Albania

S?a lien k?t
Bach khoa toan th? m? Wikipedia
C?ng hoa Albania
Ten b?n ng?
Quốc huy Albania
Qu?c huy
Tieu ng? :  Ti Shqiperi, me jep nder, me jep emrin Shqipetar
"Albania b?n h?i, cho toi ni?m vinh d?, cho toi danh x?ng ng??i Albania."
Qu?c ca :  " Himni i Flamurit "
( ti?ng Vi?t : "Ngan vang cho la c?" )
V? tri c?a Albania (xanh) tren th? gi?i.
Vị trí của Albania (đỏ) ở Nam Âu.
V? tri c?a Albania (đ?) ? Nam Au .
T?ng quan
Th? đo
va thanh ph? l?n nh?t
Tirana
41°19′B 19°49′đ  /  41,317°B 19,817°đ  / 41.317; 19.817
Ngon ng? chinh th?c Ti?ng Albania
? Ngon ng? đ?a ph??ng
S?c t?c
(2011) [2]
Ton giao chinh
(2011) [3]
Ten dan c?
Chinh tr?
Chinh ph? C?ng hoa đ?i ngh? đ?n nh?t
Bajram Begaj
Edi Rama
L?p phap Kuvendi (Ngh? vi?n)
L?ch s?
Hinh thanh
1190
Thang 2 n?m 1272
2 thang 3 n?m 1444
28 thang 11 n?m 1912
?  Than v??ng qu?c Albania đ??c cong nh?n
29 thang 7 n?m 1913
31 thang 1 n?m 1925
28 thang 12 n?m 1976
? N?n C?ng hoa hi?n t?i
29 thang 4 n?m 1991
28 thang 11 n?m 1998
đ?a ly
Di?n tich  
? T?ng c?ng
28.748  km 2 ( h?ng 140 )
11,100  mi 2
? M?t n??c (%)
4,7
Dan s?  
? ??c l??ng 2020
2.845.955 [4] ( h?ng 135 )
? đi?u tra 2011
2.821.977 [2]
100/km 2 ( h?ng 84 )
259/mi 2
Kinh t?
GDP   ( PPP ) ??c l??ng 2020
? T?ng s?
39 t? đo la M? [5] ( h?ng 116 )
13.651 đo la M? [5] ( h?ng 89 )
GDP   (danh ngh?a) ??c l??ng 2020
? T?ng s?
14 t? đo la M? [5] ( h?ng 129 )
? Binh quan đ?u ng??i
4.898 đo la M? [5] ( h?ng 93 )
đ?n v? ti?n t? Lek ( L ) / Leku ( ALL )
Thong tin khac
Gini ?   (2017) Tăng theo hướng tiêu cực 33,2 [7]
trung binh
FSI ?   (2020) Giảm theo hướng tích cực 58,8 [8]
?n đ?nh  ·  h?ng 121
HDI ?   (2019) Tăng 0,795 [9]
cao  ·  h?ng 69
Mui gi? UTC +1 ( CET )
? Mua he ( DST )
UTC +2 ( CEST )
Cach ghi ngay thang dd-mm-yyyy
(ngay-thang-n?m)
đi?n th??ng d?ng 230 V?50 Hz [6]
Giao thong ben ph?i
Ma đi?n tho?i +355
Ma ISO 3166 AL
Ten mi?n Internet .al
Location of Albania
B?n đ? Albania n?m 2013.
Bi?u t??ng qu?c gia
Qu?c đi?u đ?i bang [10] [11]

Albania hay Albanie (An-ba-ni, ti?ng Albania : Shqiperia ), ten chinh th?c C?ng hoa Albania ( ti?ng Albania : Republika e Shqiperise , IPA [???publi?ka ? ??cip???iːs] ) la m?t qu?c gia t?i đong Nam Au . N??c nay giap bien gi?i v?i Montenegro ? phia b?c, Serbia ? phia đong b?c, B?c Macedonia ? phia đong, va Hy L?p ? phia nam. N??c nay co b? Bi?n Adriatic ? phia tay va b? Bi?n Ionia ? phia tay nam. Albania la m?t ?ng c? vien ti?m n?ng tr? thanh thanh vien trong Lien minh chau Au va la m?t thanh vien chinh th?c trong kh?i NATO .

T? nguyen [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Danh x?ng Albania

Danh x?ng "Albania" la ten g?i ti?ng Latinh th?i Trung c? c?a đ?t n??c nay. Co l? cai ten nay xu?t phat t? ten g?i b? t?c Albani c?a ng??i Illyria (ti?ng Albania: Albanet ) theo cac ghi chep c?a nha đ?a ly va thien v?n h?c Ptolemy . T?m b?n đ? c?a ong vao n?m 150 CN xac đ?nh m?t đo th? ten la Albanopolis n?m v? phia đong b?c c?a Durres . Sau nay th? tr?n đo co l? đ??c đ?i ten thanh Albanon ho?c Arbanon . Nha s? h?c đong La Ma Michael Attaliates th? k? th? 10 co ghi l?i s? ki?n b? t?c Albanoi n?i lo?n ch?ng Constantinoplis vao n?m 1043 va nh?c v? dan Arbanitai la ch? h?u c?a Cong t??c Dyrrachium. Th?i Trung c?, ng??i Albania g?i đ?t n??c c?a h? la Arberi ho?c Arbeni , va t? x?ng la Arbereshe ho?c Arbeneshe . [12] [13]

Ngay nay, h? g?i đ?t n??c c?a minh la Shqiperi ho?c Shqiperia , danh x?ng đ??c s? d?ng t? th? k? XIV tr? đi, nh?ng ch? t? cu?i th? k? XVII - đ?u th? k? XVIII, [14] đ?a danh Shqiperia va t?c danh Shqiptare m?i d?n thay th? hai cai ten Arberia va Arbereshe th?i Trung c?. [14] [15] Danh x?ng Shqiperise co th? t?m d?ch la "Vung đ?t c?a nh?ng con chim đ?i bang " hay "đ?a con c?a đ?i bang". [16] [17]

Co gi? thuy?t cho r?ng thanh t? Albanus b?t ngu?n t? g?c *alb- , xu?t hi?n ? nhi?u đ?a danh nh? Nui Alps hay Albion (ten c? c?a n??c Anh trong ti?ng Gallia-Latinh), nh?ng t?i nay v?n ch?a co k?t lu?n chinh th?c v? t? nguyen c?a đ?a danh đ?t n??c nay

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: L?ch s? Albania
Bản đồ Albania
B?n đ? Albania

