Bi?n Caribe

S?a lien k?t
Đây là một bài viết cơ bản. Nhấn vào đây để biết thêm thông tin.
Bach khoa toan th? m? Wikipedia

Bi?n Caribe
Map
Lo?i Bi?n
Di?n tich b? m?t 2.754.000 km 2 (1.063.000 d?m vuong Anh)
đ? sau t?i đa 7.686 m (25.217 ft)
Vung Bi?n Caribe
B?n đ? Vung Caribe:
lam = Bi?n Caribe
l?c = Antilles

Bi?n Caribe (Phien am: Ca-ri-be) la m?t vung bi?n nhi?t đ?i ? Tay Ban c?u thu?c đ?i Tay D??ng . đay la m?t vung bi?n bao b?c b?i m?t chu?i h?i đ?o cung hai l?c đ?a, B?c M? va Nam M? B? bi?n phia nam giap Nam M? , phia tay va tay-nam giap Mexico va Trung M? . phia b?c va đong la chu?i đ?o Antilles , g?m đ?i Antilles va Ti?u Antilles . Toan khu v?c quanh bi?n Caribe con g?i la Vung Caribe .

Bi?n Caribe la m?t trong nh?ng vung bi?n l?n tren th? gi?i v?i di?n tich 2.754.000 km². [1] . đi?m sau nh?t la v?c Cayman gi?a Cuba va Jamaica ? 7.686 m d??i m?t bi?n. Bi?n Caribe co nhi?u v?ng nh? cung v?nh l?n nh? V?ng Gonave , V?ng Venezuela , V?ng Darien , V?nh Mosquitos va V?nh Honduras .

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?a danh "Caribe" xu?t x? t? ten g?i c?a b? t?c th? dan chau M? Carib sinh s?ng ? vung nay khi ng??i Au chau t?i tham hi?m vao th? k? XV. Trong chuy?n h?i hanh đ?u tien n?m 1492 đ? kham pha ra chau M?, Cristoforo Colombo d??i bong c? c?a tri?u đinh Tay Ban Nha đa đ?t chan đ?n đ?o Hispaniola trong nhom đ?i Antilles c?a vung Caribe. [2] C?ng vi đo đ?a danh "bi?n Antilles" m?t th?i c?ng đ??c dung.

Vao th? k? XVI cac qu?c gia Au chau tranh nhau chi?m c? khu v?c nay va khai thac thu?c đ?a. Cac th??ng thuy?n th??ng xuyen ghe đay mua ban, t?o nen c? h?i cho n?n h?i t?c nhom h?p đ? đanh c??p.

Ngay nay 22 lanh th? h?i đ?o va 12 qu?c gia đ?t li?n chung nhau bi?n Caribe. T? h?u ban th? k? XX tr? đi, v?i đ?a th? va khi h?u n?ng ?m, Vung Caribe đa bi?n thanh đ?a đi?m ?a chu?ng c?a nhi?u du khach. Cac chuy?n tau du hanh ( cruise ship ) th??ng ghe đay nen kinh t? khu v?c c?ng đa phat tri?n v?i nganh du l?ch lam tr?ng tam.

đ?a h?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?a hinh Trung M? va bi?n Caribe

Bi?n Caribe đung ra la m?t vung bi?n đ?i d??ng n?m tren m?ng đ?a t?ng Caribe. Vung bi?n đ??c chia thanh n?m long ch?o. Hai ngo thong chinh v?i đ?i Tay D??ng la eo bi?n Anegada va eo bi?n Windward (ngh?a la "ng??c gio"). Eo bi?n Anegada n?m gi?a nhom đ?o Virgin va Ti?u Antilles con eo bi?n Windward ng?n cach Cuba va Haiti . V?nh Mexico thong v?i bi?n Caribe b?ng Eo bi?n Yucatan . Noi chung thi bi?n Caribe t??ng đ?i nong, rieng v?c Cayman v?i đ? sau đo đ??c 7.686 m la đi?m sau nh?t.

Ranh bi?n Hispaniola va Ranh bi?n Puerto Rico la hai ranh bi?n l?n g?n vung bi?n Caribe. đ?a tr?ng nay la nguyen do gay nen đ?ng đ?t va song th?n trong khu v?c. Khoa h?c ??c đoan khu v?c nay đa t?ng ch?ng ki?n hang ch?c đ?a ch?n tren 7,5 đ? Richter trong th?i k? 500 n?m qua. [3] G?n đay nh?t la tr?n đ?ng đ?t ngay 12 Thang Gieng, 2010 v?i c??ng đ? 7,0 Richter đa gay thi?t h?i n?ng n? ? Haiti. Kho?ng 230.000 ng??i thi?t m?ng va 1.000.000 ng??i lam c?nh khong nha. [4] Trung tam đ?a ch?n ch? cach th? đo Haiti , Port-au-Prince 10 cay s? v? h??ng tay nam. Khu v?c nay vao n?m 1946 m?t tr?n đ?ng đ?t l?n h?n ? m?c 8 đ? Richter con gay ra c?n song th?n tan pha đ?o Hispaniola khi?n 20.000 ng??i m?t nha c?a. [5] .

