Rhyfel
chwyldroadol
a ymladdwyd yn 2011 i ddymchwel llywodraeth
Muammar al-Gaddafi
oedd
Chwyldro Libia
(
Arabeg
:
?????? ???????
). Wedi'r chwyldroadau yn
Nhiwnisia
a'r
Aifft
yn ystod
y Gwanwyn Arabaidd
, cychwynnodd cyfres o brotestiadau yn Libia i alw am arweinyddiaeth newydd ac etholiadau democrataidd. Dechreuodd y gwrthryfel yn sgil gwrthdrawiadau rhwng protestwyr a'r lluoedd diogelwch yn
Benghazi
ar 15 Chwefror 2011. Ymhen wythnos, ffrwydrodd ymladd mewn sawl dinas a brwydrodd Gaddafi i gadw ei reolaeth dros y wlad. Ymatebodd Gaddafi gyda grym milwrol a mesurau eraill megis
sensoriaeth
ac ataliadau ar gyfathrebu. Cyhuddwyd ef o recriwtio hurfilwyr tramor yn sgil gwrthgilio ymhlith ei luoedd. Cynigodd Gaddafi i gynnal trafodaethau ag arweinwyr y gwrthwynebiad trwy gynrychiolydd, ond gwrthododd y gwrthryfelwyr i drafod a Gaddafi a galwyd arno i ymddiswyddo a gadael y wlad.
Ehangodd y gwrthryfel i wrthdaro arfog, gyda gwrthryfelwyr yn sefydlu clymblaid o'r enw'r
Cyngor Trawsnewidiol Cenedlaethol
a seiliwyd yn Benghazi. Rhybuddiodd
y Llys Troseddol Rhyngwladol
y gall Gaddafi ac aelodau o'i lywodraeth wedi cymryd rhan mewn
troseddau yn erbyn dynoliaeth
. Pasiodd
Cyngor Diogelwch y Cenhedloedd Unedig
benderfyniad
yn rhewi asedau Gaddafi a deg aelod o'i gylch mewnol, a chyfyngu ar eu gallu i deithio. Ar ddechrau Mawrth ail-gipiodd lluoedd Gaddafi nifer o ddinasoedd arfordirol yn nwyrain Libia cyn ymosod ar Benghazi. Awdurdodwyd gwaharddiad hedfan dros Libia gan
benderfyniad
arall, i'w weithredu gan aelod-wladwriaethau'r CU. Datganodd llywodraeth Gaddafi cadoediad, ond methodd i'w gadw. Dechreuodd clymblaid o wladwriaethau i
weithredu'r gwaharddiad hedfan
ar 19 Mawrth trwy analluogi amddiffyniadau awyr Gaddafi.
Ym mis Awst cychwynnodd y gwrthryfelwyr ymgyrch ymosodol ar hyd arfordir Libia, gan gipio'r brifddinas
Tripoli
. Ar 16 Medi
cydnabuwyd
y Cyngor Trawsnewidiol Cenedlaethol gan
y Cenhedloedd Unedig
fel cynrychiolydd Libia yn lle llywodraeth Gaddafi. Cafodd Gaddafi ei ddal a'i ladd yn ei ddinas enedigol
Sirt
ar 20 Hydref,
[1]
a datganodd y Cyngor Trawsnewidiol Cenedlaethol ddiwedd y rhyfel ar 23 Hydref 2011.
[2]
Er i'r chwyldro lwyddo, hon oedd ond y rhan gyntaf o gyfnod hir o ansefydlogrwydd yn Libia, a ddilynwyd gan frwydro rhwng y llywodraeth newydd a milisiau (2011?14),
rhyfel cartref
ar raddfa eang (2014?20), argyfwng ffoaduriaid, rhagor o brotestiadau (2020), a gwrthdrawiadau yn Tripoli (2022?23).