Th?i c? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Albania, n?m ? goc đong nam chau Au, đa t?ng co ng??i sinh s?ng t? nh?ng th?i ti?n s? va la n?i đ?nh c? c?a nh?ng ng??i Illyria , co l? la t? tien ng??i Albania ngay nay. [18] [19] N?m gi?a cac đ? ch? hung m?nh, trong su?t l?ch s? c?a minh Albania luon ? trong tinh tr?ng b?o l?c. Ng??i Hy L?p , ng??i La Ma , ng??i Byzantine , ng??i Venetian va ng??i Ottoman đ?u đa t?ng đ?n đay, đ? l?i cac d?u ?n v?n hoa c?ng nh? cac d?u tich tan pha. Nghien c?u kh?o c? h?c cho th?y nh?ng vung đ?t hi?n c?a ng??i Albania l?n đ?u co ng??i sinh s?ng t? Th?i k? đ? đa c? ( Th?i đ? đa ). Nh?ng vung đ?u tien co ng??i đ?nh c? la nh?ng vung co đi?u ki?n khi h?u va đ?a ly thich h?p. T?i Albania, nh?ng khu đ?nh c? s?m nh?t đa đ??c phat hi?n t?i hang Gajtan ( Shkodra ), t?i Konispol , t?i Mount Dajti , t?i Saranda . Nhi?u m?nh c?u truc Cyclopean , th?i Cyclopean-Pelasgian, đa đ??c phat hi?n t?i Kretsunitsa, Arinishta, va cac đi?m khac t?i qu?n Gjirokastra . Cac b?c t??ng, m?t ph?n thu?c Cyclopean, c?a m?t thanh ph? (co l? la Byllis) v?n đ??c nhin th?y t?i Gradishti tren b? Song Viosa. Con sot l?i it d?u v?t c?a Dyrrhachium (ngay nay la Durres ) t?ng m?t th?i vang bong. Vi?c tai kham pha thanh ph? Butrint co l? ngay nay mang nhi?u y ngh?a h?n khi no đ??c Julius Caesar dung lam n?i c?t gi? l??ng th?c d? tr? cho đ?i quan c?a minh trong cac chi?n d?ch ? th? k? th? I tr??c Cong Nguyen. ? th?i ?y, no đ??c coi la m?t ti?n đ?n khong quan tr?ng, kem xa so v?i Apollonia va Durres . Nh?ng d?u tich kh?o c? h?c phong phu c?a Albania đa đ??c kh?o sat trong g?n hai th? k?. Ali Pasha , v? pho v??ng Ottoman t?ng n?m quy?n cai tr? vung nay, đa khuy?n khich cac cu?c khai qu?t kh?o c? h?c đ?u tien t?i Nikopolis ? Albania t? kho?ng n?m 1812 . Nh?ng cu?c khai qu?t c?a ong, đ??c ti?n hanh sau khi m?t ng??i b?n c?a ong la Peter Oluf Brøndsted ch? ra m?t n?i đ??c ong cho la đ?a đi?m c? c?a m?t ngoi đ?n, khong h? mang tinh han lam. Pasha ch? đ?n gi?n mu?n chi?m đo?t b?t k? tai s?n nao đ??c tim th?y trong vung. Cu?i cung, nh?ng m?nh đa đ??c tim th?y sau cac cu?c khai qu?t đ??c chuy?n t?i cung đi?n c?a ong. Pasha c?ng l?y m?t trong nh?ng đ?ng xu đ??c tim th?y. Cu?c tham hi?m chinh th?c va vi?c ghi chep cac đ?a đi?m kh?o c? c?a Albania ch? b?t đ?u v?i Francois Pouqueville , v? t?ng lanh s? c?a Napoleon t?i ph? đ??ng Ali Pasha, va Martin Leake, v? đ?i di?n Anh t?i đo. M?t phai đoan Phap, d??i s? lanh đ?o c?a Len Rey, đa tim ki?m tren kh?p đ?t n??c Albania t? n?m 1924 t?i n?m 1938 va cong b? k?t qu? lam vi?c c?a minh trong t?p h? s? Cahiers d'Archeologie, d'art et d'Histoire en Albanie et dans les Balkans (Cac ghi chep Kh?o c? h?c, Ngh? thu?t, va L?ch s? t?i Albania va t?i vung Balkans). Cac nha kh?o c? h?c ngay nay đang tim ki?m cac tan tich t? m?i giai đo?n l?ch s?, t? Th?i k? đ? đa cho t?i th?i ti?n Kito giao. M?t d? an khac, v?i m?t s? k?t qu? phat hi?n v? th?i ti?n s?, du khong co ch? đ?nh, đa đ??c ti?n hanh t?i thung l?ng Kryegjata , g?n thanh ph? Fier ngay nay va t?i vung Apollonia . Cu?c khai qu?t nay, m?t s? h?p tac gi?a tr??ng đ?i h?c Cincinnati va cac nha kh?o c? h?c thu?c Vi?n Kh?o c? t?i Albania, ban đ?u ch? co m?c tieu nghien c?u v? th?i thu?c đ?a Apollonia. Nh?ng thay vao đo, h? l?i tim th?y b?ng ch?ng v? m?t khu đ?nh c? con c? h?n. [20] N?m 2000, chinh ph? Albania đa thanh l?p V??n qu?c gia Butrint , thu hut kho?ng 70.000 du khach m?i n?m va hi?n la đ?a đi?m di s?n th? gi?i th? hai c?a Albania. N?m 2003, m?t giao đ??ng Do Thai t? th? k? th? V hay th? VI Cong nguyen đa đ??c phat hi?n t?i Saranda , m?t th? tr?n ven bi?n đ?i di?n Corfu . đay la l?n đ?u tien tan tich c?a m?t giao đ??ng Do Thai th?i k? đ?u đ??c tim th?y trong vung nay, va l?ch s? cu?c khai qu?t c?ng la đi?u đang ghi nh?. đ?i kh?o c? tim th?y nh?ng b?c tranh kh?m đ?c bi?t th? hi?n cac đ? v?t lien quan t?i nh?ng ngay l? Do Thai, g?m c? m?t đan nhi?u nhanh (menorah), s?ng c?u, va cay thanh yen (citron tree). Nh?ng b?c tranh kh?m trong nha th? th? hi?n m?t ngoai c?a m?t cong trinh gi?ng nh? m?t Torah, suc v?t, cay c?i va cac bi?u t??ng kinh thanh khac. Cong trinh nay co kich th??c 20x24m va co l? đa t?ng đ??c s? d?ng nh? m?t nha th? h?i th? k? th? VI.

V??ng qu?c Illyria [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đa s? cac nha s? h?c tin r?ng đa ph?n ng??i Albania la h?u du? c?a ng??i Illyria c?, s?c t?c, nh? cac s?c t?c Balkan khac, ti?p t?c phan chia thanh cac b? t?c va s?c t?c. [21] Cai ten Albania xu?t x? t? m?t b? l?c ng??i Illyria đ??c g?i la Arber, hay Arberesh, va sau nay la Albanoi, đa t?ng s?ng g?n Durres. V??ng qu?c Illyria phat tri?n t? vung Albania ngay nay va cu?i cung ki?m soat h?u h?t vung b? bi?n phia đong Adriatic. Scodra la th? đo c?a no, chinh la thanh ph? trung tam đo th? quan trong nh?t phia b?c Albania ngay nay. V? vua đ??c bi?t t?i đ?u tien c?a ng??i Illyria la Hyllus ( Ti?ng Albania : Ylli, d?ch sang ti?ng Vi?t : "Ngoi sao") đ??c ghi chep l?i la đa m?t n?m 1225 tr??c Cong Nguyen. Tuy nhien, v??ng qu?c nay đa đ?t t?i th?i c?c th?nh v? lanh th? va s? phat tri?n ? th? k? th? IV tr??c Cong Nguy?n, khi Vua Bardhyllus ( ti?ng Albania : Bardhyli ; ti?ng Vi?t : "Ngoi sao Tr?ng"), m?t trong nh?ng v? vua tai ba nh?t c?a ng??i Illyria, th?ng nh?t cac v??ng qu?c Illyria, Molossia va m?t ph?n l?n Macedonia d??i quy?n qu?n ly c?a minh. V??ng qu?c nay b?t đ?u suy tan c?ng ? th?i cai tr? c?a v? vua nay vi nh?ng cu?c t?n cong c?a Philip II c?a Macedonia , cha c?a Alexander đ?i đ? .

Illyria

Ng??i Illyria đa t?o l?p va phat tri?n v?n hoa va ngon ng? c?a h? t?i vung phia tay vung Balkans, n?i đa đ??c cac h?c gi? th?i c? đ? c?p t?i trong cac tac ph?m c?a h?. Cac vung sinh s?ng c?a ng??i Illyria d?n m? r?ng, bao g?m c? vung phia tay ban đ?o Balkan, b?c t?i Trung Au, va đong xung quanh H? Lyhind ( H? Ohrid ). Cac b? t?c Illyria khac c?ng di c? t?i va phat tri?n t?i Italia. Trong s? h? co b? t?c Messapii va Iapyges . Cai ten Illyria đa đ??c đ? c?p t?i trong cac tac ph?m t? th? k? th? V tr??c Cong Nguyen trong khi m?t s? b? t?c con đ??c đ? c?p t?i t? th? k? XII tr??c Cong Nguyen trong tac ph?m c?a Homer.

S? kh?i đ?u c?a dong gi?ng Illyria b?t đ?u t? th? k? th? XV tr??c Cong Nguyen, gi?a Th?i k? đ? đ?ng, khi cac đ?c đi?m rieng bi?t c?a s?c t?c Illyria b?t đ?u hinh thanh. T?i Th?i đ? s?t , ng??i Illyria đa tr? nen rieng bi?t va th?a k? nh?ng đ?c đi?m nhan d?ng va ngon ng? c?a cha ong h? t? Th?i đ? đa m?i va Th?i đ? đ?ng. Ly thuy?t c? x?a cho r?ng ng??i Illyria t?i t? Trung Au h?i th? k? th? VII t?i th? k? th? IX đa b? cac cu?c nghien c?u sau Th? Chi?n II bac b?. S? th?c la nh?ng hang đ?ng v?i cac binh đ?ng hai c?t, đ?c đi?m vung Trung Au, khong đ??c tim th?y t?i cac khu đ?nh c? c?a ng??i Illyria la b?ng ch?ng bac b? gi? thuy?t nay. ?nh h??ng Trung Au tren ng??i Illyria la k?t qu? c?a nh?ng trao đ?i v?n hoa va s? di chuy?n c?a nh?ng th? th? cong. [22]

Cac thu?c đ?a Hy L?p [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? th? k? th? VIII t?i th? k? th? VI tr??c Cong Nguyen, ng??i Hy L?p đa thanh l?p m?t chu?i cac thu?c đ?a tren lanh th? Illyria, hai trong s? cac thu?c đ?a n?i b?t nh?t la Epidamnus (Durres ngay nay) va Apollonia (g?n Fier ngay nay).

