Молдова

Сылтамалар ?ст??
Wikipedia ? ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Молдова latin yazuında])
( Молдавия битенн?н юн?лтелде)
Молдова
Байрак
Илтамга
Шигарь Discover the routes of life  Edit this on Wikidata
Башкала Кишинёв
Халык саны 2 603 813 (2022, б?я)  Edit this on Wikidata
Нигезл?нг?н 27 август 1991  Edit this on Wikidata
С?гать кушагы UTC+02:00
Р?сми тел румын теле
География
М?йдан 33,843.5 км²
Координатлар 47.25°N 28.51667°E  Edit this on Wikidata
MDA
С?яс?т
Д??л?т башлыгы Майя Санду
Х?к?м?т башлыгы Дорин Речан
Карта
Икътисад
ТЭП 13 692 миллион US$ (2021), 14 421 миллион US$ (2022)  Edit this on Wikidata
Акча бер?млеге Молдова лее
Эшсезлек д?р???се 3% (2014) [1]
Туу к?рс?ткече 1.256 (2014) [2]
КП?И 0.767 (2021) [3]
Яш?? озынлыгы 71.61 ел (2016) [4]
Джини коэффициенты 26 (2019) [5]
Башка м?гъл?мат
Ярд?м телефоннары
Автомобил х?р?к?те ягы у? [6]
Челт?р к?ч?неше 220 вольт [7]
Телефон коды +373
ISO 3166-1 коды MD
ХОК коды MDA
Интернет домены .md


Молдова Республикасы ( Молдова ; рум. Republica Moldova/Република Молдова , Moldova/Молдова ) ? Европаны? к?ньяк-к?нчыгышында урнашкан д??л?т .

2004 елны? ?анис?бе буенча, халык саны ? 3 383 332 кеше ( Днестр буе Молдавия Республикасын ис?пл?мич?). [13]

Д??л?т теле ? латин графикасы нигезенд? молдаван теле [14] .

Д??л?т т?зелеше ? унитар д??л?т, парламент республикасы. 39 административ-территориаль бер?млекк? б?лен?, шул ис?пт? 32 район, 5 муниципий ??м 2 автономияле бер?млек ? Гагаузия ??м Днестр сулъягы.

География [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Чикт?шлек [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Як Д??л?т
Т?ньяк , к?нчыгыш ??м т?ньяк Украина
К?нбатыш Румыния

Молдова К?нчыгыш Европа тигезлегене? к?ньяк-к?нбатышында, Днестр ??м Прут елгалары арасында урнаша.

И? биек нокта ? Баланешты тавы (429,5 м), уртача биеклеге ? ди?гез ?стенн?н 147 м. Туфраклар ? к?бесенч? кара туфраклар (75%). Урманнар территорияне? 6% ?лешне бил?п торалар.

Кырый нокталар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

  • Т?ньяк ? Наславча авылы (48°29' т. к.)
  • К?ньяк ? Джурджулешты авылы (45°28' т. к.)
  • К?нчыгыш ? Паланка авылы (30°05' кб. о.)
  • К?ньяк ? Крива авылы (26°30' кб. о.)

Файдалы казылмалар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Известьташ, гипс, балчыклар, пыяла комы, гравий, зур булмаган нефть ??м газ чыганаклары.

Климат [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Климат ? уртача континенталь. Гыйнварны? урта температурасы ? -3…-5 °С, минимум ? -41 °С, июльне? урта температурасы ? +19,5…22 °С, максимум ? +42,4 °С. Урта ел явымнар саны ? 450?500 мм.

Гидрография [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Барлык елгалар Кара ди?гезе бассейнына кер?л?р. Т?п елгалар ? Днестр ??м Прут.

