Wojny inflanckie

Bitwa pod Narw? (1558)
Czas	1558?1583
Terytorium	ziemie Zakonu krzy?ackiego w Inflantach
Przyczyna	osłabienie Zakonu krzy?ackiego w Inflantach
Wynik	wygrana Krolestwa Danii i Norwegii , Szwecji i Rzeczypospolitej Obojga Narodow i rozbior zakonu krzy?ackiego w Inflantach
Strony konfliktu
Terra Mariana Krolestwo Danii i Norwegii Krolestwo Szwecji Rzeczpospolita Obojga Narodow Carstwo Rosyjskie Krolestwo Inflant
Dowodcy
Gotthard Kettler Zygmunt August Fryderyk II Oldenburg Eryk XIV Waza Stefan Batory Iwan IV Gro?ny Magnus Inflancki
brak wspołrz?dnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Wojny inflanckie lub dominium Maris Baltici ( pol. władztwo Morza Bałtyckiego ) ? seria konfliktow politycznych i zbrojnych w okresie od 1558 do 1583 roku mi?dzy pa?stwem polsko-litewskim (od 1569 roku Rzeczpospolit? Obojga Narodow ), a Szwecj? , Dani? i Carstwem Rosyjskim o panowanie na morzu i ziemie zakonu inflanckiego (do 1525 roku gał?? zakonu krzy?ackiego ).

Geneza [ edytuj | edytuj kod ]

Pocz?wszy od sekularyzacji zakonu krzy?ackiego w Prusach (1525) zakon inflancki zacz?ł upada?. Sprzyjało temu nastawienie szlachty inflanckiej, ktora przyszło?? swego kraju upatrywała w poł?czeniu z Rzecz?pospolit?. Po zawarciu przez Iwana IV Gro?nego paktu z wielkim mistrzem zakonu Henrykiem von Galenem (co było prob? wył?czenia inflanckiej opozycji politycznej z konfliktu moskiewsko-litewskiego) w Inflantach doszło do rozruchow ^[1] .

Układ pozwolski i jego konsekwencje [ edytuj | edytuj kod ]

W 1557 Zygmunt II August podj?ł decyzj? o ingerencji w sprawy wewn?trzne tego kraju i zorganizował wypraw? zbrojn? przeciw zakonowi, ktora zaowocowała wymuszeniem przymierza przeciw Moskwie ? 14 wrze?nia 1557 r. w Pozwolu mistrz zakonu Johann Wilhelm von Furstenberg podpisał tzw. układ pozwolski , w ktorym zakon zobowi?zywał si? do sprzyjania Litwie i przył?czenia jego ziem do Rzeczypospolitej ^[2] .

Car Iwan IV Gro?ny zareagował aneksj? ( 1558 ) Dorpatu i Narwy ^[3] . Po zdobyciu portu w Narwie Rosja uruchomiła stały szlak handlowy, zwany ?eglug? narewsk?, ktor? Polacy wytrwale zwalczali. Wkrotce do wojny przyst?pili te? inni pretendenci do spadku po zakonie inflanckim, a mianowicie Dania, ktora zaj?ła Ozyli? ( 1560 ), i Szwecja, ktora opanowała Rewel ( 1561 ) ^[4] .

Układ wile?ski i jego konsekwencje [ edytuj | edytuj kod ]

Nowy wielki mistrz ? Gotthard Kettler ? postanowił odda? si? pod opiek? Rzeczypospolitej Obojga Narodow. Zawarty 28 listopada 1561 r. pakt wile?ski przewidywał sekularyzacj? zakonu oraz oddanie w lenno ksi?stwa Kurlandii i Semigalii Kettlerowi, ktory przeszedł na protestantyzm . Ryg? i reszt? Inflant oddano Rzeczypospolitej ^[5] .

Taki stan rzeczy nie zadowolił ani Moskwy, ani Szwecji. W rezultacie doszło do wybuchu ?połnocnej wojny siedmioletniej” ( I wojna połnocna ), sprzymierzenia Szwecji z Rosj? i Polski z Dani? ( 1563 ) i Lubek? . Kiedy armia Iwana Gro?nego zaj?ła Połock i obszar Litwy na połnoc od D?winy , stało si? jasne, ?e wojny nie da si? utrzyma? na obszarze Inflant. Gdy na tronie Szwecji zasiadł Jan III , skoligacony z Jagiellonami przez ?on?, Katarzyn? , doszło do nagłego odwrocenia sojuszy.

Sojusz Polski ze Szwecj? [ edytuj | edytuj kod ]

W 1568 r. doszło do radykalnej zmiany sprzymierze?cow ? Polska weszła w sojusz ze Szwecj?, a Moskwa z Dani?. Po nieudanych probach uzyskania przewagi, oba obozy sojusznicze zdecydowały si? na rokowania pokojowe. 13 grudnia 1570 roku Szwecja, Dania i Polska zawarły pokoj w Szczecinie . W jego rezultacie Polska i Litwa zachowały południow? cz??? Inflant (z Ryg?), Szwecji przypadła Estonia, a Danii okoliczne wyspy (z Ozyli?).

Wznowienie działa? wojennych [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Wojna polsko-rosyjska (1577?1582) .

W 1577 roku car Iwan IV najechał polskie i szwedzkie ziemie Inflant, zajmuj?c wi?kszo?? obszaru, poza Ryg? i Rewlem. Odpowiedzi? polsk? były trzy wyprawy wojenne Stefana Batorego , w czasie ktorych zdobył on Połock, Newel , U?wiat , Wielkie Łuki i inne miasta, a tak?e oblegał Pskow .

Rozejm w Jamie Zapolskim [ edytuj | edytuj kod ]

Te działania skłoniły cara do zawarcia dziesi?cioletniego rozejmu w Jamie Zapolskim (1582), a ich po?rednim skutkiem był zwrot zagrabionych ziem inflanckich i litewskich. Po rozejmie z Moskw? w 1582 r. Inflanty zostały podzielone na trzy wojewodztwa: dorpackie , wende?skie i parnawskie .

Rosja przegrała tak?e wojn? ze Szwecj?, w jej wyniku trac?c na skutek traktatu pliuskiego (1583) zupełnie wywalczony dost?p do Bałtyku .

Skutki wojen inflanckich [ edytuj | edytuj kod ]

W wyniku długotrwałych działa? wojennych na obszarze Inflant pod koniec XVI w. przeszły one na własno?? trzech pa?stw: Szwecji, Danii (wyspa Ozylia ) i Polski. Wojny inflanckie nie doprowadziły jednak do ostatecznego rozwi?zania kwestii własno?ci tamtejszych ziem. Po wojnach szwedzkich za Jana Kazimierza Polska utraciła na mocy pokoju oliwskiego w 1660 roku 4/5 obszaru Inflant odst?pionych Szwecji, a nazywanych odt?d Inflantami szwedzkimi. Reszta obszaru, zwana Inflantami polskimi , stanowi?ca obszar dawnego powiatu dyneburskiego, z miastem Dyneburg pozostała przy Polsce do I rozbioru Polski .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• wojna litewsko-rosyjska (1558?1570)

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]