Epidamnus co l? la thu?c đ?a quan tr?ng nh?t c?a ng??i Hy L?p t?i Albania đ??c thanh l?p t?i Epidamnus n?m 627 tr??c Cong Nguyen b?i nh?ng ng??i Hy L?p t? Corcyra (Corfu ngay nay) va Corinth . Cac tac gia ng??i Hy L?p va La Ma g?i no la "Thanh ph? Tuy?t v?i" vi cac đ?n đai, t??ng va cac cong trinh t?i đo. đ?t đai mau m? va m?t c?ng bi?n l?n mang l?i s? giau m?nh va thanh cong th??ng m?i cho thu?c đ?a nay. S? phat tri?n khi?n cac t?ng l?p th?p c?ng co tai s?n va b?t đ?u co ?nh h??ng l?n h?n trong chinh ph?, d?n t?i m?t cu?c n?i chi?n gi?a t?ng l?p cai tr? thi?u s? (đ?u s? chinh tr?) va đa s? dan c?. Ng??i dan yeu c?u s? tr? giup t? Corinth, trong khi gi?i đ?u s? chinh tr? tim ki?m s? giup đ? t? Corcyra. Corinth la đ?ng minh v?i Sparta va Corcyra, tr??c yeu c?u nay, h? quay sang đ? ngh? s? h? tr? c?a Athens . Vi th?, s? can thi?p c?a Corinth ben c?nh nhan dan va Corcyra phia t?ng l?p cai tr? d?n t?i s? xung đ?t sau s?c h?n gi?a Athens, Sparta, va cac đ?ng minh c?a h? đ??c g?i la cu?c Chi?n tranh Peloponnesian .

Th?ng l?i ban đ?u c?a Epidamnus khi?n nhi?u thu?c đ?a Hy L?p khac đ??c thanh l?p trong vung. Butrint , n?m tren m?t qu? đ?i phia nam Albania, đ??c nh?ng k? th?c dan t? Corfu thanh l?p ? th? k? th? VI tr??c Cong Nguyen. Ten g?c c?a no, Buthrotum, d?ch ngh?a "n?i co nhi?u gia suc va đ?ng c? ch?n th?." T?i th? k? th? IV tr??c Cong Nguyen, Butrint đa m? r?ng nhi?u va co c? m?t nha hat 5.000 ch? ng?i. T?i Aeneid, Vergil tuyen b? r?ng thanh ph? do chinh Aeneas thanh l?p. M?t thu?c đ?a quan tr?ng khac, Apollonia, đ??c đ?t theo ten th?n Apollo. No đ??c thanh l?p n?m 588 tr??c Cong Nguyen, va phat tri?n th?nh v??ng nh? v? tri la đ??ng n?i k?t gi?a Brundisium (hi?n la Brindisi) t?i Italia va phia nam Albania. Nhi?u khu đ?nh c? nh? khac c?a ng??i Hy L?p đa đ??c thanh l?p quanh Albania ? th?i k? nay, nh?ng Epidamnus, Butrint, va Apollonia la cac thu?c đ?a quan tr?ng nh?t. Cac thu?c đ?a phat tri?n m?nh trong th?i k? La Ma, qu? th?c trong Th?i k? Hy L?p hoa h? đa đ?t t?i đ?nh đi?m phat tri?n. T? th? k? th? IV t?i th? k? th? II tr??c Cong Nguyen, cac thu?c đ?a (g?m c? cac thu?c đ?a c?a ng??i Hy L?p va ng??i Illyria) đa tr? thanh trung tam ngh? thu?t, phat tri?n h?c thu?t, am nh?c va nha hat. Apollonia đ?c bi?t đang chu y v? tr??ng phai tri?t h?c t?i đay.

G?n nh? song hanh v?i s? tr?i d?y c?a cac thu?c đ?a Hy L?p, cac b? t?c Illyria b?t đ?u phat tri?n t? cac th?c th? nh? va it đ?a v? chinh tr? tr? thanh cac nha n??c ph?c t?p va th?ng nh?t. Ban đ?u h? hinh thanh cac lien minh t?m th?i v?i nhau đ? t? v? va xam chi?m, sau đo cac lien bang, va sau nay la cac v??ng qu?c xu?t hi?n. N?m 355 tr??c Cong nguyen, chi?n tranh v?i Alexander c?a Macedonia n? ra đ? gi?i phong cac vung lanh th? phia đong va cung luc ?y Apollonia c?ng thoat kh?i quy?n cai tr? c?a Macedonia. Sau cai ch?t c?a Alexander n?m 323 tr??c Cong nguyen, cac v??ng qu?c Illyria đ?c l?p m?t l?n n?a xu?t hi?n. N?m 312 tr??c Cong Nguyen, Vua Glauka hay Glaucius tr?c xu?t ng??i Hy L?p kh?i Durres. T?i cu?i th? k? th? III, m?t v??ng qu?c Illyria v?i th? ph? g?n thanh ph? Shkoder c?a Albania ngay nay đa ki?m soat cac vung phia b?c Albania, Montenegro, va Herzegovina. D??i s? cai tr? c?a Vua Glaukia, qu?c gia Illyria l?n m?nh nhanh chong.

Nh?ng ng??i k? v? c?a Glaukia (Monun va Mytyl) ti?p t?c phat tri?n qu?c gia Illyria v? kinh t? va đa cho phat hanh cac đ?ng ti?n xu b?c va đ?ng. M?t th?i gian ng?n sau n?a cu?i th? k? th? III tr??c Cong Nguyen, d??i th?i cai tr? c?a Pleurat va Agron , qu?c gia Illyria m?t l?n n?a tr? l?i th?i k? th?nh v??ng. N?m 231 TCN, h? gia nh?p lien minh v?i Acarnania va tr? thanh m?t c??ng qu?c ? vung Balkan .

Th?i k? La Ma va Byzantine [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ng??i La Ma đa dung quan s? t??c đo?t quy?n t? tr? c?a Illyria n?m 165 tr??c Cong Nguyen. Albania c?a La Ma đa đ??c n?i v?i Via Egnatia , con đ??ng c?a La Ma n?i phia đong v?i phia tay va La Ma v?i vung vi?n đong giau co c?a đ? ch?. Sau khi b? đ? ch? La Ma chinh ph?c, Illyria đ??c tai t? ch?c thanh m?t t?nh c?a La Ma . Illyricum sau nay đ??c chia thanh cac t?nh Dalmatia va Pannonia , nh?ng vung đ?t hinh thanh nen n??c Albania ngay nay. Nhi?u ng??i Illyria ? th?i cai tr? La Ma đa đ?t đ??c nh?ng ch?c v? quan tr?ng trong đ?i V? s? Hoang đ? La Ma (Prætorian Guard). Ti?ng Albania vay m??n r?t nhi?u t? La Tinh, ch? y?u v? ton giao va t? l?. đi?u nay b?i Albania ban đ?u thu?c Toa Thanh , du Cong giao l?n đ?u đ??c chinh S? đ? Phaolo truy?n ba cho ng??i Albania trong l?n đ?u ong t?i Durazzo .

Trong nh?ng th?p k? đ?u tien d??i s? cai tr? c?a Byzantine (cho t?i n?m 461), Illyria ph?i ch?u nhi?u cu?c t?n cong pha phach c?a ng??i Visigoths , Huns , va Ostrogoths . Khong lau sau khi nh?ng k? xam l??c nay tran qua vung Balkans, ng??i Slavs xu?t hi?n. Gi?a th? k? th? VI va th? k? th? VIII h? đa đ?nh c? t?i cac lanh th? Illyria va d?n đ?ng hoa cac b? t?c Illyria t?i nh?ng n?i hi?n la Slovenia , Croatia , Bosnia va Herzegovina , va Serbia . Tuy nhien, cac b? t?c phia nam Illyria, g?m c? Albania ngay nay, tranh s? đ?ng hoa va b?o t?n ngon ng? c?a h?. Sau s? s?p đ? c?a đ? ch? La Ma, Albania đ??c g?p vao trong đ? ch? Byzantine, n?m d??i s? qu?n ly t? Constantinopolis . Albania thu?c quy?n qu?n ly c?a Byzantine cho t?i th? k? XIV Cong Nguyen khi nh?ng ng??i Th? Nh? K? Ottoman tung ra cac cu?c t?n cong vao đ? ch?. Ng??i Ottoman chi?m Constantinopolis n?m 1453, va t?i n?m 1460 h?u nh? toan b? lanh th? Byzantine c? đ?u đa r?i vao tay ng??i Th?.

