Petar Ilji? ?ajkovski

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Petar Ilji? ?ajkovski
Пётр Ильи?ч Чайко?вский
romantizam
Biografske informacije
Rođenje 7. svibnja 1840.
Votkinsk , Rusija
(tada Rusko Carstvo )
Smrt 6. studenog 1893.
Sankt Peterburg , Rusija
(tada Rusko Carstvo )
Po?ivali?te Tihvinsko groblje
Sankt Peterburg , Rusija
Rodbina Ilja Petrovi? ?ajkovski (otac)
Aleksandra d'Assier (majka)
Petar Fjodorovi? ?ajka (djed)
Vladimir Davidov (ne?ak)
Opus
Djelatni period 1867. ? 1893.
Mentori Nikolaj Zaremba
Anton Rubinstein
Znamenita djela
Potpis

Petar Ilji? ?ajkovski ruski ; Пётр Ильи?ч Чайко?вский ( 7. maj 1840 ., Votkinsk - 6. novembar 1893 ., Sankt Peterburg ) bio je najpopularniji ruski kompozitor svih vremena. [1]

Poznat po tom ?to su njegove melodiozne kompozicije , otvorena srca, impresivne harmonije i slikovite orkestracije , imale ?irok odaziv kod publike, i izazvale duboku emocionalnu reakciju. [1]

Njegov opus uklju?uje 7 simfonija , 11 opera , 3 baleta , 5 suite , 3 klavirska koncerta , 1 violinski koncert , 11 uvertira (strogo govore?i samo 3, ostalih 8 su orkestralna djela), 4 kantata , 20 kompozicija za zbor , 3 guda?ka kvarteta , niz seksteta i vi?e od 100 pjesama i klavirskih kompozicija . [1]

Biografija [ uredi | uredi kod ]

Djetinstvo [ uredi | uredi kod ]

?ajkovski je bio drugo od ?est pre?ivjele djece Ilije ?ajkovskog, upravitelja Kamsko-Votkinskog metalskog zavoda , i Aleksandre Andrejevne (rođene Assier, k?eri francuskog emigranata ). Jo? u djetinjstvu pokazao je sna?an interes za muziku , slu?aju?i majku kako svira na orkestrini , pa je sa svega ?etiri godine, zajedno sa mlađom sestrom Aleksandrom, poku?ao komponirati svoju prvu melodiju . Prve satove klavira po?eo je dobijati 1845 . od lokalnog u?itelja, koji ga je upoznao s Chopinovim mazurkama i klavirskim komadima Friedricha Kalkbrennera . Kako u to vrijeme u Rusiji nije bilo muzi?kih ?kola , njegovi roditelji uop?e nisu ni pomi?ljali da bi njihov sin mo?da mogao postati muzi?ar , ve? su za svog vrlo senzibilnog dje?aka izabrali karijeru u dr?avnoj slu?bi. [1]

Petra su 1850 . upisali u elitnu Carsku pravosudnu ?kolu u Sankt Peterburgu , u kojoj je proveo narednih devet godina. Petar se pokazao kao vrijedan i uspje?an u?enik, omiljen među kolegama. [1]

Mladost [ uredi | uredi kod ]

Njegova majka je 1854 . postala ?rtvom kolere od koje i umrla. Tokom posljednjih ?kolovanja, njegov otac je napokon shvatio pravi interes svog sina i pozvao stru?nog u?itelja Rudolpha Kundingera da mu daje satove klavira . Kad mu je bilo 17 godina do?ao je pod utjecaj talijanskog pjeva?kog instruktora Luigia Picciolia , prvog ?ovjeka koji je prepoznao njegov muzi?ki talent , i probudio u Petru do?ivotnu empatiju za talijansku muziku . Na Petra je sna?an dojam ostavio i Mozartov Don Giovanni , koji je također duboko utjecao na njegov muzi?ki ukus. [1]

U ljeto 1861 . je prvi put putovao izvan Rusije , i posjetio Njema?ku , Francusku i Englesku , a nakon povratka u oktobru iste godine po?eo je pohađati satove iz muzike u netom otvorenoj ?koli koju je osnovalo Rusko muzi?ko dru?tvo. Kad se u Sankt Peterburgu sljede?e jeseni otvorio konzervatorij, ?ajkovski je bio među prvim studentima . Nakon dono?enja odluke da svoj ?ivot posveti muzici podnio je ostavku u Ministarstvu pravosuđa, u kojem je bio zaposlen kao ?inovnik. [1]