Тарих [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

XIV гасырына кад?р Молдова территориясе т?рле кабил?л?рне? ( готлар , антлар , гет-даклар) ??м д??л?тл?р ( Киев Русе , Алтын Урда , Галич-Волын кен?злеге ) бил?м?л?рне? ?леше булган. 1359 елда беренче молдаван д??л?те ? Молдаван кен?злеге оештерыла. XVI?XVIII гасырларда ? Госман империясе составында.

1711 елда , Яшь ш???ренд? молдаван господаре Дмитрий Кантемир Россияг? присяга бир?; л?кин Прут походы н?ти??сенд?, Госман империясе составында кала.

XVIII гасырны? ахырында, Рус-т?рек сугышы н?ти??сенд?, Россия составына Днестр сулъягы кер?; 1812 елда , чираттагы рус-т?рек сугышы н?ти??сенд?, Россия составына Бессарабия кер?.

1917 елда Молдавия Демократик Республикасы игълан ител?, 1918 елны? гыйнварында Бессарабияг? румын гаск?рл?ре кер?л?р, шул ук елны? мартында Бессарабия Румыния составына кертел?. 1924 елда Днестр сулъягында Молдавия Автономияле Совет Социалистик Республикасы (МАССР) оештырыла.

1940 елда , Молотов-Риббенроп пактны? шартлары буенча, Румыния Советлар Берлеген? Бессарабияне ??м Т?ньяк Буковинаны бирерг? м??б?р ител?. Бессарабия территориясенд? Молдавия Совет Социалистик Республикасы (МССР) оештырыла, аны? составына элекке МАССР территориясе кертел?.

1941 елда , Б?ек Ватан сугышы барышында, МССР территоряне алман ??м румын гаск?рл?ре басып алалар. 1944 елны? яз-??йд?, Яссы-Кишен?? операциясе н?ти??сенд?, Молдова алман-румын гаск?рл?ренн?н азат ител?.

1991 елны? 27 августта Молдова б?йсезлеген игълан ит?. 1989 ? 1992 еллардагы Приднестровье конфликты н?ти??сенд?, Молдова, фактта, Днестр сулъягы территорияне югалта, анда танылмаган Днестр буе Молдавия Республикасы оештырыла.

1994 елда Молдова Констиуциясе кабул ител?.

Халык [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Милли состав [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Халык 1959 [15] 1970 [16] 1979 [17] 1989 [18] 2004 , [19]
Молдова 		2004 , [20]
ДМР 		2004 ,
Барлык
К. с. % К. с. % К. с. % К. с. % К. с. 1 % К. с. 2 % К. с. 2 %
молдаваннар 1 886 566 65,4% 2 303 916 64,6% 2 525 687 63,9% 2 794 749 64,5% 2 564 849 75,8% 177 382 31,9% 2 742 231 69,6%
украиннар 420 820 14,6% 505 730 14,2% 560 679 14,2% 600 366 13,8% 282 406 8,3% 160 069 28,8% 442 475 11,2%
руслар 292 930 10,2% 414 444 11,6% 505 730 12,8% 562 069 13,0% 201 218 5,9% 168 678 30,4% 369 896 9,4%
гагаузлар 95 856 3,3% 124 902 3,5% 138 000 3,5% 153 458 3,5% 147 500 4,4% 4 096 0,7% 151 596 3,8%
румыннар 1 663 0,1% 1 581 ~0,0% 1 657 ~0,0% 2 477 0,1% 73 276 2,2% ? ? ~73 276 ~1,9%
болгарлар 61 652 2,1% 73 776 2,1% 80 665 2,0% 76 005 2,0% 65 662 1,9% 13 858 2,5% 79 520 2,0%
башкалар 124 990 4,3% 143 694 4,0% 137 338 3,5% 52 485 1,4% 48 421 1,4% 31 264 5,6% ~79 685 ~2,0%
барлык 2 884 477 100,0% 3 568 873 100,0% 3 949 756 100,0% 4 335 360 100,0% 3 383 332 100.0% 555 347 100.0% 3 938 679 100.0%

Дин [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

АКШ ?з?к разведка идар?се м?гъл?матларына караганда, 2014 елда православие диненд?гел?р 90,1 %, православиед?н башка христианнар 2,6 %, башка динн?р тарафдарлары 0,1 % булган [21] . Молдова халкыны? (4 043 000 кеше) 0,40 % ы (15 ме? кеше) ислам дине тарафдары ( 2020 ) [22] .