Th?i Ottoman [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nh?ng ng??i Th? Ottoman đa m? r?ng đ? ch? c?a h? t? Anatolia t?i vung Balkan ? th? k? XIV. T?i th? k? XV, ng??i Th? h?u nh? đa chi?m đ??c toan b? vung ban đ?o Balkan t? m?t d?i b? bi?n nh? hi?n thu?c Albania. Cu?c khang chi?n c?a Albanian tr??c ng??i Th? h?i gi?a th? k? XV khi?n h? đ??c c? chau Au ca ng?i. Albania đa tr? thanh m?t bi?u t??ng c?a cu?c khang chi?n tr??c ng??i Th? Ottoman nh?ng h?u nh? lien t?c ph?i tr?i qua cac cu?c chi?n. [23] M?t trong nh?ng cu?c khang chi?n thanh cong nh?t tr??c nh?ng đ?o quan Ottoman xam l??c do Gjergj Kastrioti Skanderbeg lanh đ?o t? n?m 1443 t?i n?m 1468. Sau cai ch?t c?a Skanderbeg, cu?c khang chi?n keo dai t?i n?m 1478, du ch? v?i nh?ng th?ng l?i nh?. Cac vung đ?t va lien minh do Skanderbeg l?p len thay đ?i va tan ra va nh?ng ng??i Ottoman đa chinh ph?c vung đ?t Albania ch? m?t th?i gian ng?n sau khi lau đai Kruje th?t th?. Albania sau đo tr? thanh m?t ph?n c?a đ? ch? Ottoman . H? ti?p t?c la m?t ph?n c?a đ? ch? nay v?i t? cach la cac t?nh ??kodra , Manastır va Yanya cho t?i n?m 1912.

H?u qu? c?a cac cu?c chi?n tranh Balkan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Sau cu?c Chi?n tranh Balkan l?n hai , ng??i Ottoman b? h?t c?ng kh?i Albania va co kh? n?ng m?t s? vung đ?t s? b? Serbia sap nh?p c?ng nh? m?i đ?t phia nam s? b? Hy L?p t??c đo?t. Quy?t đ?nh nay đa khi?n ng??i Italia , nh?ng ng??i khong mu?n Serbia co d?i b? bi?n l?n h?n, t?c gi?n, va c?ng khi?n lien minh Ao Hung , nh?ng ng??i khong mu?n co s? xu?t hi?n c?a m?t nha n??c Serbia hung m?nh ben c?nh bien gi?i c?a minh, t?c gi?n. Du co s? hi?n di?n c?a cac l?c l??ng chi?m đong c?a Serbia, Montenegrin , va Hy L?p c?ng nh? ap l?c to l?n t? phia lien minh Ao-Hung, quy?t đ?nh đ??c đ?a ra r?ng n??c nay s? khong b? phan chia ma thay vao đo đ??c c?ng c? thanh X? Albania . Tuy nhien, d? an Ao-Italia đa khong thanh cong.

Ch? đ? Quan ch? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? n?m 1925, đ?t n??c n?m d??i quy?n qu?n ly c?a T?ng th?ng Ahmet Zogu. Vao n?m 1928, Zogu đa x?ng v??ng ( Zog I , Skanderbeg III), l?p ra ch? đ? quan ch? Albania đ?u tien k? t? th?i Gjergvj Kastriot Skenderbej. B?t ch??c cac v? vua chau Au khac, ong c??i m?t ph? n? quy t?c Hungary Geraldine Apponyi de Nagy-Apponyi . Tri?u đ?i Zogu k?t thuc khi nh?ng k? phat xit Italia xam l??c Albania ngay 7 thang 4 n?m 1939 . Nh?ng ng??i C?ng s?n len n?m quy?n sau Th? Chi?n II. Sau s? s?p đ? c?a chinh ph? C?ng s?n, con trai c?a c?u hoang Zog la Leka, Thai t? Albania va Hoang gia quay tr? l?i Albania ngay 28 thang 6 n?m 2002 .

Th? Chi?n II [ s?a | s?a ma ngu?n ]

C? c?a V??ng qu?c Albania , th?c th? bu nhin c?a ng??i Y giai đo?n 1939-1943.

Albania t?ng la m?t trong nh?ng qu?c gia đ?u tien b? Phe Tr?c xam l??c trong Th? Chi?n II. Mussolini xam l??c va chi?m Albania, trong khi th? gi?i con đang chu y t?i nh?ng hanh đ?ng quan s? c?a đ?c t?i Ti?p Kh?c va Ba Lan . Khi Hitler b?t đ?u gay h?n, nha đ?c tai ng??i Italia quan tam t?i đ?t n??c Albania cach Italia bi?n Adriatic. Du co m?t s? cu?c khang c?, đ?c bi?t t?i Durres, Italia đa chi?m Albania ngay 7 thang 4 n?m 1939 va ki?m soat n??c nay. Ngay 12 thang 4, ngh? vi?n Albania b? phi?u thong qua vi?c th?ng nh?t n??c nay v?i Italia. Victor Emmanuel III len ngoi vua Albania, va nh?ng ng??i Italia đa l?p ra m?t chinh ph? phat xit d??i s? lanh đ?o c?a Shefqet Verlaci va nhanh chong n?m quy?n qu?n ly quan đ?i c?ng nh? cac đ?nh ch? ngo?i giao c?a Albania. Thang 10 n?m 1940 Mussolini dung Albania lam c?n c? tung ra cu?c t?n cong vao Hy L?p. Trong Th? Chi?n II, cac nhom qu?c gia Albania, g?m c? cac du kich C?ng s?n, đa chi?n đ?u ch?ng l?i ng??i Italia va sau nay la c? ng??i đ?c. T?i thang 10 n?m 1944 h? đa đ?y lui đ??c quan đ?c, n??c đong Au duy nh?t lam đ??c nh? v?y ma khong co s? h? tr? c?a H?ng quan. Enver Hoxha , nhan v?t đ??c giao d?c t?i Phap, tr? thanh lanh đ?o đ?t n??c nh? v? tri t?ng bi th? đ?ng Lao đ?ng (đ?ng C?ng s?n Albania). đ?ng C?ng s?n đ??c thanh l?p ngay 8 thang 11 n?m 1941 v?i s? giup đ? c?a cac đ?ng C?ng s?n Bolshevik khac.

Cu?c di?t ch?ng ng??i Do Thai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Albania la qu?c gia duy nh?t t?i chau Au t?ng b? Phat xit chi?m đong ra kh?i cu?c Th? Chi?n II v?i c?ng đ?ng Do Thai l?n h?n th?i đi?m tr??c chi?n tranh. Ph?n ?ng c?a Albania tr??c cu?c Di?t ch?ng ng??i Do Thai đ?c bi?t đang chu y vi đay la qu?c gia co c?ng đ?ng H?i giao l?n ? chau Au. Du v?y ch? m?t trong sau gia đinh Do thai b? tr?c xu?t va gi?t h?i trong th?i gian Phat xit chi?m Albania. [24] Ng??i dan Albania khong ch? b?o v? s?c t?c Do Thai ? n??c minh, h? con cung c?p n?i tru ?n cho nh?ng ng??i Do Thai t? cac qu?c gia lang gi?ng. Ng??i Albania t? ch?i l?p va giao n?p cac danh sach ng??i Do Thai. Thay vao đo h? cung c?p gi?y t? gi? cho cac gia đinh Do Thai va giup h? phan tan trong dan c? Albania. [24]

Thang 2 n?m 1944, khi quan Phat xit tran xu?ng t? n?i ?n n?p tren nui, khong m?t ng??i Do Thai nao r?i vao tay chung. [25] Trong cu?c Di?t ch?ng ng??i Do Thai, Albania la qu?c gia duy nh?t ? chau Au b?o v? va che ch? cho toan b? dan c? Do Thai n??c minh, c? ng??i mang qu?c t?ch Albania va ng??i đ?n t? n??c ngoai. [26] Trong l?ch s? khong h? co y th?c h? bai Do Thai t?i Albania vi th? đay la đ?c đi?m rieng co c?a n??c nay. [27] S? l??ng nh? ng??i Do Thai t?i Albania c?ng co th? đong vai tro quan tr?ng trong vi?c b?o v? h?. Trong th?i k? chi?m đong c?a Italia, h? đa hoa tr?n l?n trong toan b? dan c?. Tuy nhien, vai tro to l?n c?a nhan dan Albania trong vi?c b?o v? ng??i Do Thai la khong th? ph? nh?n.

