Moldova

Ba?lantıları de?i?tir
Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Moldova
Republica Moldova ( Rumence )
Moldova Cumhuriyeti
Slogan
Limba noastr?-i o comoar?
(Dilimiz bir hazinedir)
Moldova haritadaki konumu
Ba?kent
ve en buyuk ?ehir
Ki?inev
47°0′K 28°55′D ? / ? 47.000°K 28.917°D ? / 47.000; 28.917
Resmi dil(ler) Rumence
Tanınan bolgesel dil(ler) Gagavuzca , Bulgarca ve Rusca
Etnik gruplar
Co?unluk: Moldovalılar Azınlıklar: Gagavuzlar , Bulgarlar , Cingeneler , Rumenler , Ruslar ...
Hukumet Yarı Ba?kanlık Sistemi
Maia Sandu
Dorin Recean
? Meclis ba?kanı
Igor Grosu
Tarihce  
? Ba?ımsızlık ?lanı
27 A?ustos 1991
Yuzolcumu
? Toplam
33.846 km 2 ( 139 .)
? Su (%)
1,6
Nufus
? 2021 tahmini
2.597.100 [1]
GSY?H   ( SAGP ) 2022 tahmini
? Toplam
39.918 milyar $ [2]
? Ki?i ba?ına
13,304 $ [2]
GSY?H   (nominal) 2022 tahmini
? Toplam
14,550 milyar $ [2]
? Ki?i ba?ına
5.726$ [2]
Gini   (2021) ▼  25.7 [3]
du?uk
?GE   (2022) artış 0.767 [4]
yuksek  ·  80.
Para birimi Moldova Leyi ( MDL )
Zaman dilimi UTC +2 ( DAS )
? Yaz ( YSU )
UTC +3 ( DAS )
Trafik akı?ı sa?
Telefon kodu 373
?nternet alan adı .md

Moldova veya resmi adıyla Moldova Cumhuriyeti , Do?u Avrupa 'da yer alan Ukrayna ile Romanya arasında kalan bir ulkedir. Ba?kenti Ki?inev 'dir ve 1991 yılında SSCB 'nin da?ılmasının ardından ba?ımsızlı?ını kazanmı?tır. ?cinden Prut ve Dinyester nehirleri gecmektedir. Dinyester Nehri'nin do?u kıyısını bir ?erit halinde kapsayan bolgede tek taraflı ba?ımsızlı?ını ilan eden de facto bir cumhuriyet olan Transdinyester bulunur.

Sovyetler Birli?i'nin da?ılmasının ardından sanayi ve tarımsal uretimdeki du?u? nedeniyle, hizmet sektoru Moldova ekonomisine hakim olacak ?ekilde buyumu?tur ve ulkenin GSY?H 'sının %60'ını a?mı?tır. Moldova, ki?i ba?ına du?en GSY?H acısından Avrupa'nın en yoksul ikinci ulkesidir. Moldova, nispeten yuksek bir ?nsani Geli?me Endeksi 'ne sahip olmasına ra?men, Avrupa'daki en du?uk sırada, dunyada 80. sırada yer alıyor. [5]

Moldova, devlet ba?kanı olarak halk tarafından secilen bir cumhurba?kanı ve hukumet ba?kanı olarak bir ba?bakan ile birlikte yarı ba?kanlık sistemi ile yonetilen bir cumhuriyettir. Birle?mi? Milletler , Avrupa Konseyi , Dunya Ticaret Orgutu (DTO), Avrupa Guvenlik ve ??birli?i Te?kilatı (AG?T), GUAM Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Orgutu , Ba?ımsız Devletler Toplulu?u (BDT) ve Karadeniz Ekonomik ??birli?i Te?kilatı (KE?) uyesidir.

Tarihce [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1918 yılındaki Romanya ile Besarabya'nın birle?me antla?ması
Ana madde: Moldova tarihi

Moldova, tarihi boyunca sık sık i?gallere maruz kalmı?tır. Cumhuriyet'in esası Prut ve Dinyester nehirlerinin arasında tarihi adı Besarabya olan bolgedir. Gunumuzde iki tane Moldova bulunmaktadır ve genellikle karı?tırılmaktadırlar: Birisi Moldova Cumhuriyeti iken di?eri Romanya'nın bir bolgesi olan Moldova'dır. Her iki Moldova'nın tarihi Moldova Prensli?i 'ne gitmektedir.