?ajkovski je proveo gotovo tri godine na Konzervatoriju u Sankt Peterburgu gdje je studirao harmoniju i polifoniju kod Nikolaja Zarembe i kompoziciju i orkestraciju kod Antona Rubinsteina . Među njegovim najranijim orkestralnim djelima bila uvertira pod nazivom Oluja ( komponirana 1864 ), zreli poku?aj muzi?ke drame . Prvo javno izvođenje vlastitih kompozicija ?ajkovski je do?ivio u augustu 1865 ., kad je Johann Strauss mlađi dirigirao koncertem izvode?i njegove karakteristi?ne plesove u Pavlovsku , pored Sankt Peterburga . [1]

Nakon ?to je diplomirao u decembru 1865 , ?ajkovski se preselio u Moskvu gdje je radio kao profesor teorije muzike u ?koli Ruskog muzi?kog dru?tva, koja je ubrzo preimenovana u Moskovski konzervatorij . Rad sa studentima mu je te?ko padao, ali mu je prijateljstvo sa direktorom Nikolajem Rubinsteinom pomoglo da mu ?ivot bude sno?ljiviji. U roku od pet godina, ?ajkovski je proizveo svoju prvu Simfoniju br.1 u g-molu (Zimske sanje) ( komponiranu 1866 ., i svoju prvu operu - Vojvodu 1868 . [1]

?ajkovski se 1868 . upoznao sa belgijskom mezosopranisticom Desiree Artot, i dogovorio brak , ali je njihova veza ubrzo zavr?ila neuspjehom. Opera Vojvoda je dobro primljena, ?ak su je hvalili i ?lanovi Ruske petorke , utjecajne grupe nacionalisti?kih ruskih kompozitora koji nikad nisu cijenili njegovu kozmopolitisti?ku muziku . [1]

?ajkovski je 1869 . zavr?io rad na instrumentalnom djelu Romeo i Julija , u kom je suptilno prilagodio formu sonate da oslika strukturu Shakespeareove drame. Sljede?e godine Nikolaj Rubinstein je uspje?no dirigirao praizvedbom, to je bila prva njegova kompozicija koja je u?la u standardni međunarodni klasi?ni repertoar. [1]

U martu 1871 . je publika u moskovskoj Dvorani plemstva pogledala uspje?nu izvedbu njegovog Guda?kog kvarteta br. 1 . Nakon tog je u aprilu 1872 ., zavr?io jo? jednu operu Opri?nik . Za ljetovanja na imanju svoje sestre u Ukrajini , po?eo je raditi na Simfoniji br. 2 u C-molu, kasnije nazvanom Mali Rus , koji je zavr?io krajem te godine. Opri?nik je prvi put izveden u Marijinskom teatru u Sankt Peterburgu , u aprilu 1874 . Unato? po?etnom uspjehu, ta opera nije se dopala kriti?arima, na kraju se i sam ?ajkovski slo?io sa svojim kriti?arima, da mu rad nije bog zna ?to. Njegova naredna opera - Kuznec Vakula ( 1874 ), kasnije 1885 . prerađena kao ?erevi?ki (Cipelice), do?ivjela je sli?nu sudbinu. U svojim ranim operama mladi kompozitor se hrvao sa pote?ko?ama, kako posti?i ravnote?u između kreativnog ?ara i svoje sposobnosti da kriti?ki procjeni vlastiti rad u nastajanju. [1]

U međuvremenu su se njegova instrumentalna djela po?ela cijeniti. Krajem 1874 ., ?ajkovski je napisao - Klavirski koncert br. 1 u B-molu, djelo predodređeno za slavu, usprkos po?etnom negativnom stavu Nikolaja Rubinsteina . koncert je uspje?no premijerno izveden u Bostonu u oktobar 1875 , sa Hans von Bulowom kao solistom na klaviru . [1]

Tokom ljeta 1875 . premjerno je izvedena Simfonija br. 3 u D-duru, koja je gotovo odmah stekla priznanje u Rusiji .