C?ng hoa Nhan dan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? n?m 1944 t?i n?m 1991, Albania tr? thanh m?t nha n??c C?ng hoa Nhan dan Albania va la qu?c gia đ?c đ?ng theo đo Enver Hoxha n?m quy?n cai tr? đ?c đoan. N?m 1961, ong lam tan v? lien minh gi?a Albania v?i đ?ng minh than c?n nh?t, Lien bang Xo vi?t , vi ong tin r?ng Khrushchev đa r?i b? cac h?c thuy?t Stalin . Sau đo, đ?ng minh than c?n nh?t c?a Albania la C?ng hoa Nhan dan Trung Hoa . Tuy nhien, khi C?ng hoa Nhan dan Trung Hoa thi?t l?p quan h? ngo?i giao v?i Hoa K? n?m 1978, Hoxha r?i b? n?t c? ng??i Trung Qu?c va quy?t đ?nh theo đu?i chinh sach t? ch?. K?t qu? khong ch? la tinh tr?ng co l?p ma con la s? tan ra toan b? h? th?ng tai chinh Albania. M?t vi d? v? vi?c nay co th? th?y qua d? an xay d?ng t? n?m 1974 t?i n?m 1986 v?i g?n 700.000 boongke be tong đ? t? v? tr??c m?t cu?c t?n cong xam l??c. Sau cai ch?t c?a Upon Hoxha n?m 1985, Ramiz Alia len k? v? c? trong vai tro lanh đ?o đ?ng va lanh đ?o nha n??c. Alia la ng??i đ??c Hoxha ?u ai, nh?ng it co hanh đ?ng ha kh?c nh? v? lanh đ?o c? va b?t đ?u cho phep m?t s? c?i cach. Qua trinh nay đ??c đ?y nhanh sau nh?ng tin t?c v? nh?ng thay đ?i t?i cac qu?c gia C?ng s?n khac ? vung Trung va đong Au. Hang ngan ng??i b? hanh quy?t vi ly do chinh tr?. Du v?y, ch?t l??ng cu?c s?ng c?a ng??i dan đa đ??c c?i thi?n khi c? tu?i th? va t? l? bi?t ch? đ?u t?ng kha cao va t?ng tr??ng kinh t? ti?p t?c di?n ra cho t?i gi?a th?p nien 1970. [28]

Dan ch? hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nh?ng cu?c bi?u tinh r?ng l?n ch?ng C?ng s?n l?n đ?u tien di?n ra thang 7 n?m 1990. M?t th?i gian ng?n sau đo, ch? đ? C?ng s?n d??i s? lanh đ?o c?a Ramiz Alia ti?n hanh m?t s? thay đ?i trong chinh sach kinh t?. T?i cu?i n?m 1990, sau nh?ng cu?c ph?n khang m?nh c?a sinh vien va nh?ng phong trao cong đoan đ?c l?p, ch? đ? đa ph?i ch?p nh?n m?t h? th?ng đa đ?ng . Cu?c t?ng tuy?n c? đa đ?ng đ?u tien đ??c t? ch?c ngay 31 thang 3 n?m 1991 va đ?ng C?ng s?n (PPSH) chi?m đa s?. Cac đ?ng đ?i l?p bu?c t?i chinh ph? gian l?n va keu g?i m?t cu?c b?u c? m?i, cu?c b?u c? nay đ??c t? ch?c ngay 22 thang 3 n?m 1992 va d?n t?i m?t lien minh (g?m đ?ng Dan ch?, Dan ch? Xa h?i, va đ?ng C?ng hoa) len n?m quy?n l?c.

Trong cu?c t?ng tuy?n c? thang 6 n?m 1996, đ?ng Dan ch? chi?m đa s? tuy?t đ?i [29] , v?i h?n 85% gh? trong ngh? vi?n. N?m 1997, nh?ng cu?c b?o đ?ng x?y ra kh?p đ?t n??c sau khi Qu? Ti?n t? Qu?c t? bu?c n??c nay t? do hoa ho?t đ?ng ngan hang. Nhi?u cong dan, ch?a bi?t gi v? ho?t đ?ng c?a m?t n?n kinh t? th? tr??ng, đ?t toan b? ti?n ti?t ki?m c?a minh vao trong cac qu? tin d?ng ki?u kim t? thap. Trong m?t th?i gian ng?n, 2 t? dollar (80% GDP đ?t n??c) đa đ??c chuy?n vao tay c?a m?t s? k? đ?ng đ?u mo hinh kim t? thap, gay ra nh?ng kh?ng ho?ng kinh t? nghiem tr?ng va nh?ng v? b?t ?n dan s?. Cac đ?n c?nh sat va cac c?n c? quan s? b? c??p m?t hang tri?u kh?u AK-47 va cac lo?i v? khi khac. Ng??i n?i d?y chi?m ?u th?, [30] va quan du kich cung m?t s? cong dan v? trang it đ??c t? ch?c đa ki?m soat nhi?u thanh ph?. Chinh ph? Aleksander Meksi t? ch?c va m?t chinh ph? th?ng nh?t qu?c gia đ??c thanh l?p. đ?ng Xa h?i chi?n th?ng trong cu?c b?u c? n?m 1997 va Berisha t? ch?c T?ng th?ng.

Tuy nhien, tinh tr?ng ?n đ?nh v?n ch?a đ??c tai l?p trong nh?ng n?m sau cu?c n?i d?y 1997 . Quy?n l?c thay đ?i tay đ?ng Xa h?i d?n t?i m?t lo?t cac chinh ph? xa h?i t?n t?i ng?n ng?i k? ti?p nhau. đ?t n??c tran ng?p ng??i t? n?n t? t?nh Kosovo lang gi?ng n?m 1998 va 1999 trong cu?c Chi?n tranh Kosovo . Thang 6 n?m 2002, m?t ?ng c? vien ti?m n?ng, Alfred Moisiu , c?u t??ng l?nh, đ??c b?u k? v? T?ng th?ng Rexhep Meidani . Cac cu?c b?u c? ngh? vi?n thang 7 n?m 2005 đ?a Sali Berisha , lanh đ?o đ?ng Dan ch?, quay tr? l?i n?m quy?n. Vi?c tham gia Lien minh chau Au va NATO la m?c tieu hang đ?u c?a cac chinh ph? h?u C?ng s?n. đ? xu?t gia nh?p Lien minh chau Au c?a Albania đa đ??c H?i đ?ng chau Au đ?t ?u tien. N?m 2006, Albania đa ky m?t Tho? thu?n ?n đ?nh va H?p tac v?i EU. Albania, cung v?i Croatia va n??c C?ng hoa Macedonia thu?c Nam T? c?, hy v?ng nh?n đ??c l?i m?i tham gia NATO n?m 2008. [31]

Chinh tr? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Chinh tr? Albania

Albania theo mo hinh C?ng hoa ngh? vi?n . Qu?c h?i 1 vi?n co nhi?m k? 4 n?m va g?m 140 gh?, trong đo 100 gh? đ??c b?u đ?nh danh tr?c ti?p, 40 gh? đ??c b?u theo đ?ng. T?ng th?ng do Qu?c h?i b?u v?i nhi?m k? 5 n?m, Th? t??ng do T?ng th?ng b? nhi?m.

Cac đ?ng phai chinh tr? l?n t?i Albania: đ?ng Dan ch? (PD - canh h?u ; Ch? t?ch đ?ng: Xa-li Be-ri-sa - Sali BERISHA); đ?ng Xa h?i Ch? ngh?a (PS - canh t? ; Ch? t?ch đ?ng: E-đi Ra-ma - Edi RAMA); Phong trao Xa h?i Ch? ngh?a vi H?i nh?p (MSI - trung h?u ; Ch? t?ch đ?ng: I-lia-r? Me-ta - Ilir META). S? gh? trong Qu?c h?i (k?t qu? b?u c? Qu?c h?i thang 6 n?m 2009): PD: 68; PS: 65, MSI: 4, cac đ?ng khac: 3.

đ?i ngo?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Quan h? ngo?i giao c?a Albania

Albania ?u tien h?i nh?p chau Au va phat tri?n quan h? v?i M? , Th? Nh? K? , Italia va Hy L?p , chu tr?ng quan h? v?i cac n??c lang gi?ng va cac n??c chau A nh? Trung Qu?c , Nh?t B?n , Han Qu?c , Malaysia .

