Бал?варыянская Рэспубл?ка Венесуэла
?сп. : Republica Bolivariana de Venezuela

Сцяг Венесуэлы Герб Венесуэлы
Г?мн : ≪Gloria al bravo pueblo (≪Слава адважнаму народу≫)≫
Дата незалежнасц?	5 л?пеня 1811 (ад  ?спан?? )
Аф?цыйная мова	?спанская
Стал?ца	Каракас
Форма к?равання	Федэрацыйная прэз?дэнцкая рэспубл?ка
Прэз?дэнт В?цэ-прэз?дэнт В. а. прэз?дэнта	Н?калас Мадура ° Хорхэ Арэаза Хуан Гуайдо °
Плошча ? Усяго ? % воднай паверхн?	32-я ? свеце 916 445 км² 0,3
Насельн?цтва ? Ацэнка ( 2018 ) ? Шчыльнасць	31 689 176 [1] чал. ( 43-я ) 34 чал./км²
ВУП ( ППЗ )   ? Разам ( 2017 )   ? На душу насельн?цтва	$ 382 млрд. $ 12514
ВУП (нам?нал)   ? Разам ( 2017 )   ? На душу насельн?цтва	$ 100 млрд. $ 6683
?РЧП  ( 2018 )	▼ 0,761 ( выс. ) ( 75-ы )
Валюта	Венесуэльск? бал?вар
?нтэрнэт-дамен	.ve
Код ISO (Alpha-2)	VE
Код ISO (Alpha-3)	VEN
Код МАК	VEN
Тэлефонны код	+58
Часавыя паясы	?4
°Лег?тымнасць аспрэчваецца

Венесуэ?ла ( ?сп. : Venezuela ), Бал?варыя?нская Рэспу?бл?ка Венесуэ?ла ( ?сп. : Republica Bolivariana de Venezuela ) ? кра?на на по?начы Па?днёвай Амерык? . Абмываецца Карыбск?м морам i Атлантычным ак?янам на по?начы, мяжуе з Гаянай на ?сходзе, з Калумб?яй на захадзе, з Браз?л?яй на по?дн?. Стал?ца ? найбуйнейшы горад ? Каракас .

Краяв?ды Венесуэлы змяняюцца ад заснежаных п?ка? Анд да саванна? Арынокскай н?з?ны, ад дажджавых лясо? Амазон?? да сталовых гор Гв?янскага пласкагор’я . Жывая прырода Венесуэлы характарызуецца выключным в?давым багаццем, аб чым сведчыць сёмае месца ? сп?се кра?н паводле б?яразнастайнасц?.

У XVI?XVIII ст. была ?спанскай калон?яй. У 1811 дэкларавала незалежнасць, у 1821?1830 уваходз?ла ? склад федэрацы? Вял?кая Калумб?я . У 1830 атрымала по?ную незалежнасць. З ?спанскай спадчынай звязаны асабл?васц? сучаснага насельн?цтва Венесуэлы: ?спанская мова , перавага ? этн?чным складзе метыса?, катал?цтва як асно?ная канфес?я, размяшчэнне насельн?цтва ?здо?ж узбярэжжа.

Венесуэла ? федэраты?ная прэз?дэнцкая рэспубл?ка, падзяляецца на 23 штаты ? стал?чную тэрыторыю. Пал?тычнае жыццё кра?ны вызначае ?н?цыяваная прэз?дэнтам Чавесам Канстытуцыя 1999, паводле якой Бал?варыянская Венесуэла ? сацыял?стычная дзяржава, што разв?ваецца з апорай на ?ласныя с?лы. У аснову знешняй пал?тык? пакладзены антыамерыканск?я погляды з марай аб шматпалярным свеце. У 2006?2013 Венесуэла самым шчырым чынам сябравала з Беларуссю .

Венесуэла паводле асабл?васця? насельн?цтва ? тыповая па?днёваамерыканская кра?на, але з некаторым? карыбск?м? адзнакам?. Колькасць насельн?цтва павял?чваецца, але ?жо не вельм? хутка. У расавым складзе пераважаюць метысы, у рэл?г?йным ? катал?к?. Дзяржа?ная мова ? ?спанская. Насельн?цтва канцэнтруецца ?здо?ж узбярэжжа ? па дал?нах гор. У гарадах жыве 93 % венесуэльца?.

Самая багатая нафтай кра?на свету. Здабыча ? экспарт нафты складаюць аснову эканом?к?. Папул?стычная пал?тыка Уга Чавеса ? яго спадкаемцы Н?каласа Мадура прывял? да жудаснага эканам?чнага крыз?су, што распача?ся ? 2013 ? цягнецца па сёння. Спын??ся прыток замежных ?нвестыцый; узрасл? беспрацо?е, беднасць, дз?цячая смяротнасць. У венесуэльск?х крамах да?но няма самых неабходных тавара?. Па вын?ках 2018 ?нфляцыя склала 1 370 000 %. ^[3] Усё гэта выл?лася ? масавую эм?грацыю, грамадзянскае супрацьстаянне з вул?чным? пратэстам? ? м?жнародны пал?тычны крыз?с.

Венесуэла ? адз?н з пяц? заснавальн?ка? нафтавага картэля АПЕК . Са снежня 2005 Венесуэла ? член Меркасур .

Этымалог?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Кра?на атрымала сваю назву падчас экспедыцы? ?спанскага марапла?цы Алонса дэ Ахеда , што ? 1499 наведа? па?ночнае ?збярэжжа Па?днёвай Амырык?. Згодна з найбольш папулярнай ? прынятай верс?яй, ?ндзейск?я дамы на палях у раёне возера Маракайба нагадал? ?тальянцу Амерыга Веспучы  ? найбольш вядомаму сёння ?дзельн?ку экспедыцы? ? Венецыю , таму ён назва? рэг?ён ≪маленькай Венецыяй≫, што па-?тальянску гучыць як Veneziola , а на ?спанск? манер ? Venezuela . Зрэшты, ?ншы ?дзельн?к той экспедыцы?, Martin Fernandez de Enciso, у сваёй працы ≪Summa de geografia≫ сцвярджае, што слова Veneciuela было саманазвай тубыльца?.

У 1999 годзе да назвы Рэспубл?ка Венесуэла новым прэз?дэнтам Уга Чавесам бы? дададзены прыметн?к ≪Бал?варыянская≫.