Административ-территориаль б?ленеше [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Исем ?з?к М?йдан
(км²) 		Халык саны
(2011) 		Халык
тыгызлыгы 		ТП саны
Анений Ной районы (Raionul Anenii Noi/Районул Аннений Ной) Анений Ной 892 83,100 93.2 45
Басараб?ска районы (Raionul Basarabeasca/Районул Басарабяска) Басараб?ска 295 29,200 99.0 10
Бричени районы (Raionul Briceni/Районул Бричень) Бричени 814 75,300 92.5 39
Ка?ул районы (Raionul Cahul/Районул Кахул) Ка?ул 1,546 124,800 80.7 56
Кантимер районы (Raionul Cantemir/Районул Кантемир) Кантимер 870 62,800 72.2 51
Калараш районы (Raionul C?l?ra?i/Району Кэлэрашь) Калараш 753 78,800 104.6 54
Кэушени районы (Raionul C?u?eni/Районул Кэушень) Кэушени 1,163 92,300 79.3 48
Чимишлия районы (Raionul Cimi?lia/Районул Чимишлия) Чимишлия 923 61,700 66.8 39
Криулени районы (Raionul Criuleni/Районул Криулень) Криулени 688 73,100 106.2 43
Дондушени районы (Raionul Dondu?eni/Районул Дондушень) Дондушени 645 45,100 70.0 30
Дрокия районы (Raionul Drochia/Районул Дрокия) Дрокия 1,000 90,100 90.1 40
Дубэсари районы [23] (Raionul Dub?sari/Районул Дубэсарь) Дубэсари 309 35,200 113.9 15
Единец районы (Raionul Edine?/Районул Единец) Единец 933 82,900 88.9 49
Фэлешти районы (Raionul F?le?ti/Районул Фэлешть) Фэлешти 1,073 92,600 86.3 76
Флорешти районы (Raionul Flore?ti/Районул Флорешть) Флорешти 1,108 90,000 81.2 74
Глодени районы (Raionul Glodeni/Районул Глодень) Глодени 754 61,900 82.1 35
Хынчешти районы (Raionul Hince?ti/Районул Хынчешть) Хынчешти 1,484 122,000 82.2 63
Яловени районы (Raionul Ialoveni/Районул Яловень) Яловени 783 99,100 126.5 34
Леова районы (Raionul Leova/Районул Леова) Леова 775 53,800 69.4 39
Ниспорени районы (Raionul Nisporeni/Районул Ниспорень) Ниспорени 630 66,800 106.0 39
Окница районы (Raionul Ocni?a/Районул Окница) Окница 597 56,100 94.0 33
Ор?ей районы (Raionul Orhei/Районул Орхей) Ор?ей 1,228 125,900 102.5 75
Резина районы (Raionul Rezina/Районул Резина) Резина 621 52,600 84.7 41
Рышкани районы (Raionul Ri?cani/Районул Рышкань) Рышкани 936 70,000 74.8 55
Сын?ерей районы (Raionul Singerei/Районул Сын?ерей) Сын?ерей 1,033 93,400 90.4 70
Сорока районы (Raionul Soroca/Району Сорока) Сорока 1,043 100,400 96.3 68
Стрэшени районы (Raionul Str??eni/Районул Стрэшень) Стрэшени 730 91,300 125.1 39
Шолдэнешти районы (Raionul ?old?ne?ti/Районул Шолдэнешть) Шолдэнешти 598 43,300 72.4 33
Штефан-Водэ районы (Raionul ?tefan-Vod?/Районул Штефан-Водэ) Штефан-Водэ 998 71,900 72.0 26
Тараклия районы (Raionul Taraclia/Районул Тараклия) Тараклия 674 44,200 65.6 26
Теленешти районы (Raionul Telene?ti/Районул Теленшть) Теленешти 849 74,200 87.4 54
Унгени районы (Raionul Ungheni/Районул Унгень) Унгени 1,083 117,400 108.4 74

