Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
Rene Descartes, geportreteerd door
Frans Hals
Principia philosophiae
, 1685
Rene Descartes
(
gelatiniseerd
Cartesius
; La-Haye, allewijl
Descartes-La Haye
, departemint
Indre-et-Loire
,
31 miert
1596
-
Stockholm
11 februari
1650
) waor 'ne
Franse
filosoof
en
mattematis
. Es filosoof stoont heer aon de weeg vaan 't modern
rationalisme
en
skepticisme
en waor zoe 'ne veurnaome veurluiper vaan de
Verleechtingsfilosofe
. Es matematis hoolt heer ziech grundeg bezeg met
geometrie
.
Rene Descartes woort gebore in e klein dorpke op 't Frans platteland. Met ach jaor gong heer nao 't
jezuietecollezje
en met twinteg jaor studeerde heer aof aon de universiteit vaan
Poitiers
in de rechte. Heer gong 't vak vaan zjuris evels neet oetveure en gong nao de
Nederlen
, boe heer oonder prins
Maurits van Oranje-Nassau
wouw dene. Heer gong evels trok nao Frankriek in
1622
nao nog e paar jaar in
Duitsland
te hobbe gewoend.
In
1628
sjreef heer
Regulae ad directionem ingenii
en gong heer wier nao de Nederlen, boe heer tot
1649
zouw blieve woene. In 't dao hiersend tollerant klimaat kos heer zien werke zoonder gevier publicere. Evels trok heer in
1633
wie
Galileo Galilei
door de kerk 't werk oonmeugelek gemaak woort get vaan zien gesjrifte, die heer wou goon oetgeve, in. In
1637
kaom zie book
Discours de la Methode
oet, zie veurnaomste tractaat euver mattematik. De
Meditationes de Prima Philosophia
volgde in
1641
. Zelfs in 't progressief Nederland leverde 't book vaol weerstand op, en aon de
Universiteit Utrecht
woort 't verboje zien leer te docere. In
1649
vertrok heer nao
Zwede
veur dao aon 't keuninklik hoof te docere. Heer storf 't volgend jaor.
Zien beuk stoonte vaanaof
1667
op de
Index Librorum Prohibitorum
. Nao de
Franse Revolutie
woorte zien beinder in 't
Pantheon
herbegraove.
Descartes zoch nao zekerheid, en in absolute zin kos heer, meinde heer, niks zeker wete. Heer gong ummer mie algemein geaccepteerde feite nao, meh kaom ummer tot de conclusie tot me dat neet zeker wete kos. Ei dink wis heer wel: heer dach, en umtot heer dach, mos heer bestoon. Sumpelweeg formuleerde heer dat es
cogito, ergo sum
.
Vaanoet dee groondstelling bouwde heer zien filosofie wijer op. Meh heer gong daobij ouch oet vaan axiomata, dinger die neet zeker zien meh die heer neet de meujte wierd voont veur in twievel te trekke. 't Reeel bestoon vaan ander lui beveurbeeld, meh ouch 't bestoon vaan
God
. Atheiste hobbe nogal ins bewierd tot Descartes neet woerlek in God geluifde meh tot heer dat verborge heel veur de otoriteite; algemein is de meining evels tot dat neet klop. Vaol vaan de stellinge die Descartes deeg euver de werkelekheid woorte door later oonderzeuk(ers) tegegesproke, meh de methode die heer gebroekde is tot op d'n daag vaan noe courant gebleve in de filosofie en de
wetensjap
.