Геаграф?чнае станов?шча [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Венесуэла ? дзяржава плошчай 916 тыс. кв.км. на по?начы Па?днёвай Амерык?. На працягу 2800 па?ночных км абмываецца цёплым? водам? Карыбскага мора i Атлантычнага ак?яна на по?начы. У Карыбск?м моры Венесуэле належаць шматл?к?я астравы, найбуйнейшы з як?х ? Маргарыта . Мяжуе з Гаянай на ?сходзе, з Калумб?яй на захадзе, з Браз?л?яй на по?дн?. На па?ночным усходзе мае марскую мяжу з Трын?дадам ? Табага. Межы у асно?ным цяжкапраходныя, ?дуць па забалочаных ? залесеных н?з?нах, стромых плато ? высозных гарах. Так? характар межа? з аднаго боку спрыяе бяспецы кра?ны, з ?ншага ? зам?нае разв?ццю ?нтэграцы? з суседзям?. Венесуэла прэтэндуе на дзве трац?ны тэрыторы? суседняй Гаяны на захад ад рак? Эсек?ба .

Прырода [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Тэрыторыя Венесуэлы адрозн?ваецца складанай геалаг?чнай будовай ?, адпаведна, рэльефам. Заходняя частка кра?ны ляжыць у маладым складкаватым поясе ? гэта па?ночна-?сходняя ?скра?на Анда? , дзе Усходняя Кардыльера дзел?цца на два ланцуг?: Сьера-дэ-Перыха (заходн?) ? Кардыльера-дэ-Мерыда (усходн?) з найвышэйшай кропкай кра?ны ? гарой Бал?вар (5007 м). Пам?ж ланцугам? размяшчаецца адкрытая да Карыбскага мора ?падз?на Маракайба. На па?днёвым усходзе Венесуэлы па?стала вел?чнае Гв?янскае пласкагор’е, якое геалаг?чна адпавядае Гв?янскаму шчыту Па?днёваамерыканскай платформы. Пры абсалютных вышынях 1-3 км, пласкагор’е ?ражвае неверагодным? стромым? сх?лам? к?ламетровай вышын? ? гэта рэльеф пясчан?кавых сталовых гор тэпу? . Пам?ж Андам? ? Гв?янск?м пласкагор’ем зац?снулася Арыноцкая н?з?на, створаная адкладам? рак? Арынока ? яе левых прытока?.

Складанасць геалаг?чнай будовы абумов?ла шырок? набор карысных выкапня?: нетры Венесуэлы тояць сусветныя запасы нафты (упадз?на возера Маракайба, першае месца ? свеце), рэг?янальныя запасы бакс?та? ? жалезных руд.

Кл?мат Венесуэлы характарызуецца чаргаваннем в?льготных экватарыяльных паветраных мас пры штылявым надвор’? летам ? сух?х пасатных вятро? з?мой. На болей як трох чвэрцях плошчы кра?ны дажджл?вы сезон працягваецца з мая па л?стапад, сух? ? з снежня па красав?к. Тэмпературы мала змяняюцца на працягу года ? залежаць у асно?ным ад вышын? мясцовасц?. Прыбярэжныя мясцовасц? адрозн?ваюцца начной спякотай ? высокай в?льготнасцю паветра, на сх?лах ? ? дал?нах гор тэмпературы н?жэй ? ?мовы больш камфортныя для пражывання чалавека. Менав?та таму ?се буйныя гарады размешчаны на вышын? ад 600 да 1850 метра? над узро?нем мора. Вышэй за 1800 м кл?мат значна халаднейшы.

Гало?ная рака кра?ны ? Арынока. Гэта трэцяя паводле да?жын? рака кантыненту ? адна з самых шматводных рэк свету. Пры ?падзенн? ? Атлантычны ак?ян Арынока ?тварае вял?кую дэльту . Вадазборны басейн Арынока займае прыкладна чатыры пятых тэрыторы? Венесуэлы. Рака Кас?к’ярэ с?стэмы Арынока атрымала вядомасць дзякуючы з’яве б?фуркацы? : Кас?к’ярэ злучае вярхо?? Арынока з вярхо?ям? Рыу-Негру ? яе воды падзяляюцца пам?ж дзвюма рачным? с?стэмам?. Яшчэ адз?н з прытока? с?стэмы Арынока, рака Чурун, роб?ць галавакружны скачок з А?ян-Тэпу?, так?м чынам утвараючы найвышэйшы ? свеце вадаспад ? Анхель , вышынёй 979 метра?. На некаторых буйных прытоках Арынока (напрыклад, Каран? ) створаны вадасхов?шчы. На па?ночным захадзе Венесуэлы знаходз?цца кроплепадобнае возера-лагуна Маракайба, найвял?кшае возера Па?днёвай Амерык?.

Разнастайнасць абсалютных вышынь, колькасц? ападка? ? ?ншых умо? асяроддзя тлумачыць неаднароднасць расл?ннага покрыва ? багацце флоры кра?ны. Можна вылучыць некальк? фларыстычных абласцей. Венесуэльск?я Анды ? гэта працяг Андыйскай вобласц? захаду Па?днёвай Амерык?. Сх?лы венесуэльск?х Анд пакрытыя густым? ? цяжкапраходным? мохавым? туманным? лясам?. Гэта пояс х?ннага дрэва (Cinchona). Вышэй мяжы вырастання дрэ? знаходзяцца бязлесныя парама з дам?наваннем хмызнячко? ? падушкападобных расл?н. Гэтыя высакагорныя супольнасц? радуюць вока шматл?к?м? ярк?м? кветкам?, як?я надаюць ?м падабенства з вял?зным? альп?йск?м? садам?.

Вобласць Льянас на Арыноцкай н?з?не ?я?ляе сабой абшары саванна?: зарасн?к? высокай травы, пальмавыя га? ? рэдкалесс?. Добра прадста?лены мног?я сямействы, але найбольш прыкметныя бабовыя ? пальмы, як?я вып?наюцца з мора травы. Бл?жэй да Карыбскага ?збярэжжа лясы набываюць характар калючых зарасн?ка? з шматл?к?м? кактусам? ? шыпастым? бабовым?. На по?дн? ? ?сходзе кра?ны ?здо?ж межа? з Браз?л?яй ? Гаянай л?стападныя лясы замяшчаюцца тыповым? дажджавым? амазонск?м? лясам? з высок?х вечназялёных дрэ?, шматл?к?м? л?янам? ? слаба выя?леным падлескам. Невял?кая па плошчы, але самая ц?кавая фларыстычная прав?нцыя займае плоск?я вяршын? тэпу?. Гэта старажытная рэл?ктавая зона. Тут расце шмат вузкаэндэм?чных верасовых, марэнавых, брамел?евых ? к?парысавых.

