Го

Зьвестк? зь В?к?пэды? ? вольнай энцыкляпэды?
Го
Колькасьць гульцо? 2
Дыяпазон узроста? 4+
Час устано?к? няма
Працягласьць гульн? звыклая: 20-90 хв?л?на?
турн?р: 2-6 гадз?н
Складанасьць прав?ла? простыя
Узровень стратэг?? высок?
Уплы? выпадковасьц? няма
Неабходныя ?меньн? тактыка , стратэг?я , наз?ральнасьць

Го (таксама вэйц? , таксама бадук ) ? стратэг?чная настольная гульня для двух гульцо?, у якой гало?най мэтай зья?ляецца абкружэньне большай тэрыторыя? за прац??н?ка.

Гульня ?зьн?кла ? К?та? пам?ж 2000 ? 200 гадам? да н. э. ?, як мяркуецца, зья?ляецца самай старой настольнай гульнёй у сьвеце ? якую бесьперапынна гуляць па сёньняшн? дзень [1] [2] . Го зья?лялася адным з чатырох асно?ных мастацтва?, як?я культывавал?ся сярод арыстакратычных кола? К?таю ? старажытнасьц?. Раньн?м п?сьмовым згадваньнем пра гульню, як прав?ла, прызнаецца г?старычны дакумэнт ≪ Цзо-чжуань ≫, як? аднос?цца да IV стагодзьдзя да н. э. [3] .

Нягледзячы на ??адносна простыя прав?лы, го зья?ляюцца складанай гульнёй. У пара?наньн? з шахматам? , гульнявое поле гульн? го большае за шахматнае, а таксама ? гульца ёсьць больш варыянта? для перамяшчэньня каменчыка? чым шахматных ф?гурак. Па стане на сярэдз?ну 2008 году ? сьвеце нал?чвалася звыш 40 м?льёна? гульцо? у го, большасьць зь ?х жыве ва ?сходняй Аз?? [4] . Па стане на сьнежань 2015 году, М?жнародная фэдэрацыя го мае ? агульнай складанасьц? 75 кра?на?-чальцо? [5] .

Агляд гульн? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Гуляюць у го, ставячы па чарзе чорныя ? белыя каменчык? на дошку з кратам? гарызантальных ? вэртыкальных л?н?я?. Мэта гульн? ? захап?ць як мага большую тэрыторыю на дошцы камяням? свайго колеру, не дазваляючы суперн?ку акружыць свае камян?. Нягледзячы на простыя прав?лы, стратэг?я гульн? можа быць вельм? складанай. Прафэс?йныя гульцы гадам? шл?фуюць сваё майстэрства. Л?чыцца, што ? стратэг?чным пляне го складаней за шахматы .

Звычайна го клясыф?куюць як абстрактную настольную гульню. Аднак аналёг?я пам?ж го ? вайсковай б?твай в?давочная. У творы к?тайскай клясычнай л?таратуры ≪ Мастацтва вайны ≫, напрыклад, часам зьвяртаюцца да стратэг?? го. Сапра?дныя войны сканчваюцца складаньнем м?рнага пагадненьня. Партыя го заканчваецца, кал? абодва гульцы згодныя, што гульня скончаная. Тольк? пасьля гэтага падл?чваюць набраныя пункты.

Г?сторыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Адна з шасьц? карц?на? цыклю ≪Чатыры высакародныя дасканаласьц?≫ Кано Эйтоку , на якой намаляваныя людз?, як?я гуляюць у го.

Старажытныя к?тайск?я летап?сы сьведчаць аб узьн?кненьн? гульн? го ? трэц?м або пачатку другога тысячагодзьдзя да нашай эры. Рэча?сна гульня ?жо ?снавала 2500 гадо? назад ? была давол? распа?сюджана. Першыя згадк? пра го сустракаюцца ? Цзо-чжуань , дзе ап?сваюцца падзе? 548 году да н. э. [6] . За выключэньнем памера? дошк? ? пачатковай пазыцы?, прав?лы не зьмянял?ся з часо? узьн?кненьня гульн? да гэтага часу, што роб?ць го яшчэ ? найбольш старажытнай гульнёй на дошцы.