Муниципийлар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Исем ?з?к М?йдан
(км²) 		Халык саны
(2011) 		Халык
тыгызлыгы 		ТП саны
Бэлци (B?l?i/Бэлць) Бэлци 78 148,900 1909.0 3
Бендер (Bender/Бендер) [8] Бендер 97 101,000 1041.2 2
Кишен?? (Chi?in?u/Кишинэу) Кишен?? 635 789,500 1243.3 35

Автономияле территориял?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Исем ?з?к М?йдан
(км²) 		Халык саны
(2011) 		Халык
тыгызлыгы 		ТП саны
Гагаузия (G?g?uzia/Гэгэузия) Комрат 1,832 160,700 87.7 35
Днестр сулъягы (Stinga Nistrului/Стынга Ниструлуй) [8] Тирасполь 4,163 518,700 124.6 147

Икътисад [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Икътисад нигезен авыл ху?алыгы т?шкил ит?. ?КИ белешм? китабы буенча, Молдова эшче к?чене? 25 % ?леше чит илл?рд? эшли.

Экспорт ? азык-т?лек товарлары, текстиль. Т?п импортёрлары ? Россия (29 %), Румыния (15 %), Италия (10 %).

Импорт ? минир?л чималы ??м ягулык, машиналар, ?и?азлар, химикатлар. Т?п экспортёрлары ? Россия (21 %), Румыния (16 %), Украина (15 %).

Моны да карагыз [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Иск?рм?л?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

  1. ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
  2. ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
  3. ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
  4. ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
  5. ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
  6. ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
  7. ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Днестр буе Молдавия Республикасы контроле астында
  9. ↑ Factbox: Who is new Moldovan Prime Minister Dorin Recean?
  10. ↑ Национальное бюро статистики Республики Молдова. По данным на 1 января 2012 года. Без населения непризнанной Приднестровской Молдавской Республики (левобережья Днестра и муниципия Бендеры )
  11. ↑ 11,0 11,1 IMF staff estimates, World Economic Outlook Database, April 2012
  12. ↑ Human Development Report 2013 . United Nations Development Programme (2013-03-14). ?леге чыганактан 2014-07-08 архивланды. 2013-03-14 тикшерелг?н.
  13. ↑ http://www.statistica.md/public/files/Recensamint/Recensamintul_populatiei/vol_1/1_Toate_recensaminteleRne_ro.xls
  14. ↑ Молдова Республикасы Конституциясе. Статья 13, 1 нче пункт
  15. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=4
  16. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php?reg=9
  17. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php?reg=9
  18. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=9
  19. ↑ http://www.statistica.md/pageview.php?l=ru&idc=295
  20. ↑ http://pop-stat.mashke.org/pmr-ethnic-loc2004.htm
  21. ↑ Europe: Moldova. 2019 елны? 7 гыйнвар к?ненд? архивланган . cia.gov, 5.02.2020 (ингл.)
  22. ↑ Muslim Population By Country 2020 (ингл.)
  23. ↑ ?лешч? ? Днестр буе Молдавия Республикасы контроле астында
Мәкалә төпчеге
 Бу ? м?кал? т?пчеге .
Сез м?кал?не ?зг?ртеп ??м м?гъл?мат ?ст?п , Википедия проектына ярд?м ит? аласыз.
М?мкинлек булса, бу иск?рм?не т?г?лр?кк? алыштырырга кир?к .
Чыганак ? https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Молдова&oldid=3819937