Ljubljana
Pre?ernov trg
Koordinate : 46°03′N 14°30′E  /  46.050°N 14.500°E  / 46.050; 14.500
Dr?ava	Slovenija
Statisti?ka regija	Sredi?nja Slovenija
gradska op?ina	Op?ina Ljubljana
Povr?ina
-  Ukupna	163.8 km² [1]
Visina	380
Stanovni?tvo ( 2013 .)
- Urbano podru?je	289.341 [1]
-  Urbana gusto?a	1 677.8 stan./ km² [1]
Vremenska zona	UTC+1 ( UTC+2 )
Po?tanski broj	1000
Pozivni broj	+386(0)1
Slu?bene stranice www.ljubljana
Karta
Ljubljana

Ljubljana je glavni grad Slovenije od 274.826 stanovnika. ^[1]

Grad se nalazi u centralnom delu Slovenije, u Ljubljanskoj kotlini, između Alpa i Jadranskog mora , na reci Ljubljanici pribli?no 10 km od njenog u??a u Savu .

Ljubljana je kulturni, nau?ni, ekonomski, politi?ki i administrativni centar Slovenije. Grad je podeljen u nekoliko kvartova, biv?ih op?tina, od koje su najve?e ?i?ka , Be?igrad , Vi? , Moste-Polje i Centar . Simbol grada je Ljubljanski zmaj .

Ime [ uredi | uredi kod ]

Istori?ari se ne sla?u o izvoru imena Ljubljana. Po mi?ljenju nekih izvor treba tra?iti u re?i ljubljena , drugi smatraju da je u pitanju staro bo?anstvo Laburus , tre?i tvrde da je re? do?la iz latinskog izraza za reku koja poplavljuje: aluviana , neki pak misle da poti?e od nema?kog Laibach ? mla?ni potok.

Geografija [ uredi | uredi kod ]

Ljubljana se nalazi na 46,03° SG?, 14.30°IGD u Ljubljanskoj kotlini, blizu u??a reke Ljubljanice u Savu na prose?noj nadmorskoj visini od 288 m. Prose?na temperatura varira od 0 °C u decembru i 21,9 °C u julu. Prose?na koli?ina padavina u godini je 1350 mm.

Klima [ uredi | uredi kod ]

Mesec	Jan	Feb	Mart	Apr	Maj	Jun	Jul	Avg	Sep	Okt	Nov	Dec	Leto
Prose?ne visoke temperature (°C)	2	4	10	13	19	22	25	25	20	14	6	2	13
Prose?ne niske temperature (°C)	-5	-3	-1	2	7	11	12	12	9	5	1	-3	3
Broj dana sa padavinama	14	14	15	17	18	19	16	14	13	15	15	16	186
Izvor: Weatherbase

Istorija Ljubljane [ uredi | uredi kod ]

Ljubljansko polje i Barje ve?ita su raskrsnica puteva između Alpa , Krasa i Panonije ka Jadranu i dolinom Save u unutra?njost Balkana , a zapadno prema Italiji . Zato tragovi ?oveka se?u unazad oko pet hiljada godina, smenjuju po epohama do rimske vojni?ke i trgova?ke Emone ( 1 - 6 . vek na?e ere), pa dalje do doseljavanja Slovena .

Nema?ko ime Lajbah ( nem. Laibach ) navodi se 1144 . godine, kasnije dve godine latinizirano (slovena?ko?) ime Luwigana, a ubrzo ovo sada?nje. Grad-tvrđava na brdu spominje se 1220 . godine; uni?ten 1511 . godine u zemljotresu, pa obnovljen i 1848 . godine dograđena kula sa vidikovcem. U posedu gori?kih grofova 13 / 14. vek, a od 1335 . godine Habsburga , pod ?ijom je vla??u ostala do kraja Prvog svetskog rata . Tokom tih godina grad je bio sedi?te vojvodstva Kranjska . Turci ga prvi put napadaju 1415 . godine.

Od polovine 16. veka Ljubljana je jak centar reformacije , ?ija je centralna li?nost Primo? Trubar ( 1508 - 1586 ). Prve dve knjige na slovena?kom jeziku objavljene su 1550 , godine; 1563 . godine otvorena latinska ?kola; od 1575 . godine radi prva ?tamparija , koju je vodio Janez Mandelc ( nem. Hans Mannel ) ( lat . Joannes Manlius ).

