Na t? stron? wskazuje przekierowanie ze ?stereo”. Zobacz te?: inne znaczenia nazwy ?Stereo” .

Stereofonia (pot. stereo z gr. στερε?? "twardy, stały, sztywny, przestrzenny" i φων? "d?wi?k, ton, głos") ? elektroakustyczna metoda odbierania, zapisywania, transmitowania i odtwarzania d?wi?ku , tak aby u słuchaj?cego wywoła? wra?enie przestrzennego rozmieszczenia jego ?rodeł . Zapis d?wi?ku odbywa si? za pomoc? co najmniej dwoch niezale?nych mikrofonow , osobno dla kanału lewego i prawego, transmisja za? poprzez dwa oddzielne kanały do dwoch osobnych gło?nikow ^[1] .

Rozwini?ciem stereofonii jest stereofonia wielokanałowa .

Stereofoniczne techniki mikrofonowe [ edytuj | edytuj kod ]

Rozro?nia si? dwa podstawowe ustawienia mikrofonow stereofonicznych: XY i AB. Przy ich u?yciu kierunek, a nawet miejsce, rzeczywistego ?rodła d?wi?ku mo?e by? dowolny. Wyro?nia si? rownie? stereofoni? słuchawkow?, jednak?e wymaga ona specjalnych nagra? przy u?yciu dwoch mikrofonow zamontowanych w miejsce b?benkow usznych na sztucznej głowie manekina (jest to tzw. nagrywanie binauralne ). Takie nagrania s? rzadko?ci?, a tylko wtedy przy u?yciu słuchawek meloman odczuwa wła?ciw? lokalizacj? pozornych ?rodeł d?wi?ku.

Rozro?nia si? nast?puj?ce rodzaje stereofonicznych technik mikrofonowych:

• AB ? czasowa (fazowa),
• MS / XY ? nat??eniowa (mikrofony koincydencyjne ),
• mieszana ? MS / XY i AB albo mikrofony ?podporkowe”
• wielomikrofonowa,
• nagrywanie binauralne .

Stereofonia w radio [ edytuj | edytuj kod ]

Obecnie wi?kszo?? transmisji radiowych w pa?mie UKF ( FM ) realizowana jest jako transmisja stereofoniczna. W celu zachowania zgodno?ci z poprzednio nadawanym sygnałem monofonicznym w radiofonii UKF, sygnał nadawany jest w technice Mid/Side , czyli jako sygnał sumy, odtwarzany przez odbiorniki monofoniczne, oraz sygnał ro?nicy pozwalaj?cy na wydzielenie obu kanałow dla odbiornikow stereofonicznych

Stereofonia w telewizji [ edytuj | edytuj kod ]

Od chwili powstania telewizji przez długi czas nie przywi?zywano wi?kszego znaczenia do jako?ci odtwarzania d?wi?ku towarzysz?cego obrazowi. Dotyczyło to szczegolnie ubogich mo?liwo?ci w zakresie przetwarzania niskich cz?stotliwo?ci i zakłoce? wnoszonych do toru fonii przez sygnały wizyjne. W miar? rozpowszechniania si? techniki hi-fi , zacz?to udoskonala? i rozbudowywa? tor foniczny telewizora, stosuj?c zespoły gło?nikow o znacznie lepszych parametrach elektroakustycznych i wi?kszej mocy ^[2] .

Podstawowym kanałem transmisji fonii towarzysz?cej obrazowi był kanał monofoniczny o pasmie przenoszenia ograniczonym od dołu przyd?wi?kiem 50 Hz, pochodz?cym zarowno z zasilacza , jak i układu odchylania pionowego, a od gory cz?stotliwo?ci? wybierania linii ok. 15 kHz. No?na fonii, zmodulowana w cz?stotliwo?ci , zajmowała miejsce w gornej cz??ci kanału telewizyjnego , zaraz powy?ej gornej wst?gi sygnału wizyjnego i jest oddalona od no?nej wizji o ^[3] :

• 4,5 MHz w standardzie ameryka?skim M (525/60/ NTSC ),
• 5,5 MHz w standardzie zachodnioeuropejskim B i G (625/50/ PAL ),
• 6,0 MHz w standardzie brytyjskim I (625/50/PAL),
• 6,5 MHz w standardzie wschodnioeuropejskim D i K (625/50/ SECAM i PAL) oraz D1(625/50/PAL),
• 6,5 MHz ( AM ) w standardzie francuskim L (625/50/SECAM) i ?6,5 MHz w standardzie L’.

Rozpowszechnienie stereofonicznych płyt gramofonowych LP i radiofonii stereofonicznej UKF FM dodatkowo uwypukliło nisk? jako?? d?wi?ku wydobywaj?cego si? z gło?niczka typowego telewizora. Jednak długo jeszcze utrzymywała si? w?rod specjalistow opinia, ?e stereofonia zapewniaj?ca szerok? baz? odsłuchow? nie pasuje do niewielkiego obrazu, a nawet mo?e utrudnia? odbior. Pozytywne efekty otrzymywano jedynie przy projekcji obrazu na du?ym ekranie. Dlatego pierwsze proby wprowadzenia drugiego kanału fonicznego były prowadzone w krajach wieloj?zycznych ( Szwajcaria , Belgia ), aby zapewni? widzom mo?liwo?? wyboru innej ?cie?ki j?zykowej ^[3] .

W latach 70. XX w. Telewizja Polska wspolnie z Programem II Polskiego Radia prowadziły transmisje stereofoniczne z koncertow symfonicznych pod nazw? ?Stereo i w Kolorze”. Do odbioru takiego sygnału nale?ało mie? telewizor i stereofoniczny radioodbiornik UKF FM. Podobne transmisje miały miejsce w Wielkiej Brytanii ^[3] .