Moldova Prensli?i ve Rusya [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Osmanlılar tarafından "Bo?dan" olarak anılan Moldova Prensli?i, 16. yuzyıldan 1812 yılına kadar 300 yıl boyunca Osmanlı ?mparatorlu?u'na ba?lı kalmı?, 1812 yılında Bukre? Antla?ması ile Moldova Prensli?i'nin bir kısmı Rusya 'nın egemenli?ine girmi? ve 1918 yılına kadar Rus ?mparatorlu?u'nun bir vilayeti olarak kalmı?tır. Rusya'nın egemenli?i altına giren bolge 19 ve 20. yuzyıllarda "Besarabya" olarak bilinmeye ba?lanmı?tır. 1856'da Kırım Sava?ı 'nı kaybeden Rusya Guney Besarabya bolgesini Moldova'ya vermi? ve uc yıl sonra Moldova (Bo?dan) ile Eflak birle?erek Romanya Prensli?i 'ni kurmu?lardır. Ancak 1878 yılında Berlin Antla?ması ile Beserabya bolgesindeki Romanya toprakları Rusya'ya iade edilmi?tir.

Romanya ile birle?me [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Besarabya, 1917 Rus Devrimi sırasında Rus Cumhuriyeti icerisinde Moldova Demokratik Cumhuriyeti olarak bilinen kısa sureli ozerk bir devlet olarak ortaya cıktı. ?ubat 1918'de, Moldova Demokratik Cumhuriyeti ba?ımsızlı?ını ilan etti ve daha sonra aynı yıl meclis oylamasının ardından Romanya'ya katıldı. Karara, 1924'te Ukrayna SSC 'si icinde Besarabya'nın do?usundaki kısmen Moldovalıların ya?adı?ı topraklarda Moldova Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 'ni (MOSSC) olu?turan Sovyet Rusya tarafından itiraz edildi.

Buyuk Romanya , 1940'ta Molotov-Ribbentrop Paktı'nın bir sonucu olarak, Stalin'in ultimatomu ile Besarabya' ve Kuzey Bukovina'yı Sovyetler Birli?i'ne bırakmak zorunda kaldı. Daha oncesinde kurulmu? olan MOSSC ile ultimatom ile elde edilmi? toprakların birle?imi ile Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Moldovya SSC) kurulmu?tur.

Sovyetler Birli?i donemi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sarı bolge, Moldova Prensli?i'ni ve gunumuzdeki sınırları gostermektedir.

Nazi Almanyası 'nın SSCB 'ye saldırması ile SSCB bir kez daha 1941 Temmuz'unda Moldova'yı Romanya'ya vermek zorunda kalmı?, ancak Sovyet kontrolu 1944 A?ustos'unda yeniden sa?lanmı?tır. Moldova'nın ?imdiki sınırları Prut ve Dinyester nehirlerinin arasındaki Besarabya denilen tarihi bolgenin SSCB tarafından Romanya'dan alınması ile 1947'de cizilmi?tir. Romanya ile ili?kileri kesilmi?, Kiril alfabesi kullanma zorunlulu?u getirilmi?, Rusların ve Ukraynalıların endustriyel bolgelere buyuk caplı gocleri ozellikle desteklenmi?tir. 1950'lerde ise binlerce etnik Rumen, Orta Asya 'ya goc etmek zorunda bırakılmı?tır.

1986'da Sovyet Lideri Mihail Gorbacov tarafından uygulanan Glasnost politikası ile birlikte ulusal ve kulturel ba?ımsızlık icin u?ra? veren bircok ba?ımsız politik grup ortaya cıkmı?tır. 1990 ?ubat'ında Cumhuriyet'in Yuksek Sovyet (Parlamento) secimleri yapılmı?tır. Moldova'nın ba?ımsızlık ve reformlara yonelik calı?maları 1990 yılında artmı?tır. Serbest piyasa ekonomisine geci? yolunda calı?malara bu yıl icerisinde ba?lanmı?tır. Yine aynı yılın ilkbaharında yapılan secimlerde Moldova Halk Cephesi Parlamento'da co?unlu?u sa?lamı? ve Anayasa'da bir dizi de?i?iklik yapılmı?tır. Pek cok Sovyet cumhuriyetinde tam ba?ımsızlık, Moskova 'daki ba?arısız darbe giri?imi sonucunda kazanılmı?tır.