Godine slave [ uredi | uredi kod ]

Pri kraju 1875 . ?ajkovski je napustio Rusiju i uputio se na putovanje Evropom . Sna?no ga se dojmila izvedba opere Carmen Georgesa Bizeta koju je vidio u pari?koj Operi-Comiq, za razliku od tog Vagnerov Prsten Nibelunga kog je vidio u njema?kom Bayreuthu u ljeto 1876 , ostavio ga je hladnim. [1]

U novembru 1876 . dovr?io je posljednje detalje svoje simfonijske poeme Francesca da Rimini, djelo kojim je bio naro?ito zadovoljan. Ranije te godine ?ajkovski je potpuno zavr?io Labuđe jezero , prvo djelo svoje slavne baletne trilogije. Balet je praizvedbu imao 20. februara 1877 ., ali je do?ivo fijasko, zbog lo?e inscenacije i koreografije, pa je ubrzo skinut sa repertoara. [1]

Rastu?a popularnost njegove muzike kako po Rusiji tako i izvan nje, neminovno je dovela do javnog interesa za njega i njegov privatni ?ivot. Iako je homoseksualnost u tada?njoj Carskoj Rusiji slu?beno bila ilegalna, vlasti su je tolerirale među vi?im klasama. Dru?tveni i porodi?ni pritisak, kao i zbunjenost ?injenicom da njegov mlađi brat Modest ima iste seksualne sklonosti, naveo ga je na naglu odluku, pa se ?ajkovski u ljeto 1877 . o?enio sa Antoninom Miljukovom, mladom studenticom muzike zaljubljenom u njega.

Njegova latentna homoseksualnost , u kombinaciji sa gotovo potpunim nedostatkom usklađenosti para, rezultirala je bra?nom katastrofom, Petar je nakon nekoliko tjedana pobjegao u inozemstvo, a nakon tog vi?e nikad nije ?ivio sa njom. [1]

Rodna ku?a u Votkinsku

To iskustvo natjeralo ga je da shvati da se ne mo?e uklopiti u klasi?ne dru?tve konvencije i da svoju seksualnu orijentaciju ne mo?e promijenjiti. Zbog tog je 13. februara 1878 ., iz Firence napisao bratu Anatoliju: Tek sad nakon iskustva sa brakom, ja sam kona?no shvatio da ne postoji ni?ta jalovije nego kad se pretvara? u ono ?to nisi po svojoj prirodi . [1]

Od 1876 . mo?e se pratiti neobi?an odnos koji se razvio između ?ajkovskog i Nade?de von Meck, udovice bogatog ?eljezni?kog tajkuna . On je postao va?an sastavni dio njihovih ?ivota sljede?ih 14 godina. Nade?da koja je bila veliki obo?avatelj njegova rada, postala je njegov mecena i davala mu redovitu mjese?nu apana?u, koja mu je omogu?ila da 1878 . podnese ostavku na mjesto u konzervatoriju i kompletno se posveti pisanju kompozicija .

Apana?a mu je omogu?avala da za hladnih ruskih zima krstari Evropom , a ljeta provodi u Rusiji . Iako su dogovorili da se nikad ne susretnu, ?esto su pisali su jedno drugom. Njihova velika korespondencija predstavlja izuzetnu historijsku i knji?evnu građu. Oni su u njoj iskreno razmijenjivali mi?ljenja o ?irokom spektru pitanja, po?ev?i od politike , ideologije , a zavr?avali bi s temama kao ?to su psihologija , kreativnost , vjera i priroda ljubavi . [1]

Razdoblje nakon njegova odlaska iz Moskve pokazalo se kreativno vrlo produktivnim. Po?etkom 1878 . zavr?io je nekoliko svojih najpoznatijih djela - operu Evgenij Onjegin , Simfoniju br. 4 u f-molu, Violinski koncert u D-duru . Od decembra 1878 . do augusta 1879 . radio je na operi Djevica Orleanska , koja nije bila naro?ito dobro primljena. Tokom sljede?ih 10 godina ?ajkovski je komponirao svoje opere Mazepu ( 1883 . po Pu?kinovoj poemi Poltava ) i ?arobnicu ( 1887 ), kao i majstorske simfonije; Manfred ( 1885 ) i Simfoniju br. 5 u e-molu ( 1888 .). U tom razdoblju napisao je i Serenadu za guda?e u C duru , opus 48 ( 1880 ), Capriccio Italiano ( 1880 ) i 1812. Uvertira ( 1880 .).

