đ?i cong qu?c Luxembourg
Ten b?n ng? Groussherzogtum Letzebuerg   ( ti?ng Luxembourg ) Grand-Duche de Luxembourg   ( ti?ng Phap ) Großherzogtum Luxemburg   ( ti?ng đ?c )
Qu?c k? Qu?c huy
Qu?c ca :  " Ons Heemecht " "Que h??ng ta" Hoang ca :  De Wilhelmus 1
V? tri Luxembourg trong Lien minh chau Au (xanh)
T?ng quan
Th? đo	Luxembourg 49°36′B 6°7′đ  /  49,6°B 6,117°đ  / 49.600; 6.117
Thanh ph? l?n nh?t	Luxembourg (Th? đo)
Ngon ng? chinh th?c	Ti?ng Luxembourg , ti?ng Phap , ti?ng đ?c
? Ngon ng? qu?c gia đ??c cong nh?n	Ti?ng Luxembourg
Ton giao chinh	73,2% Kito giao 23,4% Khong ton giao 3,2% khac [1]
Ten dan c?	Ng??i Luxembourg
Chinh tr?
Chinh ph?	Quan ch? l?p hi?n ngh? vi?n
?  đ?i cong t??c	Henri
?  Th? t??ng	Luc Frieden
L?p phap	H? ngh? vi?n Luxembourg
L?ch s?
đ?c l?p
? đ?c l?p t? Phap va th?ng lam đ?i cong qu?c	15 thang 3 n?m 1815
? Lien minh ca nhan v?i Ha Lan	19 thang 4 n?m 1839
? Tai xac nh?n đ?c l?p	11 thang 5 n?m 1867
? K?t thuc lien minh ca nhan v?i Ha Lan	23 thang 11 n?m 1890
? Gi?i phong t? đ?c Qu?c xa	1944 / 1945
đ?a ly
Di?n tich
? T?ng c?ng	2.586,4  km 2 ( h?ng 168 ) 999  mi 2
? M?t n??c (%)	0,60
Dan s?
? ??c l??ng 2023	660,809 [2] ( h?ng 163 )
?  M?t đ?	255.5/km 2 ( h?ng 56 ) 661,7/mi 2
Kinh t?
GDP   ( PPP )	??c l??ng 2023
? T?ng s?	93,618 t? USD [3] ( h?ng 99 )
?  Binh quan đ?u ng??i	141.672 USD [3] ( h?ng 2 )
GDP   (danh ngh?a)	??c l??ng 2023
? T?ng s?	86,971 t? USD [3] ( h?ng 75 )
? Binh quan đ?u ng??i	131.613 USD [3] ( h?ng 1 )
đ?n v? ti?n t?	Euro ( € ) 2 ( EUR )
Thong tin khac
Gini ?   (2015)	28,7 [4] Vui long dung d?u ph?y th?p phan
HDI ?   (2015)	0,898 [5] Vui long dung d?u ph?y th?p phan  ·  h?ng 20
Mui gi?	UTC +1 ( CET )
? Mua he ( DST )	UTC +2 ( CEST )
Giao thong ben	ph?i
Ma đi?n tho?i	352
Ma ISO 3166	LU
Ten mi?n Internet	.lu 3
Khac v?i Het Wilhelmus c?a Ha Lan. Tr??c 1999: đ?ng franc Luxembourg . Con dung ten mi?n .eu chung v?i cac qu?c gia Lien minh chau Au khac.

Luxembourg (phien am: Luc-x?m-bua, Luc-xem-bua ho?c Luych-x?m-bua ), ten đ?y đ? la đ?i cong qu?c Luxembourg ( ti?ng Luxembourg : Groussherzogtum Letzebuerg ; ti?ng Phap : Grand-Duche de Luxembourg ; ti?ng đ?c : Großherzogtum Luxemburg) la m?t qu?c gia nh? n?m trong l?c đ?a ? Tay Au , giap v?i B? , Phap , va đ?c ^[6] . Qu?c gia nay co di?n tich g?n b?ng t?nh Binh D??ng c?a Vi?t Nam .