Паводле легенды гульню прыдума? к?тайск? ?мпэратар Яо , каб навучыць свайго сына дысцыпл?не, канцэнтрацы? ? ?ра?наважанасьц?. ?ншая вэрс?я сьцьвярджае, што старажытнак?тайск?я генэралы выкарысто?вал? паперу ? камян?, каб пазначаць пазыцы? войска?. ?снуе таксама меркаваньне, што го адлюстро?вае барацьбу з паводкай.

Спачатку ? гульню гулял? на дошцы фарматам 17 на 17 палё?. Дошка ж 19 на 19 палё? стала стандартам у пэрыяд дынасты? Тан . У Старажытным К?та? го л?чылася гульнёй шляхты. Уменьне гуляць у го было адным з чатырох высакародных мастацтва?, як?м? пав?нен бы? авалодаць высакародны чалавек (цзюньцзы). ?ншыя высакародныя мастацтвы ? кал?граф?я, маляваньне ? гульня на музычным ?нструмэнце [7] .

Карэя ? Япон?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Вэйц? прыйшло ? Карэю прыкладна пам?ж V ? VII стагодзьдзем, ? стала папулярным сярод найвышэйшых кола?. У Карэ? гульня атрымала назву бадук. Да XVI стагодзьдзя разьв?лася разнав?днасьць гульн? пад назвай сунчжан-бадук, якая стала асно?най да канца XIX стагодзьдзя [8] [9] .

Карэйск?я гульцы ? традыцыйнай вопратцы на фатаграф?? 1910-х гадо?.

У Япон?ю гульня прыйшла ? VII стагодзьдз?. Яна атрымала назву ярмо-?го або го. У VIII стагодзьдз? яна стала папулярнай пры двары ?мпэратара [10] , а да XIII стагодзьдзя атрымала распа?сюд у народзе [11] .

У 1603 годзе Такугава ?эясу прызначы? найлепшага гульца, будыйскага манаха Н?кая (Кана Ёсабура) м?н?страм го ? гадакора [12] . Н?кай узя? ?мя Хань?мбо Санса ? заснава? школу Хань?мбо [12] . Разам зь першай школай па?стал? яшчэ тры асно?ных школы: Ясу?, ?на?э ? Хаяс?, утвары?шы сыстэму чатырох дамо? [12] . Го было прызнаная дзяржавай ? атрымл?вала дзяржа?ныя субсыды?, што спрыяла павышэньню майстэрства гульцо?. У гэтую эпоху была ?сталяваная сыстэма квал?ф?кацы? гульцо? ? дана? ? кю [13] . Штогод найлепшыя гульцы чатырох школа? гулял? пам?ж сабой гэтак званыя палацавыя гульн?, за як?м? наз?ра? увесь двор, уключна зь сёгунам [14] .

Сыстэма чатырох школа? ? дзяржа?нага ф?нансаваньня го пра?снавала ? Япон?? да Рэста?рацы? Мэйдз? . Пасьля рэвалюцы? палацавыя гульн? спын?л?ся, дзяржа?ная падтрымка паменшыла, аднак го атрымала новую крын?цу ф?нансаваньня ад газэта?, як?я пачал? спансаваць турн?ры прафэс?янала?. Прафэс?йная арган?зацыя гульцо? го Н?хон-К?йн была ?твораная ? 1924 годзе. У 1950 годзе утварылася альтэрнаты?ная арган?зацыя Кансай-К?йн, якая аб’яднала гульцо? Осак? ? прылеглага заходняга рэг?ёну.