Francuzi je prvi put osvajaju 1797 . godine (ostaju do 1813 . g.). Tada je sredi?te Ilirskih provincija , a slovena?ki jezik ozakonjen u ?kolama i administraciji. U Ljubljani je 1821 . odr?an Lajba?ki kongres , na kom su velike sile poku?ale da re?e svoje probleme nakon Napoleonovih ratova.

Ljubljana u sebi nosi sklad celine ? smenjuju se staro i novo po?tuju?i uzajamne vrednosti, pa je li?ena haoti?nosti. Te?ko je nastradala u zemljotresu 1895 . godine. Posle je podizana po urbanisti?kom planu, a gradsko jezgro stalno oboga?ivano, ali ne i su?avano, iako je po broju stanovnika nekoliko puta ve?e.

Nakon raspada Austro-Ugarske 1918 , Ljubljana je postala nezvani?na prestonica Slovenije u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca , a od 1929 . je postala sedi?te Savske banovine u Kraljevini Jugoslaviji . Aprila 1941 . Ljubljanu su okupirale snage fa?isti?ke Italije , a 23. februara 1942 . su kompletno okru?ili grad sa 32 km bodljikave ?ice. Septembra 1943. nacisti?ka Nema?ka je zamenila Italiju na mestu okupacione sile. Grad je oslobođen maja 1945 . godine.

Ljubljana je 7. maja 1970 . godine odlikovana Ordenom narodnog heroja Jugoslavije i progla?ena za grad-heroj, za hrabrost koju su pokazali njeni stanovnici tokom Drugog svetskog rata .

Grad je nakon rata postao glavni grad jugoslovenske republike Slovenije . 1991 . Ljubljana je postala glavni grad 'samostalne' Slovenije.

Kultura [ uredi | uredi kod ]

U Ljubljani se nalaze Narodna galerija Slovenije i Moderna galerija Ljubljane , u kojima su izlo?ena dela najve?ih slovena?kih umetnika. U Metelkovoj ulici je velik centar kontrakulture , sme?ten u biv?em kompleksu JNA . Tu se prikazju filmovi i odr?avaju predavanja, kao i koncerti uglavnom alternativne muzike.

Ljubljana je doma?in Ljubljanskom letnjem festivalu i festivalu svetske muzike Druga godba. Tokom 1980-ih Ljubljana je bila centar pokreta Nova slovena?ka umetnost ( nem. Neue Slowenische Kunst ), koji je uklju?ivao grupu Lajbah, sa kojima je bio povezan teoreti?at Slavoj ?i?ek .

Muzeji [ uredi | uredi kod ]

Obrazovanje [ uredi | uredi kod ]

U Ljubljani je 1693 . osnovano U?eno dru?tvo ( lat . Academia operosorum Labacensis ). Dru?tvo, koje je uga?eno 1801 , je bilo prethodnica dana?njoj Slovena?koj akademiji nauke i umetnosti koja je osnovana 1938 .

Univerzitet u Ljubljani , jedini univerzitet u gradu, je osnovan 1919 . Grad je takođe dom Filharmonijskog dru?tva ( lat . Academia Philharmonicorum ) jedne od najstarije filharmonije u Evropi, koja je osnovana 1701 .

Arhitektura [ uredi | uredi kod ]

U mno?tvu starih građevina su Biskupska palata (iz 1512 . g.), Sti?ki dvorac ( 1629 ), Katedrala Sv. Nikolaja ( 1708 ), ?upna crkva Sv. Jakoba ( 1615 ), franjeva?ka crkva (17. vek), Rotov?-ve?nica ( 1484 ), Semeni?te ( 1785 ), Auerspregova palata (polovina 17. veka ), Lontvo? ( 1786 ), Opera ( 1892 ). Naro?ito su lepe barokne kule.

Ljubljanu odlikuje mno?tvo zgrada arhitekte Jo?eta Ple?nika .

Gradska posebnost je Tromostovje na reci Ljubljanici (strogi centar). Tu je Pre?ernov spomenik u spomen najve?em slovena?kom pesniku Francetu Pre?ernu ( 1800 - 1849 ). S druge strane reke je glavna gradska pijaca ( slov. Glavna tr?nica ), a du? obala niz prijatnih malih kafana i restorana, uređenih u starim ku?ama. Sve zajedno ima svoju ugodnu atmosferu.