Zało?ono, ?e system d?wi?ku dwukanałowego w telewizji powinien umo?liwia? nast?puj?ce tryby transmisji ^[3] :

• M ? monofoniczny,
• S ? stereofoniczny,
• DD ? dwa niezale?ne kanały monofoniczne.

System taki okre?la si? w skrocie jako MSDD. W tej chwili w Europie u?ywa si? dwoch systemow MSDD: analogowego A2 i cyfrowego NICAM ^[3] .

System A2 [ edytuj | edytuj kod ]

System A2 został wprowadzony w Niemczech w latach 80. XX w. Urz?dzenia nadawcze zostały skonstruowane przez firm? Rohde & Schwarz. Symbol systemu (A2 ? audio zwei) nawi?zuje do systemu transmisji i został wdro?ony przez 2. program TV niemieckiej ^[3] .

Dodatkowa fonia jest transmitowana na no?nej FM umieszczonej ok. 242 kHz powy?ej no?nej d?wi?ku podstawowego. Cz?stotliwo?? i poziom drugiej no?nej został dobrany tak, by zminimalizowa? widoczno?? zakłoce? na ekranie. Na drugiej no?nej transmituje si? sygnał kanału prawego lub dodatkow? foni? monofoniczn?. System ten rozpowszechnił si? głownie w krajach niemieckoj?zycznych Europy stosuj?cych standard B i G ^[3] .

Istnieje druga wersja tego rozwi?zania dostosowana do standardu wschodnioeuropejskiego D i K, z no?n? fonii podstawowej 6,5 MHz, zwana czesk?. W tym wypadku druga no?na została umieszczona 242 kHz poni?ej no?nej fonii podstawowej. W Polsce była stosowana przez niektore sieci telewizji kablowej przed oficjalnym wyborem standardu przez Telewizj? Polsk? ^[3] .

NICAM [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Near Instantaneous Companded Audio Multiplex .

System NICAM (ang. Near-Instantaneously Companded Audio Multiplex ) opracowano w laboratoriach badawczych BBC w pierwszej połowie lat 80. i wdro?ono w Wielkiej Brytanii w 1986 r. Pełne oznaczenie ? NICAM 728, pochodzi od przepływno?ci sygnału, wynosz?cej 728 kbit/s. System zapewnia transmisj? stereofoniczn? o jako?ci nieco ni?szej od płyty CD ( stosunek sygnału do szumu 60 dB , pasmo 15 kHz, cz?stotliwo?? probkowania 32 kHz, kwantyzacja nierownomierna 14/10 bitow). Transmisja odbywa si? na dodatkowej no?nej przy u?yciu modulacji DQPSK z rozpraszaniem widma . No?na ta została umieszczona 552 kHz powy?ej no?nej fonii podstawowej (6 MHz w standardzie I). W celu ograniczenia widoczno?ci zakłoce? na ekranie moc dodatkowego sygnału została obni?ona do 20 dB poni?ej no?nej wizji, a widmo zostało ukształtowane filtrem o szeroko?ci ok. 700 kHz ^[3] .

W standardzie B i G, gdzie no?na fonii jest oddalona o 5,5 MHz od no?nej wizji, wprowadzono NICAM na no?nej oddalonej o ok. 350 kHz powy?ej no?nej fonii, czyli 5,85 MHz powy?ej no?nej wizji. W celu ograniczenia widoczno?ci zakłoce? na ekranie moc dodatkowego sygnału obni?ono do 20 dB poni?ej no?nej wizji, a widmo zostało ukształtowane filtrem o szeroko?ci ok. 500 kHz. Ta wersja upowszechniła si? najpierw w krajach skandynawskich , a potem w innych krajach, tak?e poza Europ?. Rownie? Polska i Francja wprowadziły odmian? skandynawsk? u siebie, chocia? druga no?na wypada poni?ej no?nej fonii podstawowej ^[3] .

W Polsce TVP rozpocz?ła probne transmisje stereofoniczne NICAM w Łodzi w roku 1994 , a regularne w styczniu 1997 r. ^[3]

Fakty zwi?zane ze stereofoni? [ edytuj | edytuj kod ]

• Pierwsz? audycj? stereofoniczn? nadało w 1925 roku radio BBC .
• Pierwszego nagrania stereofonicznego dokonała w 1938 roku Judy Garland . Był to utwor zatytułowany ?Zing! Went The Strings of My Heart” (cz??? ?cie?ki d?wi?kowej do filmu ?Listen Darling”). W 1932 roku Duke Ellington dokonał przypadkowego nagrania stereofonicznego ? firma nagraniowa RCA Victor u?ywała wtedy (dla bezpiecze?stwa) dwoch urz?dze? nagrywaj?cych wraz z dwoma wzmacniaczami i mikrofonami, ktore były w pewnej odległo?ci od siebie. Poniewa? z obu matryc tłoczono płyty, mo?liwe stało si? dopasowanie obydwu nagra? i uzyskanie efektu stereofonii ^[4]
• Pierwsza polska płyta stereofoniczna z komentarzem Jerzego Waldorffa STXL001 ukazała si? w roku 1962 ^[5] Komentarz Jerzego Waldorffa ^ⓘ Komentarz Jerzego Waldorffa
• Proces wprowadzania stereofonii do telewizji zapocz?tkowały Japonia i RFN ^[2] .
• W roku 1982 szacowano, ?e wprowadzenie stereofonii do TV w Polsce poci?gnie za sob? wzrost ceny odbiornikow od 15 do 25% ^[2] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• kwadrofonia

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]