Образование

Образование ( лат. educatus, educate, educere - изнесува, ducere - воде?е, едукаци?а) е процес на промена на личноста во посакуваната насока со усво?ува?е на различни содржини во зависност од возраста и потребите на поединци. Образованието вклучува и воспитни, покра? образовните содржини. На?знача?на образовна институци?а од образовно-воспитен карактер е училиштето . Со развиток на системот за комуникаци?а образованието станува глобален процес каде е тешко да се усмерува само во саканиот правец на одредена соци?ална заедница .

Образованието е процес со ко? општеството ги пренесува акумулираните знае?а , вештини и вредности од генераци?а на генераци?а. Во античките општества, образованието било достапно само на мал бро? лу?е. Верските великодосто?ници, често биле единствените кои го разбирале писмото . За пове?ето, уче?ето претсавувало зема?е пример од постарите. Било вообичаено децата уште од мали да помагаат во домашните работи, во работата на поле или пак во занаетчиската работа. Чита?е не било потребно, ниту корисно. Друга причина за нечита?ето е тоа што сите текстови биле рачно умножувани, а то? процес бил долг и тежок. Печате?ето влегло во Европа преку Кина. Пронао?а?ето на машината за печате?е во 1454 го олeснило умножува?ето на текстовите. Ова довело до повисоко ниво на писменост.

Образованието во сво?ата модерна форма, ко?а вклучува обука во посебно изградени об?екти, почнало да се развива постепено. И покра? тоа до пред 150 години децата на побогатите имале приватни учители . Поголемиот бро? од населението немале никакво образование до првите децении од 19 век, кога во Европа и САД почнал да се воведува системот на основно училиште . Процесот на индустри?ализаци?а и експанзи?а на градовите предизвика потреба за специ?ална едукаци?а . Лу?ето денес работат во многу професии и користат разни стручни знае?а, па затоа не е можно пренесува?е на знае?ето од родителите на децата. Пове?ето е истакнато апстрактното уче?е на некои дисциплини, а не како порано практично пренесува?е на некои специфични вештини. Ве?е долго време, особено во развиените западни зем?и, е присутно домашното образование како алтернативно формално образование.

Во современото општество , лу?ето треба да ги научат основните вештини како што се чита?е , пишува?е и математика и да доби?ат општо познава?е за нивната физичка, соци?ална и економска средина. Во исто време, важно е да се знае како да научите, за да би биле во состо?ба да ги совладате новите и технички сложени облици на информаци?а . Современиот образовен систем почнал да се оформува во западниот дел на почетокот од 19 век, иако властите во Велика Британи?а, за разлика од другите зем?и, се колебале дали да прифатат еден интегриран систем на национално ниво (задолжителното образование било воведено во 1870 година). Ка? нив се развил систем на приватни училишта каде што наставата се пла?а, особено на ниво повисоко од основно. Во оваа смисла, денес се води остра дебата за образовниот систем, каде што постои и училиштен систем под покровителство на верските заедници. Образованието во САД започнува од практиката на дисциплинира?ето на децата, што во 17 век одиграло голема улога во верува?ето дека децата мора да ги слушаат родителите без приговор, и тоа било вклучено во правилата и на првите американски колонии. Со одредбата во 1642 дебели и строги се казните за родителите и старателите кои ?а занемаруваат обуката и работата на своите деца. Биде??и тоа не било делотворно, пуританските власти во 1647 год. наредиле сами да го организираат школува?ето. Тоа траело пове?е од 200 години за да се воведе сеопфатна едукаци?а за голем бро? лу?е во САД. Посебен проблем е разновидноста на имигрантите, кои преку едукаци?а треба да се лингвистички обединети, и до одреден степен културно англизирани. Во училиштата се направени и американските идеали за еднакви можности за сите, што доведе до разво? на образованието и масовното шире?е на образованието многу порано отколку во другите зем?и. Заедно со идеалот на еднаквоста и другите американски вредности и идеи продолжиле до денес помалку или пове?е експлицитно да се предаваат во училиштата.

Општествена образована зависност [ уреди | уреди извор ]

Образованието има важна функци?а во секое општество. Поради важноста на образованието секо?а влада сака да ?а дефинира сво?ата концепци?а и содржина, за секо? поединец да ги прифати вредноста и нормите на системот. Поради тоа државата обезбедува финансира?е на образованието. Покра? тоа, во однос на содржината, се обиде да утврди соци?алните норми и вредности и да се изгради свест за припадност кон сво?ата заедница , општествена група , религи?а .

