Украинэ

	Хуэхуэлей ; укр-бз. Укра?на
Хуэхуэлейм и нып	Хуэхуэлейм и дэмыгъэ
	Къэрал уэрэд : ≪Ще не вмерла Укра?на≫
Хуитыныгъэм и махуэ	1991 (зхэк?ар ССРЗ )
Нэхъышъхьэбзэхэр	Хуэхуэлейбзэ
Къалэ нэхъышъхьэр	Киеу
Къалэ нэхъ инхэр	Киеу , Одесэ , Харкоу , Лвов , Днепропетровск
?энат?э хабзэр	Парламент президенту республикэ
Президент ; Премиер-министр	Владимир Зеленский ; Денис Шмыгаль
Ш?ып?эр ; ? Псори ; ? % псым п?эуэ иубыдыр	45-нэ дунем ; 603 628 км² ; 7
Къэралым и джылэр ; ? Зэралъытэмк?э ( 2010 ) ; ? ?увагъыр	; 45 962 900 ц?ыху ( 28-нэ ) ; 76,14 ц?ыху/км²
ВК?уП ; ? Къыхэк?ыр ( 2010 ) ; ? Зы ц?ыхум къытехуэр	; $ 179,604 млрд ( 32-нэ ) ; $ 3 995 ( 97-нэ )
ВК?уП ( ЩПЛъ ) ; ? Къык?ыр	; $ 337,268 млрд ( 33-нэ ) ; $ 7 331
Ц?ПЗИ	0,710 ( ин ) ( 69-нэ )
Этнохоронимыр	Хуэхуэлейхэр
Сомыр (Валутэр)	гривнэ (UAH)
Интернет-доменхэр	.ua
Телефон кодыр	+380
Зэманыгъуэхэр	+2
	Хуэхуэлей Уикисурэтылъэм

Хуэхуэлей е Украинэ ( укр-бз. Укра?на ) ? къэрал Еуропэм икум хэт. Къалэ нэхъышъхьэр ? Киеу .

Хэкумэтхыр [ зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын ]

Тхыгъэ нэхъышъхьэ : Хуэхуэлейм и хэкумэтхыр

Хуэхуэлейр Къуэк?ып?э Еуропэм хэт. И гъунапкъэхэр зды?ухьэр: къуэхьэп?эмк?э ? Лахь жылэм , Слоуакэм , Мэжарейм , ипшъэ-къуэхьэп?эм ? Молдовэм , Румыниэм , къэрал къэмылъыта Днестырпыт Молдовэ Республикэ , ишъхъэрэмк?э ? Урысыхум , къуэк?ып?эмк?э ? Урысейм .

Ш?ып?эр нэхъыбэм губгъуэу щыт. Къушъхьэхэр къэралым ипшъэ-къухьэп?эмк?э хэт ( Хуэхуэлей Карпатхэр ), Къымымрэ . Ипшъэмк?э Хы Ф?ыц?эмрэ Хы Мыут?эмрэ ?охьэ я ?уфэхэм. Псы нэхъ инхэр: Днепыр , Ишъхъэрэ Буг , Днестыр , Ишъхъэрэ Донец , Десна .

Хуэхуэлейм и инагъыр зэрыхъур 603 628 км2. Еуропэм и къэрал нэхъ ину щыт (псоуэ хэтхэм я щыщхэм).

Хьэуар къэралым и нэхъыбэм курыт-континенталу щыт, Кърымым и хы ?уфэм щымыхъук?э, абым хыкурыт климэту щыт.

Тхыдэр [ зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын ]

Тхыгъэ нэхъышъхьэ : Хуэхуэлейм и тхыдэр

XI?X лъэхъэнэхэм Хуэхуэлейм и ш?ып?эм къэрал Киеу Урысей хэта. 988 гъэм пщы Владимир Святославовичым захуэ чыристэныгъэ къештэ, а диныр къэрал псом еуэ мэхъур Урысейм .

1237?1241 гъэхэм Киеу Урысейм хъан Батыйр йохьэри, къэралыр пщыхэку бжыгъэк?э зэхок?ыр. Хом-хомурэ ахэр Литоу Пщыхэкушхуэм хохьэхэ. 1569 гъэм Лахь Жылэмрэ Литоумрэ зэхохьэхэри зы къэрал мэхъухэ ? Посполитым и Реч .

XV лъэхъэнэм Днепырыпэм и ипшъэ лъэныкъуэм Запорож къазакъыгъуэ къыхок?ыр, XVIII лъэхъэнэм нэс щы?ар, хамгъэк?а к?ышъэ.

XVIII лъэхъэнэм Лахь Жылэм и ш?ып?эр гуэчын щашъым иджырей Хуэхуэлейм и ш?ып?энэхъыбэр Урысей империэм хок?уэр.

1917 гъэм револуциэ ек?уэк?ам яуж Хуэхуэлейм зэман к?эк?к?э къэрал хуитхэр щы?ахэ ? джылэ республикэ Хуэхуэлей джылэ республикэ Къухьэп?э-Хуэхуэлейрэ джоуэ.

1919 гъэм гъатхэпэм и 10-м зы къэрал Совет Социал Республикэ Хуэхуэлей мэхъур. 1923 гъэм Урысейр, Урысыхур, Къуакъазк?ыбагъу къэралхэр джоуэ зэхэтху Республикэ Совет Социал Зэгуэтхэр къэралу зэхохьэхэ.

1991 гъэм щык?эдзауэ Хуэхуэлей къэрал хуит мэхъур.

