Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
1924
сыл.
- Олунньу 17
?
Дьокуускайга
бастакы
пионер
этэрээтэ мустубут. Бу к?н Саха Сирин
пионериятын
т?р?ттэммит к?н?нэн аа?ыллар.
- Олунньу 18
? Саха сиринээ?и Толоруулаах киин кэмитиэт (
ЯЦИК
) уураа?ынан
Саха суругун-бичигин с?бэтэ
??скээбит. С?бэ билим?э оло?уран сахалыы транскрипцияны о?оруунан дьарыктаммыт. Бэрэстээтэл ?
Исидор Барахов
, сэкирэтээр ?
Алексей Бояров
. Биир сылынан бу с?бэ ууратыллыбыт, кини аналлаах ?лэтэ "
Саха кэскилэ
" уопсастыба тыл ??рэ?ин сиэксийэтигэр к?сп?т.
- Кулун тутар 17
? К?м?с бириискэлэри эксплуатациялыыр "Якутзолототрест" т?р?ттэнэр.
- Кулун тутар 28
?
муус устар 1
?
ЯЦИК
иккис ы?ырыытын III сиэссийэтэ ?лэлээбит. ЦИК бэрэстээтэлин солбуйааччыта К.Р. Герценберг отчуоттаабыт. Тыа ха?аайыстыбатын сири та?астыыр тэриллэринэн хааччыйыы к?р?лл?б?т, 1925 сыллаах биэрэпискэ бэлэмнэнии ту?унан этиллибит. Дакылаакка ?р? туруулары хам баттаа?ын ту?унан этиллибит, Москуба?а бэрэстэбиитэлистибэ ?лэлитин ту?унан этиллибит. У?ук Илин ?р?сп??б?л?кэтэ уонна Иркутскай уобалас Саха АССР сирдэрин былдьыыр былааннаахтарын утарсыы тэриллиэхтээ?э этиллибит, ону та?ынан Охуоскай бай?ал кытыла (Лаамы сирэ) уонна Хамчаакка сор?ото Саха ?р?сп??б?л?кэтигэр холбонуохтаа?ын ту?унан этиллибит
[1]
.
- Муус устар 7
? ЦИК уонна Совнарком уура?ынан Саха судаарыстыбаннай к?м?с тре?ин (500 ты?. солк. устаап хапытааллаах "Якзолтрест") ту?унан бала?ыанньаны бигэргэппит
[1]
.
- Муус устар 1
? Хотону дьиэттэн туспа тутар ту?унан
ЯЦИК
уураа?а тахсыбыт (≪Об отделении хотонов от юрт≫).
- Муус устар 3
? Саха АССР совнаркома Биирдэ?иллибит ?лэ оскуолатын устаабын Саха сиригэр ылынар ту?унан уураах та?аарбыт (≪О введении в ЯАССР устава Единой трудовой школы≫). Бу устаабы РСФСР совнаркома 18.12.1923 бигэргэппитэ, устаап оскуола оло?ун са?аттан дьаарыстаабыта: о?олор 8 саастарыттан 12-лэригэр диэри бастакы с????х, 12-17 саастаахтар иккис с????х оскуола?а ??рэнэр буолбуттара, учууталлары оскуола ?лэ?итэ (кылгатан шкраб) диэн ааттыыллара. О?ону накаастыыр бобуллубута. Маны та?ынан устаап чаа?ынай ??рэхтээ?ини кытта охсу?ууга ???л??х
[2]
.
- Муус устар 6
?
Италия?а
быыбарга фашистар ба?ыйар кыайыыны ситиспиттэр.
- Ыам ыйын 7
? Хотону бала?антан араарарга агитациялыыр "
Ыраас олох
" уопсастыба тэриллибит. Биир сылынан бу уопсастыба сыалын-соругун ситиспит буолан э?иллибит.
- Ыам ыйын 12
?
Ньылхан
сэлиэнньэтин (1922 сыллаахха
Айааны
уонна киниэхэ сы?ыаннаах
Ньылханы
У?ук Илин уобала?ыгар биэрбиттэрэ) 32 ки?илээх то?устар барты?аан этэрээттэрэ ылар. Этэрээт салайааччылара ? то?ус
Павел Карамзин
уонна саха
Михаил Артемьев
. Бу к?н
Ньылхан
олохтоохторо уонна этэрээт дьоно мунньахтаан баран бы?аарыы ылаллар: "То?устары Сэбиэскэй былаастан босхолуурга уонна бэйэни салайыныыга олохсуйан са?а оло?у тутуу".
- Бала?ан ыйын 11
? "Автономная Якутия" ха?ыакка
Ойуунускай
"Сахатытыы" (Якутизация) диэн ыстатыйата тахсыбыт. Былаас аппараата былаас ис хо?оонугар с?п т?бэ?эн хаан-уруу, норуокка чугас буолуохтаах, ол аата саха тыла былаас бары та?ымнарыгар туттуллуохтаах, ол ?р?сп??б?л?кэ сайдарын олуга буолар диэбит
[3]
.