Luxembourg la m?t n??c theo dan ch? đ?i ngh? va quan ch? l?p hi?n , đ??c cai tr? b?i m?t đ?i cong t??c va la đ?i cong qu?c duy nh?t con t?n t?i tren th? gi?i. đ?t n??c co m?t n?n kinh t? phat tri?n cao, v?i GDP binh quan đ?u ng??i cao nh?t tren th? gi?i (107.206 USD/ng??i/n?m). Luxembourg la thanh vien sang l?p c?a Lien minh chau Au , NATO , Lien h?p qu?c , Benelux va Lien minh Tay Au , ph?n anh xu th? chinh tr? c?a vi?c h?i nh?p kinh t?, chinh tr? va quan s?. Thanh ph? Luxembourg , th? đo va la thanh ph? l?n nh?t, la n?i đ?t tr? s? c?a m?t s? c? quan va đ?i di?n c?a Lien minh chau Au.

Luxembourg n?m gi?a bien gi?i v?n hoa c?a chau Au g?c Roman va chau Au g?c German , vay m??n phong t?c t?p quan t? nh?ng truy?n th?ng r?t khac nhau. Luxembourg la m?t n??c v?i ba th? ti?ng; ti?ng Phap , ti?ng đ?c va ti?ng Luxembourg la nh?ng ngon ng? chinh th?c. M?c du la m?t n??c th? t?c , ph?n đong ng??i dan Luxembourg theo đ?o Cong giao Roma .

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Luxembourg la m?t ph?n lanh th? trong đ? qu?c c?a Charlemagne . L?ch s? đ??c ghi l?i c?a Luxembourg b?t đ?u v?i vi?c chi?m đ??c Lucilinburhuc (ngay nay la lau đai Luxembourg ) b?i Siegfried , Ba t??c x? Ardennes vao n?m 963 . Ten hi?n nay c?a Luxembourg co ngu?n g?c t? ten tr??c đay Lucilinburhuc ^[7] . Xung quanh đ?n nay, m?t th? tr?n d?n d?n phat tri?n, va tr? thanh trung tam c?a m?t n??c nh? nh?ng quan tr?ng v? m?t chi?n l??c. N?m 1214, lanh th? nay đ??c nang len thanh Ba qu?c Luxemburg , đ?n n?m 1353 l?i đ??c nang len thanh Cong qu?c . Vao n?m 1437 , Hoang gia Luxembourg kh?ng ho?ng v? v?n đ? th?a k?, b?t đ?u b?i vi?c thi?u m?t ng??i con trai n?i ngoi, d?n đ?n vi?c vung đ?t nay b? ban cho Philippe T?t b?ng c?a x? Burgundy ^[8] . Vao cac th? k? theo sau đo, đ?n Luxembourg đ??c m? r?ng lien t?c va gia c? them b?i nh?ng ch? nhan k? ti?p nhau, nha Bourbon , nha Habsburg , nha Hohenzollern va ng??i Phap , cung v?i m?t s? khac. Sau khi Napoleon th?t b?i vao n?m 1815 , Luxembourg b? tranh gianh b?i Ph? va Ha Lan ^[9] . H?i ngh? Wien đa thanh l?p Luxembourg nh? la m?t đ?i cong qu?c lien hi?p v?i Ha Lan . Luxembourg c?ng la thanh vien c?a Lien minh cac qu?c gia đ?c , v?i m?t đ?n Lien minh đong b?i linh Ph? ^[9] .

Cach m?ng B? n?m 1830 ? 1839 đa lam lanh th? c?a Luxembourg b? gi?m đi h?n m?t n?a, vi đa ph?n lanh th? noi ti?ng Phap thu?c phia tay đ??c chuy?n nh??ng cho B? ^[10] . N?n đ?c l?p c?a Luxembourg đ??c kh?ng đ?nh m?t l?n n?a vao n?m 1839 b?i Hi?p ??c London th? nh?t . C?ng cung n?m đo, Luxembourg gia nh?p Zollverein ^[11] . N?n đ?c l?p va s? trung l?p c?a Luxembourg l?i đ??c kh?ng đ?nh vao n?m 1867 b?i Hi?p ??c London th? hai , sau cu?c kh?ng ho?ng Luxembourg lam chi?n tranh g?n nh? n? ra gi?a Ph? va Phap ^[12] . Sau s? mau thu?n đ??c k? tren, đ?n c?a lien minh đa b? thao d? ^[13] .