У Венесуэле водзяцца ягуар , пума, ацэлот , хмызняковы сабака, бл?зкая да кун?ц тайра, выдры, малпы, св?нкавыя, нутрыя, дз?кабраз, тап?р ? пекары. Сустракаюцца таксама ален? ? апосумы. У мног?х рэках звычайныя кракадз?лы, ал?гатары ? чарапах?. У джунглях прадста?лены ?давы, ?ншыя зме? ? яшчарк?. На н?з?нах сустракаецца мноства жура?лё?, чапля?, бусло?, качак ? ?ншай воднай дз?чыны, а ? гарах ? драпежных птушак.

У Венесуэле 43 нацыянальных парк?, да л?ку найбольш вядомых адносяцца Канайма , Маракой, Мачыма.

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Першыя сляды чалавека на зямл? сучаснай Венесуэлы датуюцца 15 тысячам? гадо?. Каменныя скрабк?, вастры? коп’я? ды ?ншыя прадметы старажытнага ?жытку такога ?зросту был? знойдзены на тэрасах рак? Рыа Педрэгал. Найбольш разв?тай дакалумбавай культурай у па?ночных Андах л?чыцца г?старычная супольнасць Ц?мота-Ку?ка (?сп. Timoto-cuicas). На памяць чалавецтву ад ?х засталася ? першую чаргу антрапаморфная керам?ка. Таксама ?м прып?сваюць вынаходн?цтва аладак арэпа ? асно?нага прадукту венесуэльскай кухн?. Л?чыцца, што напярэдадн? прыбыцця Калумба на зямл? сённяшняй Венесуэлы жыло каля 1 млн чал.

У 1498 Калумб падчас свайго трэцяга падарожжа праплы? уздо?ж дэльты Арынока ? трап?? у зал?? Парыя . Уражаны магутнай прэснаводнай плынню, што аднос?ла яго на ?сход, Калумб у захапленн? п?са? ?забэле ? Фердынанду, што, ма?ля?, дасягну? брамы ≪нябёса? на зямл?≫, бо тольк? з нябёса? можа плыць такая магутная рака. У 1499 узбярэжжа Венесуэлы наведа? больш праза?чны Алонса дэ Ахеда з Амерыга Веспучы на борце, як? ? да? кра?не сучасную назву. ?спанская калан?зацыя Венесуэлы, тады больш вядомай пад назвай Новая Андалуз?я, пачалася ? 1522 годзе з заснаваннем пасялення на месцы сучаснай Куманы . У 1567 ?спанцы заснавал? Каракас , ? горад ва ?радл?вай прахалоднай дал?не, зах?нуты сцяною гор ад узбярэжнай спякоты ? п?рата?, хутка набы? стал?чнае значэнне. Заваё?н?к? сутыкнул?ся з адпорам з боку ?ндзейца?, як?х павял? за сабой правадыры Гуа?кайпура ? Таманака. ?ндзейцы ж сутыкнул?ся не тольк? з тэхн?чнай перавагай прыхадня?, але ? з е?рапейск?м? хваробам?, што был? яшчэ ня?мольнейшым? за сва?х носьб?та?. З 1718 Венесуэла стала часткай в?цэ-карале?ства Новая Гранада .

5 л?пеня 1811 года Венесуэла дэкларавала незалежнасць. Разбуральнае каракаскае землетрасенне 1812 года разам з па?станнем арыноцк?х льянера дапамагл? ?спанцам аднав?ць уладу. Спатрэб?лася яшчэ дзесяц?годдзе вайны з ?спанск?м? калан?яльным? войскам?, каб у 1821 Венесуэла стала часткай насамрэч незалежнай Вял?кай Калумб?? . У гэтым годзе адбылася б?тва пры Карабоба, у якой С?мон Бал?вар , Хасэ Паэс ? Антон?а Сукрэ разб?л? ?спанца?. У 1830 незадаволены федэральным урадам Хасэ Паэс узня? па?станне, у вын?ку якога Венесуэла аддзял?лася ад федэрацы? ? стала самастойнай дзяржавай, а Паэс ста? яе першым прэз?дэнтам.

XIX ? першая палова XX стагоддзя прайшл? ? чаргаванн? перыяда? пал?тычнага хаосу ? дзяржа?ных пераварота? ды а?такратычных рэжыма? ваенных-ка?дыльё, першым сярод як?х ста? якраз генерал Паэс, што бы? прэз?дэнтам у 1830?1835, 1839?1843, 1861?1863 гг. У 1854 годзе было адменена рабства. Пал?тычны хаос прывё? да крывавай грамадзянскай вайны 1859?1863. Найбольш вядомым пасляваенным ка?дыльё ста? Антон?а Гузман Бланка , што к?рава? Венесуэлай у 1870?1887, таксама як ? Паэс, з антрактам?. 1895 адзначы?ся канфл?ктам з Вял?кабрытан?яй (так званы Венесуэльск? крыз?с 1895 ) за тэрыторыю Гаяна-Эсек?ба, на якую прэтэндавал? абедзве дзяржавы.

У 1899 уладу захап?? С?прыяна Кастра, што рушы? на Каракас на чале атрада ? 60 чалавек. Яго прыход да ?лады выл??ся ? грамадзянскую вайну, друг? Венесуэльск? крыз?с (1902-03) ? канфл?кт з Н?дэрландам? (1908). Падчас апошняга, знаходзячыся на перамовах ? Е?ропе, Кастра бы? змешчаны сва?м паплечн?кам ? сябрам Хуанам В?сэнтэ Гомесам. Падчас к?равання Гомеса, кал? ? Е?ропе сц?хал? грымоты першай сусветнай вайны , был? адкрыты радов?шчы нафты ? басейне Маракайба , пасля чаго аграрны эканам?чны твар кра?ны змян??ся на нафтаздабы?ны. Дзякуючы нафтаваму буму, папулярны ? народзе Гомес к?рава? Венесуэлай да сваёй смерц? ? 1935, а Венесуэла стала самай заможнай дзяржавай Лац?нскай Амерык? . У пачатку 1940-х была праведзена пал?тычная рэформа, што дазвол?ла аднав?ць дзейнасць пал?тычных партый. У 1945 да ?лады, ?першыню ? г?сторы? кра?ны, прыйшл? дэмакратычныя с?лы на чале з Рамулам Бетанкурам. Дэмакраты ? 1947 годзе правял? першыя дэмакратычныя выбары, пераможца як?х, Ромула Гальегас , не?забаве бы? ск?нуты ваеннай хунтай.