Го на Захадзе [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Зважаючы на вял?кую папулярнасьць на Далёк?м Усходзе, у Э?ропе гульня зьяв?лася позна. Першую кн?гу пра го нап?са? у XIX стагодзьдз? нямецк? навуковец Оскар Коршэльт [15] . У першай палове XX стагодзьдзя го стала вядома ? Нямеччыне ? А?стра-Вугоршчыне . У ЗША го прывёз Эд?ард Ласкер . У Савецк?м Саюзе гульня стала вядомай пасьля публ?кацы? шэрагу артыкула? у часоп?се ≪Навука ? жыцьцё≫ ? 1975 годзе.

У другой палове XX стагодзьдзя го атрымала распа?сюд у Э?ропе ? Амэрыках на аматарск?м узро?н?, маючы ня вельм? вял?кую, але ?стойл?вую папулярнасьць. Найлепшыя заходн?я гульцы го дасягнул? ?зро?ню майстэрства, дастатковага дзеля атрыманьня статусу прафэс?йнага гульца ? адной з прафэс?йных арган?зацыя? Аз??. Мног?я зь ?х вывучал? гульню ? Япон?? або Карэ?. Аднак, заходн?я гульцы ?сё яшчэ саступаюць найлепшым прафэс?яналам. У бягучы час большасьць з э?рапейск?х кра?на? мае свае фэдэрацы? гульн? го. Аднак па ?зро?н? гульн? л?дэрам пакуль застаюцца Карэя , Япон?я ? К?тай .

Падл?к [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

?снуе некальк? розных сыстэма? падл?ку, у залежнасьц? ад прав?ла?, усталяваных на турн?ры, або па як?х пагадз?л?ся гуляць гульцы.

  • Паводле к?тайск?х прав?ла? гулец атрымл?вае адз?н пункт за кожны камень, як? ста?ць на дошцы, ? за кожны пункт тэрыторы?. Палонныя каменьн? не ?л?чваюцца. Перад падл?кам гульцы пав?нны пагадз?цца, як?я групы з камянё? мёртвыя, ? зьняць ?х з дошк?. Лягчэй падл?к праводз?ць, запо?н??шы сваю тэрыторыю камяням?, каб потым падл?чыць агульную колькасьць.
  • Паводле японск?х прав?ла? гулец атрымл?вае адз?н пункт за кожны пункт тэрыторы? ? за кожны палонны камень прац??н?ка. Колькасьць камянё? на дошцы не ?л?чваецца. Пры японск?м падл?ку тэрыторы? звычайна выра?но?ваюцца да прамавугольн?ка?. Палонныя каменчык? папярэдне выста?ляюцца на тэрыторыю прац??н?ка.
  • Паводле прав?ла? ?нга гульня вядзецца з ужываньнем адмысловага камплекту камянё?, у як?м зьмяшчаецца 180 белых ? 181 чорных камянё?, у чым гульцы пераконваюцца перад пачаткам парты?. Пры заканчэньн? гульн?, пасьля зьняцьця мёртвых камянё?, кожны з гульцо? выста?ляе каменчык? на сваю тэрыторыю. Перамогу атрымл?вае той гулец, якому не хап?ла камянё? для запа?неньня тэрыторы?.

Розныя сыстэмы падл?ку часам могуць даваць вын?к, як? будзе адрозьн?вацца на адз?н пункт.

Форавая гульня [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Традыцыйнае разьмяшчэньне форавых камянё?