Ba?ımsızlık [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Darbenin bastırılmasından sonra Moldova, 27 A?ustos 1991'de ba?ımsızlı?ını kazanmı?tır. Bu hareketin ardından Ukrayna sınırında gumruk ofisleri acılmı? ve Rus askerlerinin Cumhuriyet'ten ayrılması talep edilerek Moldova Ulusal Ordusu kurulmu?tur. 21 Aralık 1991 tarihinde Moldova yonetimi halkın buyuk olcude kar?ı cıkmasına ra?men Almatı 'da yapılan toplantıda e?it ve kurucu uye olarak Ba?ımsız Devletler Toplulu?unun olu?masına yonelik anla?mayı imzalamı?tır. Ulkeden ayrılmayan Rus askerinin de deste?i ile 2 Mart-21 Temmuz 1992 yılında Transdinyester Sava?ı olmu? ve Transdinyester de facto bir ba?ımsızlık kazanmı?tır. Gunumuzde Rus askerleri halen bolgede bulunmakta ve herhangi bir birle?me adımını engellemektedir. [6]

Sovyetler Birli?i'nin da?ılmasından sonra uluslararası sistemin gundemini me?gul eden etnik sorunlar Moldova'nın da gundemini ?ekillendirecek potansiyel bir faktor olarak kar?ımıza cıkmaktadır. Ancak Turki bir dil konu?an Gagavuzlara verilen ozerklik, Sovyetler Birli?i'nin da?ılmasından sonra barı?cı yolla cozumlenen ilk ve tek etnik sorun olma ozelli?ini korumaktadır.

Politika [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Moldova 2016'ya kadar parlamenter sistemle 2016'dan sonra yarı ba?kanlık sistemiyle yonetilen demokratik bir cumhuriyettir. Ulkede cok partili bir siyaset yapısı vardır. The Economist 'in Demokrasi Endeksi , Moldova'yı "kusurlu demokrasi" olarak de?erlendirmi? ve 6,23 puan vermi?tir. Endeks, Moldova'nın secim sureci ve co?ulculuk, siyasi katılım, sivil ozgurlukler ba?lıklarında yuksek notlar verirken siyasi kultur ve devlet i?leyi?i ba?lıklarında du?uk notlar vermi?tir. Siyasi kultur ve devlet i?leyi?i bakımından Moldova sırasıyla 5,36 ve 4,38 notlarını almı?tır.

Moldova Cumhurba?kanı Maia Sandu (Ekim 2021)

Kuvvetler Ayrılı?ı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yasama [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yasama yetkisi parlamentoya aittir. Parlamento 101 uyeden olu?ur ve dort yıllık bir periyot icin secilir. 45 gun boyunca hukumetin kurulamaması durumunda Cumhurba?kanı parlamentoyu feshedip erken secimleri ilan edebilir. Secimler dort yılda bir yapılır ve uyeler nispi temsil sistemi ile secilir. Anayasanın de?i?tirilmesi icin parlamentonun 1/3'unun destek oyu vermesi gerekmektedir. [7]

Yurutme [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Moldova'da yurutme cift ba?lıdır. Biri halkın do?rudan secmi? oldu?u ve tarafsız olan Cumhurba?kanı, di?eriyse meclisin guvenoyu ile kurulan Bakanlar Kuruludur. Moldova, tarafsız olmasına ra?men Cumhurba?kanın halk tarafından secilmesi, aktif politikaya mudahale etmesi ve vaatler vermesi nedeniyle yarı ba?kanlık sistemiyle yonetilmektedir. Siyasette Cumhurba?kanının rolu kuvvetlidir ve Ba?bakan uzerinde buyuk bir etkisi vardır.