З 1958 на працягу чатырох дзесяц?годдзя? Венесуэлай к?равал? дэмакратычна абраныя ?рады. Шматпартыйная с?стэма давол? хутка стала дэ-факта двухпартыйнай: гало?ным? с?лам? на пал?тычным рынгу стал? партыя Дэмакратычнае дзеянне ? сацыяльна-хрысц?янская партыя КОПЕ?. Неал?беральныя рэформы прэз?дэнта Карласа Андрэса Перэса (Дэмакратычнае дзеянне) ? падзенне сусветных цэн на нафту выкл?кал? эканам?чныя цяжкасц?, што ? канцы 1980-х ? 1990-х выл?л?ся ? пал?тычныя крыз?сы, уключаючы стал?чны мяцеж 1989 года, вядомы пад назвай Каракаса (паводле розных ацэнак, заг?нула ад 276 да 2000 чалавек); дзве спробы дзяржа?нага перавароту ? 1992 ? вын?ковы ?мп?чмент Перэса ? 1993 за растрату дзяржа?ных сродка?. Далейшае падзенне даверу да ?снуючых пал?тычных партый абярнулася абраннем у 1998 на пасаду прэз?дэнта палко?н?ка Уга Чавеса .

У 1999 Чавес запал?? полымя Бал?варыянскай рэвалюцы?, якая пачалася з прыняцця новай канстытуцы? ? змянення назвы кра?ны на ≪Бал?варыянская Рэспубл?ка Венесуэла≫. Канстытуцыя дэкларавала грамадзянск?я правы ?ндзейцам, што дало Чавесу падставу правесц? новыя выбары ? 2000, на як?х ён бы? пераабраны прэз?дэнтам, а ягоны пал?тычны блок атрыма? большасць месца? у парламенце. У 2007 ? 2009 годзе, каб к?раваць кра?най ≪кольк? таго пажадае народ ? Гасподзь≫, Чавес ?н?цыява? рэферэндумы па змяненн? канстытуцы?; першая спроба была ня?далай, ? Чавес прызна? сваю паразу. ?дэалог?я Чавеса ? своеасабл?вы м?кс ?дэй С?мона Бал?вара ? сацыял?зму. Папул?стычная пал?тыка Уга Чавеса ? яго спадкаемцы Н?каласа Мадура прывял? да жудаснага эканам?чнага крыз?су, што распача?ся ? 2013 ? цягнецца па сёння. Спын??ся прыток замежных ?нвестыцый; узрасл? беспрацо?е, беднасць, дз?цячая смяротнасць. У венесуэльск?х крамах да?но няма самых неабходных тавара?. Па вын?ках 2018 ?нфляцыя склала 1 370 000 % ^[4] . Усё гэта выл?лася ? масавую эм?грацыю, грамадзянскае супрацьстаянне з вул?чным? пратэстам? ? м?жнародны пал?тычны крыз?с.

У 2023 годзе абвастры?ся гаянска-венесуэльск? крыз?с , звязаны з тэрытарыяльнай спрэчкай з нагоды прыналежнасц? Гаяны-Эсек?ба.

Дзяржа?ны лад [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Венесуэла ? прэз?дэнцкая рэспубл?ка. На чале дзяржавы ? ?рада ? прэз?дэнт, як? з’я?ляецца адначасова к?ра?н?ком дзяржавы ? ?рада ? выб?раецца насельн?цтвам на шэсць год. Да рэферэндуму 15 лютага 2009 года адз?н ? той жа чалавек мог быць абраным на пасаду к?ра?н?ка дзяржавы не больш як на два тэрм?ны запар. Уга Чавес  ? першы прэз?дэнт Бал?варыянскай Венесуэлы ?двойчы вынос?? на рэферэндум пытанне аб неабмежаванай колькасц? тэрм?на?. Прызна?шы паразу на першым рэферэндуме, ён перамог на друг?м, каб па жудаснай ?рон?? лёсу к?раваць некальк? месяца? свайго здабытага з боем звыштэрм?новага тэрм?ну з бальн?чнага ложка. Новым прэз?дэнтам ста? Н?калас Мадура  ? паслядо?ны прых?льн?к Чавеса. 23 студзеня 2019 сп?кер Нацыянальнай асамбле? Хуан Гуайдо абвясц?? сябе выконваючым абавязк? прэз?дэнта кра?ны ? прынёс прысягу проста на масавым м?тынгу ? Каракасе. Аб прызнанн? Гуайдо к?ра?н?ком Венесуэлы заяв?л? ЗША, Канада , большасць кра?н Па?днёвай Амерык?, Е?рапарламент, А?страл?я, ?зра?ль .

Вышэйшы заканада?чы орган ? аднапалатная Нацыянальная асамблея ( Asamblea Nacional ), якая складаецца са 165 дэпутата?, пры гэтым 3 месцы замацавана за прадста?н?кам? карэнных народа? Венесуэлы. 162 дэпутаты аб?раюцца па прапарцыйна-сп?скавай с?стэме ? шматмандатнай акругах, у тым л?ку 97 персанальна, а 65 ? па партыйных сп?сах. Тэрм?н дэпутацк?х па?намоцтва? ? пяць год. Дэпутаты могуць выб?рацца макс?мум на тры тэрм?ны. На парламенцк?х выбарах 2015 перамогу атрыма? апаз?цыйны блок ≪Круглы стол дэмакратычнага адз?нства≫ (56 % месца? у Асамбле?). Чав?сцк? ≪Вял?к? патрыятычны полюс≫ набра? 41 % галасо?.

Вышэйшы судовы орган ? Вярхо?ны суд ( Tribunal Supremo de Justicia ). Яго члены выб?раюцца на адз?н дванаццац?гадовы тэрм?н.

У Венесуэле наз?раецца культ С?мона Бал?вара , што адб?лася нават у назве рэспубл?к?. У гонар Вызвал?целя названы найвышэйшы пункт кра?ны , грашовая адз?нка . У час прэз?дэнцтва Чавеса адно з крэсла? на паседжаннях дзяржа?нага савета за?сёды было пустым, Чавес сцвярджа?, што ? гэтым крэсле засядае прыв?д С?мона Бал?вара. ^[5]

Знешняя пал?тыка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пак?даючы г?сторы? пал?тычныя крыз?сы 1900-х, на працягу XX стагоддзя Венесуэла падтрымл?вала сябро?ск?я аднос?ны з большасцю кра?н Амерык? ? свету. С?туацыя змян?лася пасля спробы дзяржа?нага перавароту 2002, кал? ЗША прызнал? лег?тымнасць часовага ?рада Педра Кармона. З таго часу анты?мперыял?стычная пал?тыка Чавеса ?змацн?лася, ? аднос?ны Венесуэлы з большасцю неварожых да ЗША кра?н свету стал? нацягнутым?. У 2015 Н?калас Мадура аф?цыйна заяв??, што ЗША ? Абама ?я?ляюць пагрозу для яго кра?ны.