У выпадку, кал? гуляюць прац??н?к? рознага ?зро?ню, тады дзеля ра?наваньня с?ла? можна гуляць з форай. Гульня на форы л?чыцца трэн?равальнай ? часьцей за ?сё адбываецца пам?ж наста?н?кам ? вучнем. Пры гульн? з форай слабы з прац??н?ка? бярэ чорныя, ? перад пачаткам гульн? выста?ляе пэ?ную колькасьць сва?х камянё? на дошку ? спэцыяльныя форавыя пункты. Найменшая фора адказвае проста гульн? чорным? без кампэнсацы? за права першага ходу (ком?). Разьмяшчэньне форавых камянё? можа быць ф?ксаваным або адвольным. Японск?я прав?лы патрабуюць ф?ксаванага разьмяшчэньня форавых камянё?. Яны зьмяшчаюцца ? пунктах Хос? (вылучаных на гобан? кропкам?) ? перасячэньнях чацьвёртай ? дзясятай вэртыкалей ? гарызанталей дошк?, л?чачы ад кожнага кута. Прав?лы задаюць разьмяшчэньне для 2-9 камянё? форы ? для большай колькасьц? камянё? адмысловых прав?ла? няма, таму што праз празьмерную розьн?цу ? с?ле гульцо? турн?рныя парты? з такой вял?кай форай не праводзяцца. Як прав?ла, камян? разьмяшчаюцца наступным чынам:

Камянё? форы Разьмяшчэньне
1 Чорныя ходзяць першыя, гульня бяз ком?
2 Чорныя камян? ставяцца ? хос? верхняга правага ? н?жняга левага кута
3 Дадаюць камень у хос? н?жняга правага кута
4 Чорныя займаюць усе кутавыя хос?
5 Дадаецца камень у цэнтар
6 Камян? ? Хос? куто? ? левага ? правага бако?
7 Дадаецца камень у цэнтар
8 Чорныя займаюць усе пункты хос?, акрамя цэнтру
9 Усе пункты хос?

Разьв?цьцё парты? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Партыю ? го ?мо?на падзяляюць на тры стады?: пачатковую (фусэк?), сярэдз?ну гульн? (цюбан) ? канец гульн? (ёсэ).

Задача гульца на стады? фусэк? ?дала разьмесьц?ць свае камян?, каб атрымаць перавагу ? наступных батал?ях. Гульня пачынаецца на пустой дошцы. Гулец пав?нен пачаткова расстав?ць камян? так?м чынам, каб дамагчыся балянсу пам?ж акрэсьленай камяням? тэрыторыяй ? уплывам камянё? на найбуйнейшыя частк? дошк?. Кал? гулец расста?ляе камян? ? фусэк? занадта цесна, тады ягоная патэнцыяльная тэрыторыя будзе мацней, але ён можа адстаць у разьв?цьц? ? прагуляць у наступных батал?ях. Кал? расста?ляць камян? занадта прасторна, тады яны дрэнна будуць узаемадзейн?чаць пам?ж сабой ? могуць не ?трымаць тэрыторыю. Ул?чваючы вял?к? памер дошк? ? вял?к? выбар пачатковых хадо?, у го не ?снуе традыцыйных дэбюта?, як, напрыклад, у шахматах . Вядомыя тольк? агульныя схемы разьв?цьця. Асабл?вае значэньне пры розыгрышы фусэк? маюць пэ?ныя стандартныя формы: джасэк?, як?я, як л?чыцца, даюць лякальна ро?ны вын?к для абодвух гульцо?. Аднак пры выбары джасэк? гулец мус?ць ул?чваць сытуацыю на ?сёй дошцы, ? вырашаць, ц? гуляць яму ? зададзеным месцы на тэрыторыю альбо на ?плы?.

Вырашальная часткай гульн? ёсьць сярэдняя частка, вядомая як цюбан. Мног?я парты? завяршаюцца ?жо ? ёй, бо перавага аднаго з гульцо? станов?цца в?давочнай, ? ягоны суперн?к здаецца. У сярэдз?не гульн? вызначальным ёсьць дакладны разьл?к варыянта? ? здольнасьць змагацца. Канчатковая стадыя гульн? ёсэ надыходз?ць тады, кал? станов?цца вядомым статус група? ? тэрыторыя?. Гэта азначае, што дошка пераважна ?жо падзеленая. У ёсэ гульцы завяршаюць афармленьне тэрыторыя?, старанна падл?чваючы кашто?насьць кожнага ходу. Здольнасьць гуляць ёсе ёсьць вырашальным пры ро?ным разьв?цьц? парты?, кал? канчатковы вын?к зацьвердз?ць перавагу аднаго з гульца ?сяго на некальк? камянё?.

