Lockheed Martin F-22 Raptor
Tipi	Be?inci n?sil qırıcı
Hazırlayan	Lockheed Martin
?stehsalcı	Lockheed Martin , Boeing
?lk ucu?	29 noyabr 1990
?stismara verilm? tarixi	15 dekabr 2005
?stismarcılar	AB? H?rbi Hava Quvv?l?ri
Buraxılı? sayı	195
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

"F-22 Raptor" ? Amerika Birl??mi? ?tatlarının Lockheed Martin , Boeing v? "General Dinamics" ?irk?tl?rinin birg? layih?si ?sasında istehsal edil?n coxm?qs?dli, iki muh?rrikli h?rbi doyu? t?yyar?si. “F-22 Raptor” qırıcıları hal-hazırda dunyada yegan? f?aliyy?td? olan be?inci n?sil qırıcı t?yyar?l?rdir . Radarlar t?r?find?n tutulması c?tin olan bu bir n?f?rlik qırıcı t?yyar? yerd?ki h?rbi obyektl?ri m?hv etm?k, k??fiyyat v? radioelektron mubariz?si aparmaq imkanına malikdir. ”F-22”-nin bortunda iki ?d?d yaxın m?saf?li “ AIM-9X ” v? altı ?d?d “ AIM-120 ” zenit raketl?ri yerl??dirilib v? bu t?yyar?l?r “hava-yer” tipli raketl?r d? da?ıya bilir. ”F-22” t?yyar?l?ri qurudakı h?d?fl?ri vurmaq ucun radarlardan yayınma qabiliyy?tin? malikdir. ”F-22”d? olan muxt?lif cihazlar kompleksi onun k??fiyyat m?lumatları toplamasına v? du?m?nin radio siqnallarını tutma?a kom?klik gost?r?c?k. Du?m?nin radiolokasiya sistemi onun yerini mu?yy?nl??dir?n?d?k “F-22”-l?r ist?nil?n m?lumatı ?ld? ed?r?k t?hluk?li sah?ni coxdan t?rk ed? bil?r. ^[1]

Tarixi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1978-ci ild? Amerikanın k??fiyyat peykl?ri SSR? ?razisind? h?rbi bazada ucu? zolaqlarında 2 yeni mu?yy?n edilm?mi? t?yyar? a?karlayır, v? sonradan b?lli olur ki, bu t?yyar?l?r SSR?-nin ?n qabaqcıl Su-27 v? Miq-29 t?yyar?l?ridir. H?r iki yeni t?yyar?nin muasir Amerikan t?yyar?l?rinin manevrlilik ustunluyunu k?skin ??kild? azaldaca?ı gozl?nilirdi. Artıq 1981-ci ild? HHQ h?l? yenic? orduya q?bul olunmu? F-15-l?rin ?v?zl?nm?si ucun aerokosmik kompaniyalara TTD proqramındakı t?yyar?nin malik olmalı xususiyy?tl?r bar?d? m?sl?h?t almaq ucun muraci?t etdi. Aerokosmik kompaniyalarla m?sl?h?tl??m?l?rd?n sonra TTD t?yyar?sinin hava-hava istiqam?tind? ixtisasla?ması q?rara alındı. Yeni t?yyar? ?n son ixtiralarla t?chiz olunmalı, yeni n?sil kompozit v? daha yungul materiallardan istifad? edilm?li, t?kmil ucu? idar? sisteml?ri, daha guclu muh?rrikl?r v? ?n ?sası stels texnologiyasından (radara du?m?m?k) istifad? edilm?li idi. 1986-cı ild? HHQ aerokosmik kompaniyalara oz layih?l?rini verm?kl? ba?lı gost?ri? verdi. Bunlarla eyni zamanda AB? H?rbi D?niz quvv?l?ri d? TTD proqramının bazasında Donanma T?kmil Taktiki Doyu?cu proqramını elan etdi. Donanma H?rbi Hava Quvv?l?ri ucun yaradılacaq yeni t?yyar?nin bazasında yaradılacaq t?yyar?ni F-14-l?ri ?v?z etm?k ucun istifad? ed?c?kdi. TTD proqramına 750 t?yyar?, DTTD proqramına is? 546 t?yyar? sifari? edil?c?kdi.

1986-cı il ?yulda Lockheed, Boeing, General Dynamics, Northrop, Grumman v? Rokwell t?r?find?n HHQ-y? TTD layih?l?ri t?qdim edildi. Lakin ikisi sonradan cıxarıldı.

Bundan sonra TTD proqramında i?tiraklarını davam etdirm?k v? x?rcl?ri azaltmaq ucun Lockheed Boeing v? General Dynamicsl? ?m?kda?lı?a, Norhtrop is? McDonnel Douglasla ?m?kda?lı?a getdi. Lockheed v? Northropun layih?l?ri 31 Oktyabr 1986-cı ild? finalist kimi secildi.

H?r iki komandaya oz t?yyar?l?rinin prototipl?rini yaratmaq ucun 50 ay verildi. Veril?n mudd?t? h?r iki kompaniya oz prototipl?rini hazırladı: Lockheedin dizaynı YF-22, Norhtropun dizaynı is? YF-23 adlandırıldı.

1990-cı ilin Dekabrında h?r iki komanda testl?rin n?tic?sini v? ozl?rinin t?klifl?rini  tam ??kild? AB? H?rbi Hava Quvv?l?rin? t?qdim edil?r. 1991-ci ilin Aprelin 23-d? is? HHQ ba?cısı Donald Rice YF-22-ni qalib elan etdi. Bundan sonra YF-22-nin adı ordu standartlarına uy?un olaraq F-22 il? ?v?zl?ndi. Pratt&Whitney YF119 muh?rrikl?ri F-22 modelinin istehsal versiyası ucun secildi. Lockheed v? Pratt&Whitney dizaynları daha yax?ı texniki gost?ricil?rl? yana?ı daha az riskl?r? malik idi.

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• Vikianbarda Lockheed Martin F-22 Raptor il? ?laq?li mediafayllar var.