Итальянийн мотт
(lingua italiana) ? Италин официалан мотт бу.
Итальянийн абат (
alfabeto
)
Элп
|
Алар
|
Ц?е (ит.)
|
Ц?е (нох.)
|
A a
|
[a]
|
a
|
а
|
B b
|
[b]
|
bi
|
би
|
С с
|
[k]
,
[?]
|
с?
|
чи
|
D d
|
[d]
|
di
|
ди
|
E e
|
[e]
,
[?]
|
e
|
э
|
F f
|
[f]
|
effe
|
эффе
|
G g
|
[g]
,
[?]
|
gi
|
джи
|
H h
|
хьажа тексте
|
acca
|
акка
|
I i
|
[i]
,
[j]
|
i
|
и
|
L l
|
[l]
|
elle
|
элле
|
M m
|
[m]
|
emme
|
эмме
|
N n
|
[n]
|
enne
|
энне
|
O o
|
[o]
,
[?]
|
o
|
о
|
P p
|
[p]
|
pi
|
пи
|
Q q
|
деккъа цхьаьна
qu
[kw]
|
cu
|
ку
|
R r
|
[r]
|
erre
|
эрре
|
S s
|
[s]
,
[z]
|
esse
|
эссе
|
T t
|
[t]
|
ti
|
ти
|
U u
|
[u]
,
[w]
|
u
|
у
|
V v
|
[v]
|
vu
|
ву
|
Z z
|
[?], [?]
|
zeta
|
дзета
|
Деккъа кхечу меттанашкара девлла дешнаш д?аяздан
|
J j
|
[j]
|
i lunga
|
и лунга
|
K k
|
[k]
|
cappa
|
каппа
|
W w
|
[v]
,
[w]
|
vu doppia
|
ву доппиа
|
X x
|
[ks]
|
ics
|
икс
|
Y y
|
[i]
,
[j]
|
i greca
|
и грека
|
Итальянийн матто лелайо
латинан абат
т?етоьхна
диакритикашца
. Яьржина ю иштта
диграфаш
.
Элпаш
c
,
g
билгалдоху аьзнаш
[k]
,
[g]
хьалхарчу мог?анера доцучу мукъа аьзнашна хьалха (
o
,
u
,
a
), ткъа мукъа аьзнашна
e
,
i
уьш доьшу
[?]
а,
[?]
а. Цхьаьна ≪
ci
,
gi
+ мукъа аз≫ элп
i
ца доьшу, ткъа билгал бен ца доккху дешар
c
,
g
аффриката
сашша (
ciao
'салам'/'?ие шайна'
['?ao]
), нагахь
i
уозош дацахь. Цхьаьна элпаш
cie
,
gie
х?инцалерачу маттахь ца къаьста аларца
ce
,
ge
(
[?e]
а,
[?e]
а). Уьш леладо цхьадолчу орамашкахь (
cieco
'б?аьрзе', х?унда аьлча
ceco
'чехийн' ду) а, зударийн родера дукхаллин терахьехь мукъа аьзнашна т?ехьа:
valigia
'т?оьрмиг', дукх. т.
valigie
(
valige
дац).
Триграф
sci
билгалдоккху
[?]
.
Аьзнаш
[k]
,
[g]
i
,
e
хьалха хилча билгалдоккху
ch
,
gh
(дуста иштта
sch
[sk]
):
ghiaccio
'ша'
[g
j
ja?:o]
,
che
[k
j
e]
'х?у'.
h
элпан шен аз дац. Иза леладо диграфашкахь
ch
,
gh
(
триграфехь
sch
), т?еэцначу дешнашкахь, айдардешнашкахь (
ahi
'х?ун дие'), ткъа иштта, хандешан кеп билгалъяккха
avere
'хила'
омонимаш
йолчу кхечу дешнех:
ho
'сан ю' (
o
'я'),
hai
'хьан ю' (
ai
? предлоган цхьаьнатоьхна кеп
a
а артикль
i
а),
ha
'цуьна ю' (
a
'к'),
hanno
'церан ю' (
anno
'шо').
Диграфаш
gl
а,
gn
а билгалдоху палаталан сонанташ
[?]
('лль') а,
[?]
('нь') а.
i
доцург
[?]
муьлххачу мукъа озаца цхьаьна, яздар доьху
триграф
gli
: дус.
gli
[?i]
('льи') ? артикль
i
хийцаялар, йа 'цунна'; амма
migliaia
[mi'?aja]
('милья?я') 'эзар'.
Элп
q
лела ца до
qu
кепара бен, цуо билгалдоккху
[kw]
. Шала дар
qu
триграф
cqu
санна хуьлу:
acqua
'хи',
nacque
'иза вина' (йукъарадаккхар:
soqquadro
'низам ца хилар',
biqquadro
'бекар').
Элпаш
i
а,
u
а билгалдаха тарло мукъа аьзнаш
[i]
а,
[u]
а, ткъа иштта
глайдаш
[j]
а,
[w]
а. Дукха хьолах кхечу мукъа озан уллехь цуо билгалдоху глайдаш, нагахь иза уозош дацахь йа юьцург суффикс
-ia
яцахь. И уозор йозанехь билгал ца доккху:
Russia
['rus.si.a]
'
Росси
', амма
trattoria
[trat.to.'ri.a]
'трактир'. Дус.
capii
[ka.'pi.i]
'со кхетта'.
e
,
o
элпашка билгалдахало алсамо къевлина
[e]
,
[o]
, алсамо къевлина а
[?]
,
[?]
. Нагахь царна т?ехула акутан йа грависан хьаьрк ца латтахь, уьш къаста ца ло:
legge
'закон' (
[le?:e]
), амма
legge
'цуо йоьшу' (
[l??:e]
).
Акутан
а,
грависан
хьаьркаш лелайо уггар хьалха, т?ехьара слог уозо езар гойтуш, цу т?е уозо деза мукъа аз ?
i
,
u
йа
a
делахь, даиман лелайо гравис:
citta
'г?ала',
gioventu
'къуоналла',
capi
'иза кхетта'. Нагахь мукъа аз йукъара барамехь уозо дезахь, диллина хилар гойтуш лелайо гравис, ткъа къевлина гойтуш ? акут:
perche
'х?унда'
[per'ke]
,
te
[t?]
'чай'.
Цул сов, акут а, гравис а хьаьркаш х?иттайо цхьайолчу юьззина уозош йолчу кепашна, уьш уозош доцу дешнийн
омографех
къастаялийта:
da
'цуо ло',
da
'т?иера',
si
'х?аъ',
si
'-ся' (дус. кхин а
e
'иза ду',
e
'а').
Элп
j
леладо цхьа мог?а т?еэцначу дешнашкахь а, доларчу ц?ерашкахь а ламастан яздар ?алашдеш (дус.
Juventus
). Шира тексташкахь хаало
j
дукхаллийн терахьера ц?ерийн чеккхенгахь
-io
:
principj
'долораш' (морфологехь
principi-i
, дус.
principio
'юьхьиг')
[6]
.
- Berloco, Fabrizio.
The Big Book of Italian Verbs: 900 Fully Conjugated Verbs in All Tenses. With IPA Transcription, 2nd Edition
. ? Lengu, 2018. ?
ISBN 978-8894034813
.
- Serianni, Luca.
Italiano. Grammatica, sintassi, dubbi. / Serianni, Luca, Castelvecchi, Alberto. ? Milan : Garzanti, 1997.
- Berruto, Gaetano.
Sociolinguistica dell'italiano contemporaneo. ? Roma : Carocci, 1987.