Vung Caribe
|
Di?n tich
|
Qu?n đ?o dai 4020 km, r?ng 257 km g?m h?n 7.000 hon đ?o l?n nh?
|
Dan s? (2000)
|
37,5 tri?u
[1]
|
Ch?ng t?c
|
Da đen
g?c
Phi
,
Th? dan chau M?
(
Arawak
,
Carib
,
Taino
),
ng??i chau Au
(
Tay Ban Nha
,
Phap
,
Anh
,
B? đao Nha
),
ng??i chau A
(
Trung Hoa
,
?n đ?
)
|
Ten g?i dan c?
|
Ng??i Caribe, ng??i Tay ?n,
|
Chinh th?
|
13
qu?c gia đ?c l?p
; 2
lanh th? h?i ngo?i
va 12
lanh th? ph? thu?c
, đa s? lien h? v?i
Lien minh chau Au
|
Ten mi?n c?p cao nh?t
|
Multiple
|
Ma g?i
|
Multiple
|
Vung Caribe
(
phat am
: Ca-ri-be) (
ti?ng Tay Ban Nha
: Caribe,
ti?ng Anh
: Caribbean,
ti?ng Phap
: Caraibe,
ti?ng Ha Lan
: Caraiben) la khu v?c giap
Nam M?
v?
phia nam
,
Trung M?
v?
phia tay
va
B?c M?
v?
phia tay b?c
.
đ?a ly
vung Caribe bao g?m
bi?n Caribe
, cac
đ?o
thu?c nhom
Lucayan
,
đ?i Antilles
va
Ti?u Antilles
cung d?i
duyen h?i
tren đ?t li?n.
|
|
Vung Caribe co h?n 7.000 h?i đ?o, trong đo co
qu?n đ?o "
Tay ?n
"
, tr?i dai h?n 4.000 cay s?. Nhom Bahamas n?m lui v? phia b?c con nhom đ?i Antilles va Ti?u Antilles tr?i dai thanh m?t chu?i hinh vong cung n?i hai l?c đ?a B?c va Nam M? cung om l?y bi?n Caribe. H?i đ?o ? đay đ??c c?u t?o do
nui l?a
ho?c
r?n san ho
b?i len t?
đay bi?n
.
đ?a danh "
Tay ?n
" co ngu?n g?c t? chuy?n h?i hanh c?a
Cristoforo Colombo
n?m
1492
khi ong kham pha ra chau M?. Vi ng? nh?n la ong đa đ?n x?
?n đ?
, ong g?i vung đ?t đo la "?n đ?". Ng??i đ?i sau ph?i them ch? "Tay" vao đ? phan bi?t v?i x? ?n đ? va
Nam D??ng
ma ng??i Au chau sau g?i la "đong ?n".
N??c
Belize
thu?c
Trung M?
va
Guyana
thu?c
Nam M?
, tuy v? m?t đ?a ly khong ph?i la h?i đ?o gi?ng nh? nh?ng x? Caribe kia, nh?ng
l?ch s?
va
v?n hoa
g?n li?n hai qu?c gia nay v?i vung Caribe. N??c
Suriname
c?ng cung tr??ng h?p nh? v?y. Vung Caribe đ?t li?n c?ng ph?i k? mi?n duyen h?i phia đong n??c
Nicaragua
(con co ten la
B? bi?n Mosquito
) vi vung nay x?a kia thu?c quy?n ki?m soat c?a
Anh
nen co nhi?u net v?n hoa gi?ng cac h?i đ?o Caribe h?n la gi?ng v?n hoa l?c đ?a.
H?i đ?o vung Caribe kha đa d?ng. Nh?ng đ?o nh?
Aruba
,
Bahamas
,
Qu?n đ?o Turks va Caicos
,
Barbados
,
Qu?n đ?o Cayman
va
Antigua
thi đ?t đai b?ng ph?ng trong khi
Cuba
,
Hispaniola
,
Jamaica
,
Puerto Rico
thi nhi?u
nui non
.
Ranh bi?n Puerto Rico
? phia b?c đ?o Puerto Rico la đi?m sau nh?t
đ?i Tay D??ng
..