Posljednje godine ?ivota [ uredi | uredi kod ]

Po?etkom 1885 ., umoran od putovanja, ?ajkovski se skrasio u iznajmljenoj seoskoj ku?i pored Klina , nedaleko Moskve . Tamo je usvojio redovnu dnevnu rutinu koja je uklju?ivala ?itanje, ?etnje po ?umi, komponiranje ujutro i poslijepodne i sviranje klavirskih dueta sa prijateljema u ve?ernjim satima. [1]

Nakon premijere opere ?erevi?ki u januaru 1887 ., kona?no je prevladao svoj dugogodi?nji strah od dirigiranja . ?tovi?e na kraju tog mjeseca, krenuo je na svoju prvu evropsku turneju u kojoj je kao dirigent nastupio u Leipzigu , Berlinu , Pragu , Hamburgu , Parizu i Londonu . [1] Nakon velikog uspjeha, krenuo je na drugu turneju 1889 . U razdoblju od oktobra 1888 . do augusta 1889 . dovr?io je svoj drugi balet , - Trnoru?icu . Tokom zime 1890 ., za vrijeme boravka u Firenzi , koncentrirao se na rad na operi Pikova dama , svom tre?em libretu rađenom po Pu?kinu . Uspio ju je napisati u samo 44 dana, ona se danas smatra jednom od njegovih najboljih djela. [1]

Kasnije te godine Nade?da von Meck obavjestila je ?ajkovskog da je blizu bankrota i da mu nemo?e vi?e ispla?ivati apana?u. Nakon toga je prestala njihova korespondencija, ?to je kod ?ajkovskog izazvalo tjeskobu. [1]

U prolje?e 1891 . ?ajkovski je bio pozvan da posjeti Sjedinjene Ameri?ke Dr?ave povodom otvaranja njujor?kog Carnegie Halla . Dirigirao je pred odu?evljenom publikom u New Yorku , Baltimoru , i Philadelphiji . Nakon povratka u Rusiju zavr?io je svoja posljednja dva dijela za pozornicu, operu jedno?inku - Jolanta ( 1891 .) i balet u dva ?ina ??elkun?ik ( 1892 ). U februaru 1893 . po?eo je raditi na Simfoniji br. 6 u h-molu (Pathetique), djelu koje je bilo predodređeno da postane njegovo - remek-djelo. Posvetio ju je svom ne?aku Vladimiru Davidovu, kog je pred kraj ?ivota neobi?no volio. [1] Status svijetske zvijezde potvrdile su njegove trijumfalne evropske i ameri?ke turneje, a vrhunac se zbio u junu 1893 . kad je dobio Po?asni doktorat Univerziteta u Cambridgeu . [1]

Nakon tih zvijezdanih trenutaka ?ajkovski je 16. oktobra dirigirao svojom najnovijom simfonijom u Sankt Peterburgu , mje?ovita reakcija publike, nije ga pokolebala u uvjerenju da mu je to jedan od najboljih radova. Svega par dana kasnije - 21. oktobra , iznenada se razbolio od epidemije kolere koja je tad harala u Sankt Peterburgu . I pored svih napora koje su poduzeli onda?nji vrhunski ljekari , umro je ?etiri dana kasnije od komplikacija. Odmah su se se pojavile glasine da se radilo o samoubistvu , te teze obnovljene su krajem 20. vijeka od strane nekih njegovih biografa, ali bez navođenja nekih ?vr??ih materijalnih dokaza. [1]

O njemu danas [ uredi | uredi kod ]

Kroz gotovo ?itav 20. vijek , kriti?ari su bili duboko nepravedni u svojim povr?nim izjavama u vezi njegova ?ivota i muzike . [1] Za ?ivota su ga kolege ruski muzi?ari napadali zbog stila kog su dr?ali premalo nacionalnim . Kasnije za ere Sovjetskog Saveza , postao je slu?bena ikona , pa se nije tolerirala bila kakva negativna kritika, i bilo kakvo istra?ivanje njegove li?nosti. Za razliku od tog se po Evropi i Sjevernoj Americi , ?ajkovskog ?esto sudilo na temelju njegove seksualnosti , pa se njegova muzika tuma?ila kao ekspresija njegove devijantne prirode. Njegov ?ivot je portretiran kao neprestani emocionalni ko?mar, a karakter kao morbidan , histeri?an - stalno opsjednut osje?ajem krivnje. Djela su mu progla?avana vulgarnim, sentimentalnim, pa ?ak i kao patolo?ka . Ovo tuma?enje je rezultat zabluda, nastalih za vi?e dekada - kad se trenuta?na percepcija homoseksualnosti prenosi u pro?lost. [1]