Преку едукаци?а и исто така се развиваат чувства за сопствената култура , почитува?е на принципите и солидарноста. Преку школува?е се обликува свеста и гледиштето на поединецот, кога станува збор за процеси во општеството и системот на власта . Сите образовни системи се засноваат на познава?е на истори?ата на општеството. Институционализаци?ата на образованието и покра? тоа што врз основа на усво?ува?е на збир од правила и соци?ални вредности, се огледува и во знае?а и вештини кои поединецот ги совладува во процесот на обуката . Преку силен образовен систем се менува структурата на општеството, на семе?ството и професи?ата . По Талкот Парсонс училиштето е мост ме?у семе?ствата и општеството како целина. Училиштето го подготвува детето за неговата улога. Образованието е всушност израз на соци?алниот систем. Тоа денес значи еднакви шанси кои отвораат можност за менува?е на положбата ка? некои поединци кои ?а стекнале со ра?а?е или наследство. Тоа е многу важно за соци?алнен престиж, власт и мо?. Стекнатите знае?а и образовните вештини се многу применливи и корисни во практичниот живот. Иако лицата се стекнуваат со знае?ата поединечно тоа е богатство на сите лу?е во општеството.

Социолошки теории на образованието [ уреди | уреди извор ]

Сите теории на образование се во договор за неговата голема важност, но тие даваат различни об?аснува?а и предлози:

Функционална теори?а [ уреди | уреди извор ]

Според овие претставници на соци?ализаци?ата функци?а на образованието е на?важна. На пример, Емил Диркем верува дека училиштето е мост ме?у поединецот и општеството. Според него, современите општества се хетерогени, со развиена поделба на трудот, настапуваат многу различни лица. Во оваа разновидност, ко?а не може да се спречи потребно е да се донесат некои количини на хомогеност , еднаквост, за да се осигура интеграци?ата на општеството.

Училиштето е главно средство за постигнува?е еднаквост. Талкот Парсонс , исто така, сметал дека училиштето е жариште во модерните друштва. Училиштето ги учи децата за тоа како друштвото не е составено од родителите, роднините, при?ателите, туку дека во одделението можностите и условите се еднакви за сите. Училиштето ги учи децата да ги прифатат разликите ме?у партикуларистичките и универзалистичките норми на вреднува?е, а тоа е важно за да се вклучат во светот на возрасните.

Партикуларните норми значат вреднува?е на поединец по она што е, а не ко? е. Родителите ги вреднуваат децата како свои, како посебно, а не како другите деца. Овие се стандардите поврзани со пропишаната позици?а. Унивeрзалистичките норми значат дека поединецот е само една од многуте (еднаков) и дека неговата позици?а е условена во споредба со другите, а не однапред загарантирана. Ова значи дека неговите постигнува?а се вреднувани од гледна точка на општите стандарди , прифатени во општеството, а не од гледна точка на одредени критериуми (да се биде нечие дете или да припа?а на неко?а раса, религи?а, наци?а, итн.)

Баш тука детето ?а учи разликата што е многу важно да се подготви за иднината. Од гледна точка на соци?ализаци?а, образованието не подразбира само пренос на вредности и норми на општеството, но, според Парсонс таму се учат на?важните правила на животот.

Манифестна функци?а на училиштата [ уреди | уреди извор ]

Манифестната функци?а на училиштата се состои во следното:

- Пренос на културните традиции и соци?ализаци?ата
- Училиштето значи функционира?е на општествен систем како целина. Училиштето е друштвена институци?а ко?а служи за селекци?а и распределба на друштвена положба.

Во училиштето треба да се почитуваат меритократските правила - систем на пристрасни, об?ективни мерила на вреднува?е на способноста , трудот и достигнува?ата на поединците. Овие принципи треба да се вредуваат во целото друштво (ко? работи посложена работа треба подобро да се плати), но се особено знача?ни во училиштето. Ова значи дека учениците кои се трудат пове?е и имаат подобри вештини, треба да доби?ат подобра оценка , ко?а ?е им овозможи да го продолжат своето образование и подобро платена работа, а со тоа и подобра општествена положба .