Vua Ha Lan v?n la Ng??i lanh đ?o nha n??c nh? la đ?i cong t??c x? Luxembourg , duy tri m?i lien h? dan t?c gi?a hai n??c cho đ?n n?m 1890 . Vao luc William III , ngoi Cong t??c đ??c truy?n cho con gai ong la Wilhelmina , trong khi Luxembourg (vao th?i đi?m đo ch? gi?i h?n cho ng??i n?i ngoi la nam b?i Hi?p đ?nh Gia đinh Nassau ) đ??c truy?n cho Adolph x? Nassau-Weilburg ^[14] .

Luxembourg b? xam l??c va chi?m đong b?i quan đ?c trong Chi?n tranh th? gi?i th? nh?t nh?ng đ??c phep gi? đ?c l?p va c? ch? chinh tr?. No l?i b? xam l??c va chi?m đong trong Chi?n tranh th? gi?i th? hai vao n?m 1940, va chinh th?c b? sap nh?p vao đ? ch? th? ba vao n?m 1942 .

Trong su?t Chi?n tranh th? gi?i th? hai , Luxembourg đa bai b? chinh sach trung l?p , khi n??c nay tham d? phe đ?ng Minh đanh l?i quan đ?c. Chinh ph? l?u vong c?a n??c nay đa tru t?i London , thi?t l?p m?t nhom quan tinh nguy?n nh? tham d? tr?n đanh Normandy . No tr? thanh m?t thanh vien sang l?p Lien h?p qu?c vao n?m 1946 , va kh?i NATO vao n?m 1949 . Vao n?m 1957 , Luxembourg tr? thanh m?t trong sau n??c thanh l?p C?ng đ?ng Than va Thep chau Au (sau nay la Lien minh chau Au ) vao n?m 1999 , tham d? khu v?c s? đ?ng ti?n euro .

N?m 1964, N? đ?i cong t??c Charlotte thoai v? va nh??ng ngoi cho con trai la Thai t? Jean . N?m 2000, con trai đ?i cong t??c Jean la Henri len k? v?. Vai tro lanh đ?o đ?i s?ng chinh tr? v?n thu?c v? đ?ng Xa h?i Thien chua giao , Jacques Santer gi? ch?c Th? t??ng t? n?m 1984 đ?n 1995, r?i đ?n Claude Juncler tr? thanh ng??i k? nhi?m t? n?m 1995. Qu?c h?i Luxembourg phe chu?n hi?p ??c Maastricht chu?n b? cho vi?c h?i nh?p kinh t? vao Lien hi?p chau Au vao thang 7 n?m 1992. Thang 10 n?m 2000 , Thai t? Henri tuyen th? nh?m ch?c đ?i cong t??c thay th? cha la đ?i cong t??c Jean. N?m 2002 , Luxembourg chinh th?c s? d?ng đ?ng euro.

Vao n?m 2005, m?t tr?ng c?u dan y v? hi?n phap chung chau Au đa đ??c t? ch?c ? Luxembourg ^[15] .

Kinh t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Kinh t? Luxembourg la n?n kinh t? phat tri?n, l?nh v?c ch? y?u la ngan hang va thep. Luxembourg co GDP binh quan đ?u ng??i cao nh?t th? gi?i, đ?t m?c 125.923 USD/ng??i (2021), GDP đ?t 60.984 t? USD (đ?ng th? 75 th? gi?i va đ?ng th? 25 chau Au).