Albania la thanh vien cac t? ch?c khu v?c va qu?c t? sau: BSEC ( T? ch?c H?p tac Kinh t? bi?n đen ), EBRD ( Ngan hang Tai thi?t va Phat tri?n chau Au ), FAO ( T? ch?c L??ng th?c va Nong nghi?p Lien H?p Qu?c ), IAEA ( C? quan N?ng l??ng Nguyen t? Qu?c t? ), ICAO ( T? ch?c Hang khong Dan d?ng Qu?c t? ), IMF , Interpol , IPU ( Lien minh B?u chinh Qu?c t? ), ISO ( T? ch?c tieu chu?n hoa qu?c t? ), ITU ( Lien minh Vi?n thong Qu?c t? ), NATO , OIF ( C?ng đ?ng Phap ng? ), OSCE ( T? ch?c An ninh va H?p tac chau Au ), SECI ( Sang ki?n H?p tac đong Nam Au ), Lien H?p Qu?c , UNESCO , WHO ( T? ch?c Y t? Th? gi?i ), WTO ...

Quan đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Quan đ?i Albania

Cac l?c l??ng v? trang Albania thu?c quy?n ch? huy c?a B? t?ng tham m?u va g?m B? binh, H?i quan, Phong khong, L?c l??ng H?c thuy?t hu?n luy?n va h?u c?n. N?m 2002, cac l?c l??ng v? trang Albania đa tung ra m?t ch??ng trinh c?i cach keo dai 10 n?m d??i s? giam sat va h? tr? c?a B? qu?c phong M? nh?m tinh gi?m va hi?n đ?i hoa l?c l??ng h?n 25.000 quan th??ng tr?c c?a minh. [32] V? kh? n?ng gia nh?p NATO , cac qu?c gia thu?c kh?i Hi?n ch??ng Adriatic (Albania, Croatia va B?c Macedonia thu?c Nam T? c?) hy v?ng s? gia nh?p lien minh nay vao n?m 2008. [33] Hi?n t?i, quan đ?i Albania tham gia vao cac s? m?ng gin gi? hoa binh t?i c? Afghanistan va Iraq .

Phan chia hanh chinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac h?t Albania
Bai chi ti?t: T?nh Albania , Qu?n Albania , va Khu đo th? Albania

Albania đ??c chia thanh 12 h?t ( Ti?ng Albania : chinh th?c qark / qarku , nh?ng th??ng đ??c g?i la prefekture / prefektura ), 36 qu?n va 351 khu đo th?.

H?t Qu?n Th? ph?
1 Berat Berat , Kucove , Skrapar Berat
2 Diber Bulqize , Diber , Mat Peshkopi
3 Durres Durres , Kruje Durres
4 Elbasan Elbasan , Gramsh , Librazhd , Peqin Elbasan
5 Fier Fier , Lushnje , Mallakaster Fier
6 Gjirokaster Gjirokaster , Permet , Tepelene Gjirokaster
7 Korce Devoll , Kolonje , Korce , Pogradec Korce
8 Kukes Has , Kukes , Tropoje Kukes
9 Lezhe Kurbin , Lezhe , Mirdite Lezhe
10 Shkoder Malesi e Madhe , Puke , Shkoder Shkoder
11 Tirana Kavaje , Tirana Tirana
12 Vlore Delvine , Sarande , Vlore Vlore

đ?a ly [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: đ?a ly Albania

Albania la m?t qu?c gia t?i đong Nam Au, co t?ng di?n tich 28.750 km². B? bi?n n??c nay dai 362 kilomet tr?i dai tren c? Bi?n Adriatic va Bi?n Ionian. Cac vung đ?t th?p phia tay đ?i di?n Bi?n Adriatic. 70% di?n tich la đ?i nui va th?nh tho?ng r?t kho ti?p c?n. Nui cao nh?t la Korab n?m trong qu?n Dibra, len t?i 2.753 met (9.032 ft). đ?t n??c nay co khi h?u l?c đ?a t?i cac vung co đ? cao l?n v?i mua đong l?nh va mua he nong. Ben c?nh thanh ph? th? đo Tirana , v?i 800.000 dan, cac thanh ph? chinh g?m Durres , Elbasan , Shkoder , Gjirokaster , Vlore , Korce va Kukes . Trong ng? phap ti?ng Albania, m?t t? co th? ? hinh th?c khong xac đ?nh ho?c xac đ?nh, va đi?u nay c?ng t??ng t? đ?i v?i ten cac thanh ph?: c? Tirane va Tirana, Shkoder va Shkodra đ?u đ??c s? d?ng

Khi h?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

D? li?u khi h?u c?a Albania
Thang 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 N?m
Trung binh cao °C (°F) 11.6 12.9 15.6 19.0 23.8 27.7 30.7 30.7 27.3 21.8 17.1 13.0 21,0
Trung binh ngay, °C (°F) 6.7 7.8 10.0 13.4 18.0 21.6 24.0 23.8 20.7 16.0 11.7 8.1 15,2
Trung binh th?p, °C (°F) 1.8 2.6 4.5 7.9 12.1 15.6 17.2 16.9 14.1 10.1 6.3 3.2 9,4
Giang th?y mm (inch) 200
(7.87) 		150
(5.91) 		125
(4.92) 		125
(4.92) 		125
(4.92) 		88
(3.46) 		48
(1.89) 		58
(2.28) 		105
(4.13) 		158
(6.22) 		218
(8.58) 		200
(7.87) 		1.600
(62,99)
%  đ? ?m 74 73 69 72 68 69 62 64 71 70 76 79 71
S? ngay giang th?y TB 15 13 14 13 12 7 5 5 10 11 16 16 137
Ngu?n: https://www.climatestotravel.com/climate/albania

Nhan kh?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Nhan kh?u Albania
Eliza Dushku Jim Belushi M? Teresa Ng??i Albania

? th?i đi?m thang 7 n?m 2007, dan s? Albania la 3.600.523 ng??i va t?ng 0.73% m?i n?m. [34] Albania la qu?c gia r?t đ?ng nh?t v? m?t ch?ng t?c v?i cac c?ng đ?ng thi?u s? r?t nh?. đa s? dan c? đ??c coi la ng??i Albania . Cac c?ng đ?ng thi?u s? g?m Hy L?p , Aromania , Torbesh , Goran , Macedonia Slav , Romania , ng??i Montenegro , ng??i Bulgaria , Ai C?p Balkan va Do Thai . Ngon ng? đ??c dung ph? bi?n la ti?ng Albania , v?i hai th? ng? chinh, Gheg va Tosk . Nhi?u ng??i Albania c?ng noi th?o ti?ng Anh , ti?ng Y va ti?ng Hy L?p .

Ton giao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nha th? Maria c?a Cong giao co t? th? k? X
M?t nha th? H?i giao ? Tirana

Ton giao t?i Albania (2011)

   H?i giao (58.79%)
   Cong giao Roma (16.92%)
   Tin ng??ng (13.79%)
   Khong ton giao (5.49%)
   Vo th?n (2.5%)
   Khac (2.51%)
Bai chi ti?t: Ton giao ? Albania

H?n m?t n?a dan s? hi?n nay c?a Albania la tin đ? H?i giao .

Trong l?ch s?, Cong giao đa b?t đ?u co m?t t?i Albania vao gi?a th? k? I CN khi đo con thu?c đ? qu?c La Ma. Ban đ?u, ton giao m?i nay ph?i c?nh tranh v?i cac tin ng??ng ph??ng đong nh? s? th? cung Mithra , v? th?n anh sang c?a Ba T? , đa du nh?p vao vung đ?t nay t? khi Albania co nh?ng s? trao đ?i v?i cac vung phia đong đ? qu?c La Ma . Trong m?t th?i gian dai, Cong giao c?ng ph?i c?nh tranh v?i s? th? cung cac v? th?n c?a ng??i Illyria . S? t?ng tr??ng v?ng ch?c c?a c?ng đ?ng Cong giao t?i Dyrrhachium (ten c?a Epidamnus th?i La Ma) đa d?n t?i s? thanh l?p m?t giao ph?n n?m 58 Cong Nguyen. Sau nay, cac toa giam m?c đa đ??c thanh l?p t?i Apollonia , Buthrotum ( Butrint ngay nay), va Scodra ( Shkodra ngay nay).

Sau s? phan chia c?a đ? ch? La Ma n?m 395, Albania v? chinh tr? đa tr? thanh m?t ph?n c?a đ? ch? đong La Ma , nh?ng v? ton giao v?n ph? thu?c vao Roma. Khi cu?c ly giao cu?i cung đa x?y ra vao n?m 1054 gi?a cac giao h?i đong ph??ng va Tay ph??ng thi nh?ng tin h?u phia nam Albania thu?c quy?n Th??ng ph? Constantinopolis , va nh?ng tin h?u ? phia b?c n?m d??i s? qu?n ly c?a Giao hoang t?i Roma . Tho? thu?n nay đ??c th?c thi cho t?i khi nh?ng cu?c xam l??c c?a Ottoman x?y ra ? th? k? XIV , khi đ?c tin H?i giao b?t đ?u xu?t hi?n.