Sport [ uredi | uredi kod ]

Najve?i sportski klubovi u Ljubljani su HK Ljubljana (desetostruki prvak Slovenije i osmostruki prvak Jugoslavije u hokeju na ledu , KK Union Olimpija , stalni u?esnik ko?arka?ke Evroliga i fudbalski klubovi NK Olimpija Ljubljana i Interblok Ljubljana .

Ljubljanska dvorana Tivoli je bila doma?in Svetskog prvenstva u ko?arci 1970. Glavni gradski stadion je Ple?nikov stadion u Be?igradu , koji je dotrajan i ima kapacitet 10000 ljudi. U planu gradona?elnika Zorana Jankovi?a je izgradnja novog stadiona i obnova sada?njeg.

Kvartovi [ uredi | uredi kod ]

Trenutano Ljubljana ima 17 kvartova.

• Be?igrad (1)
• Centar (2)
• ?rnu?e (3)
• Dravlje (4)
• Golovec (5)
• Jar?e (6)
• Moste (7)
• Polje (8)
• Posavje (9)
• Ro?nik (10)
• Rudnik (11)
• Sostro (12)
• ?entvid (13)
• ?i?ka (14)
• ?marna gora (15)
• Trnovo (16)
• Vi? (17)

Saobra?aj [ uredi | uredi kod ]

Ljubljana je va?an međunarodni saobra?ajni ?vor u podru?ju ju?no od Alpa , u kom se ukr?taju putevi koji vode od Italije do Mađarske i od Austrije do Hrvatske . Ovde se nalaze obilaznica i ?etiri zavr?ene magistrale prema Jesenicama , Kopru , Rijeci Mariboru i Zagrebu .

Međunarodni aerodrom Jo?e Pu?nik Ljubljana se nalazi u Brniku , 15 km severno od Ljubljane.

Ljubljana se nalazi na ?elezni?koj trasi Maribor - Trst (biv?a austrijska "ju?na pruga") kao i na trasi prema Jesenicama , koji se preko tunela Karavanke produ?uje prema Villachu u Austriji. Obe trase su elektrificirane i omogu?uju vezu brzim vozovima, sa hrvatskim gradovima Zagreb , Rijeka i Pula . Osim toga postoji i neelektrificirana ?elezni?ka trasa prema Karlovcu i Kamniku .

Gradski i prigradski saobra?aj se obavlja isklju?ivo autobusima, tzv. trolama (po ugledu na naziv, 60-tih godina 20. veka ?estih trolejbusa). Tramvaji , uvedeni u gradski saobra?aj 1901. su 1961. godine ukinuti. Ve? du?e godina se rade planovi za ponovnu izgradnju ?inskog gradskog i prigradskog saobra?aja.

Biciklisti?ki saobra?aj je ljeti veoma izra?en, ali i prili?no ograni?en, zbog ?estih ograni?enja saobra?aja za ovo prevozno sredstvo, na mnogim va?nijim saobra?ajnicama. Godine 2000. je osnovano udru?enje biciklista amatera ^[2] .

Slavni ljudi [ uredi | uredi kod ]

Gradovi prijatelji [ uredi | uredi kod ]

Gr?ka , Atena od 2000.   Srbija , Beograd od 2003.   Slova?ka , Bratislava od 1967 .   Belgija , Bruxelles od 2004.   Njema?ka , Chemnitz od 1966.   Kina , Chengdu od 1981.   SAD , Cleveland

Njema?ka , Leverkusen od 1979.   Turska , Mardin od 2003.   Rusija , Moskva od 2000.   Italija , Parma od 1964.   Italija , Pesaro od 1964.   Hrvatska , Plo?e od 1982.   SAD , Pueblo od 1991.

Hrvatska , Rijeka od 1979 .   BIH , Sarajevo od 2002.   Tunis , Sousse od 1969.   Gruzija , Tbilisi od 1977.   Austrija , Be? od 1999.   Njema?ka , Wiesbaden od 1977.   Hrvatska , Zagreb od 2001.

Izvori [ uredi | uredi kod ]

Povezano [ uredi | uredi kod ]

• Gradona?elnik Ljubljane
• Popis gradona?elnika Ljubljane

Vanjske veze [ uredi | uredi kod ]

• Slu?bene stranice Op?ine Ljubljana ( sl )