Detaljno prou?avanje korespondencije i dnevnika ?ajkovskog, provedeno po?etkom 21. vijeka , kad su kona?no postali dostupni istra?iva?ima u svojoj orginalnoj ne cenzuriranoj formi, dovelo je do spoznaje da je tradicionalni prikaz njegova lika bio fundamentalno lo?. Kao ?to arhivska građa jasno pokazuje ?ajkovski se na kraju uspio prilagoditi socijalnoj stvarnosti svog vremena, pa nema razloga vjerovati da je bio naro?ito neuroti?an ili da njegova muzika ima nekakve kodirane poruke, kao ?to su neki toreti?ari tvrdili. [1]

Njegova umjetni?ka filozofija daje prednost onom ?to bi se moglo nazvati emocionalna progresija , a to je uspostavljanje direktnog kontakta s publikom koja i??ekuje finalnu katarzu]]. Njegova muzika se ne trudi da dosegne intelektualne dubine, ali prenosi radost , ljubav , i tugu do ljudskog srca sa markantnom i dirljivom iskreno??u. U svom poku?aju sinteze uzvi?enog sa introspektivnim, kao i u simbolici njegove kasnije muzike , ?ajkovski je anticipirao određene osje?aje koji su kasnije postali prepoznati u kulturi ruskog modernizma.

?ajkovski je bio vode?i eksponent romantizma , sa svojim karakteristi?nim ruskim karakterom, koji puno toga duguje talijanskoj i francuskoj muzi?koj tradiciji, a isto tako i njema?koj . Ali je isto tako bio inspiriran ruskim folklorom , iako to kod njega nije tako vidljivo kao kod Musorgskog ili Rimski-Korsakova . [1]

Prema rije?ima kompozitora Igor Stravinskog - ?ajkovski je nesvjesno oslikao pravi, narodni izvor na?eg roda .

Kao prvi veliki ruski simfoni?ar , pokazao je poseban talent za melodiju i orkestraciju . U svojim najboljim djelima, je sna?nim akordima nagla?avao muzi?ku temu, harmoni?no sa veli?anstvenom inovativnom kompozicijom . Neobi?no spretno je koristio muzi?ke instrumenate , pa se ve?ina njegovih djela mo?e jednostavno prepoznati po karakteristi?nom zvuku . ?ajkovski se prvenstveno istakao kao majstor instrumentalne muzike , njegove opere, ?esto eklekti?ne u materiji i stilu , nisu ba? puno uva?avane na Zapadu , s izuzetkom Evgenij Onjegin i Pikova dama . [1]

Dok je ve?ina njegovih opera imala ograni?eni uspjeh, ?ajkovski se pokazao neobi?no uspje?nim u transformaciji baleta , iz dekorativnog dodatka, u pravu muzi?ku dramu , na taj na?in je revolucionirao taj ?anr . [1]

?ajkovski je prvi koji je doveo balet do integralne forme i uzdigao ga na nivo simfonijske muzike . Da bi to postigao, koristio se svojim simfoni?arskim osje?ajem za strukture velikih razmjera. Logi?ki je nizao plesne to?ke, tako da su stvarale kumulativni osje?aj svrhe, za razliku od svojih prethodnika, kod kojih se to odvijalo kao slu?ajnost. Imao je neobi?an smisao kako da melodija potakne ples . Kao rezultat njegovi baleti su zauzeli jedinsteno mjesto na pozornicama svjetskih teatara . [1]

Utjecaj njegovog eksperimentiranja, mo?e se vidjeti u baletima Sergeja Prokofjeva i Arama Ha?aturjana .