M?t trong nh?ng di s?n chinh c?a n?m th? k? cai tr? c?a Ottoman la s? c?i đ?o c?a 60% dan s? Albania sang H?i giao. Vi th?, n??c nay đa tr? thanh qu?c gia đa s? H?i giao sau khi gianh l?i đ?c l?p t? Ottoman. ? vung nui phia b?c, vi?c truy?n ba đ?o H?i b? cac tin đ? Cong giao ph?n đ?i m?nh m?. Albania t?ng la n??c co s? tin đ? Cong giao ?u th?, v?i m??i tam toa giam m?c, m?t s? chung co l?ch s? lien t?c t? khi b?t đ?u co C? đ?c giao cho t?i ngay nay. Albania la đi?m ch?t cu?i cung c?a Cong giao t?i Balkan va cac Giao hoang đa lam t?t c? nh?ng đi?u co th? trong ph?m vi quy?n l?c c?a minh đ? m? r?ng lanh đ?a. Tuy nhien, d?n d?n tinh tr?ng l?c h?u, s? mu ch? va s? v?ng m?t c?a nh?ng t?ng l? lam trach nhi?m giao d?c đa khi?n ton giao nay m?t d?n ?u th?.

D??i ch? đ? C?ng s?n , trong 45 n?m n?m quy?n tuy?t đ?i, ton giao b? chinh th?c ng?n c?m, va Albania đ??c tuyen b? la nha n??c vo th?n đ?u tien va duy nh?t tren th? gi?i. Ngay nay, v?i quy?n t? do ton giao va th? cung, Albania co nhi?u ton giao va giao phai. [35] S? cu?ng tin ton giao ch?a t?ng x?y ra, [36] [37] va m?i ng??i thu?c cac nhom ton giao khac nhau chung s?ng trong hoa binh. [34] Hon nhan khac ton giao la đi?u th??ng th?y, va t?i Albania khong h? co s? ng?n c?n nao v?i vi?c cac tin đ? thu?c cac ton giao khac nhau cung ho?t đ?ng ton giao c?a minh. [38] Giao h?i Cong giao Roma ch? y?u co m?t ? vung phia b?c đ?t n??c, [39] đ?c bi?t t?i cac thanh ph? Shkoder va Kruja , trong khi Chinh Th?ng giao xu?t hi?n ? cac qu?n phia nam Gjirokaster, Korce, Berat, va Vlore. Cac tin đ? H?i giao co m?t tren kh?p đ?t n??c, du h? t?p trung ch? y?u ? vung trung tam. đa s? h? la tin đ? Sunni truy?n th?ng, nh?ng kho?ng m?t ph?n t? la tin đ? c?a giao phai Bektashi , t?ng m?t th?i co tr? s? t?i Tirana.

Trong nhi?u th? h?, s? th?c d?ng ton giao t?ng la m?t net rieng bi?t c?a ng??i dan Albania. Th?p chi sau khi đa ch?p nh?n đ?o H?i, nhi?u ng??i v?n tuan theo cac ho?t đ?ng ton giao c?a Kito giao (Cong giao l?n Chinh Th?ng giao). T?i t?n n?m 1912, ? m?t s? l?n cac lang t?i vung Elbasan , đa s? đan ong co hai ten, m?t ten H?i giao đ? s? d?ng cong khai va m?t ten Kito giao đ? s? d?ng rieng. Vi?c tuan theo cac đ?c tin truy?n th?ng v?n ti?p di?n t?i t?n th? k? XX , đ?c bi?t t?i cac lang ? vung nui phia b?c, nhi?u n?i khong h? co nha th? c?ng nh? thanh đ??ng h?i giao. M?t nha th? ten la Pashko Vasa (1825-1892), đ??c bi?t đ?n v?i ten hi?u Vaso Pasha, đa co m?t binh lu?n s?c s?o, sau nay đ??c Enver Hoxha nh?c l?i, r?ng "ton giao c?a ng??i dan Albania chinh la Ch? ngh?a Albania." ??c tinh ch? 30-40% ng??i dan Albanians co ho?t đ?ng ton giao th?c s?. [40] Du co qua kh? ton giao khac bi?t nh? v?y, t?i Albania khong h? co xung đ?t ton giao, ch? y?u b?i ng??i dan Albania co truy?n th?ng khoan dung ton giao r?t l?n.

Kinh t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Kinh t? Albania

T? khi Ch? ngh?a C?ng s?n s?p đ? n?m 1990, Albania đa đ?a ra nhi?u ch??ng trinh c?i cach theo h??ng kinh t? th? tr??ng m? [41] . Chinh ph? đ??c b?u c? dan ch? nh?m ch?c t? thang 4 n?m 1992 đa đ?a ra m?t ch??ng trinh c?i cach kinh t? đ?y tham v?ng nh?m ch?m d?t s? suy gi?m va đ?a đ?t n??c theo con đ??ng kinh t? th? tr??ng. Cac y?u t? ch? ch?t g?m t? do hoa h? th?ng trao đ?i va gia c?, c?ng c? h? th?ng thu?, ki?m ch? ti?n t?, va m?t chinh sach thu nh?p v?ng ch?c. [41] Nh?ng ch??ng trinh nay đ??c h? tr? them b?i m?t k? ho?ch c?i cach c? c?u khac, g?m c? t? nhan hoa doanh nghi?p c?i cach l?nh v?c tai chinh va t?o l?p khuon kh? phap lu?t cho m?t n?n kinh t? th? tr??ng va ho?t đ?ng c?a l?nh v?c kinh t? t? nhan. đa s? cac lo?i gia đa đ??c th? n?i va hi?n đang ti?p c?n t?i m?c đ? ph? bi?n trong vung [41] . đa s? l?nh v?c nong nghi?p , nha c?a, va cong nghi?p nh? đa đ??c t? nhan hoa, cung v?i v?n t?i, d?ch v? va cac doanh nghi?p v?a va nh? [41] . Sau cu?c gi?m sut kinh t? nghiem tr?ng sau n?m 1989, kinh t? đa d?n h?i ph?c, cu?i cung v??t m?c c?a n?m 1989 ? th?i đi?m cu?i th?p nien 1990. [42] Tuy nhien, b?i gia c? t?ng len, s? kho kh?n v? kinh t? v?n la v?n đ? v?i đa s? dan c?. N?m 1995, Albania b?t đ?u t? nhan hoa cac doanh nghi?p l?n c?a nha n??c. Sau n?m 2000, GDP c?a Albania lien t?c t?ng tr??ng ?n đ?nh. [43]

Sau khi ky k?t Tho? thu?n ?n đ?nh va H?p tac thang 6/7 n?m 2006, cac b? tr??ng EU đa thuc gi?c Albania đ?y nhanh cac ch??ng trinh c?i cach, chu tr?ng tren t? do bao chi, quy?n s? h?u tai s?n, xay d?ng đ?nh ch?, chu y t?i quy?n c?a cac nhom thi?u s? va ton tr?ng cac tieu chu?n qu?c t? trong cac cu?c b?u c?. Albania đa co b??c h?i ph?c đang kinh ng?c, xay d?ng m?t n?n kinh t? hi?n đ?i va đa d?ng. Cac chinh ph? g?n đay c?ng đa c?i thi?n c? s? h? t?ng đ?t n??c va m? c?a c?nh tranh t?i cac c?ng bi?n, đ??ng s?t, vi?n thong, phat đi?n, phan ph?i khi t? nhien va san bay. Du l?ch Albania la m?t nganh cong nghi?p l?n va đang phat tri?n nhanh chong. Nh?ng n?i thu hut nhi?u khac du l?ch nh?t la cac đ?a đi?m l?ch s? t?i Apollonia , Butrinti , va Kruje . B? bi?n Albania đang tr? nen n?i ti?ng trong gi?i du l?ch vi v?n con ? tinh tr?ng t? nhien ch?a b? khai thac.

Tinh đ?n n?m 2016, GDP c?a Albania đ?t 12.144 USD, đ?ng th? 124 th? gi?i va đ?ng th? 39 chau Au.

V?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

?m th?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: ?m th?c Albania

?m th?c Albania ? gi?ng nh? ?m th?c h?u h?t cac qu?c gia đ?a Trung H?i va vung Balkan ? ch?u ?nh h??ng m?nh m? b?i l?ch s? lau dai c?a no. T?i cac th?i đi?m khac nhau, lanh th? ma bay gi? la Albania đa đ??c tuyen b? ho?c chi?m đong b?i Hy L?p c? đ?i , La Ma , Byzantine va Ottoman Th? Nh? K? va m?i n??c đa đ? l?i d?u ?n c?a minh vao cac mon ?n Albania. B?a ?n chinh c?a ng??i Albania la b?a ?n tr?a, ma th??ng đi kem v?i salad rau t??i nh? ca chua, d?a chu?t, ?t xanh va o liu v?i d?u o liu, gi?m va mu?i. No c?ng bao g?m m?t mon ?n chinh t? cac lo?i rau va th?t. M?c du no đ??c s? d?ng trong m?t s? mon ?n, bi ngo th??ng đ??c tr?ng bay va theo truy?n th?ng dung lam qua t?ng tren kh?p Albania, đ?c bi?t la trong khu v?c Berat . đ?c s?n h?i s?n c?ng ph? bi?n ? cac thanh ph? ven bi?n nh? Durres , Sarande va Vlore . T?i cac vung cao, th?t hun khoi va đ? mu?i r?t ph? bi?n.