[2]
Khi h?u vung Caribe la khi h?u
nhi?t đ?i
, n?ng ?m quanh n?m.
V? l??ng
t?ng đ?a ph??ng thay đ?i tuy đ? cao va
h?i l?u
.
Gio m?u d?ch
th?i t? h??ng đong đem khi ?m, khi g?p nui cao c?n tr? thi trut m?a xu?ng, gay nen khac bi?t ro r?t gi?a vung khu?t gio va vung h?ng gio. Khu v?c h?ng gio c?ng h?ng l?y khi m?a ?m con vung khu?t gio it m?a nen đ?t đai g?n nh?
sa m?c
.
Vung Caribe h?ng n?m hay b?
bao
. Khu v?c h?ng bao nhi?u nh?t la t?
Grenada
tr? ra b?c va t?
Barbados
lui v? h??ng tay.
Qu?n đ?o Lucayan
[3]
đ?i Antilles
Ti?u Antilles
Cac qu?c gia l?c đ?a co bi?n đ?o thu?c vung Caribe
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
H?i đ?o vung Caribe đ??c
T? ch?c B?o t?n Qu?c t?
xem la m?t trong nh?ng đi?m nong v?i h?
sinh v?t đa d?ng
vi
moi tr??ng
thien nhien đ?c thu va phong phu, bao g?m t? mi?n r?ng
cao nguyen
may ph? đ?n đ?t bai kho c?n
x??ng r?ng
. Nh?ng
h? sinh thai
nay đa b? thi?t h?i nhi?u vi sinh ho?t con ng??i xam nh?p cung pha r?ng. Nhi?u lo?i
bo sat
, chim choc va muong thu b? đe d?a tuy?t ch?ng, trong s? đo ph?i k?
ca s?u
Cuba va khu r?ng gia tren đ?o
Puerto Rico
.
Co t?t c? 13 n??c đ?c l?p ? khu v?c Caribe. S? lanh th? con l?i thu?c cac n??c
Hoa K?
,
Phap
,
Ha Lan
va
V??ng qu?c Lien hi?p Anh va B?c Ireland
. Dan s?ng ? vung Caribe la t?p h?p c?a nhi?u n?n v?n hoa khac nhau. Ph?n l?n ng??i
th? dan chau M?
đa ch?t sau khi ng??i
chau Au
đ?n đay khai pha vung đ?t m?i. Thi?u nhan l?c, th?c dan Au chau đa quay sang ngu?n
no l?
t?
chau Phi
đ? ph?c d?ch tren cac
đ?n đi?n
tr?ng
mia
đ??ng va h?u du? c?a ng??i Phi chi?m t? s? đong nh?t. Sau th?i k? no l?, dan g?c
?n đ?
va
Trung Hoa
c?ng đ??c m? sang vung Caribe lam phu.
Ngay nay, tinh tren t?ng s? thi ph?n l?n dan vung Caribe noi
ti?ng Tay Ban Nha
. Tuy nhien
ti?ng Phap
,
ti?ng Ha Lan
va
ti?ng Anh
c?ng ph? bi?n.
G?n n?a dan s? ? Caribe la
nong dan
. H? th?ng
đ?n đi?n
tr?ng
ca phe
v?n con cung ?ng cong ?n vi?c lam cho s? dan đang k?. Cac nong s?n quan tr?ng khac ph?i k? them
chu?i
, cay ?n qu?,
bong gon
va
thu?c la
.
- ^
Table A.2,
Database documentation
, Latin America and the Caribbean (LAC) Population Database, version 3, International Center for Tropical Agriculture et al., 2005. Truy c?p on line ngay 20 thang 2 n?m 2008.
- ^
Uri ten Brink.
“Puerto Rico Trench 2003: Cruise Summary Results”
. National Oceanic and Atmospheric Administration
. Truy c?p ngay 21 thang 2 n?m 2008
.
- ^
Since the
Lucayan Archipelago
is located in the Atlantic Ocean rather than Caribbean, the archipelago is part of the
West Indies
but are not technically part of the Caribbean, although the
United Nations
groups it with the Caribbean.
|
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
Vung Caribe
.
|