Адпаведна, сябрам? Венесуэлы з’я?ляюцца ?се апаненты ЗША ? ?се сацыял?стычныя дзяржавы свету (што, як прав?ла, супадае). У Лац?нскай Амерыцы гэта Бал?в?я , Н?карагуа , Куба ; у свеце ? Рас?я ? К?тай. 27 красав?ка 2017 Венесуэла заяв?ла, што пак?дае Арган?зацыю амерыканск?х дзяржа? (ААД) у адказ на ?мяшальн?цтва арган?зацы? ? пал?тычны крыз?с у Венесуэле. ^[6] З мэтай гуртавання аднадумца? з ?н?цыятывы Чавеса бы? створаны ≪Бал?варыянск? альянс для народа? нашай Амерык?≫ (ALBA), куды ?ваходз?ць 10 дзяржа? (з ?х 7 карыбск?х) ? дзе асно?ную скрыпку грае Венесуэла. Тэарэтычна ж гало?най пал?тычнай ?дэяй сучаснай Венесуэлы з’я?ляецца мультыпалярны свет, у як?м кра?ны, што разв?ваюцца, будуць зн?таваныя трывалым? сувязям?.

Аднос?ны з Рэспубл?кай Беларусь [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дыпламатычныя аднос?ны ?сталяваны 4 лютага 1997 года ^[7] . К?ра?н?цтвы Беларус? i Венесуэлы маюць падобныя паз?цы? па асно?ных пытаннях сусветнай пал?тык?. Кра?ны акты?на ?дзельн?чаюць у працы ААН , Руху недалучэння . На тэрыторы? Венесуэлы пры ?дзеле беларуск?х спецыял?ста? завершана буда?н?цтва ? ?ведзены ? эксплуатацыю так?я аб’екты як жылы м?крараён на 2520 кватэр у сектары Гуас?маль, г. Маракай, штат Арагуа; жылы м?крараён на 4448 кватэр у раёне ваеннай базы ≪Л?бертадор≫, штат Арагуа; 288 кватэр у складзе 8 дамо? у раёне ваеннай базы ≪Фуэртэ ц?вун≫, штат М?ранда; завод па вытворчасц? керам?чных блока? магутнасцю 25 млн блока? у год у Гуарэнас-Гуац?рэ, штат М?ранда; завод ≪ВенеМ?нск≫ па зборцы трактаро? ≪Беларус≫, завод па зборцы грузавых а?тамаб?ля? ≪МАЗ≫, завод па зборцы дарожна-буда?н?чай тэхн?к? ? усе ? прамысловай зоне ≪Санта ?нэс≫, штат Барынас . ^[8]

Цяпер в?давочна, што беларуска-венесуэльск?я аднос?ны можна падзял?ць на два перыяды: чавеса?ск? ? постчавеса?ск? . Першы перыяд (2006?2013) характарызуецца цеплынёй ? стано?чай дынам?кай аднос?н. Прэз?дэнт Венесуэлы Уга Чавес у 2006 годзе наведа? Беларусь ? з тых часо? ажыцця?ля? в?з?ты штогод ? у 2007, 2008, 2009 ? 2010 гадах. Беларуск? прэз?дэнт, Аляксандр Лукашэнка ? адказ наведа? Венесуэлу ? 2007, 2010 ? 2012 гадах. Два л?дары вельм? с?мпатызавал? адз?н аднаму. У гэтыя гады актыв?завалася эканам?чнае супрацо?н?цтва, а таксама разв?ццё двухбаковых сувязей у гал?не культуры, навук?, адукацы?, у гуман?тарнай сферы. Прэз?дэнты Беларус? ? Венесуэлы прынял? ?дзел у пуску першай чарг? сумеснага прадпрыемства па здабычы нафты ≪Петралера Беловенесалана≫. Яно здабыла 1 млн тон нафты ?жо ? 2008, а ? перспектыве планавалася здабыча да 7 млн тон нафты штогод. 5 сакав?ка 2013, у дзень смерц? Уга Чавеса, па ?сёй Беларус? был? прыспушчаны дзяржа?ныя сцяг?.

З прыходам да ?лады Н?каласа Мадура пачалося ахаладжэнне аднос?н. Хоць Беларусь стала адной з першых кра?н, як?я наведа? Н?калас, гэта адбылося хутчэй за ?сё па ?нерцы?. У наступныя гады аб’ём гандлю скарац??ся ? сотн? разо? (з 1,4 млрд дол. у 2010 ? 2011 да 2 млн у 2016), затухл? супольныя праекты, дзяржа?ныя СМ? перастал? называць Венесуэлу ? яе новага прэз?дэнта нашым? сябрам?. Па той жа ?нерцы? ? 2010-х гады был? дабудаваны сумесныя прадпрыемствы.

Беларуска-венесуэльск?я аднос?ны знайшл? адлюстраванне ? культуры: так сябро?ск?м эканам?чным стасункам дзвюх дзяржа? прысвечана песня ≪Венесуэла≫ гурта Разб?тае сэрца пацана .

Адм?н?страцыйны падзел [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Венесуэла ? федэраты?ная рэспубл?ка. Венесуэла падзелена на 23 штаты ( estados ), адну федэральную (стал?чную) акругу ( distrito federal ) ? адно федэральнае ?ладанне ( dependencia federal ) (72 дробныя астравы ? Карыбск?м моры ). На мун?цыпальным узро?н? Венесуэла падзяляецца на 335 мун?цып?й ( municipios ), а на базавым ? на 1 084 павета? ( parroquias ). Штаты згрупаваныя ? 9 адм?н?страцыйных рэг?ёна? (regiones administrativas), што был? ?сталяваны ?радам у 1969 годзе.

Венесуэла прэтэндуе на дзве трац?ны тэрыторы? суседняй Гаяны на захад ад рак? Эсек?ба . Восьмая зорка на сцягу Венесуэлы, дададзеная Уга Чавесам у 2006 годзе, с?мвал?зуе не тольк? С?мона Бал?вара , але ? тэрыторыю Гаяна-Эсек?ба.

