?p ngay 2 thang 8 n?m 2008
.
- ^
[1]
[
lien k?t h?ng
]
- ^
T? l? ng??i ngheo t?i Venezuela gi?m m?nh
- ^
“B?n sao đa l?u tr?”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 28 thang 7 n?m 2013
. Truy c?p ngay 10 thang 1 n?m 2010
.
- ^
[2]
- ^
[3]
- ^
Charting The Decline Of Venezuela's Oil Industry
, Forbes, Jan 29, 2019
- ^
Nganh cong nghi?p d?u m? Venezuela ben b? v?c s?p đ?
L?u tr?
2019-05-30 t?i
Wayback Machine
, Kinh t? Sai Gon, 17/3/2019
- ^
Venezuela: Sao l?m phat va h?n chi?u
[
lien k?t h?ng
]
- ^
Corrales, Javier (2015). “Autocratic Legalism in Venezuela”.
Journal of Democracy
.
26
(2): 37?51.
- ^
“Venezuela's April inflation jumps to 5.7 percent: report”
.
Reuters
. ngay 17 thang 5 n?m 2014.
B?n g?c
l?u tr? ngay 24 thang 9 n?m 2015
. Truy c?p ngay 18 thang 5 n?m 2014
.
- ^
Ferdman, Roberto A. (ngay 26 thang 3 n?m 2014).
“Venezuela's black market rate for US dollars just jumped by almost 40%”
.
Quartz
. Truy c?p ngay 27 thang 3 n?m 2014
.
- ^
Kevin Voigt (ngay 6 thang 3 n?m 2013).
“Chavez leaves Venezuelan economy more equal, less stable”
. CNN
. Truy c?p ngay 6 thang 3 n?m 2013
.
- ^
“Mr. Maduro in His Labyrinth”
.
The New York Times
. ngay 26 thang 1 n?m 2015
. Truy c?p ngay 26 thang 1 n?m 2015
.
- ^
“Venezuela's government seizes electronic goods shops”
.
BBC
. Truy c?p ngay 19 thang 2 n?m 2014
.
- ^
“Maduro anuncia que el martes arranca nueva "ofensiva economica
"
”
.
La Patilla
. ngay 22 thang 4 n?m 2014
. Truy c?p ngay 23 thang 4 n?m 2014
.
- ^
“Maduro insiste con una nueva "ofensiva economica
"
”
.
La Nacion
. ngay 23 thang 4 n?m 2014.
B?n g?c
l?u tr? ngay 2 thang 5 n?m 2014
. Truy c?p ngay 12 thang 2 n?m 2019
.
- ^
Mariano Castillo and Osmary Hernandez (ngay 20 thang 11 n?m 2013).
“Decree powers widen Venezuelan president's economic war”
.
CNN
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 26 thang 2 n?m 2014
. Truy c?p ngay 21 thang 2 n?m 2014
.
- ^
Yapur, Nicolle (ngay 24 thang 4 n?m 2014).
“Primera ofensiva economica trajo mas inflacion y escasez”
.
El Nacional
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 24 thang 4 n?m 2014
. Truy c?p ngay 25 thang 4 n?m 2014
.
- ^
Gupta, Girish (ngay 3 thang 11 n?m 2014).
“Could Low Oil Prices End Venezuela's Revolution?”
.
The New Yorker
. Truy c?p ngay 15 thang 11 n?m 2014
.
- ^
2 thang 1 n?m 2015/new-years-wishes-for-venezuela?_escaped_fragment_=dcC0Js “New Year's Wishes for Venezuela”
. Bloomberg. The Washington Post. ngay 2 thang 1 n?m 2015
. Truy c?p ngay 4 thang 1 n?m 2015
.
[
lien k?t h?ng
]
- ^
Pons, Corina; Cawthorne, Andrew (ngay 30 thang 12 n?m 2014). “Recession-hit Venezuela vows New Year reforms, foes scoff”. Reuters.
- ^
Cristobal Nagel, Juan (ngay 13 thang 7 n?m 2015).
“Looking Into the Black Box of Venezuela's Economy”
.
Foreign Policy
. Truy c?p ngay 14 thang 7 n?m 2015
.
- ^
Pons, Corina (ngay 20 thang 1 n?m 2017).
“Venezuela 2016 inflation hits 800 percent, GDP shrinks 19 percent”
.
Reuters
. Truy c?p ngay 15 thang 11 n?m 2017
.
- ^
25 thang 1 n?m 2018/imf-sees-venezuela-inflation-soaring-to-13-000-percent-in-2018 “IMF Projects Venezuela Inflation Will Soar to 13,000 Percent in 2018”
.
Bloomberg
. ngay 26 thang 1 n?m 2018
. Truy c?p ngay 18 thang 6 n?m 2018
.
- ^
Daniels, Joe Parkin (ngay 25 thang 7 n?m 2018).
“Life's a struggle as Venezuela inflation heads for one million per cent”
. Truy c?p ngay 21 thang 1 n?m 2019
– qua www.theguardian.com.
- ^
“CIA - The World Factbook - Venezuela - Nhan kh?u”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 24 thang 11 n?m 2015
. Truy c?p ngay 2 thang 8 n?m 2008
.
- ^
Aguire, Jesus Maria (thang 6 n?m 2012).
“Informe Sociografico sobre la religion en Venezuela”
(PDF)
(b?ng ti?ng Tay Ban Nha). El Centro Gumilla.
B?n g?c
(PDF)
l?u tr? ngay 24 thang 9 n?m 2015
. Truy c?p ngay 5 thang 4 n?m 2015
.
- ^
International Religious Freedom Report 2008: Venezuela. U.S. Department of State (2008). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- ^
"The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints membership statistics". Truy c?p ngay 6 thang 3 n?m 2013.
|
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
Venezuela
.
|
|
---|
L?ch s?
| | |
---|
đ?a ly
| |
---|
Chinh tr?
| |
---|
Kinh t?
| |
---|
Xa h?i
| |
---|
|
|
---|
Thanh vien
| | |
---|
Thanh vien
lien quan
| |
---|
Quan sat vien
| |
---|
L?ch s?
| |
---|
Vi?n nghien c?u
| CFC * CCJ * CDEMA * CXC * CIMH * CARPHA * CSME
|
---|
T? chwsc
lien quan
| CARIFORUM * OECS
|
---|
|
|
---|
H?i ngh? th??ng đ?nh
| |
---|
Thanh vien
| |
---|
|
---|
Qu?c gia thanh vien
| |
---|
Quan sat vien th??ng tr?c
| |
---|
Cac ngon ng? chinh th?c
| |
---|