Trong nh?ng n?m qua, Luxembourg luon la m?t trong nh?ng n??c co t?c đ? t?ng tr??ng cao nh?t trong EU . Cac l?nh v?c th? m?nh la th??ng m?i , d?ch v? ngan hang , b?o hi?m , hoa ch?t cao su , nh?a , s?n xu?t thep , th?c ph?m. Khu v?c d?ch v? noi chung va d?ch v? tai chinh ngan hang noi rieng la đ?ng l?c chinh thuc đ?y n?n kinh t? t?ng tr??ng (Tai chinh ? ngan hang hi?n đong gop 28% GDP c?a Luxembourg). C? c?u GDP: nong nghi?p 1%, cong nghi?p 14% va d?ch v? 85% (2007). Cac b?n hang ch? y?u c?a Luxembourg la B? , Phap , đ?c , Italia , Ha Lan , M? . đi?u đang chu y la can can th??ng m?i (hang hoa) c?a Luxembourg th??ng xuyen tham h?t, tuy nhien can can thanh toan l?i th?ng d?, nh? thu hut đ??c nhi?u lu?ng tai chinh t? ben ngoai. Luxembourg hi?n tham gia khu v?c đ?ng euro .

Nganh cong nghi?p luy?n kim va gang thep t?p trung ? vung Tay Nam. Nganh cong nghi?p th?c ph?m c?a Luxembourg bao g?m s?a , th?t ch? bi?n, va r??u . Khu v?c kinh t? th? ba s? d?ng 90% l?c l??ng lao đ?ng.

đ?a ly [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Luxembourg n?m ? Tay Au giap v?i Phap , đ?c , B? . Vung Osling ? phia B?c thu?c cao nguyen Ardenne , đ?a hinh l?i lom, ph?n l?n la cac khu r?ng va đ?ng c?, đi?u ki?n thien nhien it ?u đai h?n. Vung Gutland ? phia Nam, đ?t mau m?, thich h?p cho vi?c phat tri?n nong nghi?p ( ng? c?c , cay ?n qu? , hoa , nho va thu?c la ).

Chinh tr? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Luxembourg la m?t n??c quan ch? l?p hi?n đa đ?ng, co v? quan ch? gi? v? tri nguyen th? qu?c gia v?i t??c hi?u đ?i cong t??c ( Groussherzog , t??ng đ??ng qu?c v??ng ) truy?n v? theo cha truy?n con n?i. Theo đo Th? t??ng Luxembourg la ng??i đ?ng đ?u chinh ph?. Quy?n hanh phap đ??c quy đ?nh theo hi?n phap n?m 1868 (đa s?a đ?i) đ??c th?c hi?n b?i chinh ph?, b?i đ?i Cong T??c va cac H?i đ?ng Chinh ph? (n?i cac), trong đo bao g?m m?t th? t??ng va nhi?u b? tr??ng khac. đ?i Cong T??c co quy?n gi?i tan qu?c h?i va b?u c? l?i m?i. Cac th? t??ng va pho th? t??ng đ??c b? nhi?m b?i đ?i Cong T??c sau cu?c b?u c? cong khai đ?n cac Vi?n đ?i bi?u ; h? ch?u trach nhi?m đ?i v?i Vi?n đ?i bi?u . Quy?n l?p phap đ??c trao cho c? chinh ph? va qu?c h?i. C? quan t? phap đ?c l?p v?i hanh phap va l?p phap.

Cu?i n?m 2013, Xavier Bettel chi?n th?ng trong vi?c tranh c? th? t??ng đa khep l?i 18 n?m c?m quy?n c?a ong Jean-Claude Juncker - lanh t? đ?ng C? đ?c Xa h?i b?o th?, đ?ng n?m quy?n g?n nh? lien t?c k? t? khi đ? Nh? Th? Chi?n k?t thuc. đ? co th? gianh đ??c th?ng l?i, nha lanh đ?o tr? theo xu h??ng t? do đa ph?i lien k?t v?i hai đ?ng th? t?c khac: đ?ng Dan ch? va đ?ng Xanh.

Chinh ph? hi?n nay la m?t lien minh c?a ba đ?ng DP (đ?ng Dan ch?), LSAP (đ?ng Cong nhan xa h?i ch? ngh?a) va DG (đ?ng Xanh). Cac đ?ng phai chinh tr? chinh:

• đ?ng Dan ch?, đ?ng canh h?u theo đ??ng l?i t? do.
• đ?ng Xanh, ch? tr??ng b?o v? moi tr??ng.
• đ?ng Cong nhan Xa h?i ch? ngh?a Luxembourg, theo đ??ng l?i dan ch? xa h?i .
• đ?ng C? đ?c Xa h?i , đ?ng canh h?u b?o th?.