Насельн?цтва [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Як ? па?сюль у Па?днёвай Амерыцы, у сённяшняй Венесуэле наз?раецца затуханне дэмаграф?чнага выбуху: натуральны прырост за кошт маладога складу насельн?цтва яшчэ вял?к? (1,3 % у 2018), аднак на адну жанчыну ? сярэдн?м прыходз?цца ?сяго 2,3 дз?цяц?. Сярэдняя працягласць жыцця складае 76 гадо?. ^[9] Эканам?чны крыз?с другой паловы 2010-х выкл?ка? вял?кую хвалю эм?грацы?, маштабы якой ацан?ць няпроста. Незалежныя эксперты кажуць пра 2,3 млн эм?гранта? па стане на верасень 2018, паводле найгоршага сцэнару да пачатку 2019 за мяжой ? пераважна ? суседн?х Эквадоры ? Калумб?? ? акажацца 4 млн венесуэльца?. У любым разе у XXI стагоддз? больш грамадзян пак?дала тольк? С?рыю. ^[10]

Каля 95 % жыхаро? кра?ны ? венесуэльцы , народ, як? ?твары?ся ад змяшэння ?спанск?х заваё?н?ка? ? перасяленца? з мясцовым насельн?цтвам ? ?ндзейцам? аравакскай, карыбскай ? ?ншых мо?ных сем’я?, а таксама з неграм?-рабам?, прывезеным? з Афрык? . У XIX - XX ст. сюды акты?на ?м?гравал? жыхары Па?днёвай Е?ропы . Расавы склад: метыса?  ? 51,6 %, белых ? 43,6 %, чорных ? 2,9 %, ?ндзейца? ? менш за 2 %. ?ндзейцы пражываюць пераважна ? малаасвоеных раёнах на по?дн? ? ?сходзе кра?ны, а таксама на заходн?м беразе возера Маракайба , дзе на мяжы з Калумб?яй скла?ся арэал самага шматл?кага ?ндзейскага народа вайю . Дзяржа?ная ? гутарковая мова ? ?спанская .

Большасць верн?ка? ? катал?к? . Як ? па?сюль у Па?днёвай Амерыцы, свае паз?цы? ?мацо?вае пратэстантызм (17 % у 2011, у асно?ным евангел?сты). 6 % венесуэльца? называюць сябе агностыкам? , яшчэ 2 % ? атэ?стам?.

Большая частка венесуэльца? жыве ? стак?ламетравай паласе ?здо?ж Карыбскага ?збярэжжа, вял?кая гушчыня насельн?цтва ? ва ?радл?вых, прахалодных андск?х дал?нах. Льянас, Сельва ? асабл?ва Гв?янскае нагор’е заселеныя зус?м слаба ? сувяз? з ?х цяжкапраходнасцю ? складаным кл?матам. Звыш 90 % насельн?цтва жыве ? гарадах. Найбуйнейшая агламерацыя ? Вял?к? Каракас, родны горад для 5,2 млн чалавек; другая ? Маракайба (2,5 млн), далей ? Валенс?я (2 млн) ? Барк?с?мета (1,3 млн).

Эканом?ка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Венесуэла ? ?ндустрыяльна-аграрная кра?на. Грашовая адз?нка ? венесуэльск? бал?вар. Прамысловасць дае да 40 % ВУП, сельская гаспадарка ? 5 %. Вядучае месца ? гаспадарчым комплексе займае нафтаздабы?ная ? нафтах?м?чная прамысловасць (каля 1/3 ВУП, 70 % дахода? бюджэту, звыш 80 % экспарту). Так?м чынам, эканом?ка Венесуэлы моцна залежыць ад цаны на нафту на сусветным рынку. Яе высок? ?зровень выл?ва?ся ? гады дабрабыту (1970-я, 2000-я, кал? Венесуэла належала да л?ку найбольш разв?тых кра?н Лац?нскай Амерык?); до?гатэрм?новае падзенне цаны прыводз?ла да крыз?са? (1980-я ? 1990-я, 2010-я ? ?). Эканам?чны дабрабыт пачатку 2000-х суправаджа?ся ростам дабрабыту сацыяльнага, нябачаным скарачэннем беднасц?, аднак празмерныя нафтавыя грошы выключна трац?л?ся ? н?якай ≪падушк? бяспек?≫ не стваралася.

Гэтая ня?мелая, папул?сцкая сацыяльная пал?тыка Уга Чавеса ? Н?каласа Мадура прывяла ? як тольк? цана на нафту ?пала чарговы раз ?да нем?нучага ? найбольш моцнага ? г?сторы? кра?ны эканам?чнага крыз?су. Знешн?я праявы пачал?ся са зн?кнення з пал?ц крама? туалетнай паперы, малака ? мук? (на пачатак 2019 гэтыя ? мног?я ?ншыя тавары застаюцца недасяжнай марай для большасц? простых венесуэльца?). У 2015 годзе падзенне ВУП склала неслабыя 6 %, а ? наступныя 3 гады ? катастраф?чныя 16, 14 ? 18 % адпаведна. ВУП на душу насельн?цтва, што ? 2000-х бы? на ро?ных з аргенц?нск?м, за тры гады ?па? з 17 да 12 тыс. долара? ? набл?з??ся да паказчыка? Бал?в?? ? Парагвая . 2018 ста? працягам рэцэс??. ?нфляцыя дасягнула 1 400 000 %, што став?ць Венесуэлу ? адз?н шэраг з Герман?яй 1923 ? З?мбабве канца 2000-х. На думку часоп?са The Wall Street Journal, у Венесуэле найгоршая ? свеце с?туацыя з правам уласнасц?: экспрапрыяцыя без кампенсацы? тут звыклая з’ява. ^[11]

Нафтавы сектар [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 2010 годзе геалаг?чныя адкрыцц? дазвол?л? Венесуэле абысц? Сауда?скую Арав?ю ? падняцца на першае месца ? свеце па выведаных запасах нафты. Асно?ныя раёны здабычы нафты ? упадз?на возера Маракайба ? па?ночная частка басейна рак? Арынока . Да таго ж Венесуэла мае друг?я запасы прыроднага газу, пра?да, тольк? ? заходн?м па?шар’?. Нафтавы сектар кра?ны кантралюецца дзяржа?най кампан?яй Petroleos de Venezuela (PDVSA), якой пам?ж ?ншым належыць сетка з 14 000 а?тазаправачных станцый CITGO ( ЗША ). Перапрацо?ка нафты засяроджана ? гарадах Маракайба , Каб?мас, Амуай, Пуэрта-ла-Крус, Каракас . Гало?ныя парты па экспарце нафты ? нафтапрадукта? ? Маракайба, Амуай, Каб?мас. Венесуэла ? адз?н з пяц? заснавальн?ка? нафтавага картэля АПЕК . З 2005 года дзейн?чае праграма льготных паставак нафты кра?нам Карыбскага басейна ( Петракарыбе ). Гадавая здабыча нафты складае 124 млн т (2016), гэта 11 месца ? свеце.