H?i d??ng h?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tinh trung binh, đ? m?n c?a bi?n la 35-36 ph?n ngan va nhi?t đ? b? m?t la 28 đ? C [6] , trong khi d??i sau nhi?t đ? co th? xu?ng đ?n 4 đ? C [7] . Hi?n t?i, Caribe mang m?t l??ng n??c đang k? t? đ?i Tay D??ng qua phia đong qu?n đ?o ti?u Antilles va phia b?c đ?n V?nh Mexico qua Yucata [8] . Tinh trung binh, t? 15 đ?n 20% n??c m?t đi vao vung bi?n Caribe la n??c ng?t c?a cac con song Orinoco va Amazon, h??ng v? phia tay b?c c?a vung Caribe hi?n t?i [7] . H?n n?a, n??c ch?y ra t? Orinoco trong cac thang mua m?a co n?ng đ? ch?t di?p l?c cao ? vung bi?n phia đong. [9]

? khu v?c gi?a phia b?c c?a Venezuela, Colombia va Nicaragua m?t dong ch?y th??ng xuyen h?u nh? quanh n?m. Dong ch?y nay sinh ra b?i m?a l?n trong khu v?c, no c?ng co th? lam gi?m nhi?t đ? va đ? m?n va m?t đ? c?a n??c [10] , cung c?p m?t s? ch?t dinh d??ng đ? n??c nh? nit?, phosphor va nh?ng ch?t khac cho cac th?c v?t. [6]

Moi sinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vung Caribe co 29% t?ng l??ng r?n san ho tren th? gi?i v?i di?n tich 50.000 km², ph?n l?n t?p trung ? vung ven đ?o va duyen h?i Trung M?. [11] T??ng lai r?n san ho Caribe b? đe d?a b?i nhi?t đ? n??c bi?n ?m h?n binh th??ng. R?n la moi tr??ng nuoi d??ng nhi?u lo?i sinh v?t nh?ng h? sinh thai nay mong manh, d? b? dao đ?ng. Khi nhi?t đ? n??c bi?n ?m h?n 29 °C dai lau thi vi th?c v?t zooxanthellae khong s?ng đ??c. Cac loai san ho l? thu?c vao chung lam ngu?n dinh d??ng t? đo c?ng m?t s?c mau, y?u đi va ch?t d?n. H?u qu? la h? sinh thai r?n b? h?y ho?i. Co đ?n 42% cac nhom san ho vung Caribe đa b?c tr?ng hoan toan va 95% đa b? b?c mau it nhi?u. [12] Moi tr??ng c?u t?o b?i r?n la t?i y?u cho cac sinh ho?t du l?ch nh? cau ca, b?i l?n v?i gia tr? kinh t? kho?ng $3,1-$4,6 t? M? kim cho cac qu?c gia trong vung. N?u r?n san ho ti?p t?c b? h?y ho?i theo đa hi?n th?y thi kinh t? vung Caribe c?ng s? b? thi?t h?i khong nh?. [13]

đ? đ?i pho v?i nguy c? nay 15 qu?c gia trong vung đa thong qua Protocol of the Convention for the Protection and Development of the Marine Environment of the Wider Caribbean Region đ? b?o v? cac sinh v?t h?i d??ng k? t? n?m 1986. [14] Cac t? ch?c thi?n nguy?n dan s? nh? Caribbean Conservation Corporation c?ng gop ph?n b?o v? va nghien c?u cac sinh v?t bi?n va giao d?c ng??i dan v? n? l?c b?o t?n. [15]

Th?i ti?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nhi?t đ? trung binh n??c bi?n vung bi?n Caribe trong c?n bao Katrina vao cu?i Thang Tam 2005 . [16]

H?i l?u dong V?nh va Humboldt la hai y?u t? quan tr?ng ?nh h??ng đ?n th?i ti?t vung Caribe. [17] V?i đ?a th? thu?c mi?n nhi?t đ?i nhi?t đ? n??c bi?n vung bi?n Caribe ? kho?ng 10-17 °C tu? theo mua.

Khi m?t khi đi?m ap th?p hinh thanh ? duyen h?i Tay Phi r?i v??t đ?i Tay D??ng thi khi đi?m đo co kh? n?ng t?ng c??ng đ? đ? hoa thanh bao , l?y s?c t? nhi?t l??ng n??c bi?n c?a bi?n Caribe. Mua bao keo dai t? Thang Sau đ?n Thang Ch?p nh?ng hai Thang Tam va Chin la th?i đi?m chinh hay co bao. Trung binh thi co chin c?n bao nhi?t đ?i , trong s? đo n?m c?n bao đ?t c??ng đ? bao l?n.

M?i n?m nguy c? bao la m?i lo c?a vung Caribe vi kh? n?ng tan pha c?a bao. Khong nh?ng con ng??i ph?i h?ng ch?u ma c? thien nhien nh? tr??ng h?p cac r?n san ho c?ng th??ng b? thi?t h?i.

Kinh t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ba con tau du hanh v?i g?n 9.000 hanh khach c?p b?n St. Thomas, Qu?n đ?o Virgin thu?c M?