Hinh ?nh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Danh sach

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ “Languages of Albania” . B?n g?c l?u tr? ngay 23 thang 1 n?m 2009 . Truy c?p ngay 31 thang 10 n?m 2010 .
  2. ^ a b “Population and Housing Census 2011” (b?ng ti?ng Albania). Vi?n Th?ng ke . B?n g?c l?u tr? ngay 3 thang 8 n?m 2017.
  3. ^ “Fjala e Drejtorit te Pergjithshem te INSTAT, Ines Nurja gjate prezantimit te rezultateve kryesore te Censusit te Popullsise dhe Banesave 2011” [Address of the Director General of INSTAT, Ines Nurja, during the presentation of the main results of the Population and Housing Census 2011] (PDF) . INSTAT Albanian Statistical Institute (b?ng ti?ng Albania). 2011. tr. 3. B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 26 thang 3 n?m 2017 . Truy c?p ngay 25 thang 10 n?m 2015 .
  4. ^ “Population in Albania” . The Institute of Statistics (INSTAT) . 1 thang 1 n?m 2020. B?n g?c l?u tr? ngay 26 thang 3 n?m 2020 . Truy c?p ngay 16 thang 10 n?m 2020 .
  5. ^ a b c d “World Economic Outlook Database, October 2020” . IMF.org . Qu? Ti?n t? Qu?c t? . Truy c?p ngay 28 thang 2 n?m 2021 .
  6. ^ “IEC - World Plugs: List view by location” (b?ng ti?ng Anh). ?y ban k? thu?t đi?n qu?c t? . B?n g?c l?u tr? ngay 6 thang 2 n?m 2018 . Truy c?p ngay 5 thang 6 n?m 2018 .
  7. ^ “GINI index (World Bank estimate)” (b?ng ti?ng Anh). Ngan hang Th? gi?i . L?u tr? b?n g?c ngay 28 thang 2 n?m 2021 . Truy c?p ngay 28 thang 2 n?m 2021 .
  8. ^ “Fragile States Index 2020” (b?ng ti?ng Anh). Fund for Peace va The New Humanitarian . ngay 11 thang 5 n?m 2020 . Truy c?p ngay 28 thang 2 n?m 2021 .
  9. ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF) . United Nations Development Programme. 15 thang 12 n?m 2020. tr. 343?346. ISBN   978-92-1-126442-5 . Truy c?p ngay 6 thang 12 n?m 2020 .
  10. ^ Minahan, James (2010). The Complete Guide to National Symbols and Emblems . tr. 301?302. ISBN   9780313344978 .
  11. ^ Elsie, Robert (2001). A Dictionary of Albanian Religion, Mythology and Folk Culture . London: Hurst & Company. tr. 78. ISBN   1-85065-570-7 .
  12. ^ “pinocacozza.it” . pinocacozza.it . B?n g?c l?u tr? ngay 30 thang 12 n?m 2019 . Truy c?p ngay 23 thang 11 n?m 2007 .
  13. ^ Casanova. “Radio-Arberesh.eu” . Radio-Arberesh. B?n g?c l?u tr? ngay 2 thang 4 n?m 2010 . Truy c?p ngay 13 thang 9 n?m 2014 .
  14. ^ a b Matasovi?, Ranko (2019). A Grammatical Sketch of Albanian for Students of Indo European (PDF) . Zagreb. tr. 39.
  15. ^ Lloshi, Xhevat (1999). “Albanian” . Trong Hinrichs, Uwe; Buttner, Uwe (bien t?p). Handbuch der Sudosteuropa-Linguistik . Wiesbaden: Otto Harrassowitz Verlag. tr. 277. ISBN   9783447039390 .
  16. ^ Kristo Frasheri. History of Albania (A Brief Overview) . Tirana, 1964.
  17. ^ Lloshi, Xhevat. “The Albanian Language” (PDF) . United Nations Development Programme. B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 9 thang 7 n?m 2011 . Truy c?p ngay 9 thang 11 n?m 2010 .
  18. ^ Dosti, R. "Albania's ancient history surfaces." The Times . p. 1. 3 thang 9 n?m 2006.
  19. ^ Constanine A. C., and Charles, D. Albania Past and Present . Columbia University, p. 10. April, 1919.
  20. ^ Diane Michelle Fox. Under Albanian Soil - A brief history of archaeological activity, both past and present, in Albania. 12 thang 8 n?m 2004. [1]
  21. ^ Encyclopedia Britannica - Messapic language
  22. ^ “The Illyrians” . B?n g?c l?u tr? ngay 7 thang 6 n?m 2007 . Truy c?p ngay 13 thang 10 n?m 2007 .
  23. ^ Library of Congress Country Study of Albania
  24. ^ a b Shoah Research Center - Albania.
  25. ^ Sarner. Rescue in Albania: One Hundred Percent of Jews in Albania Rescued from the Holocaust , 1997.
  26. ^ “Anti-Defamation League” . B?n g?c l?u tr? ngay 5 thang 1 n?m 2009 . Truy c?p ngay 13 thang 10 n?m 2007 .
  27. ^ Escape Through the Balkans: the Autobiography of Irene Grunbaum (University of Nebraska Press, 1996)
  28. ^ “Albania - Nationalism, Ethnicity, Culture | Britannica” . www.britannica.com (b?ng ti?ng Anh) . Truy c?p ngay 21 thang 7 n?m 2023 .
  29. ^ Dieter Nohlen & Philip Stover (2010) Elections in Europe: A data handbook, page 139, ISBN 978-3-8329-5609-7
  30. ^ 1997: The Albanian insurrection (libcom.org)
  31. ^ Balkan Investigative Reporting Network - Albania Seeks Firm NATO Entry Date (22 thang 2 n?m 2006)
  32. ^ “Ministria e Mbrojtjes” . Ministria e Mbrojtjes. B?n g?c l?u tr? ngay 7 thang 7 n?m 2006 . Truy c?p 9 thang 2 n?m 2015 .
  33. ^ “Enlargement of NATO” . Truy c?p 9 thang 2 n?m 2015 .
  34. ^ a b “CIA - The World Factbook - Albania” . B?n g?c l?u tr? ngay 15 thang 5 n?m 2020 . Truy c?p ngay 13 thang 10 n?m 2007 .
  35. ^ US Department of State - International Religious Freedom Report 2006
  36. ^ U.S. Department of State - Albania
  37. ^ Zuckerman, Phil. "Atheism: Contemporary Rates and Patterns", Chapter in The Cambridge Companion to Atheism, ed. by Michael Martin, Cambridge University Press: Cambridge, UK (2005) [2] L?u tr? 2010-05-05 t?i Wayback Machine
  38. ^ Encyclopedia Britannica - Albania (Religion)
  39. ^ Goring, Rosemary (ed). Larousse Dictionary of Beliefs & Religions (Larousse: 1994); pp. 581-584. Table: "Population Distribution of Major Beliefs" [3] L?u tr? 2010-05-05 t?i Wayback Machine
  40. ^ U.S. Department of State - Albania
  41. ^ a b c d https://www.elibrary.imf.org/display/book/9781557752666/ch005.xml
  42. ^ “GDP per capita” . B?n g?c l?u tr? ngay 4 thang 5 n?m 2012 . Truy c?p ngay 13 thang 10 n?m 2007 .
  43. ^ https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD?locations=AL

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tim hi?u them v?
Albania
t?i cac d? an lien quan
Tìm kiếm Wiktionary T? đi?n t? Wiktionary
Tìm kiếm Commons T?p tin ph??ng ti?n t? Commons
Tìm kiếm Wikinews Tin t?c t? Wikinews
Tìm kiếm Wikiquote Danh ngon t? Wikiquote
Tìm kiếm Wikisource V?n ki?n t? Wikisource
Tìm kiếm Wikibooks T? sach giao khoa t? Wikibooks
Tìm kiếm Wikiversity Tai nguyen h?c t?p t? Wikiversity

Wikimedia Atlas c?a Albania

L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Albania&oldid=70961144 ”