Прамысловасць ? энергетыка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Здабы?ная прамысловасць апроч нафтавай: здабываюць таксама золата (друг? па важнасц? экспартны прадукт), жалезную руду (каля 17 млн тон, 2013), бакс?ты, н?келевыя, марганцавыя руды, серабро, алмазы ? ?нш. У зус?м невял?к?х аб’ёмах вядзецца здабыча каменнага вугалю 4 тыс. т. (1997).

Энергетыка: ГЭС Гуры (адна з наймагутнейшых у свеце) ? Макагуа на рэчцы Каран? , на долю як?х прыпадае да 3/4 ус?х энергетычных магутнасцей кра?ны. Вытворчасць электраэнерг?? 131 млрд кВт * гадз?н (2013). У 2016 годзе незвычайна працяглая для рэг?ёна засуха, выкл?каная Эль-Н?ньё , абязводз?ла Каран? настольк?, што Венесуэла апынулася ? энергетычным крыз?се. Каб сэканом?ць электрычнасць, урад скарац?? колькасць працо?ных дзён, прымус?? крамы выкарысто?ваць уласныя генератары. ^[12]

Металург?я: На базе радов?шча? бакс?та? ? жалезных руд + таннай электрычнасц? ГЭС Гуры створаны металург?чныя камб?наты (выпла?ка стал?, алюм?н?ю) ? С’юдад-Гуаяне ? раёне новага асваення; яшчэ адз?н камб?нат працуе ? Маракайба .

Машынабудаванне: вытворчасць а?тамаб?ля?, трактаро?, сельскагаспадарчых машын, электрычнай апаратуры ? Каракасе ? Барк?с?мета.

Разв?тая вытворчасць цэменту.

Аграпрамысловы комплекс [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Сельская гаспадарка не забяспечвае ?нутраных патрэб кра?ны. Сельскагаспадарчыя ?годдз? займаюць 25 % тэрыторы? кра?ны, асно?ны земляробчы раён ? по?нач ? па?ночны захад, жывёлагадо?чы ? Льянас (цэнтральная Венесуэла). Пераважае буйное земле?ладанне. Гало?ныя культуры: кукуруза , рыс , цукровы трыснёг , сорга , бульба , какава , бананы , пам?доры , апельс?ны , кава . З тэхн?чных культур ? баво?н?к ? с?заль . Гадуюць буйную рагатую жывёлу, св?ней, коз, авечак, птушку.

Да 1970-х Венесуэла спаборн?чала з Калумб?яй па вытворчасц? кавы, пазней бы? зроблены акцэнт на нафтаздабычу ? кава адышла на друг? план, таму сёння Венесуэла трымае ?сяго каля 1 % сусветнага рынку кавы. У апошн?я гады адбываецца ?здым вытворчасц? какавы (Венесуэла некал? была адным з гало?ных вытворца?, пазней саступ?ла Заходняй Афрыцы ), у кра?не вырошчваецца рэдк? гатунак какавы, як? л?чыцца самым смачным ? духмяным у свеце ? ?дзе на выраб арыг?нальнага шакаладу .

Транспарт [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Гало?ны в?д транспарту ? а?тамаб?льны. Да?жыня а?тадарог 96 тыс. км, у тым л?ку 32 тыс. км з цвёрдым пакрыццём. Гало?ныя а?тамаг?страл? ? Каракас  ? С’юдад-Бал?вар, Каракас ? мяжа з Калумб?яй. Агульная да?жыня чыгунак складае 447 км (2014), у канцы XX ст. было ? па?тара разы больш. Выключнае значэнне мае сетка трубаправода?: да?жыня нафтаправода? ? 7588 км, газаправода? ? 5941 км, нафтапрадуктаправода? ? 1778 км. Разв?ты паветраны транспарт (444 аэрапорта? ? аэрадрома?, з ?х 127 з асфальтаванай паласой). Суднаходства па рацэ Арынока ? яе прытоках (7 тыс. км). Па возеры Маракайба могуць хадз?ць нават ак?ян?чныя судны. Больш за 100 марск?х ? рачных порта?. Найбуйнейшы нафтавы порт ? Jose terminal. Гало?ны порт кра?ны для нянафтавых тавара? ? Ла-Гуайра (аванпорт Каракаса).

Турызм [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Да крыз?су 2010-х Венесуэла была папулярным турыстычным напрамкам. ? прыродных ? г?сторыка-культурных прывабнасця? тут хоп?ць на шмат тыдня? акты?нага адпачынку. Што да аматара? пляжнага ба?лення часу, то ?х сустрака? добра?парадкаваны ? шыко?ны востра? Маргарыта .

Замежны гандаль [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Экспарт : нафта ? нафтапрадукты (каля 85 %), золата , жалезная руда , пракат, бакс?ты ? алюм?н?й , сельскагаспадарчая прадукцыя ? рыба. Асно?ныя пакупн?к? прадукцы? ? ЗША (40 % у 2016), ?ндыя ? К?тай (па 20 %), Швейцарыя (7 %). ?мпарт : харчовыя тавары, х?м?каты ? лек?, угнаенн?, машыны ? абсталяванне. Асно?ныя паста?шчык? тавара? ? ЗША (34 %), К?тай (17 %), Браз?л?я (8 %). ^[13]

Навука ? асвета [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У г. Барынас (штат Барынас) дзейн?чае сельскагаспадарчы каледж м?жнароднай супольнасц? ?мя С. Бал?вара.

Культура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Культура Венесуэлы мае ?спанск?я ? ?ндзейск?я каран?, з сярэдз?ны XX стагоддзя адб?ваецца некаторы ?плы? Злучаных Штата?. Роля афракарыбскага насельн?цтва ? стана?ленн? нацыянальнай культуры вельм? малая.

Этнатыпам Венесуэлы л?чыцца ≪льянера≫ ? жыхар ра?н?н (Льянас), як? нагадвае аргенц?нскага га?ча. Вял?кай папулярнасцю карыстаюцца фальклор льянера, ?х песн?, танцы ? легенды.

Музыка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Упадабаны жанр фальклору льянера ? харопа, як? ?я?ляе сабой цэлую сю?ту з танца?, песень ? ?нструментальных п’ес. У музычным суправаджэнн? ?дзельн?чаюць нацыянальныя ?нструменты ? марака (трашчотка, зробленая з высушанага гарбуза), невял?кая арфа ? чатырохструнная г?тара куатро. З ?ншых народных танца? папулярнасцю карыстаюцца тона льянера (мелодыя ра?н?н); пас?лья, разнав?днасць крэольскага вальса; мерэнг?, агульны для ?сёй антыльскай зоны жанр афраамерыканскага фальклору; ? ≪танг?та≫, венесуэльскае аргенц?нскае танга. Народная песня Венесуэлы прадста?лена жанрам? копл? (куплет) ? карыды, як?я склал?ся на аснове ?спанскага раманса.