Cumhurba?kanı 2000 yılına kadar do?rudan halk tarafından secilmi? ancak 2000 yılında yapılan anayasa de?i?ikli?i ile Cumhurba?kanını secme yetkisi halktan parlamentoya alınmı?tır. Bu nedenle 2000-2016 yılları arasında parlamento uyelerinin 61 co?unlu?u ile secilmekteydi. 2009 yılında Moldova Komunistler Partisinin iktidardan du?mesi ve Avrupa Entegrasyonu ?ttifakanın iktidara gelmesiyle parlamentoda iki taraf da gerekli 61 co?unlu?u elde edememi?, 2012'ye kadar vekil cumhurba?kanları ulkeyi yonetmi?tir. 2012'de iki ba?arısız giri?imin ardından Nicolae Timofti Avrupa Entegrasyonu ?ttifakı ve uc eski Moldova Komunistler Partisi milletvekilinin deste?iyle secilebilmi?tir. 2015'te Anayasa Mahkemesinin 2000 yılındaki anayasa de?i?ikli?ini anayasaya aykırı olarak bulması sonucunda de?i?iklik iptal edilmi? ve Cumhurba?kanı yeniden do?rudan halk tarafından secilmeye ba?lanmı?tır. 2015'ten sonra 2016 ve 2020'de yapılan secimlerde sırasıyla Igor Dodon ve Maia Sandu (Gorevde) secilmi?tir.

Yargı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Moldova anayasasına gore yargı erki ba?ımsız ve tarafsız olmalıdır ancak bircok uluslararası rapora gore yargı; polis, burokrasi ile birlikte geni? yolsuzlu?a sahiptir. Bu nedenle halk tarafından yargı erki surekli ele?tirilmektedir. Yargının ru?vet ve yanda? kayırmacılı?ı nedeniyle mafya kırsal bolgelerde gucludur.

2021 Moldova yasama secimleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ana madde: 2021 Moldova Yasama Secimi

Bir onceki secimlerden beri parlamentonun Moldova Demokrat Partisi , Moldova Sosyalist Partisi ve Eylem ve Dayanı?ma Partisi olmak uzere uce bolunmu? ?ekilde olması hukumetlerin kalıcı olamamasına neden olmu?tur. 2020 yılında PAS'ın eski genel ba?kanı Maia Sandu 'nun Cumhurba?kanı secilmesiyle Cumhurba?kanlı?ı ile Ba?bakanlık arasında fikir ayrılıkları ba? gostermi?tir. Maia Sandu'nun aday gosterdi?i Natalia Gavrili?a 'nın Parlamentodan iki defa guvenoyu alamamasıyla Maia Sandu, 45 gun boyunca Parlamentonun Bakanlar Kurulu secememesi durumunda Cumhurba?kanı'na tanınan feshetme yetkisini kullanmı? ve erken secimleri ilan etmi?tir.

Eylem ve Dayanı?ma Partisi iktidarı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ana madde: Moldova'da Siyaset

Moldova halkı, 11 Temmuz 2021 tarihinde gercekle?tirilen secimlerde Eylem ve Dayanı?ma Partisini 101 sandalyenin 63'uyle birlikte iktidara ta?ımı?tır. Cumhurba?kanı Sandu, Natalia Gavrili?a 'ya yeniden hukumeti kurma gorevi vermi? ve PAS kontrolundeki Parlamentodan guvenoyu alınmı?tır. 10 ?ubat 2023'te yeterli deste?e sahip olmadı?ını belirterek istifa eden Gavrili?a 'nın yerine Cumhurba?kanı Sandu Dorin Recean 'a hukumeti kurma gorevi vermi?tir. Recean, halihazırda Moldova Ba?bakanı'dır.

Yonetimsel birimler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ba?kent Ki?inev

Moldova'da 32 bolge, 3 belediye ve 2 ozerk cumhuriyet yer almaktadır.

Gagavuzya [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gagavuzya , SSCB'nin da?ılı?ının hemen ardından Gagavuzya Cumhuriyeti 'nin ilan edilmesiyle patlak veren Gagavuzya Catı?malarının sonucunda Gagavuz Yasası ile kurulmu?tur. [8] Gagavuz Yasası, 1990 yılında ba?ımsızlı?ını ilan eden Gagavuzya'nın Moldova icerisinde bulunan bir ozerk bolge oldu?unu ve topraklarının Gagavuzların yuzde 50'den fazla bulundu?u bolgelerden olu?tu?unu belirtmektedir.