Стратэг?чныя прынцыпы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Партыя Го Сэйгена (белыя камян?) супраць К?тан? Манору (чорныя камян?) 1957 году. У гэтае пазыцы? Манору згадз??ся на паразу, бо ня здоле? выратаваць цэнтральную частку дошк?.

Важным? прынцыпам? ? гульн? ёсьць панятк? сэнтэ ? готэ, як?я азначаюць захаваньне або страту ?н?цыятывы адным з гульцо?. Сэнтэ называюць ход, на як? суперн?к мае адказаць. Зважаючы на тое, што дасягненьне гульца пры так?м абмене хадам? можа быць невял?к?м, але ён захо?вае за сабой права ходу ? можа працягваць ?караненьне ? жыцьцё сваёй стратэг??. Для таго, каб ход бы? сэнтэ, ён пав?нен несьц? ? сабе пагрозу яшчэ вял?к?х страта? для суперн?ка. Готэ, адпаведна, ёсьць ходам, зь як?м губляецца ?н?цыятыва апошн?м лякальна значным ходам. Пасьлядо?насьць хадо?, якая заканчваецца готэ, гуляюць тады, кал? яна дае вял?к?я дасягненьн?. Вядома, гулец можа паспрабаваць перахап?ць ?н?цыятыву ? не адказаць на ход, ягоны прац??н?к л?чыць сэнтэ. Выкарысто?ваючы тэрм?налёг?ю го, гэта называецца згуляць тэнук?. У так?м выпадку можа здарыцца значны абмен тэрыторыям? пам?ж суперн?кам?, у тэрм?нах гульн? ? фурыкавары.

Дзеля пасьпяховай гульн? ? го неабходна ?мець знаходз?ць балянс пам?ж тэрытарыяльным? дасягненьням? ? ?плывам камянё?. У гэтых аднос?нах гульцы падзяляюцца на тых, хто люб?ць тэрыторыю, ? тых, хто люб?ць гуляць на ?плы?. Пры гульн? на ?плы? гулец канцэнтруе сваю ?вагу на тым, каб абмежаваць тэрыторыю прац??н?ка, ?заляваць ягоныя камян? ? асобныя групы гэтак, каб яны не брал? ?дзел у далейшае барацьбе. У вын?ку часта ствараюцца вельм? вял?к?я прасторы, абложаныя камяням? аднаго колеру ? маё. Мэта такой стратэг?? ? прымус?ць суперн?ка ?варвацца ? зону маё, у той час, кал? там ягоныя камян? ня будуць мець падтрымк? ?ншых камянё?. Тады гулец, як? гуляе на ?плы?, выкарысто?вае атаку на так? дэсант у свае тылы дзеля пабудовы ?ласнай тэрыторы?. Пры гульн? на ?плы? важную ролю гуляе панятак шчыльнасьц? (ацум?) ? такой пабудовы камянё?, у якой няма слабасьця?, як?я можна было б выкарысто?ваць у тактычнай барацьбе.

?ншым прынцыпам, на як?м у значнай ступен? грунтуецца як стратэг?я, гэтак ? тактыка гульн?, ёсьць прынцып м?яй. М?яй ? гэта такая сытуацыя, кал? гулец бачыць два задавальняльных варыянта? разьв?цьця падзея? ? кал? суперн?ка згуляе сюды, я адкажу гэтак, а кал? ? сюды, то вось гэтак. Пакольк? абодва варыянты даюць задавальняльны вын?к, кашто?насьць ходу ? зададзеным месцы падае, ? можна перамясьц?ць ?вагу ? ?ншыя месцы.