Chinh sach đ?i ngo?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?c tieu chinh sach đ?i ngo?i c?a Luxembourg la "Phat huy vai tro trong EU , tham gia vao vi?c xay d?ng m?t th? gi?i hoa binh, b?o v? cac gia tr? c? b?n, gop ph?n thuc đ?y kinh t? phat tri?n. La n??c nh? co n?n kinh t? m? nen l?i ich c?a Luxembourg g?n li?n v?i l?i ich c?a EU. Do v?y, Luxembourg luon ?ng h? ti?n trinh xay d?ng Lien minh chau Au , ?ng h? vi?c m? r?ng EU sang Trung Au va đong Au .

V? chinh sach h?p tac phat tri?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tuy la n??c nh? nh?ng Luxembourg r?t quan tam đ?n h?p tac phat tri?n. N?m 1998, t?ng gia tr? ODA c?a Luxembourg đ?t 4,1 t? franc Lux (117,5 tri?u USD), t??ng đ??ng 0,61% GNP va 2,25% ngan sach qu?c gia; n?m 1999 kho?ng 4,5 t? franc Lux (129 tri?u USD). Theo bao cao ngay 23/4/2008 c?a B? tr??ng H?p tac Phat tri?n c?a Luxembourg tr??c Qu?c h?i v? chinh sach vi?n tr? phat tri?n c?a Luxembourg, t? n?m 2000 , Luxembourg la m?t trong 5 n??c cong nghi?p phat tri?n danh 0,7% thu nh?p qu?c dan cho vi?n tr? phat tri?n, n?m 2007 con s? nay len đ?n 0,9% va n?m 2008 s? đ?t 0.91%. M?c tieu c?a chinh sach h?p tac phat tri?n c?a Luxembourg la ph?c v? cong cu?c xoa đoi gi?m ngheo, đ?m b?o cho s? phat tri?n b?n v?ng t?i cac n??c đang phat tri?n, trong đo con ng??i đ??c đ?t ? v? tri trung tam. ?u tien t? nay đ?n n?m 2015 la ph?c v? cho vi?c th?c hi?n cho m?c tieu c?a Thien nien k?, nh?t la nh?ng m?c tieu mang tinh ch?t xa h?i nh? y t? , giao d?c , đao t?o… Cho t?i nay, vi?n tr? phat tri?n c?a Luxembourg ch? ?u tien danh cho 10 n??c trong đo co 6 n??c thu?c ti?u vung sa m?c Sahara ( Burkina Faso , Cabo Verde , Mali , Namibia , Niger va Senegal ), 2 n??c chau M? Latinh ( Nicaragua va El Salvador ), 2 n??c chau A ( Lao va Vi?t Nam ).

Luxembourg c?ng ti?n hanh chi?n d?ch thong tin đ?n ng??i dan đ? h? hi?u va ?ng h? nh?ng n? l?c c?a Chinh ph? trong l?nh v?c h?p tac phat tri?n. Trong m?t cu?c th?m do d? lu?n ti?n hanh đ?u n?m 2003, đ?i đa s? ng??i dan Luxembourg đ?u ?ng h? chinh sach c?a Chinh ph?.

Dan t?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ng??i dan Luxembourg đ??c g?i la Luxembourgers , dan nh?p c? t?ng len trong th? k? XX do s? xu?t hi?n c?a nh?ng ng??i nh?p c? t? B? , Phap , Y , đ?c , va B? đao Nha , v?i ph?n l?n đ?n t? sau nay. Trong cu?c đi?u tra dan s? n?m 2001, đa co 58.657 ng??i nh?p c? co qu?c t?ch B? đao Nha.

K? t? khi b?t đ?u cu?c chi?n tranh Nam T? , Luxembourg đa ti?p nh?n nhi?u ng??i nh?p c? t? cac n??c Bosnia va Herzegovina , Montenegro va Serbia . Hang n?m, h?n 10.000 ng??i nh?p c? m?i đ?n Luxembourg, ch? y?u la t? cac qu?c gia EU , va đong Au . Nh? n?m 2000, đa co 162.000 ng??i nh?p c? t?i Luxembourg, chi?m 37% t?ng dan s?. Co kho?ng 5.000 ng??i nh?p c? b?t h?p phap, bao g?m ng??i t? n?n.