Simfonijske poeme ?ajkovskog su dio linije razvoja programskih radova koje je zapo?eo jo? Franz Liszt , i kre?u se u skali izra?ajnih i stilskih karakteristika koja su tipi?na za taj ?anr . U jednoj od njih, po?etni?koj Sudbini iz 1868 . netipi?noj za njega pokazuo je slobodu forme i modernisti?k izraz. S druge strane u klasi?noj fantazijskoj uvertiri Romeo i Julija, suprostavio je strastveni romantizam , rigoroznoj sonatnoj formi. ?ajkovski je također oslobodio strukturu komorne muzike uvođenjem neobi?ajenog metra skerca u Drugom guda?kom kvartetu u F-duru, opus 22 ( 1874 ), i prikrio smisao finala. [1] Njegova inovacija je također vidljiva u drugom dijelu Violinskog seksteta Souvenir de Florence iz 1890 ., to je muzika koja u?iva u gotovo ?istom zvuku , ?to je puno bli?e orkestralnoj sferi. Njegova vje?tina kontrapunktiranja , koja je tradicionalni temelj komorne muzike , mo?e se vidjeti u njegovim komornim djelima. [1]

S druge strane njegov pristup solisti?koj klavirskoj muzici , ostao je uglavnom tradicionalan, u okvirima zadovoljavanja ukusa 19. vijeka za kratke salonske komade. U nekoliko svojih klavirskih komada, pokazao je svoju melodioznost , ali generalno gledano bio je daleko slabije predan prilikom komponiranja tih djela, nego kad je stvarao svoja orkestralna djela, koncerte , opere i komorne kompozicije . [1]

?ajkovski je lavirao između ruskih nacionalisti?kih tendencija, tako istaknutih u radu njegovih rivala iz Velike petorke i kozmopolitizma kog je stekao na Konzervatoriju. Tako da je istovremeno bio i ruski nacionalist i zapadnjak savr?ene tehnike. [1]

Trajno je obilje?io simfonijsku muziku kasnog 19. vijeka , a njegove posljednje tri simfonije , pokazuju poja?anu subjektivnost koja ?e utjecati na Gustava Mahlera , Sergeja Rahmanjinova i Dmitrija ?ostakovi?a i potaknuti ?anr da obnovi snagu u 20. vijeku .

Ne mo?e se pore?i da je kvalitet njegova opusa nije bio neujedna?en. Neka od njegovih djela napisana nabrzinu su tanka ili dosadna. Ali u takvim simfonijama kao ?to je br. 4, br. 5, br. 6, i u Manfredu, kao i u brojnim uvertirama , suitama i drugim djelima postigao je jedinstvo melodijske inspiracije, dramati?nost sadr?aja i majstorstvo forme koja ga uzdi?e u prvi rang svijetskih kompozitora . [1]

Djela [ uredi | uredi kod ]

Baleti [ uredi | uredi kod ]

Opere [ uredi | uredi kod ]

Simfonije [ uredi | uredi kod ]

  • ( 1886 ): Simfonija br. 1, op. 13
  • ( 1872 ): Simfonija br. 2, op. 17, Mali Rus
  • ( 1875 ): Simfonija br. 3, op. 29, Poljska
  • ( 1878 ): Simfonija br. 4, op. 36
  • ( 1885 ): Manfred, op. 58 (po [[ George Gordon Byron|Byronovoj]] poemi Manfred )
  • ( 1888 ): Simfonija br. 5, op. 64
  • ( 1893 ): Simfonija br. 6, op. 74, Pateti?na

Pjesme za zbor , komorna muzika i solisti?ke kompozicije za klavir i violinu [ uredi | uredi kod ]

  • ( 1871 ) Guda?ki kvartet Br. 1 u D duru, Op. 11
  • ( 1876 ) Varijacije na Rokoko temu za ?elo i orkestar, Op. 33.
  • ( 1876 ) Klavirski komadi Mjeseci godine , Op. 37a
  • Tri komada: Meditacija, Skerco i Melodija Op. 42, za violinu i klavir
  • ( 1882 ) Trio klavira u a molu, Op. 50
  • ( 1886 ) Dumka, klavirski komad u C duru Op. 59
  • ( 1890 ) Guda?ki sekstet Souvenir de Florence , Op. 70

Izvori [ uredi | uredi kod ]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 1,31 1,32 1,33 1,34 1,35 1,36 ? Pyotr Ilyich Tchaikovsky ” (engleski). Encyclopædia Britannica . Pristupljeno 8. 12. 2016 .  

Vanjske veze [ uredi | uredi kod ]

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Petar_Ilji?_?ajkovski&oldid=41465052