Тактыка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Вочы групы пазначаныя трыкутн?кам?.

Найважнейшым, ул?чваючы вын?к гульн?, ёсьць пытаньне аб жыцьц? ? сьмерц? групы камянё?. Звычайна, магчымасьць абкружыць ?, у рэшце рэшт, палан?ць камян? суперн?ка дае гульцу вял?кую перавагу. Групы камянё?, як?я немагчыма палан?ць ? зьняць з дошк?, называюць жывым?. Дзеля пабудовы безумо?на жывых група? камянё? неабходна забясьпечыць ?м магчымасьць утварэньня двух вачэй, гэта значыць пункта?, у як?я суперн?к ня зможа падкласьц? камень з прычыны забароны самагубнага ходу. Група камянё? можа быць жывой таксама ? станов?шчы сяк? ? так?м разьмяшчэньн? камянё?, пры як?м дзеля палону групы суперн?ка гулец пав?нен увесьц? ? бой сваю групу, што будзе гульцу нявыгадна. Гэтак жа будзе нявыгадна гэта ? для суперн?ка. Таму абедзьве групы застаюцца жывым?. ?, нарэшце, група камянё? можа быць жывой, кал? гулец пасьпявае раней палан?ць адну з група?, як?я яе атачаюць ? гонках на зьн?шчэньне ? сэмэай.

Група, якая яшчэ не забясьпечыла сабе магчымасьц? пабудаваць два вока, называецца слабой. Пры атацы на такую групу прац??н?к спрабуе перашкодз?ць пабудове вачэй. Часта дзеля гэтага ахвяруюць камяням? з мэтай сфармаваць ?нутраную прастору слабой групы так?м чынам, каб яе немагчыма было падзял?ць на дзьве незалежныя частк?. Ёсьць нямала задача? на жыцьцё ? сьмерць (цумэ-го), ? гульцы ? го праводзяць шмат часу, вырашаючы ?х. У лякальнай барацьбе выкарысто?ваюцца два асно?ных тактычныя прыёмы захопу ? палон каменя або невял?к?х група? камянё? суперн?ка ? шычо ? гэта. Веданьне гэтых прыёма? звычайна дапамагае гульцу пазьбегнуць адразаньня частк? сва?х камянё? ад ?ншых.

Хады, як?я найлепшым чынам выкарысто?ваюць асабл?васьц? разьмяшчэньня камянё? у зададзеным месцы дошк?, называюцца тэсуджы. Так?я захады ёсьць упрыгожаньнем го. Здольнасьць бачыць тэсуджы адрозьн?вае моцных гульцо? ад слабых. Для го вельм? важным ёсьць панятак формы. Камян? трэба ?мець разьмяшчаць так?м чынам, каб дасягнуць найбольшай эфэкты?насц?, шчыльнасьц?, патэнцыялу ? пабудове вачэй ды ?ншае.

Традыцыйны рыштунак [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Гобан ? го-кэ.

Традыцыйная дошка для гульн? ? го вырабляецца з суцэльнага кавалка дрэва ? часта став?цца на ножках. Найлепшыя дошк? робяць з дрэва кая , дра?н?на якога мае залац?стае адценьне, а найлепшыя з ?х выточваюцца з дрэва? кая, як?м да 700 гадо?. Гульцы сядзяць на узгало?ках (дзабутон), як?я ляжаць на падлозе. Камян? (го-?шы) трымаюць у гаршчках з суцэльнага дрэва (го-кэ). Белыя камян? робяцца з чарапашына? малюска? , а чорныя выточваюцца з чорнага гладкага лупняку .