Жылэр [ зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын ]

Тхыгъэ нэхъышъхьэ : Хуэхуэлейм и жылэр

2010 гъэм щ?ышылэм и 1-м Хуэхуэлейм джылу дэсар зэрыхъутэр 45 822 214 ц?ыху.

Хуэхуэлейм лъэпкъ дэсхэр (2001)
Лъэпкъхэр	Бжыгъэр, мин ц?ыху	%
Хуэхуэлейхэр	37541,7	77,82
Урысхэр	8334,1	17,28
Урысыхухэр	275,8	0,57
Кърымхэр	248,2	0,51
Молдавхэр	258,6	0,54
Болгархэр	204,6	0,42
Мэжархэр	156,6	0,32
Румынхэр	151,0	0,31
Лахьхэр	144,1	0,30
Журтхэр	103,6	0,21
Ермэлыхэр	99,894	0,21
Алыджхэр	91,548	0,19
Къэзанхэр	73,304	0,15
Пэмыкхэр		0,4
Псори	48240,9	100

Экономикэр [ зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын ]

Тхыгъэ нэхъышъхьэ : Хуэхуэлейм и экономикэр

Хуэхуэлейм и экономикэр 39-й пэр иыгъ ВКП-кэ (2009).

Хуэхуэлейр индустриал-аграр къэралу щыт. Лэжьыгъэ япэреуэ щытхэр ? гъуш?-лэжьыгъэ, химиэ-лэжьыгъэ, ш?ык?элъ-лэжьыгъэхэр, энергиэ-лэжьыгъэхэр.

Администрациэ гуэшыгъуэр [ зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын ]

Тхыгъэ нэхъышъхьэ : Хуэхуэлейм и гуэшыгъуэр администрациэк?э

Хуэхуэлейр унитар къэралу щыт, област 24 хэт, Аутоном Республикэ Кърым . Къалэ Киеумрэ Севастополымрэ хэгъэза статус я?э.

Област	Къалащхьэр
Аутоном Республикэ Кърым	Симферопол
Винницэ	Винницэ
Волын	Луцк
Днепропетровск	Днепропетровск
Донецк	Донецк
Житомир	Житомир
Закарпатскэ	Ужгород
Запорожскэ	Запорожие
Ивано Франковскэ	Ивано Франковск
Киеускэ	Киеу
Кировоградскэ	Кировоград
Луганскэ	Луганск
Лвовскэ	Лвов
Николаевскэ	Николаев
Одескэ	Одесэ
Полтавскэ	Полтава
Ровненскэ	Ровно
Сумскэ	Сумы
Тернополскэ	Тернопол
Харкоускэ	Харкоу
Херсонскэ	Херсон
Хмелницкэ	Хмелницки
Черкасскэ	Черкассы
Черновицкэ	Черновци
Черниговскэ	Чернигов

Дзэр [ зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын ]

Тхыгъэ нэхъышъхьэ : УКкраинэм и дзэр

Хуэхуэлейм и дзэр щызэхэхьар 1991 гъэм шышъхьэ?ум и 24-м. Хэтыр (2010 гъэмк?э) 200 000 ц?ыху.

Дзэр щыуэ зэшъхьэщок?хэ ? зек?уэдзэ, уэгузауэдзэ, хыдзэ джоуэ.

?эшэр нэхъыбэк?э Урысеймрэ РССЗ-м къыдагъэк?ам ящыщ.

Гулъытыгъуэ [ зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын ]

Техьэп?эхэр [ зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын ]

[1] Хуэхуэлейм и ш?ып?эр

[2] Хуэхуэлейм и къэрал статистикэм и лэжьыгъэ ? Джылу 2010 гъ. шъычылэм и 1-мк?э дэсым я къэлъытэгъуэр

[IMF-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 Дунейпсом и фонд валутэмк?э

[1]

[2]

[3]

е · т · г Еуропэм и къэралхэр
Къэралхэр	Aзыгъэй ? Азэрбиджан ^¹ ? Албаниэ ? Алыджей ? Андоррэ ? Аустрэ ? Белгиэ ? Балгариэ ? Боснэрэ Хьэрцеговинэрэ ? Британиэшхуэ ? Ватикан ? Даниэ ? Джэрмэней ? Ермэлы ^¹ ? Ирлэнд ? Ислэнд ? Къазахъстэн ^² ? Бгыф?ыц?ей ? Латвиэ ? Лэхьый ? Литоу ? Лихтэнштейн ? Луксембург ? Македониэ ? Малтэ ? Мэжарей ? Молдавиэ ? Монако ? Щ?ылъабжьэхэр ? Норуегиэ ? Португал ? Италэ ? Румыниэ ? Сан-Марино ? Сербиэ ? Слоуакэ ? Слоуэнэ ? Тырку ^² ? Урысей ^² ? Урысыху ? Финлэнд ? Фрэнджей ? Хоруатиэ ? Хъырцей ^¹ ? Хуэхуэлей ? Чехиэ ? Шуэц ? Шуэцарэ ? Исбухьэн ? Эстониэ ? Шотлэнд ? Уэлс
Ч?ып?эм шъхьэфимыт	Аландхэм хы т?ыгухэр ? Гернси ? Гибралтар ? Джерси ? Мэн хы т?ыгухэр ? Фарерхэм хы т?ыгухэр ? Шпицберген ? Ян-Майен
Дунейпсом къамылъыта къэрал	Косово ? Приднестровиэ
¹ Ныкъуэу е лъэныкъуэк?э Еуропэм хэт къэралхэр. ² Азиэм .