Училиштето би требало да служи како друштвен механизам на селекци?а - избор на на?способни поеднинци кои ?е заземаат на?знача?на положба во друштвото. Во исто време, училиштето е општествен механизам на распределба-дистрибуци?а на лу?ето во одредени професионални улоги.

Со исполнува?е на овие две важни функции, училиштето придонесува за за?акнува?е на соци?алната интеграци?а. Ова е особено важно во расни и етнички мешани друштва. На пример, во САД се учи што тоа значи да се биде американец од различно расно и етничко потекло. Младите таму усво?уваат заедничко културно наследство и се подготвени да бидат одговорни гра?ани. Се разбира, ова не е само за Американците.

Покра? манифестната функци?а на училиштата, постои и латентна функци?а на училиштата (ненамерна улога на училиштата), како: Училиштата служат како институции за згрижува?е на деца, места каде што децата се безбедни Училиштето како "брачен пазар", може да служат младите да избираат партнери од слично друштвено потекло Училиштето развива друштвени вештини за комуникаци?а, сколопува?е при?ателства Формалното образование ги чува младите лу?е на пазарот на трудот, а со тоа предизвикува намалува?е на невработеноста и спречува?е на конкуренци?а поме?у младите и возрасните за работа

Конфликтни теории за образованието [ уреди | уреди извор ]

Овие теории ?а нагласуваат улогата на училиштата во репродукци?ата и легализаци?а на посто?ните друштвени односи. Училиштето не го гледаат како можност да се изградат духовни способности на поединецот и на подемот на друштвената скала, туку како друштвен механизам за одржува?е на системот на друштвената стратификаци?а. Генерално се смета дека во училиштето е на?важна идеолошкиот апарат на државата во капитализмот.

Државата ги задржува посто?ните соци?ални односи (поделба ме?у капиталистите и работниците). Преку репресивните апарати ( полици?ата , судството , во?ската ) и идеолошките апарати ( религи?а , семе?ство , итн.) Училиштето е на?важниот идеолошки државнен апарат, биде??и во училиштето не се учат само знае?а и вештини потребни за работа, туку се пренесува и идеологи?а. Главната цел на идеологи?ата на училиштата е да ги убеди идните вработени дека нивната позици?а е природна, непроменлива и оправдана. На училиште, идните работници се учат да бидат точни, послушни, дисциплинирани, на начин што нема да го загрози постоечкиот систем на производство и организаци?ата на општеството како целина.

Во конфликтни теории, може да се издвои како важен принцип на коресподенци?а (спогодба). Односите во училиштето се складни (коресподентни) во однос на работното место. Децата во училиште се подготвуваат за своите улоги во пазарот на трудот. Авторитарната структура на училиштето е слична на бирократската структура на компани?ата и во двете позитивно се вреднува: напорна работа , послушност , подложност. Постои уште една сличност: На училиште не се учи за знае?е туку за оцена, а возрасните не работат затоа што ?а сакаат сво?ата работа туку дека се мотивирани само со плата. Училишната скриени програма има за цел суптилно да ги обликува децата по бара?ата на владините институции. Наставниците ги обликуваат особините кои се во склад со стандардите на средната класа ( совесност, одговорност, сигурност, самоконтрола , ефикасност). Од учениците се бара да бидат точни, тивки, да го чекаат сво?от ред, да се прилагодат со бара?ата на групата.

Истори?а [ уреди | уреди извор ]

Платон е првиот голем филозоф , ко? го даде своето толкува?е на образованието. То? го видел образованието, како клуч за создава?е и одржува?е на неговата држава. То? се залагал дево?чи?ата и момчи?ата да го доби?ат истото основно образование, и да имаат еднакви права. Основното образование требало да се состои од гимнастика и музика ко?а ?е изгради хармонична личност. На возраст од 20 години, би се правела селекци?а. За на?добрите би биле обезбедени пове?е напредни студии по математика, геометри?а, астрономи?а, и хармони?а. Високото образование ?е траело 10 години, и тоа ?е било за оние кои имаат интерес за науката. И кога ?е наполнат 30 години, ?е постоел уште еден избор, а оние кои ги исполнуваат условите, би учеле ди?алектика , метафизика , логика и филозофи?а наредните пет години, а потоа би заземале позиции во во?ската на 15 години, и на 50 години би имале комплетно теоретско и практично образование.

Наводи [ уреди | уреди извор ]