Го ? культуры [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Японск? п?сьменьн?к, ля?рэат Нобэле?скай прэм?? ? гал?не л?таратуры , Кавабата Ясунары ? рамане ≪Майстар Го≫ ап?са? апошнюю гульню Хань?мбо Сюсая . Гэты матч расьцягну?ся на па?гады. На ?м Кавабата працава? аглядальн?кам газэты. Дзякуючы ягоным ц?кавым газэтным рэпартажам матч прыцягну? увагу Япон??, пры гэтым ня тольк? аматара? гульн?, але ? ?ншых японца?. Ц?кавасьць да го выкл?кала публ?кацыя манг? ? выхад у сьвет ан?мэ ≪Х?кару но го≫ мангак? Обата Такас? .

Арган?зацы? ? турн?ры [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У Япон?? , К?та? , Карэ? ? на Тайван? ?снуюць прафэс?йныя л?г?, як?я займаюцца арган?зацыяй ? правядзеньнем турн?ра?. На сёньня бракуе сусьветнай арган?зацы? прафэс?янала?. Такая сытуацыя склалася з прычыны нязначных адрозьненьня? ? прав?лах гульн? ? розных вядучых кра?нах. Адпаведна, не ?снуе адз?нага чэмп?янату сьвету для прафэс?янала?. Аднак, ?снуе некальк? м?жнародных турн?ра?, як?я л?чаць сябе чэмп?янатам? сьвету. Гульня ? так?х турн?рах рэглямэнтуецца прав?лам? кра?ны-арган?затара. Так?м? турн?рам? ёсьць Кубак ?нга (Тайвань), Кубак LG ? Кубак Самсунга (Карэя), Кубак Чуньлань (К?тай), Кубак Фудыцу (Япон?я). Сярод прафэс?янала? трох вядучых кра?на? ладз?цца штогадовае першынство Кубак до?гай локшыны  ? каманднае спаборн?цтва, у як?м бяруць удзел пяць гульцо? ад кожнай кра?ны згодна з прынцыпам чарады, то бок кожны гулец гуляе да таго часу, пакуль не зьведае паразу.

Нацыянальныя спаборн?цтвы ? кра?нах з прафэс?йным? л?гам? таксама ня маюць аднаго прызнанага чэмп?янату. Замест гэтага, ?снуюць ? штогод разыгрываюцца некальк? прэстыжных тытула?. Гэтак, у Япон?? чацьвёрку самых прэстыжных тытула? складаюць Хань?мбо, Мэйдз?н, К?сэй ? Дзюдан. М?жнародная фэдэрацыя го займаецца падтрымкай ? рэгуляцыяй гульн? на аматарск?м узро?н?. Рэгулярна ладзяцца чэмп?янаты сьвету сярод аматара? на дарослым, юнацк?м ? юн?ёрск?м узро?нях.

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  1. ^ ≪A Brief History of Go≫ . American Go Association.
  2. ^ ≪The Game of Go: Speculations on its Origins and Symbolism in Ancient China≫ . American Go Association.
  3. ^ Burton, Watson (April 15, 1992). ≪The Tso Chuan≫ (reprint ed.). ISBN 978-0-231-06715-7 .
  4. ^ ≪About the IGF≫ . International Go Federation.
  5. ^ ≪IGF members≫ . International Go Federation.
  6. ^ Potter 1985; Fairbairn 1995
  7. ^ Pickard 1989.
  8. ^ History of Korean baduk . ? Korean Baduk Association.
  9. ^ Fairbairn 2000
  10. ^ History of Go in Japan: part 2 . ? Nihon Kiin . Арх??ная коп?я   Праверана 8 лютага 2015 г.
  11. ^ History of Go in Japan: part 3 . ? Nihon Kiin . Арх??ная коп?я   Праверана 8 лютага 2015 г.
  12. ^ а б в GoGoD (Fairbairn & Hall) History and Timelines. ? 2007.
  13. ^ GoGoD (Fairbairn & Hall) Articles on Famous Players. ? 2007.
  14. ^ GoGoD (Fairbairn & Hall) History and Timelines. ? 2007.
  15. ^ William Pinckard History and Philosophy of Go. ? 1992. in Bozulich, 2001 pp. 23-25

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]