Gagavuzya'nın kendi polis te?kilatı, kendi parlamentosu, kendi Ba?kanı ve secimleri bulunmaktadır. Gagavuzya haricindeki di?er bolgeler yoneticilerini yerel secimlerde secerken Gagavuzya'nın farklı bir tarihte yapılan kendi Ba?kanlık secimi bulunmaktadır. Gagavuzlar hem Moldova hem Gagavuzya secimlerinde co?unlukla Rusya yanlısı partileri secmektedir. [9]

Transdinyester [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tiraspol
Dinyester Vadisi'nden bir gorunum
Moldova Etnik Haritası

Transdinyester'in nihai statusu ise tartı?malı olmakla beraber Moldova Hukumeti, burasının kendi topraklarının ayrılmaz bir parcası olan bir ozerk bolge olarak gormektedir. Moldova'nın bir parcası olmadı?ı anlamına gelmemesi icin Moldova kurumları, secimlerde suiistimallere neden olsa da Transdinyester bolgesinden halkın oy kullanması icin sınırın Batı tarafında sandıklar kurmakta, [10] Moldova'dan Transdinyestere'e giden vatanda?ların pasaportlarına cıkı? damgası basmamaktadır. [11]

Belediyeler Ozerk Bolgeler
Ki?inev
B?l?i
Bender 		Gagavuzya
Transdinyester
Bolgeler
  1. Anenii Noi
  2. Basarabeasca
  3. Briceni
  4. Cahul
  5. Cantemir
  6. C?l?ra?i
  7. C?u?eni
  8. Cimi?lia
  9. Criuleni
  10. Dondu?eni
  11. Drochia
  12. Dub?sari
  13. Edine?
  14. F?le?ti
  15. Flore?ti
  16. Glodeni
  1. Hince?ti
  2. Ialoveni
  3. Leova
  4. Nisporeni
  5. Ocni?a
  6. Orhei
  7. Rezina
  8. Ri?cani
  9. Singerei
  10. Soroca
  11. Str??eni
  12. ?old?ne?ti
  13. ?tefan Vod?
  14. Taraclia
  15. Telene?ti
  16. Ungheni

Demografi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Moldova'da Gagavuzların Oranını Gosteren Harita.
Rumenlerin , Moldovalıların ve Ulahların Etnik Haritası

4.434.547 ki?ilik nufusuyla, km² ba?ına 108 ki?i du?en bu ulkede, nufus artı? hızı -1.830 ki?idir. Nufusun %99'u okuma yazma bilir.

Nominal ki?i ba?ına du?en milli gelir $6.400 seviyesinde [12] olup SAGP 'ye gore $16.900'dur. [13] Ba?kenti ve en buyuk ?ehri Ki?inev 'dir. Resmi dili Rumence olup bolgesel diller Rusca ve Gagavuzca 'dır.

Ortodoks Hristiyanlar nufusun ezici bir ?ekilde co?unlu?unu olu?turmaktadır. 2014 sayımına gore Moldovalılar/Rumenler nufusun %82,1'ini olu?tururken Ukraynalılar %6,6; Gagavuzlar %4,6; Ruslar %4,1; Bulgarlar %1,9'dur. [14]

Kultur [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Romanya ile kulturel ba?lar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Moldova'nın guneybatı kom?usu olan Romanya ile derin tarihsel ba?ları bulunmaktadır. ?ki ulke de ortak tarihe sahiptir, ancak buna kar?ın Moldova'nın SSCB doneminde Romanya'dan ayrı bir ulke olarak Moskova'nın bu donemdeki Rusla?tırma politikaları sebebiyle 1991'den beri gunumuzde halk arasında "Moldovalılık" ile "Rumen" kimlikleri tartı?ması suregelmektedir.

?ubat 2023'te Ki?inev'de yapılan bir ankette Moldovalıların yuzde 32'si kendini kulturel olarak Romanya'ya ba?lı gorurken yuzde 40'ı ne Romanya'ya ne de Rusya'ya kulturel bir ba?lılık hissetmediklerini belirtmi?lerdir. Kimlik konusunda da katılımcıların yuzde 6'dan azı kendini Rumen olarak nitelerken yuzde 74'u kendini Moldovan olarak nitelemi?tir. [15]

Sovyetler Birli?i'nin da?ılmasının ardından Moldova'da demokratikle?me , perestroyka ve Moldovan milliyetcili?i etrafında kurulan Moldova Halk Cephesi iktidara gelmi?tir. Bu orgut daha sonrasında Romanya ile birle?me yanlısı bir tutuma yonelmi?tir. Bu kapsamda "Sovyet Moldovan" kimli?ini reddetmi? ve bunun " Besarabyalı Rumenlerin milli vasıflarını kaybettirme" amacını gucen bir Sovyet takti?i olarak gormu?lerdir. Moldova Halk Cephesinin ikinci kongresinde MHC milletvekili ve yoneticisi Iurie Ro?ca'nın acıkca Bukre? ile birle?meye ca?ırması en sonunda ulkenin guneyinde bulunan Gagavuzlar ile Transdinyester bolgesinde bulunan Ruslar ile Ukraynalıların ayrılıkcı ayaklanmalarına neden olacak birle?me tartı?masının ulusal duzeyde herkes tarafından tartı?ılmasına neden olmu?tur. 1991 yılında Cephe, Romanya ile birle?meyi desteklerken Moldovalıların yalnızca yuzde 3,9'u birle?mekten yanaydı. [15]

