Porsona

Da Wikipedia
Articul por Ladin Val Badia


Porsona de Neanderthal: recostruziun

Homo sapiens (LINNAEUS, 1758; dal latin ≪porsona che sa ≫) e la definiziun tassonomica dla porsona moderna. Ara toca pro le jene Homo , de chel che ara e la sora sort vienta, pro la familia di hominidae, pro l’ordin di primates, pro la classa di mamifers y pro le dominium di eucarioc .

La storia dla porsona vegn a se le de tla Storia dla tera . Les periodes dla storia dla porsona e la:

Preistoria

Storia antica

Storia post-classica/medievala

Storia moderna

Storia contemporana


Alado de reperc ciafa dl 2017 tl Marocco dess la sort Homo sapiens s’avei svilupe dan da ca. 300.000 inant tl’ Africa dl ost, daolache ara e spo piada ia a colonise i atri continenc [1] .


La teoria plu reconesciuda son la evoluziun dla porsona e che:

? la sot-tribu Hominina s’ais svilupe tl Rift african da na popolaziun de ominids dan da ca. 5-6 miliuns d’agn;

? le jene Homo s’ais desfarenzie dal Australopithecus dan da 2,3-2,4 miliuns d’agn y che al s’ais slarie fora sola tera scioche Homo erectus

? che la sort Homo sapiens s’ais svilupe tl’Africa dan da 300.000-200.000 agn y s’ais plu tert (dan da 100.000-65.000 agn) slarie fora son la tera ince tres ibridaziuns cun sortes somientes scioche Homo neanderthalensis y Homo de Denisova


Valgugn antropologs arata che la sort Homo sapiens ais does sot-sortes [2] :

? Homo sapiens sapiens , la porsona moderna

? Homo sapiens idaltu , na paleo-sot-sort morta fora

Al e gnu porte ite scioche paleo-sot-sortes dl Homo sapiens :

? Homo sapiens heidelbergensis (porsona de Heidelberg)

? Homo sapiens neanderthalensis (porsona de Neandertal)


La porsona a n ciorvel der strotore y svilupe che e der gran respet ales dimenjiuns dla porsona, che ti e da svilupe pinsiers tla forma de rajonamenc, lingac , creativite y introspeziun. Chestes abilites desfarenzieia la porsona dales atres creatores vientes. Porater a la porsona d’atres carateristiches fondamentales:

- la postora rodunta, che pro i mamifers vegn ma dant ti cangurs

- i membri dessura ledi y cun gran sensibilite

- la vijiun binocolara che va debojegn por la perzeziun dla profondite (stereopsis)

- la prezijiun tl manaje i ogec


Tabela de confrunt [ mude | muda l codesc ]

I inoms dles sortes e evidenzia sce al e dan man troc fossils. Al e ince porte ite sortes che ne e nia ciamo gnudes reconesciudes ufizialmenter.
sort perioda
(milioni di anni fa)
post alteza (m) peis (kg) volum dl ciorvel (cm³) fossils descurida /
publicaziun dl inom
H. habilis 2.5?1.5 Africa 1.0?1.5 33?55 510-600 troc 1960/1964
Homo rudolfensis
al ne e nia sigu sce al fej pert dl jene Homo
1.9 Kenya       1 crepa 1972/1986
Homo gautengensis
classifiche ince sciolche Homo habilis
1.9?0.6 Sud Africa 1   600 trei porsones 2010
Homo ergaster
classifiche ince scioche Homo erectus
1.8?1.3 Africa     700?850 troc 1975
Homo erectus 1.7?0.07 Africa, Eurasia (Giava, Cina , India , Caucasus) 1.8 60 900?1100 troc 1891/1892
Homo antecessor
classifiche ince scioche Homo heidelbergensis
1.2?0.8 Spania 1.75 90 1000 2 sic 1997
Homo cepranensis
un n su fossil, bonamenter de Homo erectus
0.9-0.35 Talia     1000 1 crepa 1994/2003
Homo heidelbergensis 0.6?0.35 Europa , Africa, Cina 1.8 90 1100?1400 troc 1908
Homo rhodesiensis
classifiche ince scioche Homo heidelbergensis
0.35?0.12 Zambia     1300 der puc 1921
Homo neanderthalensis
bonamenter na sot-sort de Homo sapiens
0.35?0.04 Europa , Asia dl vest 1.7 55?70 1200?1900 troc 1829/1864
Homo naledi 0.33-0.23 Sud Africa 1.5 45 450 15 porsones 2013/2015
Homo floresiensis
classificaziun nia siguda
??0.05 Indonesia 1.0 25 400 7 porsones 2003/2004
Homo tsaichangensis
bonamenter Homo erectus
0.19-0.01 Taiwan       1 na porsona dan dal 2008/2015
homo sapiens
(porsona moderna)
0.3(?)/0.2?present Dot le monn 1.5?1.9 50?100 950?1800 vient ?/1758
Homo de Denisova]]
bonamenter na sot-sort de Homo sapiens o n ibrid
0.04 Ruscia       1 sit 2010
Porsones dl ander dl Cerf Coce/Red Deer Cave people
bonamenter na sot-sort de Homo sapiens o n ibrid
0.0145-0.0115 Cina       der puc 2012

Notes [ mude | muda l codesc ]

  1. Le Scienze, Un'origine piu antica per Homo sapiens, 7 giugno 2017
  2. Human evolution: the fossil evidence in 3D, by Philip L. Walker and Edward H. Hagen, Dept of Anthropology, University of California, Santa Barbara, retrieved 5 april, 2005