V? m?t kinh t?, nganh du l?ch la m?t k? ngh? quy mo trong vung Caribe. Theo tinh toan c?a T? ch?c Du l?ch Caribe ( Caribbean Tourism Organization ) thi h?ng n?m co 12 tri?u du khach đ?n ch?i, trong s? đo (th?i k? 1991?1992) co kho?ng 8 tri?u du khach qua ng? tau du hanh ( cruise ship ).

Ngoai ra bi?n Caribe la ngu?n s?n xu?t d?u tho đang k? v?i 170 tri?u t?n m?i n?m. [18] Ng? nghi?p c?ng đong gop n?a tri?u t?n ca h?ng n?m. [19] Ng??c l?i sinh ho?t con ng??i la ngu?n o nhi?m chinh trong vung. Theo ??c đoan n?m 1993 c?a T? ch?c Y t? Lien M? Chau ( Pan American Health Organization ) thi 90% l??ng n??c c?ng th?i ra bi?n trong khu v?c Caribe khong đ??c x? ch? đung m?c. [18]

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ The Caribbean Sea L?u tr? 2018-01-04 t?i Wayback Machine All The Sea. URL truy c?p 7 thang 5 n?m 2006
  2. ^ “Christopher Columbus” . Truy c?p 21 thang 11 n?m 2015 .
  3. ^ Dawicki, Shelley. “Tsunamis in the Caribbean? It's Possible” . Oceanus . Truy c?p ngay 30 thang 4 n?m 2006 .
  4. ^ Haiti quake death toll rises to 230.000
  5. ^ Tien đoan đ?a ch?n Haiti
  6. ^ a b Oceanografia del mar Caribe L?u tr? 2008-05-29 t?i Wayback Machine , Biblioteca Luis Angel Arango , URL ultimo acceso el 26/04/2007.
  7. ^ a b Abt Associates Inc. / Woods Hole Group Programa de proteccion ambiental [ lien k?t h?ng ] , Golfo de Honduras , URL ultimo acceso el 26/04/2007.
  8. ^ Gyory, Mariano & Ryan, La corriente del Caribe L?u tr? 2009-04-08 t?i Wayback Machine ( ingles ). The Cooperative Institute for Marine and Atmospheric Studies , URL ultimo acceso el 25/04/2007.
  9. ^ Medina, Luis: Descargas fluviales en las Zonas Costeras L?u tr? 2007-08-11 t?i Wayback Machine , Direccion de hidrografia y navegacion de Venezuela , URL ultimo acceso el 26/04/2007.
  10. ^ Leaman, Kevin. Flotadores en el Sudoeste del Caribe L?u tr? 2008-06-18 t?i Wayback Machine , Departamento de energia de los Estados Unidos, URL ultimo acceso el 26/04/2207.
  11. ^ Status of coral reefs in the Caribbean and Atlantic Ocean L?u tr? 2006-06-21 t?i Wayback Machine World Resource Institute. URL truy c?p 29 thang 4 n?m 2006.
  12. ^ Bleaching Threatens Caribbean Coral Reefs . CBS News. URL truy c?p 29 thang 4 n?m 2006.
  13. ^ Alarm sounded for Caribbean coral . BBC News. URL truy c?p 29 thang 4 n?m 2006.
  14. ^ Protocol Concerning Specially Protected Areas and Wildlife to the Convention for the Protection and Development of the Marine Environment of the Wider Caribbean Region (SPAW) NOAA Fisheries: Office of Protected Resources. URL truy c?p 30 thang 4 n?m 2006.
  15. ^ Caribbean Conservation Corporation L?u tr? 2006-10-01 t?i Wayback Machine Orion Online. URL truy c?p 1 thang 5 n?m 2006.
  16. ^ NASA Satellites Record a Month for the Hurricane History Books
  17. ^ Silverstein, Alvin (1998) Weather And Climate (Science Concepts); page 17. 21st Century. ISBN 0-7613-3223-5
  18. ^ a b An Overview of Land Based Sources of Marine Pollution L?u tr? 2006-12-07 t?i Wayback Machine Caribbean Environment Programme. URL truy c?p 14 thang 5 n?m 2006 .
  19. ^ LME 12: Caribbean Sea L?u tr? 2006-05-04 t?i Wayback Machine NOAA Fisheries Northeast Fisheries Science Center Narragansett Laboratory. URL truy c?p 14 thang 5 n?m 2006 .

đ?c them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • Snyderman, Marty (1996) Guide to Marine Life: Caribbean-Bahamas-Florida; page 13-14, 19. Aqua Quest Publications, Inc. ISBN 1-881652-06-8
  • Glover K., Linda (2004) Defying Ocean's End: An Agenda For Action; page 9. Island Press. ISBN 1-55963-755-2
  • Peters, Philip Dickenson (2003) Caribbean WOW 2.0; page 100. Islandguru Media. ISBN 1-929970-04-8
  • Reefs at Risk in the Caribbean: Economic Valuation Methodology, World Resources Institute 2007.

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Bi?n_Caribe&oldid=71137764 ”