Gunumuzde Moldovalılar, bircok ankete gore Romanya ile birle?me konusunda yarı yarıya ayrılmaktadır. Parlamentoda bulunan partilerden Komunistler Partisi , Sosyalist Parti ve ?or Parti acıkca birle?meye kar?ı cıkarken Eylem ve Dayanı?ma Partisi acıktan destek vermese de Cumhurba?kanı Sandu dahil bircok parti yoneticisi gecmi?inde Romanya ile birle?me taraftarı olan Liberal Demokrat Parti (Moldova) [16] ve Liberal Partide (Moldova) siyaset yapmı?lardır. Romanya ile birle?meyi savunan partiler aynı zamanda Avrupa Birli?i ve NATO taraftarıyken kar?ı cıkanlar aynı zamanda Rusya yanlısıdır.

Konum [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Do?u Avrupa'da yer alan Moldova'nın denize kıyısı yoktur. Biri kuzeydo?uda biri de guneybatıda olmak uzere iki kom?usu vardır: Romanya ve Ukrayna . Guneybatı kom?usu olan Romanya ile derin tarihsel ba?ları bulunmaktadır. ?ki ulke de benzer kulture sahip olup aynı dili konu?maktadır. [ kaynak belirtilmeli ]

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 29 Mayıs 2012 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 25 Eylul 2012 .  
  2. ^ a b c d "Report for Selected Countries and Subjects" . IMF . 2 Ocak 2024 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  3. ^ "GINI index (World Bank estimate)" . The World Bank. 10 Kasım 2016 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 9 Kasım 2016 .  
  4. ^ "Human Development Report 2021-22" (?ngilizce). United Nations Development Programme . 10 Haziran 2022 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  5. ^ Nations, United. "Human Development Index" (?ngilizce). 10 Haziran 2022 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  6. ^ "CEPS - The Centre for European Policy Studies" . web.archive.org . 25 Mart 2007. 25 Mart 2007 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 29 Aralık 2023 .  
  7. ^ CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF MOLDOVA (PDF) (eng). 27 Temmuz 1994. s. 23. 31 Aralık 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  8. ^ Law on special legal status of Gagauzia (Gagauz Eri) (PDF) (eng). 23 Aralık 1994. s. 2. 13 Aralık 2022 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  9. ^ Service, RFE/RL's Moldovan. "Representative Of Pro-Russia Party Wins Election For Regional Leader In Moldova's Gagauzia" . RadioFreeEurope/RadioLiberty (?ngilizce). 31 Aralık 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  10. ^ "Transnistrian election fraud 'a slap in the face of Moldovan democracy ' " . Global Voices (?ngilizce). 1 Eylul 2021. 31 Aralık 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  11. ^ To, Two Tickets (15 A?ustos 2019). "How to get into (and out of) Transnistria" . Two Tickets To (?ngilizce). 31 Aralık 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  12. ^ "Moldova- gross domestic product (GDP) per capita 1998-2028" . Statista (?ngilizce). 31 Aralık 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  13. ^ "CIS: GDP per capita PPP by country 2028" . Statista (?ngilizce). 31 Aralık 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  14. ^ a b "Moldova - Ethnicity, Language, Religion | Britannica" . www.britannica.com (?ngilizce). 31 Aralık 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  15. ^ a b "Moldova and Romania: A Long and Complicated Relationship | Origins" . origins.osu.edu (?ngilizce). 27 Temmuz 2023. 28 Kasım 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
  16. ^ "Un nou partid din Rep. Moldova ?i-a propus prin statut realizarea unirii cu Romania" . InfoPrut (Rumence). 10 Eylul 2018. 31 Aralık 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 31 Aralık 2023 .  
" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Moldova&oldid=32646287 " sayfasından alınmı?tır