Шэраг культурных арган?зацый ? ?стано?, так?х як каракаск? тэатр ≪Атэнеа≫, вядуць акты?ную прапаганду нацыянальнага мастацтва ? народнай музык?. Мног?я творы народнага музычнага мастацтва ?ключаны ? рэпертуар хору ≪Арфеон Ламас≫, на чале якога до?г? час стая? кампаз?тар В?сентэ Эм?л?а Соха (1887?1974). Соха бы? таксама дырыжорам Нацыянальнага с?мфан?чнага аркестра Каракаса. ?нстытут вывучэння фальклору ? Каракасе выконвае ролю ?нфармацыйнага цэнтра пры арган?зацы? рэг?янальных фестываля? народнага мастацтва. Мног?я з гэтых фестываля? праводзяцца ? дн? рэл?г?йных свята?.

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Фарм?раванне венесуэльскай л?таратуры звязана з ?мёнам? С?мона Радрыгеса, Андрэса Белья ? С?мона Бал?вара. Рамантызм у нацыянальнай л?таратуры прадста?ляюць праза?к Ферм?на Тора (1807?1865) ? паэт Хуан Антон?а Перэс Бональдэ (1846?1892). Пачынальн?кам рэал?зму ста? Мануэль В?сентэ Рамера Гарс?я (1865?1917), а?тар рамана ≪Пеон?я≫ (1890). Эстэтыку ?спанаамерыканскага мадэрн?зму разв?вал? праза?к? Мануэль Дыяс Радрыгес (1868?1927) ? Руф?на Бланка Фамбона (1974?1944). Да л?ку вядомых п?сьменн?ка? аднос?цца таксама Тэрэса дэ ла Пара (1891?1936), адна з самых папулярных п?сьменн?ц Лац?нскай Амерык?. Найвял?кшым венесуэльск?м п?сьменн?кам XX стагоддзя бы? экс-прэз?дэнт Ромул Гальегас (1884?1969), творы якога прысвечаны ?заемааднос?нам чалавека ? прыроды; яго раман ≪Донна Барбара≫ заваява? м?жнароднае прызнанне. Марыяна П?кон Салас (1901?1965), майстар мастацкай прозы, бы? таксама вядомым лац?наамерыканск?м сацыёлагам. З венесуэльск?х паэта? XX ст. найбуйнейшым л?чыцца Андрэс Элой Бланка (1897?1955). Да л?ку найбольш значных сучасных праза?ка? адносяцца М?гель Атэра С?льва (1908?1985), а?тар шэрагу рамана? сацыяльнай тэматык?, а таксама выдатнага г?старычнага рамана ≪Лопе дэ Аг?эе, Князь Свабоды≫ (1979); ? Артура Услар П’етра (1906?2001), таксама выб?тны крытык ? а?тар каротк?х апавядання?; вядомасцю карыстаецца яго г?старычны раман пра эпоху барацьбы за незалежнасць Венесуэлы ≪Пунсовыя дз?ды≫ (1931).

Жывап?с ? арх?тэктура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Венесуэла была адной з самых бедных ?спанск?х калон?й, таму тут няма выб?тных помн?ка? калан?яльнай арх?тэктуры. Нешматл?к?я прыклады пабудо? гэтага перыяду можна знайсц? ? стал?цы, а таксама ? старых гарадах Мерыда ? Валенс?я. Найбуйнейшым венесуэльск?м мастаком калан?яльнай эпох? бы? Хуан Педра Лопес (1724?1787), а?тар царко?ных росп?са?. У XIX стагоддз? вылучаецца Марц?н Тавар-?-Тавар (1828?1902), як? адлюстрава? эп?зоды вайны за незалежнасць ад ?спанскай кароны. ?ншы мастак-рамантык XIX стагоддзя, Артура М?чэлена (1873?1898), п?са? буйныя творы на рэл?г?йныя ? свецк?я сюжэты. З мастако? XX ст. найбольш вядомы Ц?та Салас (1889?1974). Сярод больш маладога пакалення мастако? адным з найбольш адораных л?чыцца Асвальда В?гас. Папулярнасцю карыстаюцца скульптары Алехандра Кол?на ? Франс?ска Нарваэс. Цэнтрам выя?ленчага мастацтва Венесуэлы з’я?ляецца Музей вытанчаных мастацтва? у Каракасе. З пачаткам нафтавага буму з’яв?лася мноства тварэння? сучасных арх?тэктара?. Гэта новая крын?ца багацця стымулявала бурнае буда?н?цтва, асабл?ва ? Каракасе.

Кухня [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Венесуэльская нацыянальная кухня аднос?цца да л?ку найбольш разнастайных у рэг?ёне. У стравах венесуэльскага стала можна ?гледзець працяглую г?сторыю кантактавання розных народа? (е?рапейца?, афрыканца?, ?ндзейца?), а яшчэ ? кл?матычныя кантрасты розных кутко? кра?ны. ? хоць у кожным штаце сваё ≪меню≫, асно?ныя ?нгрэдыенты па?сюль адны ? тыя ж: кукуруза, рыс, бананы, ямс, фасоля ? розныя гатунк? мяса; дадаткам служаць пам?доры, цыбуля, баклажаны, кабачк? ? ?нш. Некальк? найбольш папулярных страва?:

• арэпа ? аладк? з кукурузнай мук?.
• халака ? мясное асарц? з ал??кам? ды разынкам?, загорнутае ? бананавыя л?сты. Перавязаная стужкам? халака даводз?цца на пары або ? вары. Традыцыйная страва на Раство.
• пабелон крэола (Pabellon criollo) ? рагу з рысу са здробненай ялав?чынай ды тушанай чорнай фасоляй.

Вядомыя асобы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• ?в?ян Саркас

За?ваг? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Presidencia de la Republica de Venezuela Арх?вавана 19 сакав?ка 2009.  ? Сайт Прэз?дэнта Венесуэлы (па-?спанску)
• Gobierno en Linea Арх?вавана 25 чэрвеня 2001.  ? Сайт Урада Венесуэлы (па-?спанску)
• Asamblea Nacional  ? Сайт Нацыянальнай асамбле? Венесуэлы (па-?спанску)