- Сэтинньи 3
? Саха сиринээ?и Толоруулаах киин кэмитиэт (
ЯЦИК
)
ойууннаа?ыны
утары охсу?ууну биллэрбит.
- Сэтинньи 16
? "
Автономная Якутия
" ха?ыакка
≪Саха омук≫ уопсастыба
?лэтин ту?унан ыстатыйа тахсыбыт. Улуус дьоно улаханнык сэргээбиттэрин бэлиэтээбиттэр, ол да буоллар, кэккэ итэ?эстэр баалларын ыйбыттар. Холобур, уопсастыба киинэ улуустаа?ы салааларын кытта ыкса ситимэ суо?ун, улуустаа?ы тэрилтэлэр тыйаатыр эрэ ?лэтинэн му?урданалларын суруйбуттар.
- Сэтинньи 17
? ЯЦИК и?игэр хотугу а?ыйах ахсааннаах норуоттар кэмитиэтэ тэриллибит. Кэмитиэт ?р? турбут
Ньылхан
то?устарыгар бэринэргэ ы?ырыы ылыммыт.
- Сэтинньи 23
? Москуба араадьыйатын киэ? далаа?ыннаах биэриитэ са?аламмыт. ССРС б?тт??н?гэр са?арар биир араадьыйа ??скээ?инэ.
- Сэтинньи 23 ?
Андромеда ≪туманно?а≫
дьи?эр атын галактика буоларын ту?унан астроном Эдвин Хаббл арыйыытын The New York Times ха?ыакка та?аарбыттар. Андромеда галактикатын ки?и эт хара?ынан к?р?р кыахтаах. Кини халлаа??а иэнэ
Ыйдаа?ар
сэттэ т?г?л улахан эрээри ортото эрэ ?ч?гэйдик к?ст?р, оттон галактика атын элеменнэрин бинокль н???? к?р??ххэ с?п.
- Сэтинньи 26
?
Монголия Народнай ?р?сп??б?л?кэтэ
т?р?ттэммит ? аан дойдуга иккис социалистыы судаарыстыба.
- Ахсынньы 15
?
22
?
III Б?т?н Саха сиринээ?и Сэбиэттэр сийиэстэрэ
буолбут. САССР совнаркомун бэрэстээтэлэ (?) И.Н. Винокуров отчуоттаабыт. Сийиэс судаарыстыба уонна атын тэрилтэлэр сахатыйалларыгар уураахтаабыт, сири т??этиини т?м?кт??р? соруйбут, Саха сирин тирэхтээх буолуутугар с?д? суолтаны ылыахтаах к?м?стээх Алдан сайдыытыгар бол?омто уурарга бы?аарбыт.
- Ахсынньы 23
? ???с ы?ырыылаах ЯЦИК II сиэссийэтэ буолбут. ЯЦИК бэрэстээтэлинэн Ойуунускай, солуйбуйааччытынан А.Д. Широких талыллыбыттар.
Саха АССР
Совнаркомун са?а састааба бигэргэтиллибит. Бэрэстээтэлинэн
Иван Винокуров
буолбут, кини бу соло?о
Степан Аржакову
солбуйбут. С.М. Аржаков ис атыы-эргиэн уонна бырамыысыланнас наркомунан анаммыт, ?п нарокмунан - П.Ф. Лепчиков, сир наркомунан - А.А. Назаров, ??рэх уонна доруобуйа харыстабылын наркома - А.Ф. Бояров, ис дьыала - Н.В. Петров, юстиция - И. Емельянов, оробуочай-баа?ынай инспекция - Р.М. Киппасто, ?лэ наркома - А.М. Декселяхов. Ону та?ынан наммыттар байыаннай хамы?аарынан М.П. Редников, ВЦИК б?р?с??дь?м?гэр САССР бэрэстэбиитэлинэн И.Н. Барахов, Саха сирин ОГПУ-тун начааланньыгынан Н.Д. Кривошапкин.
- Ахсынньы 24
?
Албания
?р?сп??б?л?кэ буолбут.
- Калашников А. А.
Якутия. Хроника, факты, события: 1917-1953 г. ч.2. ? Дьокуускай: Бичик, 2004.
- ↑
1,0
1,1
Правительство Республики Саха (Якутия): Вехи истории, 1922-2008 / Л.С. Лепчикова и др.. ? Якутск, 2009. ? С. 19. ? 300 с.
- ↑
Музей истории российских реформ:
Законы о начальном и среднем образовании.
- ↑
Свитич Л.Г., Сидоров О.Г., Смирнова О.В.
Улусные (районные) газеты Республики Саха (Якутия): социологическое исследование. ? Новосибирск: Наука, 2017. ? С. 11-12. ? 140 с. ?
350 экз.
?
ISBN 978-5-02-038726-3