Thanh ph?n dan t?c hi?n nay g?m: ng??i Luxembourg (t?c ng??i Celt ), ng??i B? đao Nha , ng??i Italia , ng??i Montenegro , Albania , Kosovo .

Giao d?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?n giao d?c c? b?n toan di?n va đ?c bi?t chu tr?ng v?n đ? ngon ng? đa giup ng??i dan Luxembourg tr? nen t? tin va d? dang hoa nh?p n?n kinh t? qu?c t?. Ng??i dan ? đay co th? s? d?ng ba th? ti?ng ngoai ti?ng m? đ?, g?m ti?ng đ?c , ti?ng Phap , va ti?ng Anh . Va m?t đi?u khong gi?ng b?t c? n?i đau tren th? gi?i la đ?t n??c nay ch? tr??ng ch? m? m?t tr??ng đ?i h?c. D? nhien, Luxembourg c?ng co trung tam đao t?o nang cao, cac tr??ng cao đ?ng, d?y ngh? v? du l?ch va khach s?n .

Ch??ng trinh ti?u h?c 6 n?m, trung h?c 7 n?m. H?c sinh t?t nghi?p co th? theo h?c ch??ng trinh cao h?n, tham gia vao cac mon h?c nh? nhan v?n , lu?t , kinh t? , y h?c ... Nhi?u sinh vien ra n??c ngoai tu nghi?p. Luxembourg co r?t nhi?u tr??ng k? thu?t va h??ng nghi?p.

Ngon ng? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ti?ng Luxembourg , ti?ng đ?c , ti?ng Phap la nh?ng ngon ng? chinh th?c.

Ton giao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Luxembourg la m?t qu?c gia th? t?c, nh?ng nha n??c cong nh?n m?t s? cac ton giao chinh th?c. đi?u nay cho phep nha n??c co quy?n trong vi?c qu?n ly ton giao va b? nhi?m hang giao s?, thay vao đo nha n??c s? tr? chi phi v?n hanh ton giao va ti?n l??ng c?a cac giao s?. Hi?n nay, cac ton giao đ??c cong nh?n đo la Cong giao Roma , Do Thai giao , Chinh Th?ng giao Hy L?p , Anh giao , Chinh Th?ng giao Nga , Giao h?i Luther , Tin Lanh phai Mennonitism va H?i giao . ^[17]

M?t ??c tinh c?a The World Factbook n?m 2000 cho th?y la 87% dan s? Luxembourgers la ng??i Cong giao , trong đo co gia đinh hoang gia, con l?i 13% la ng??i H?i giao, Tin Lanh, Chinh th?ng giao, ng??i Do Thai, va nh?ng ng??i khong ton giao. ^[18] Theo m?t nghien c?u Trung tam nghien c?u Pew n?m 2010, 70,4% dan s? la Kito giao, H?i giao la 2,3%, 26,8% ton giao khac va 0,5% khong ton giao.

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?c them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikiquote co s?u t?p danh ngon v?: Luxembourg

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Luxembourg .

Tim hi?u them v? Luxembourg t?i cac d? an lien quan
	T? đi?n t? Wiktionary
	T?p tin ph??ng ti?n t? Commons
	Tin t?c t? Wikinews
	Danh ngon t? Wikiquote
	V?n ki?n t? Wikisource
	T? sach giao khoa t? Wikibooks
	C?m nang du l?ch guide t? Wikivoyage
	Tai nguyen h?c t?p t? Wikiversity

• The Official Portal of the Grand Duchy of Luxembourg
• Luxembourg from UCB Libraries GovPubs
• M?c “Luxembourg” tren trang c?a CIA World Factbook .
• Luxembourg tren DMOZ
• Luxembourg profile from the BBC News
• Luxembourg's Constitution of 1868 with Amendments through 2009 , English Translation 2012
• Wikimedia Atlas c?a Luxembourg